Fatale woningbranden in Nederland Het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra heeft onderzoek gedaan naar fatale woningbranden in Nederland [Kobes, 2006]. Gedurende 2003 zijn via ANP-berichten branden met dodelijke slachtoffers geïnventariseerd. Naar aanleiding van het bericht is naar het betreffende brandweerkorps een vragenlijst gestuurd. Deze vragen hadden onder andere betrekking op vermoedelijke brandoorzaak, object van ontstaan, ruimte van ontstaan en factoren die van invloed zijn geweest op de brandontwikkeling. Uiteindelijk zijn door het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra van 40 dodelijke slachtoffers (bij 35 branden) gegevens over onder andere de brandoorzaak en het brandverloop verzameld. 1. Brandoorzaken en branduitbreiding In de tabellen 1 tot en met 4 zijn resultaten over brandoorzaken en branduitbreiding weergegeven.
Tabel 1 – Brandoorzaken fatale woningbranden Oorzaken Percentage (N=35) Brandstichting/zelfmoord 28,5 In slaap vallen tijdens roken 26,0 Onbekend 14,0 Kaarsen 11,5 Koken 8,5 Schoorsteen 5,5 Kleding tegen kachel 3,0 Leesloep ontsteekt stoel 3,0
Tabel 2 – Fatale woningbranden, object van ontstaan Object van ontstaan Percentage (N=35) Onbekend 31,5 Bed(dengoed) 17,0 Stoel/bank 17,0 Huisraad/inventaris 11,5 Kleding 8,5 Pan op vuur (frituur/vet) 5,5 Vloerbedekking 3,0 Gaskachel 3,0 Papier 3,0
Tabel 3 – Fatale woningbranden, ruimte van ontstaan Ruimte van ontstaan Percentage (N=35) Slaapkamer 34,0 Woonkamer 31,5 Keuken 14,5 Anders/onbekend 14,5 Zolder 5,5
Fatale woningbranden in Nederland – Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra © NIBRA 2006
1
Tabel 4 – Fatale woningbranden, factor van versnelling Factor van versnelling Percentage (N=35) Onbekend 26,0 Matras 17,0 Huisraad/inventaris 17,0 Stoel/bank 14,0 Vluchtige vloeistof/gas 14,0 Synthetische vloerbedekking 3,0 Water in brandende pan met vet 3,0 Papier 3,0 Kleding 3,0
Bij slechts één op de zeven branden (5 in aantal) is de brandoorzaak niet bekend. Verder is bij één op de drie branden (11 in aantal) is niet bekend in welk object de brand is ontstaan. Uit tabel 3 blijkt dat de meeste fatale woningbranden ontstaan in de slaapkamer (34%) of de woonkamer (31,5%). Om meer informatie te kunnen geven over de relatie tussen de in de tabellen 1 tot en met 4 afzonderlijk genoemde brandkenmerken, is de dataset nader geanalyseerd. Het onderlinge verband tussen brandoorzaak, ruimte van ontstaan, object van ontstaan of factor van versnelling hierna in tekst weergegeven. Daarnaast zijn een aantal andere factoren van het brandverloop beschouwd, zoals de situatie van de brand bij aankomst van de brandweer. Meer informatie over de 35 onderzochte fatale woningbranden is opgenomen in de bijlage. Bij de in totaal elf branden met onbekend object van ontstaan was in vijf gevallen ook niet bekend wat de brandoorzaak is geweest. In vier gevallen was sprake van brandstichting en in de overige twee gevallen van roken, respectievelijk gebruik van kaarsen. Bij drie van de totaal vijf branden met onbekende oorzaak zijn matrassen (en bankstellen) als de brandversnellende factor genoemd. Bij de vierde brand vormde de opslag van brandbare vloeistoffen de brandversnellende factor en bij de vijfde brand met onbekende oorzaak was ook de factor van brandversnelling niet bekend. Naast brandstichting is in slaap vallen tijdens het roken en het branden van kaarsen de belangrijkste oorzaak van branden met dodelijke afloop. Tweederde van deze branden zijn in de slaapkamer ontstaan. Deze branden zijn ontstaan in bed(dengoed) en in banken/stoelen. Op moment dat de brandweer ter plaatse kwam was er bij branden die zijn ontstaan in bedden, banken en stoelen sprake van hevige rookontwikkeling.
Fatale woningbranden in Nederland – Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra © NIBRA 2006
2
2. Leeftijd en omstandigheid van slachtoffers In de hiernavolgende figuren is het percentage slachtoffers per leeftijdgroep weergegeven.
Percentage slachtoffers (cumulatief) per leeftijdsgroep 120 100 80 60 40 20 onbekend
86 - 90
81 - 85
76 - 80
71 - 75
66 - 70
61 - 65
56 - 60
51 - 55
46 - 50
41 - 45
36 - 40
31 - 35
26 - 30
21 - 25
16 - 20
6 - 10
11 -15
0-5
0
Figuur 1 – Percentage slachtoffers (cumulatief)
In figuur 2 zijn drie leeftijdsgroepen onderscheiden, te weten kinderen, met een leeftijd van 0 tot 21 jaar; volwassenen, met een leeftijd van 21 tot 56 jaar; en senioren, met een leeftijd van 56 jaar en ouder. 15 % van de slachtoffers zijn kinderen, waarbij 10 % (van het totaal aantal slachtoffers) jonger is dan 5 jaar. 35 % van de slachtoffers zijn volwassenen. De meeste slachtoffers, te weten 37,5 % van het totaal aantal slachtoffers, vallen in de categorie senioren, waarbij het zwaartepunt ligt in de leeftijdsgroep van 65 jaar en ouder (25 % van het totaal aantal slachtoffers). In de studie is ook onderzocht in welke omstandigheid de slachtoffers verkeerden tijdens de brand. In tabel 5 zijn de omstandigheden van de slachtoffers weergegeven.
100% onbekend 90% 86 - 90 80% 81 - 85 70% 66 - 70 60% 61 - 65 56 - 60 50%
40%
30%
20%
51 - 55
46 - 50
41 - 45
31 - 35 16 - 20
10% 0-5 0% Percentage slachtoffers per leeftijdsgroep
Figuur 2 – Procentuele verdeling
Fatale woningbranden in Nederland – Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra © NIBRA 2006
3
Tabel 5 – Omstandigheden slachtoffers fatale woningbranden Omstandigheid Percentage (N=40) Slapend 37,5 Onder invloed (drank, drugs) 10 Slapend en onder invloed 17,5 Wakend 5 Sociale spanningen (w.o. zelfmoord) 17,5 Dement 5 Minder valide 5 Niet bekend 2,5
In totaal is 55% van de slachtoffers tijdens de slaap omgekomen, waarvan bijna de helft tevens onder invloed was van drank of drugs. Verder was in totaal 27,5% van de slachtoffers onder invloed, waarvan ruim zes op de tien slachtoffers tevens slapende was. De personen die wakker waren tijdens het ontstaan van de brand waren 70 en 49 jaar oud. Beide slachtoffers zijn het gevolg van een brand die is ontstaan door koken, waarbij de kleding van het eerstgenoemde slachtoffer vlam heeft gevat en het andere slachtoffer heeft geprobeerd een pan brandend vet met water te blussen. De meeste slachtoffers zijn aangetroffen in de ruimte waar de brand is ontstaan.
Literatuur Kobes, M. Onderzoek naar woningbranden: een overzicht. In: Jaarboek Onderzoek 2005. Nibra, Arnhem (2006) 121-150.
Fatale woningbranden in Nederland – Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra © NIBRA 2006
4
Bijlage Fatale woningbranden 2003 Tabel 1 Datum Case-nr. melding 1-2-2003 1
Tijdstip melding Dag 07:30 uur zaterdag
Aantal doden 1
2
5-3-2003
08:36 uur woensdag
1
Leeftijd Omstandigheden slachtoffer bewoners ongeveer 50 jaar 1 slapend en 1 onder invloed 63 1 slapend
3
7-1-2003
08:49 uur dinsdag
1
48
1 wakend
sociale spanningen
4
10-1-2003
18:15 uur vrijdag
1
onbekend
drank en sociale spanningen
5
7-1-2003
12:37 uur dinsdag
1
70
6 7
14-2-2003 10-3-2003
02:07 uur vrijdag 06:44 uur maandag
1 1
54 83
8
17-2-2003
05:44 uur maandag
1
82
1 minder valide en 1 mogelijk onder invloed Anders, namelijk dementie 1 onder invloed 2 slapend, 1 minder valide, 1 verminderd toerekenings vatbaar 1 verminderd
Sociale factoren drank en sociale spanningen geen/onbekend
geen/onbekend drank en sociale spanningen demente vrouw en gehandicapte man
dementie en nog zelfstandig wonend
toerekeningsvatbaar 9
6-1-2003
09:52 uur maandag
1
40-50 jaar
1 verminderd sociale spanningen toerekeningsvatbaar
10
15-3-2003
04:59 uur zaterdag
1
68
1 slapend
11
1-2-2003
07:37 uur zaterdag
1
43
12
22-2-2003
12:55 uur zaterdag
1
70
13
3-1-2003
16:30 uur vrijdag
1
70
1 slapend en 1 drank en sociale spanningen onder invloed 1 wakend (en geen/onbekend bejaard) 1 wakend en 1 geen/onbekend verminderd toerekeningsvatbaar
14
24-4-2003
05:22 uur donderdag
1
43
1 slapend
sociale spanningen
15
6-4-2003
05:56 uur zondag
1
33
drank
16
6-4-2003
10:38 uur zondag
1
90
4 slapend en 1 onder invloed anders, namelijk al overleden
17
5-5-2003
19:00 uur maandag
1
onbekend
onbekend
18
16-1-2003
16:01 uur donderdag
1
48
verminderd sociale spanningen toerekeningsvatbaar
19
11-1-2003
05:15 uur zaterdag
1
34
20
5-8-2003
21:38 uur dinsdag
1
57
4 slapend en ? onder invloed onbekend
21
15-5-2003
18:30 uur donderdag
1
87
22
4-5-2003
22:32 uur zondag
1
33
23
27-4-2003
17:41 uur zondag
1
58
24
13-7-2003
23:49 uur zondag
3
2 x 2 jaar en 1x 3 slapend 3 jaar
geen/onbekend
25
18-9-2003
10:38 uur donderdag
1
49
1 wakend
geen/onbekend
26
15-9-2003
18:21 uur maandag
1
84
1 minder valide
slachtoffer wilde niet langer leven
27
13-10-2003
05:05 uur maandag
1
onbekend
3 slapend
onbekend
28
18-10-2003
23:56 uur vrijdag
1
68
1 onder invloed
drank
29
21-10-2003
00:06 uur dinsdag
1
82
1 slapend
geen/onbekend
30
22-9-2003
03:11 uur maandag
1
48
31 32
26-10-2003 27-11-2003
04:54 uur zondag 06:51 uur donderdag
2 1
onbekend 67
1 slapend en onder drank invloed 2 slapend geen/onbekend 1 onder invloed drank
33
2-9-2003
09:45 uur dinsdag
1
46
niemand thuis
drank, drugs en sociale spanningen
34 35
20-8-2003 12-11-2003
06:02 uur woensdag 00:37 uur woensdag
2 2
19 en 20 jaar 1 en 35 jaar
2 slapend 4 slapend
geen/onbekend geen/onbekend
1 minder valide, bejaard 1 slapend en 1 onder invloed 1 slapend
geen/onbekend
geen/onbekend geen/onbekend
drank zelfmoord geen/onbekend drank, drugs --> sociale spanningen drank
Fatale woningbranden in Nederland – Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra © NIBRA 2006
5
Bijlage Fatale woningbranden 2003 Tabel 2
Case-nr. Oorzaak brand roken 1
Toelichting brandoorzaak roken
Object van ontstaan bed/linnengoed
Factor versnelling matrassen
Ruimte van ontstaan slaapkamer
Dode gevonden in slaapkamer
2
kaarsen, waxinelichtje
waxinelichtje op rand bed van bed
huishoudelijk materiaal
slaapkamer
slaapkamer
3
brandstichting
zelfmoord
huisraad
benzine
woonkamer
woonkamer
4
schoorsteen
geen
huisraad
normale huisraad
zolder
woonkamer
5
leesloupe
leesloupe laten liggen stoel
nvt
woonkamer
woonkamer
6 7
roken kleding tegen kachel
roken in bed kleding tegen gaskachel
bed gasgestookte gevelkachel
matrassen en bed totale inboedel
slaapkamer woonkamer
slaapkamer woonkamer
8
onbekend
dementie
onbekend
bankstellen en matrassen
woonkamer
keuken
9
brandstichting
zelf ontsteken gaswolk
gas
benzine en gas
woonkamer en keuken
woonkamer
10
brandstichting
brandstichting
papier
oud papier
anders, hal
keuken
11
onbekend/roken
mogelijk roken
onbekend
slaapkamer
badkamer
12
koken
vermoedelijk kleding
keuken
anders
13
brandstichting
zichzelf in brand gestoken
kleding, nachtjapon lichaam/kleding
opslag brandbare vloeistof mogelijk materiaal kleding nee
slaapkamer
slaapkamer
14
onbekend/kaarsen mogelijk kaarsjes
in de blokhut
veel hout
blokhut, nabij anders, slaapgedeelte ingang
15
onbekend
geen
onbekend
slaapkamer
16
roken
geen
bankstel/sigaar
matrassen en stapels slaapkamer kleding bankstel woonkamer
17
brandstichting
brandstichting
onbekend
onbekend
slaapkamer
slaapkamer
18
brandstichting
brandstichting
onbekend
vluchtige vloeistof
woonkamer
woonkamer
19
roken
vloerbedekking
woonkamer
brandstichting
gas
synthetische vloerbedekking gasexplosie
woonkamer
20
roken en in slaap gevallen gaskraan open en aangestoken
anders, gang
21
roken
roken
bank
nee
anders, kamer veroorzaker woonkamer
22
roken
sigaret --> bankstel
woonkamer
woonkamer
23
roken
roken in bed en in bankstel/ slaapgevallen slaapbank roken op slaapkamer bed
matras
slaapkamer
slaapkamer
24
kaarsen, smeulende
laten branden van kaarsen
bed
matrassen
slaapkamer
slaapkamer
25
koken
(keuken)pan vet
keuken
brandstichting
stoel
water in brandende pan vet stoel
keuken
26
blussen brandende pan met water brandstichting
woonkamer
woonkamer
27
onbekend
geen
onbekend
diverse huisraad
onbekend
slaapkamer
28
koken
geen
frituurpan op vuur
onbekend
keuken
woonkamer
29
onbekend
geen
onbekend
matrassen
slaapkamer
slaapkamer
30
roken
onzorgvuldig
sigaret op textiel
slaapkamer
slaapkamer
31 32
onbekend roken
onbekend beddengoed
onbekend slaapkamer
slaapkamer/badkamer slaapkamer
33
brandstichting
inventaris
keuken
keuken
34 35
kaarsen schoorsteen
geen roken, drankgebruik en slapen vechtpartij, brandstichting brandende kaarsen geen
leger plunjezak + toebehoren onbekend nee
meubilair, bekleding huisraad op zolder
woonkamer slaapkamer en/of zolder
anders, woonkamer en slaapkamer op zolder
keuken in woonhuis bankstel huisraad
woonkamer
woonkamer
Fatale woningbranden in Nederland – Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra © NIBRA 2006
6
Bijlage Fatale woningbranden 2003 Tabel 3
Case-nr. Rookmelder nee 1
Bluspogingen nee
Reddingspoging nee
Brand ontdekt door buren
Brand gemeld door Melding buren onbekend
2
nee
nee
ja
buren
buren
woningbrand
3
onbekend
nee
ja
buren
buren
woningbrand met mogelijke slachtoffers
4
nee
nee
ja
bewoner
bewoner
onduidelijke melding door bewoners
5
nee
ja, met water
ja
buren
buren
onbekend
6 7
nee nee
nee nee
ja ja
omwonende echtgenote
omstanders buren
waarnemen rook in woning kleine binnenbrand
8
nee
nee
ja
buren
buren
middelbrand, uitslaand
9
onbekend
nee
ja
omstanders op straat
buren en omstanders
explosie
10
nee
nee
ja
nachtportier disco
anders, nachtportier
woningbrand met mogelijke personen
11
nee
nee
ja
passant
voorbijgangers
12
nee
slachtoffer
bewoner
13
nee
anders, uittrekken ja brandende kleding nee nee
schuurbrand later woningbrand keukenbrand
echtgenote
bewoner
brand in woning
14
nee
ja, met kleine blusmiddelen
?
buren
buren
blokhut in brand
15
ja, gealarmeerd
nee
ja
omwonende
buren
brand in woning
16
nee
nee
nee
buren
buren
rook in woning
17
nee
nee
nee
kennis
politie
18
nee
nee
ja
buren
buren
op verzoek van politie cdt ter plaatse woningbrand
19
nee
nee
ja
buren
onbekend
20
ja, gealarmeerd
ja, met water
ja
bewoner naast gelegen woning onbekend
bewoner en voorbijgangers
brand na explosie
21
ja, gealarmeerd
nee
nee
ja
automatische detectie/personeel buren
anders, personeel buren
brand met slachtoffer
22
ja, met slanghaspel nee
23
nee
nee
ja
omwonende
bewoner
brandgerucht
24
nee
ja, met water
ja
hoofdhuurder/"vader"
voorbijgangers
onbekend
25
nee
ja, met water
nee
buren
buren
rook uit woning
26
nvt
ja
onbekend
automatisch
oms
27
nee
ja, met water (slanghaspel) nee
nee
bewoner
politie
28
nee
nee
ja
voorbijgangers
voorbijgangers
29
nee
nee
ja
buren, voorbijgangers
30
nee
nee
ja
onbekend
buren en voorbijgangers buren
woningbrand met slachtoffer(s) binnenbrand, vermoedelijk slo brand in woning/uitslaand
31 32
onbekend nee
onbekend buurtbewoners
politie buren
onbekend onbekend
33
nee
nee ja anders, enkel ja intrappen voordeur nee ja
onbekend
buren
vechtpartij met brand
34 35
nee nee
nee nee
onbekend buren
buren bewoner
binnenbrand 3e verdieping onbekend
ja ja
rook uit slaapkamerraam
woonhuisbrand
Fatale woningbranden in Nederland – Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra © NIBRA 2006
7
Bijlage Fatale woningbranden 2003 Tabel 4 Aanwezigheid pers. Case-nr. bekend bij melding ja 1
Situatie bij aankomst van brandweer hevige rookontw.
Overleden ter plaatse
Type bewoning Rijtjeswoning
Bouwjaar na 1992
2
nee
hevige rookontw.
ter plaatse
Portiekflat
1975-1992
3
ja
uitslaand
ter plaatse
Vrijstaand
na 1992
4
ja
uitslaand
ter plaatse
boerderij
voor 1945
5
ja
uit
in ziekenhuis galerijflat
1975-1992
6 7
ja ja
hevige rookontw. uitslaand
ter plaatse ter plaatse
Vrijstaand Rijtjeswoning
voor 1945 voor 1945
8
ja
uitslaand
ter plaatse
boerderij
voor 1945
9
nee
geen brand meer
ter plaatse
galerijflat
na 1992
10
vermoedelijke aanw.h.
brand in vlammenstadium in ziekenhuis Rijtjeswoning en hevige rookontw.
voor 1945
11
nee
uitslaand
ter plaatse
1945-1975
12
ja
kleine keukenbrand
in ziekenhuis Rijtjeswoning
1945-1975
13
nee
hevige rookontw.
ter plaatse
Rijtjeswoning
1975-1992
14
ja
uitslaand
ter plaatse
Grote blokhut + sauna
na 1992
15
nee
uitslaand
ter plaatse
Rijtjeswoning
na 1992
16
vermoedelijke aanw.h.
ter plaatse
Vrijstaand
na 1992
17
nvt
hevige rookontw. en zwarte gesprongen ramen brand uit
ter plaatse
Rijtjeswoning
1975-1992
18
ja
hevige rookontw.
ter plaatse
Rijtjeswoning
1975-1992
19
onbekend
uitslaand
ter plaatse
20
ja
uitslaand
21
ja
hevige rookontw.
ter plaatse
anders, verzorgingstehuis 1975-1992
22
nee
hevige rookontw.
ter plaatse
Rijtjeswoning
1975-1992
23
vermoedelijke aanw.h.
ter plaatse
galerijflat
1975-1992
24
ja
ter plaatse
Portiekflat
1945-1975
25
nee
van buitenaf niets waarneembaar alleen geur verbranding hevige rookontw. en ontploffing haarlak/deo spuitbussen rookontwikkeling
ter plaatse
Rijtjeswoning
voor 1945
26
ja
hevige rookontw.
27
ja
uitslaand
in ziekenhuis Senioren/55+/aanleunwoning ter plaatse Rijtjeswoning
voor 1945
28
ja
hevige rookontw.
ter plaatse
Portiekflat
1975-1992
29
nee
uitslaand
ter plaatse
Portiekflat
1945-1975
30
ja
hevige rookontw.
ter plaatse
Rijtjeswoning
1945-1975
31 32
nee ja
uitslaand uitslaand
ter plaatse ter plaatse
Herenhuis Portiekflat
voor 1945 1945-1975
33
ja
hevige rookontw.
ter plaatse
Rijtjeswoning
voor 1945
34 35
nee ja
hevige rookontw. uitslaand
ter plaatse ter plaatse
Portiekflat Vrijstaand
1975-1992 onbekend
Vrijstaand
Schuur omgebouwd tot woning in ziekenhuis Rijtjeswoning/ kamerverhuur
1945-1975 1945-1975
na 1992
Fatale woningbranden in Nederland – Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra © NIBRA 2006
8
Bijlage Fatale woningbranden 2003 Tabel 5 Brand op Case-nr. bouwlaag 1e 1
Vloer beton
Beglazing geisoleerd
Elektriciteit in orde
Verwarming cv
Schade buren ja, waterschade
2
1e
beton
geisoleerd
in orde
cv
ja, rook en waterschade
3
begane grond
hout
geisoleerd
in orde
cv
nee
4
kap
hout
geisoleerd
in orde
cv
nee
5
6e
beton
geisoleerd
in orde
cv
nee
6 7
1e begane grond
hout hout
geisoleerd enkele
in orde verouderd
gaskachels gaskachels
nee ja, rook en waterschade
8
begane grond
hout
geisoleerd
in orde
gaskachels
nee
9
3e
beton
geisoleerd
in orde
cv
nee
10
begane grond
hout
enkele
in orde
elektrisch
nee
11
begane grond
hout
geisoleerd
in orde
cv
nee
12
begane grond
beton
enkele
in orde
cv
nee
13
1e
hout
enkele
in orde
cv
nee
14
begane grond
hout
enkele
in orde
in orde
nee
15
2e
beton
geisoleerd
in orde
cv
nee
16
begane grond
beton
geisoleerd
in orde
cv
nee
17
1e
beton
geisoleerd
onbekend
onbekend
nee
18
begane grond
beton
geisoleerd
in orde
cv
nee
19
begane grond
beton
geisoleerd
verouderd
gaskachels
ja, 2 auto's en verhuurde woning
20
1e
beton
enkele
in orde
onbekend
ja, rook en waterschade
21
1e
beton
enkele
in orde
cv
ja, rookschade
22
begane grond
beton
geisoleerd
in orde
cv
nee
23
1e
beton
geisoleerd
in orde
cv
nee
24
2e
beton
geisoleerd
in orde
cv
nee
25
begane grond
beton
in orde
cv
nee
26
3e
beton
geisoleerd en enkele geisoleerd
in orde
onbekend
ja, waterschade
27
begane grond
in orde
cv
ja, lichte rook- en waterschade
28
1e
onbekend geisoleerd en enkele beton geisoleerd
in orde
cv
ja, rookschade
29
begane grond
onbekend onbekend
onbekend
onbekend
ja, waterschade
30
1e
hout
geisoleerd
in orde
cv
nee
31 32
3e 4e
hout beton
enkele enkele
onbekend in orde
onbekend cv
ja, bluswater 2 hoog ja, rookschade
33
begane grond
beton
geisoleerd
in orde
cv
nee
34 35
2e zolder
beton hout
geisoleerd enkele
in orde verouderd
cv onbekend
ja, rookschade nee
Fatale woningbranden in Nederland – Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra © NIBRA 2006
9
