1. Ayacucho in toeristische reisgidsen De machtige Andes Het leven van de indigenas in de Andes... 8

INHOUD 1. Ayacucho in toeristische reisgidsen .................................................................................................................... 3 2. De machtige Andes ............................................................................................................................................. 6 3. Het leven van de indigenas in de Andes ............................................................................................................. 8 4. De problematiek van Ayacucho ........................................................................................................................ 10 5. Ayacucho en het Lichtend Pad .......................................................................................................................... 11 6. De regio: Facts and figures ................................................................................................................................ 12 7. AS Adventure en Ayacucho: de link .................................................................................................................. 14 8. De fauna van de Andes ..................................................................................................................................... 14 De alpaca in de hooglanden van Peru ............................................................................................................... 14 Huisdieren in Andessteden en -dorpen ............................................................................................................ 16 9. Ayacucho in beeld ............................................................................................................................................. 17 Extra informatie op de Zuidactie-website ............................................................................................................. 18

Zuidactie 2013 – viva CASA COSMA De Andes en Ayacucho

1


2

1. AYACUCHO IN TOERISTISCHE REISGIDSEN


3


4


5

2. DE MACHTIGE ANDES Afgeleid van het Quechua-woord anti (koper) verwijst de naam Andes naar de koperkleurige schakeringen op de bergen die de zon teweegbrengt bij het vallen van de avond. De Andes is na de Himalaya het hoogste gebergte ter wereld. Weliswaar ligt de hoogste top tussen Argentinië en Chili, maar Peru is het ZuidAmerikaanse land dat het meest bepaald wordt door deze bergketen die door het hele land heen loopt en hele streken isoleert. De tamelijk noordelijk gelegen Huascarán (6768 m) is de hoogste top in Peru, maar ten zuiden van Cuzco liggen ook bergtoppen van boven de 5000 m, bedekt met eeuwige sneeuw.

De Inca’s verdeelden hun territorium naar hoogte en maakten gebruik van de verschillende ecologische zones. De bergtoppen waar niets meer groeit en alleen maar bergbeklimmers komen, heten janca. Lager (rond 3000 m) ligt de puna. Hier is landbouw moeilijk, maar er groeien grassen waar de kuddes lama’s, alpaca’s en de wilde vicuñas kunnen grazen. Er heerst een extreem klimaat met een brandende zon overdag en snijdende koude als het donker wordt. Wie uit een lager gebied naar de puna gaat kan last krijgen van soroche (hoogteziekte). Lichte maaltijden, veel rust en veel water kunnen de symptomen minimaliseren, evenals het kauwen van cocabladeren. De lokale bevolking doet dit al sinds mensenheugenis om de grote hoogteverschillen te kunnen verwerken en geen honger en koude te voelen. De coca werd traditioneel gezaaid op de tropische, oostelijke flanken van de Andes (aan de rand van het Amazonewoud). Tussen de kuststreek en de hoogste Andestoppen ligt de quechua (sierra in het Spaans): honderden valleien met daartussen enorme hoogteverschillen van soms meer dan tweeduizend meter. Een goed voorbeeld hiervan is de Machu Picchu. Dit Incacomplex ligt op een klein plateau tussen twee bergtoppen, met aan weerszijden een duizelingwekkend diep ravijn. Waarschijnlijk was Machu Picchu een soort zomerverblijf van de Incaleiders. Op de terrassen werden alleen medicinale kruiden verbouwd en alles wat nodig was voor de religieuze ceremonies. Voedsel werd vanuit Cuzco in karavanen aangevoerd. Goede wegverbindingen tussen de kust, de sierra en de hoge puna zijn een zeldzaamheid. Steden in de bergen, zoals Ayacucho waren lange tijd slechts verbonden met een zandweg. Maar ook geasfalteerde Zuidactie 2013 – viva CASA COSMA De Andes en Ayacucho

6

verbindingen kunnen erg gevaarlijk zijn vanwege de hoogteverschillen, bochten, glad wegdek en plots opduikende mistbanken. Tussen Cuzco en Nazca gebeuren dagelijks ongelukken met dodelijke afloopt, niet zelden dondert er een bus in het ravijn. De hoogteverschillen stellen de landbouw voor grote problemen. De indiaanse volkeren uit het verleden benutten de geografie optimaal door aan terrasbouw te doen. Men bouwde op de flank van de heuvel een stenen muur en vulde die op met aarde. Zo werd niet alleen het oppervlak vergroot, maar ook het regenwater tegengehouden en de erosie gestopt. Voor de Inca’s waren de waterbronnen die bovenaan de bergen ontsprongen heilig (de regen ontstond door toedoen van de bliksemgod Wiricocha). Op het vervuilen van deze natuurlijke stromen met afval stond de doodstraf.

Na de conquista ging dit ecologisch evenwicht verloren. Er werd hout gekapt voor de bouw van steden en om gangen in de mijnbouw te stutten. Hierdoor erodeerde de vruchtbare bovenlaag van de bergtoppen en werd minder water vastgehouden. Momenteel bestaan er herbebossingsprojecten die de lokale landbouw een duw in de rug moeten geven. De landbouw in de Andes draait voornamelijk rond aardappelen, bonen, gerst, tarwe en maïs op de heuvelflanken. In de vruchtbare valleien worden vruchten en groenten verbouwd. Op de oostelijke flanken van de Andes, de zogenaamde ceja de selva (letterlijk: wenkbrauw van de jungle), worden gewassen gekweekt die een vochtiger, warmer klimaat vereisen, zoals papaya, yuca (maniok) of coca. Dit grensgebied tussen de Andes en het lage oerwoud kent een unieke en rijke ecologie.

Gebaseerd op: T. Dieusaert, Peru. Landenreeks, Amsterdam, 2006, pp. 16-24


7

3. HET LEVEN VAN DE INDIGENAS IN DE ANDES Hoewel de economie van Peru de laatste jaren fors groeide, leeft meer dan de helft van de bevolking in armoede. 1/5 van de bevolking leeft in extreme armoede, dat wil zeggen dat ze rond moet komen met minder dan 1 dollar per dag. De armen in Peru vindt men voornamelijk op het platteland en zijn bijna altijd indigenas. De extreme armoede zou drie keer zo groot zijn onder indianen als onder de rest van de bevolking. Volgens statistieken hebben indianen gemiddeld drie jaar minder scholing dan niet-indiaanse Peruanen. De grote meerderheid van de overige analfabeten (naar schatting 1.3 miljoen) zijn indiaanse vrouwen. De achterstelling van het rurale Peru is een gevolg van de geografische situatie: veel indianendorpen bevinden zich ver van diensten en beslissingscentra. Ook hun eigen taal en cultuur vermindert hun kansen, niet alleen in de grote steden, maar ook in de provinciale centra waar mestiezen het voor het zeggen hebben. Op het platteland is sprake van een overlevingseconomie. Meestal leeft een familie van wat een lapje grond opbrengt. Een familie is een kerngezin of een groter familieverband (grootouders met kinderen en kleinkinderen) met een patriarch aan het hoofd, de zg. ayllu, een concept dat dateert uit de Incatijd.

De dagelijkse routine in met name het hoogland is ongeveer als volgt: voor dag en dauw staan vrouwen en kinderen op om hout te sprokkelen voor het vuur en eten te bereiden (op basis van maïs). Dan vertrekt vader met de oudere kinderen naar het veld; niet zelden liggen de weiden of akkers op ettelijke uren loopafstand van de woning en overnachten zij in een hut bij het veld. Ploegen doen ze met een houten ploeg, die met de hand bediend wordt of eventueel getrokken wordt door een os. Naast aardappelen, quinoa en maïs kweken ze groenten en het dieet wordt aangevuld met bessen en vruchten (zoals de cactusvrucht) die naast de weg groeien. Vis en vlees staan heel zelden op het menu, dan is het meestal kip en heel soms varken. Vrouwen hebben vaste taken in het veld: ze zijn verantwoordelijk voor het zaaigoed, meestal zorgen ze ook voor het zaaien en wieden. Bij de oogst doen de mannen het fysiek zware werk, terwijl de vrouwen andere taken verrichten en zorgen voor de behandeling van de geoogste producten. Verder verzorgen ze meestal het (klein)vee, zijn verantwoordelijk voor het huishouden en weven kleren met het traditionele weefgetouw. Door Zuidactie 2013 – viva CASA COSMA De Andes en Ayacucho

8

en tijdens de migratie van mannen nemen vrouwen steeds meer taken over. Voor de fysiek zware taken roepen ze de hulp in van andere familieleden en dorpsbewoners en gebruiken ze lama’s als lastdier.

De levenswijze in de Andes is in feite dezelfde als die van 100en jaren terug. Men zou kunnen zeggen dat de armoede relatief is, aangezien de mensen deze – naar onze normen – Spartaanse levensstijl gewoon zijn. Toch is deze manier van leven radicaal en onherroepelijk aan het veranderen, door de globalisering en het contact met de wereld van de mestiezen. De prijzen van landbouwgoederen, die weer afhangen van nationale akkoorden of een vrijhandelsakkoord met een derde land, bepalen of een boer al dan niet zijn product kwijt kan op een regionale markt. Tegelijkertijd dringen westerse gebruiksvoorwerpen zoals televisie, kleding en frisdrank door tot in de dorpen, waardoor boeren zich verplicht voelen extra inkomsten te zoeken.

De achterstelling van het platteland heeft ook te maken met desinteresse bij de elite in de grote steden, die weinig op heeft met investeringen voor infrastructuur (waterleiding, wegen, …) of scholen en hospitalen op het platteland. De ongelijkheid is dus niet alleen maar een toevallig, historisch gegeven maar een situatie die politiek in stand wordt gehouden. Bron: T. Dieusaert, Peru. Landenreeks, Amsterdam 2006, pp. 89-97


9

4. DE PROBLEMATIEK VAN AYACUCHO Peru is als ontwikkelingsland opgenomen in de lijst van het Comité voor Ontwikkelingssamenwerking (DAG) van de OESO. Gonzales (1995) en Thome (2005) beschrijven Peru als een complex land met een diverse geografie, uitgesproken socio-economische en culturele verschillen, diverse etnische groepen en talrijke taalgroepen. Ayacucho is gelegen in het Andesgebergte op 2750 meter hoogte en is de hoofdstad van de provincie Huamanga, in het departement Ayacucho. 72.5 % van de bevolking in het departement Ayacucho leeft in totale armoede en meer dan de helft van dat percentage in extreme armoede (INEI, 2005). Vele gezinnen trekken van het platteland naar de stad in de hoop op een beter leven. De ontgoocheling is echter groot. Ze komen terecht in krotten zonder elektriciteit, stromend water of riolering.

Naast de migratie veroorzaakt ook het gewelddadige verleden van Ayacucho heel wat problemen. De guerrillastrijd van ‘Sendero Luminoso’ (Lichtend Pad), die aan de universiteit van Ayacucho ontstond in 1970, wordt door Luft (2001) omschreven als een van de bloedigste en wreedste in de ZuidAmerikaanse geschiedenis. La Comisión de la Verdad y Reconciliación schat dat in dit intern gewapend conflict, dat twee decennia aansleepte, 70 000 Peruanen verdwenen en gedood werden, waarvan 79 % in de landelijke gebieden in de Andes (Raffo, Stornaiuolo & Kristal, 2004). Ayacucho is een van deze gebieden. De mensenrechten werden ernstig geschonden; er was sprake van fysieke en psychische martelingen. De leider, Abimael Guzman, werd in september 1992 onder het regime van Fujimori opgepakt. Sindsdien is het tij gekeerd en is het politieke geweld in Ayacucho sterk afgenomen, maar heel wat mensen zijn zwaar getraumatiseerd door het geweld. Deze burgeroorlog heeft de arme streken nog verder in een neerwaartse spiraal meegezogen. Plaatselijke hulpverleners en andere deskundigen, nationale en internationale NGO’s zoals het CAPS beschouwen familiaal geweld als een van de vele gevolgen van het staatsgeweld. Zij observeren ernstige vormen van kindermishandeling en verwaarlozing en brengen die in verband met de trauma’s die de ouders van deze kinderen in het verleden hebben opgelopen, met armoede en met alcoholmisbruik. Zo worden de kinderen van nu uiteraard ook slachtoffer van het vroegere geweld, een vicieuze cirkel die doorbroken moet worden. We kunnen ons trouwens heel wat vragen stellen bij het politieke systeem in Peru. Het systeem slaagt er niet in een gunstige economische ontwikkeling te realiseren.

(Bron: Liesbet Willems, doctoraatsstudente psychologie aan de KUL – die momenteel in Ayacucho verblijft)


10

5. AYACUCHO EN HET LICHTEND PAD


11

6. DE REGIO: FACTS AND FIGURES In de Ayacuchofolder van AS Adventure kan je het volgende lezen over de regio Ayacucho: In kansarme regio’s liggen de kansen op volwaardig onderwijs, evenwichtige voeding en gezond wonen niet voor het grijpen. Alcoholmisbruik, bendevorming, corruptie en disfunctionele gezinnen met een hoog percentage familiaal geweld zijn er wel schering en inslag. Enkele facts & figures over een streek die geen enkele ziel onberoerd laat. Volgende cijfers die we in dat artikel vonden willen we graag even in de kijker zetten. Ernaast vind je de algemene cijfers voor Peru (waar deze te vinden waren).

Algemene info Ayacucho • Bevolking: 612.489 inwoners (14 inwoners per km2) • Oppervlakte: 43.815 km2 • Hoofdstad van de regio: Ayacucho • Taal: Quechua Gezondheidszorg

Ayacucho

Peru

• Levensverwachting: 69,6 jaar

74 jaar

• Kindersterfte:

44 / 1000

21 / 1000

• Moedersterfte:

304,7 / 100000

98 / 100 000

• 36% van de peuters jonger dan 5 jaar is ernstig ondervoed • Er zijn 4,3 dokters, 5,7 verpleegsters en 0,82 ziekenhuisbedden per 10.000 inwoners • Slechts 20% van de bevolking heeft toegang tot sanitaire voorzieningen, waarvan amper 3,2% plattelandsbewoners • 47,6% van de bevolking heeft toegang tot drinkbaar water

Bevolking Ayacucho

Peru

• 62,6/72.5%1 van de mensen leeft onder de armoedegrens

19%

• Het gemiddelde maandelijkse inkomen bedraagt € 49 • 28,3% van de bevolking ouder dan 15 jaar is analfabeet

10.4%

• 55% van de vrouwen tussen 15 en 49 jaar werd ooit fysiek mishandeld door haar partner Ayacucho is tot op heden één van de armste regio’s van Peru. De plattelandsregio kampt met verschillende problemen zoals een gebrek aan water voor irrigatie en akkers en een gebrek aan basiskapitaal om te investeren. Verder is het pover gesteld met de algemene gezondheid wat zich uit in ondervoeding bij kinderen, veel parasitaire ziekten/buikloop, een hoog kindersterftecijfer en kraambedsterfte, huiselijk geweld, onveiligheid en analfabetisme (vooral bij vrouwen). Het bergachtige en ruwe landschap heeft ook zijn invloed: beperkte bereikbaarheid van de dropen, slechte toegang tot basisvoorzieningen, …


12

Door het gebrek aan kansen is er een plattelandsvlucht op gang gekomen met als gevolg dat mensen rond de stad toestromen in sloppenwijken waar ze terecht komen in slechte omstandigheden: kleine woonsten voor divers gebruik (eten, slapen, koken, dieren houden, …), gebrek aan hygiëne, een eenzijdige voeding, een tekort aan sanitaire voorzieningen enz. De huidige situatie van armoede werd mede veroorzaakt door het conflict tussen het Lichtend Pad en de regeringstroepen (zie ook document: Ayacucho en het Lichtend Pad – Solid International). Bronnen: http://www.asadventure.com/contentpages/ayacuchofolder_2012.pdf www.ngo-openboek.be www.solidinternational.ch


13

7. AS ADVENTURE EN AYACUCHO: DE LINK Elke grote winkelnaam heeft zijn eigen merk, zo ook A.S.Adventure. Maar Ayacucho® is veel meer dan alleen een duurzame outdoorcollectie die goed boert. Dankzij de onverwoestbare band tussen A.S.Adventure en Solid Perú plukken de landbouwers uit de regio Ayacuchodagelijks de vruchten van elke muts, jas of slaapzak die in de A.S.Adventure Stores over de toonbank gaat. Voor wie meer informatie wil over de Ayacucho-collectie van AS Adventure, maar ook over Ayacucho als de meest traditierijke regio in Peru: zie www.zuidactie.be – De Andes en Ayacucho – Ayacuchofolder AS Adventure_2012

8. DE FAUNA VAN DE ANDES In de Andes komen er weinig grote roofdieren voor. De meest exotische dieren die je tegen kunt komen zijn de katachtigen, met name de poema die hoog in de bergen leeft. Andere roofdieren zijn de ruigharige manenwolf en de vriendelijk uitziende brilbeer. Deze komt voor in de vochtige wouden van de Andes en eet gelukkig liever planten dan mensen. Dieren die je het meest in de bergen ziet, behalve schapen, geiten, runderen en paarden, zijn de vicuña, de guanaco en de lama en alpaca. Deze dieren behoren tot de kameelachtigen. Onderzoek heeft uitgewezen dat er ongeveer 40 tot 50 miljoen jaar geleden al kameelachtigen in Noord-Amerika waren en dat ze lang voor de mens de Beringstraat overstaken. Vanuit deze vroege vormen hebben zich de huidige soorten ontwikkeld in Peru, Bolivia, Chili, Argentinië en Ecuador. De lama en de alpaca zijn al duizenden jaren gedomesticeerd. De vicuña en guanaco komen nog in de vrije natuur voor. Van alle landen waar de vicuña voorkomt, telt Peru het grootste aantal vicuña’s (zo’n 100 000-tal). Guanaco’s zijn veel minder talrijk in Peru (slechts een 4000-tal). Van de meer dan 3 miljoen lama’s die er tegenwoordig zijn, leeft 33% in Peru (en 63% in Bolivia). Van de 4 miljoen alpaca’s leven er 87% in Peru en slechts 11% in Bolivia. Andesherten komen algemeen voor in hogere dalen. De konijnachtige viscacha’s kom je alleen maar tegen in stenig gebied. De eekhoorns in beboste dalen. De chinchilla’s moet je hogerop zoeken. Ook de meeste vogels hebben een specifiek leefgebied. De Andesgans en de andeseend komen algemeen voor in moerassige streken, evenals de waadvogels en de migrerende watervogels. Een opvallende vogel is de elegante, roze Andesflamingo. Op open terrein kun je diverse roofvogels zien. Zoals de caracara, de arendbuizerd en de roodrugbuizerd. De Andescondor laat zich maar zelden zien, hoewel hij niet echt zeldzaam is. Het grootste deel van de dag cirkelt hij op grote hoogte. Ze landen sporadisch op hoge, ontoegankelijke kliffen of bij kadavers, als er tenminste geen mensen of dieren in de buurt zijn. De Andescondor kan 1,3 m lang worden en heeft een vleugelwijdte van 3,5 m. Hij is meestal zwart, heeft een witte verenkraag en witte vleugelveren. Meestal komen ze voor in groepjes van twee of drie. Ze vliegen op een hoogte van 2000-5000 m.

DE ALPACA IN DE HOOGLANDEN VAN PERU De alpaca is een fascinerend dier…ze communiceren onderling door een vriendelijk hummen, ze zijn voortdurend op zoek naar een mogelijkheid om te ontsnappen als de kudde bijeen in de kraal staat om geknipt te worden, de alerte blik in hun ogen, de oren waakzaam naar boven of achter gericht, de heerlijk zachte wol… De alpaca speelt een belangrijke rol in het dagelijks leven van de hoogland indianen. Zuidactie 2013 – viva CASA COSMA De Andes en Ayacucho

14

De fijnste kwaliteit alpacawol wordt verwerkt in prachtig geweven producten. Buiten de motieven en patronen die van generatie op generatie worden doorgegeven, laten de weefsters zich inspireren door het dagelijks leven en de directe leefomgeving, het landschap, de flora en fauna maar ook door de cultuur. De overgebleven wol wordt gebruikt voor het maken van touwen. Deze touwen zijn onmisbaar voor de hoogland indianen in hun dagelijks leven; tijdens het knippen van de wol, het toedienen van de medicijnen en het slachten van een alpaca voor een heel speciale gebeurtenis worden de pootjes van de alpaca met deze touwen vastgebonden. Daarnaast worden al sinds de Inca tijd tot vandaag de lama’s in de hooglanden gebruikt als lastdier…om de producten van en naar de markt te dragen, om geoogste aardappels van het land naar huis te dragen…deze producten worden op de rug van de lama vastgebonden met deze touwen. In de ‘Semana Santa’, de heilige week voor Pasen vieren de alpaca’s in de hooglanden van Peru hun verjaardag. Van een aantal geselecteerde dieren wordt tijdens de verjaardag de wol geknipt. Als verjaardagscadeau ontvangen de alpaca’s uit de kudde van hun eigenaar een hals – en oor versiering. Aan deze versieringen zijn de dieren ook direct te herkennen door de alpacahouder. Deze versieringen bestaan uit een pompon en een gevlochten band. De alpacahouder kiest ieder jaar de kleuren van de versieringen. Deze versieringen worden traditioneel door de vrouwen gemaakt tijdens het knippen van de wol. (Bron: http://www.lisetteverkerk.nl/category/blogs/page/12/)


15

HUISDIEREN IN ANDESSTEDEN EN -DORPEN Overal in de steden en de dorpen bots je op honden. Katten zie je er minder vaak.

Cavia’s of cuy worden gekweekt als feestmaal. Peruanen van de Andes eten al duizenden jaren cavia’s, al lang voor het Incarijk. Wetenschappers zeggen dat dit één van de gezondste soorten vlees is die een mens kan eten, omdat er heel veel eiwit en heel weinig vet in zit.

Kippen worden gehouden voor de eitjes.


16

9. AYACUCHO IN BEELD Voor wie een beter beeld wil van themaland van de Zuidactie 2013, enkele links naar (promo)filmpjes. Een greep uit het aanbod: ‘Flor de retama’ – van Martina Portocarrero http://www.youtube.com/watch?v=yye-Jowdwv4 (Flor de retama is een typische huayno uit Ayacucho – het filmpje dat het lied illustreert toont prachtige beelden van de stad - zie ook map Muziek) ‘Adios Pueblo de Ayacucho’ – van Trio Ayacucho Dit filmpje dat je ook op de startdag kon zien, vind je op www.zuidactie.be


17

EXTRA INFORMATIE OP DE ZUIDACTIE-WEBSITE     

Andescondor (kinderen) Ayacucho toeristische informatie Ayacuchofolder AS Adventure_2012 Kaart Foto’s


18

1. Ayacucho in toeristische reisgidsen De machtige Andes Het leven van de indigenas in de Andes... 8

Recommend Documents