0
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD
2
SAMENVATTING, MET AANBEVELINGEN
4
VAN VISIE NAAR ACTIVITEITEN
9
1. Achtergrond en belang
9
2. Particulieren 2.1. Inleiding en doelstellingen 2.2. Particulier energieverbruik 2.3. Activiteiten
11
3. Woningcorporaties 3.1. Inleiding en doelstellingen 3.2. Huidige lokale situatie 3.3. Activiteiten
17
4. Bedrijfsleven 4.1. Inleiding en doelstellingen 4.2. Activiteiten
19
5. Gemeente als onderneming 5.1. Inleiding en doelstellingen 5.2. Activiteiten
22
6. Gemeente als overheid 6.1. Inleiding en doelstellingen 6.2. Realisatie van energiebeleid 6.3. Nieuwe organisatie 6.4. Financiën
24
BIJLAGE: Citaat uit het huidige regeerakkoord van VVD en PvdA
29
Van: GroenLinks Bodegraven-Reeuwijk Verschenen: Februari 2013 Opgesteld door op dit terrein deskundige leden binnen en buiten de raadsfractie. Dit zijn onder hoofdredactie van Robèrt Smits: Esther van den Bor, Broos de Groot, Sietse de Haan en Andre Veldman. Eindredactie: Marlou Min http://bodegraven-reeuwijk.groenlinks.nl 1
VOORWOORD Velen hebben het over duurzaamheid, maar vaak blijft het bij woorden. Zo horen en lezen we dagelijks over nieuwe initiatieven op het gebied van duurzaamheid in Nederland, maar er wordt tegelijkertijd aan nieuwe kolencentrales gewerkt. We zien hier tegengestelde bewegingen, zowel korte- als langetermijndenken en oude ‘fossiele’ economie naast nieuwe duurzame economie. Dit moeten we doorbreken. Zorgen voor onze toekomst kan alleen door eenduidig samenhangende keuzes te maken richting een duurzame toekomst. Laten we beginnen met lokaal energiebeleid, als behapbaar onderdeel van de duurzame samenleving in brede zin. Op dit onderdeel zijn hier en nu resultaten nodig en mogelijk: de CO2-uitstoot in onze gemeente kan verminderd worden. Deze doelstelling, minder CO2 uitstoten, kan op twee manieren bereikt worden . 1. Het energieverbruik kan worden verminderd door efficiënter en bewuster om te gaan met energie; 2. We kunnen meer schone duurzame energie benutten.
Beide krijgen aandacht in dit document en in de beoogde gemeentelijke doelstellingen. Wat het opwekken van duurzame energie betreft zijn en blijven wij voorstander van windenergie, passend in de omgeving en opgewekt dicht bij de gebruikers. Eén windmolen zou al een grote stap zijn om de doelen op het gebied van duurzame energie te realiseren. Maar we weten dat je het daarmee alleen niet redt, er is een goede mix nodig, vooral met zonne-energie. Wij bevinden ons daarbij in goed gezelschap. De VNG geeft deze combinatie ook aan in haar recente (januari 2013) analyse over decentrale duurzame elektriciteit. Zij stelt dat windenergie financieel gezien de beste optie is, maar ruimtelijke inpassingsproblemen geeft, terwijl zonne-energie meer maatschappelijk draagvlak heeft maar minder financieel rendement oplevert. Volgens de VNG ligt de mix voor de hand, is dit financieel rendabel en draagt het bij aan nieuwe lokale werkgelegenheid. Wij benadrukken als GroenLinks graag deze nieuwe groene banen als spin off van duurzaam energiebeleid. Wat de rol van de gemeente betreft gaan wij voor integraal beleid, waarbij de gemeente regisseur, stimulator en/of organisator is en samenwerkt met anderen. Wij besteden in dit document aandacht aan de samenwerking met particulieren, woningcorporaties en het bedrijfsleven, elk met hun specifieke rol op dit gebied. Zo blijkt bijvoorbeeld particulier initiatief in opmars. Op 300 plaatsen in Nederland zijn er lokale initiatieven om zelf energie te produceren. Mensen wachten niet meer op de overheid en gaan zelf op weg naar een andere samenleving. Geweldig dat gemeenschapszin en samenwerking toenemen in onze individualistische maatschappij, maar een overheid mag daarbij niet achterlopen. Zij moet met visie en daden dit soort voorlopers faciliteren en deze beweging verbreden naar grotere groepen.
2
De gemeente Bodegraven-Reeuwijk heeft nog weinig concrete stappen gezet naar een duurzame toekomst. In de Raad zijn we tot nog toe niet verder gekomen zijn dan het voeren van discussies over een ontwerpvisie. Daarom heeft een aantal leden van de GroenLinks afdeling Bodegraven – Reeuwijk de koppen bij elkaar gestoken en presenteer ik hierbij met enige trots een heus ambitieus document over Lokaal Energiebeleid. Het is niet alleen een visie, een stip op de horizon, maar het zijn ook aanbevelingen om te komen tot uitvoering: doelstellingen die haalbaar zijn, aanbevelingen die niet ingewikkeld zijn maar uitvoerbaar. Kortom, realistisch uitvoerbaar. ‘Zin in de toekomst’ is de GroenLinks slogan die u al van ons kent. Vrij hiernaar is het onderwerp van dit document: ‘Energie in de toekomst’. Het geeft aan waar we naar toe willen, maar ook dat er daarvoor de nodige energie van ons gevraagd wordt. Robèrt Smits Fractievoorzitter GroenLinks Bodegraven-Reeuwijk Februari 2013
3
SAMENVATTING Achtergrond Fossiele brandstoffen (olie, gas en kolen) als energiebronnen raken op en worden duurder. Deze energiebronnen leiden door CO2 en uitstoot van andere schadelijke stoffen tot het opwarmen van de aarde en tevens tot het voortijdig sterven van mensen en milieuschade. Er zal daarom vooruitgang geboekt moeten worden op duurzame energie (zon, wind, biomassa en water). De Nederlandse overheid is zich hiervan bewust. Het huidige kabinet kiest voor een aandeel duurzame energie in 2020 van 16 procent (zie bijlage) en er zijn (inter)nationale afspraken om in 2020 in Nederland de CO2 uitstoot met 20% verminderd te hebben t.o.v. 19901. GroenLinks is van mening dat deze doelstellingen minimaal ook lokaal moeten gelden. De doelstelling van de gemeente Bodegraven – Reeuwijk, zoals verwoord in de ontwerpenergievisie (2011)2, vindt zij onder de maat. Om de doelstellingen te realiseren is een scala van samenhangende, gerichte activiteiten nodig op lokaal niveau. Bij energiebeleid geldt (helaas) dat er niet één enkelvoudige, forse maatregel voldoende is om het beoogde resultaat te bereiken. Er zijn veel maatregelen samen nodig. Het gaat dus om én - én in plaats van óf – óf beleid. Er zijn dus naast energiebesparing ook initiatieven nodig op het gebied van het opwekken van duurzame energie. En op het gebied van duurzame energie zal aan meerdere schone energiebronnen tegelijk moeten worden gewerkt, zoals: wind, zon en biomassa. In Bodegraven-Reeuwijk zijn de noodzakelijke energiedoelstellingen niet te halen zonder windenergie. En GroenLinks is zich bewust van het feit dat je het met windenergie alleen ook niet redt, ook omdat dit alleen proportioneel mogelijk is in onze Groene Hart gemeente. De gemeente is niet alleen aan zet, zij zal particulieren, woningcorporaties en het bedrijfsleven een zetje in de rug moeten geven. Sterker nog: om de lokale doelstellingen te kunnen realiseren is structurele samenwerking met hen noodzakelijk. Zij zou naast de concrete doelstellingen een ambitie kunnen formuleren die alle partijen aanspreekt en inspireert tot activiteiten, zoals: Groenste bedrijvenstad in 2020 of 1000 blauwe daken in 2016. Aanbevelingen: Hanteren van een lokale doelstelling, die (minimaal) op het niveau ligt van de landelijke doelstellingen, nl.: 16% aandeel duurzame energie in 2020 en 20% energiebesparing in 2020 (t.o.v. 1990); Niet uitsluiten van initiatieven op het gebied van windenergie, als bijdrage aan de realisatie van deze doelstellingen; Formuleren van een inspirerende lokale ambitie; 1
Op weg naar een klimaatneutrale economie in 2050 in de EU Sept. 2011: Ontwerp-Energievisie Gemeente Bodegraven-Reeuwijk: maximaal is 12% duurzame energieproductie haalbaar. 2
4
Samenwerking van de gemeente als regisseur met particulieren, woningcorporaties en bedrijven, om deze doelstellingen en ambitie te realiseren, o.a. door bijpassende concrete afspraken (opnieuw) te maken.
Particulieren Particuliere huishoudens gebruiken in onze dorpen 30-35% van de totale energie3, daar valt dus bij besparing veel winst te behalen. De huidige economische ontwikkelingen bieden kansen, omdat de energieprijzen van fossiele brandstoffen stijgen en de techniek van duurzame energie verbetert. Maar energiebesparing leeft nog niet erg bij het grote publiek: het gaat niet vanzelf en niet snel genoeg. De gemeente zal particulieren een zetje in de rug moeten geven, zo mogelijk samen met dorps- en wijkteams. Er is goede voorlichting nodig, online en dicht bij de mensen (bijv. met milieucoaches). Om investeringen te kunnen doen moeten particulieren goedkoop kunnen lenen. De gemeente zou dit kunnen faciliteren door een fonds hiervoor te vormen. Huurders vergen een andere aanpak dan kopers. Voor energiemaatregelen in huurhuizen is samenwerking met woningcorporaties nodig. In dit geval kan wijk voor wijk of huizenblok voor huizenblok gewerkt worden. Aanbevelingen: Aanschaffen en inzetten van het softwarepakket Energie in Beeld; Interactieve kaart ontwikkelen om geschiktheid van alle daken voor het opwekken van zonne-energie online te bekijken; Uitschrijven van een energiebesparingswedstrijd i.s.m. de wijk- en dorpsteams; Actieve voorlichting aan burgers, o.a. door milieucoaches en workshops; Lokale opslagcapaciteit en transport voor lokaal opgewekte energie; Vormen van een eigen gemeentelijk fonds bij het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) t.b.v. een duurzaamheidslening voor particulieren zodat particuliere investeringen mogelijk worden; stimuleren van het gebruik hiervan. Toepassen en handhaven van een energieprestatie coëfficiënt (EPC) van maximaal 0.64 bij (ver)bouw van woningen, samen met de woningcorporaties en actieve burgers; actief toewerken naar 0.0 in 2020. voldoende ambtelijke capaciteit en kennis op het gebied van energiebesparing en opwekken van duurzame energie om particulieren te kunnen ondersteunen.
Woningcorporaties Energiezuinige huizen leiden tot grote besparingen, zowel qua energie als qua kosten voor de bewoner. Er zijn weliswaar prestatieafspraken gemaakt met Mozaïek Wonen en de Woningbouwvereniging Reeuwijk, maar deze corresponderen niet met het landelijk
3 4
Een interpretatie van CBS-cijfers en scans Zuid-Holland (2007) 3 Een EPC van 0.6 betekent ca. 600 m gas per jaar per woning.
5
convenant energiebesparing dat het Rijk met de vereniging van woningcorporaties (Aedes) heeft afgesloten. Het is van groot belang dat de gemiddelde energiezuinigheid voor alle huurwoningen in 2020 energielabel B wordt. Daarnaast zullen mogelijkheden moeten worden benut om duurzame energie op te wekken via zonnepanelen, zonnecollectoren en warmte-koudeopslag. Hiervoor kunnen afspraken in kwantitatieve zin worden gemaakt. Om de doelstellingen te realiseren kunnen natuurlijke momenten, zoals bij verhuizing of (ver)bouw, worden benut. Er kan wijk-voor-wijk of woonblok-voor-woonblok worden gewerkt in samenwerking met huurders. Aanbevelingen: Evalueren, bijstellen en verlengen van het ambitieniveau in de prestatieafspraken met Mozaïek Wonen en Woningbouwvereniging Reeuwijk, zodanig dat deze (minimaal) in de pas gaan lopen met het landelijke convenant in de huursector. Concreet uitwerken van de doelstellingen in aantallen en maatregelen, zowel voor energiebesparing als voor het gebruik van duurzame energiedoelen. Organiseren van goed overleg tussen huurders c.q. huurverenigingen, woningcorporaties en gemeente, met name over de woonlasten na de ingreep.
Bedrijfsleven Ook bedrijven blijken een zetje in de rug nodig te hebben om daadwerkelijk aan de slag te gaan met energiebesparing en energieopwekking. Daarvoor is samenwerking tussen de gemeente en het georganiseerd bedrijfsleven noodzakelijk. Er vonden de afgelopen jaren reeds twee energiebesparingsprojecten plaats in samenwerking met het bedrijfsleven. Van de ervaringen in deze projecten moet worden geleerd. Systematische aandacht voor energiebesparing bij de (her)inrichting van bedrijfsterreinen kan veel opleveren. De gemeente moet het provinciale convenant gaan vertalen in concrete afspraken. Energiebesparing als onderdeel van duurzaam ondernemen kan worden gestimuleerd, bijvoorbeeld door branchegewijze projecten en het faciliteren van initiatieven van de bedrijven zelf. Handhaving van de Wet Milieubeheer door de Omgevingsdienst Midden Holland (ODMH) in opdracht van de gemeente blijft belangrijk, maar daarnaast blijkt een adviesrol van de ODMH ook zeer effectief te zijn. Tot slot moet ook hier worden onderzocht of voor grote investeringen op het gebied van energiebesparing bedrijven kunnen lenen onder aantrekkelijke voorwaarden via een fonds. Aanbevelingen: Uitvoeren van het provinciale convenant op het gebied van duurzame bedrijfsterreinen, in overleg met (toekomstig) parkmanagement; Afspraken maken met het georganiseerd bedrijfsleven over energiemaatregelen per bedrijventerrein; Faciliteren van initiatieven van (kringen van) bedrijven die aan de slag willen (van onderop);
6
Actief toezicht houden op de wettelijke verplichtingen (Wet Milieubeheer) van bedrijven; Investeren in de adviesrol van de ODMH; Onderzoeken van mogelijkheden naar meer branchegewijze energieprojecten; Onderzoek doen naar de mogelijkheden van een fonds voor investeringen, samen met het georganiseerd bedrijfsleven. In het zonnetje zetten van bedrijven die reeds bezig zijn met duurzaamheid.
Gemeente als onderneming GroenLinks vindt dat de gemeente het goede voorbeeld moet geven. Het zal de gemeente sieren als zij van haar eigen werkorganisatie een maatschappelijk verantwoordelijke onderneming (MVO) maakt. In dit kader is niet alleen aandacht nodig voor de gebouwen van de gemeente, maar ook voor de semipublieke gebouwen. Denk aan: scholen, zorginstellingen, culturele en sportvoorzieningen. Het levert niet alleen milieuwinst op, maar ook exploitatiewinst die ten goede kan komen aan de gebruikers. De reikwijdte is nog groter als ook alle inkoop en aanbestedingen 100% duurzaam zijn, zodat in de gehele keten van leveranciers en uitvoerende organisaties energiebesparing een economisch issue wordt. Aanbevelingen: Een energieplan maken en uitvoeren voor elk (semi)publiek gebouw, met concrete maatregelen op het gebied van onderhoud; Inkopen van groene stroom niet alleen voor het gemeentehuis, maar voor elk (semi)publiek gebouw; Stimuleren van gebruik van de fiets en OV voor personeel en gebruikers; Faciliteren van de komst van elektrische oplaadpunten op parkeerplaatsen bij (semi)publieke gebouwen; Aanschaffen van een schoon gemeentelijk wagenpark; 100% duurzaam inkopen.
Gemeente als overheid Bij de realisatie van de energiedoelstellingen en ambitie heeft volgens GroenLinks de gemeente als overheid een aantal rollen, nl. als regisseur, stimulator en organisator. De regie nemen betekent niet alleen samenwerken met derden, maar dit ook echt regisseren. Energiebesparing zal integraal moeten worden uitgevoerd, zowel qua beleid als qua organisatie. Maar de eindverantwoordelijkheid moet in portefeuille worden gegeven bij één coördinerend wethouder en goed worden ‘belegd’ in de werkorganisatie. Dit vergt verandering ten opzichte van nu. Dit kan mooi nu de gemeente toch een nieuwe organisatie opbouwt.
7
Aanbevelingen: Toetsen op energiebeleid van elk bestemmings- en inrichtingsplan; Maatregelen versnellen op het gebied van energiezuiniger maken van de openbare verlichting, samen met de contractpartner Citytec, waarbij de resultaten van Reeuwijk worden benut;. Ruimte geven aan fietsers in overleg met de fietsersbond; Stimuleren van openbaar vervoer (bus en trein) in overleg met de vervoerders; Ruimhartig beleid voor het plaatsen van oplaadpunten voor elektrische auto’s bij bedrijven en particulieren (vergunningen); Stimuleren van het delen van het gebruik van auto’s; Energiebeleid integraal en transparant uitvoeren, maar eindverantwoordelijkheid geven aan een coördinerend wethouder en een coördinerend ambtenaar met voldoende specifiek budget en kennis; Benutten van de Milieuraad als adviesorgaan; Herijken van de afspraken met de Omgevingsdienst Midden Holland betreffende de uitvoering van energiebesparing. Kostenberekeningen voor energiemaatregelen niet beperken tot de investering, maar langere levensduur, lagere exploitatiekosten en minder afval ook meenemen (Total Cost of Ownership). Bevorderen van projectmatig werken, zowel intern binnen de gemeente als extern met samenwerkingspartners.
8
VAN VISIE NAAR ACTIVITEITEN 1. Achtergrond en belang Waarom is energie zo belangrijk voor de toekomst van Nederland? We staan er niet altijd bij stil, maar de laatste eeuw zijn we volledig afhankelijk geworden van energie, in onze goed verwarmde huizen en een veelheid aan elektrische apparatuur. Dat merken we goed als de stroom onverhoopt uitvalt. Niet alleen in Nederland, maar in alle enigszins welvarende landen. Omdat verreweg het grootste deel van de energie wordt opgewekt door gebruik van fossiele brandstoffen (kolen, olie en gas), is de CO2 uitstoot enorm toegenomen. Er is intussen onder klimaatwetenschappers brede consensus dat deze toegenomen uitstoot de aardatmosfeer opwarmt. De laatste jaren nemen verontrustende berichten toe over smeltende gletsjers en afname van de ijsmassa’s op Groenland, de Noord- en Zuidpool. Volgens het International Institute for Applied System Analysis (IIASA)5 sterven wereldwijd 5 miljoen mensen aan de gevolgen van luchtverontreiniging van het binnen- en buitenklimaat. Voor Nederland komt het neer op 21.000 mensen die voortijdig sterven aan deze gevolgen (World Health Organisation, WHO). De luchtkwaliteit is in Nederland het slechtst van heel Europa. Daar komt bij, dat de voorraad fossiele brandstoffen gestaag opraakt. Weliswaar worden nog steeds nieuwe gas- en olievoorraden gevonden en zijn er nog grote hoeveelheden steenkool, onconventionele olie (teerzanden) en onconventioneel gas (schaliegas), maar deze bronnen zullen relatief steeds meer (milieu)schade veroorzaken én steeds duurder worden. Daarom zijn er ook duidelijk economische motieven om vooruitgang te boeken op het gebied van duurzame energie. Duurzame energie (zon, wind, biomassa en water) zal uiteindelijk goedkoper zijn, maar dan moeten we wél zorgen dat we geen achterstand oplopen. Nederland zelf kan een rol spelen bij het ontwikkelen en verbeteren van het opwekken van verschillende vormen van duurzame energie, en hier economisch voordeel uit behalen. De Nederlandse overheid is zich hiervan bewust. Een citaat uit het huidige Regeerakkoord (zie bijlage): “Nederland zet in op een ambitieus internationaal klimaatbeleid. Nieuwe internationale doelstellingen voor de jaren 2020, 2030 en verder moeten technologische vooruitgang aanjagen en ecologisch evenwicht voor de toekomst veilig stellen. Wij streven internationaal naar een volledig duurzame energievoorziening in 2050.” Waarom is het belangrijk dat op lokaal niveau, zoals in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk, actie wordt ondernomen door de politiek en gemeentelijke instanties?
5
Global Energy Assessment report van het IIASA, 2012
9
Het blijkt dat zowel particulieren als bedrijven niet gemakkelijk in beweging zijn te krijgen als het om veranderen van de energiegebruik gaat. Er is immers geen directe noodzaak en kennis en inzicht over te behalen (financiële) besparingen ontbreekt. In de praktijk blijkt dat een ‘zetje’ vaak nodig is. Agentschap NL6: “Lokale overheden hebben een belangrijke rol bij het behalen van energiebesparing, toepassen van duurzame energietechnieken en terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. Via bouwen en wonen, de ruimtelijke inrichting en handhaving van de Wet Milieubeheer hebben gemeenten invloed op een groot deel van de uitstoot van de Nederlandse broeikasgassen. Daarom hebben bijna alle gemeenten in Nederland een klimaatbeleidsplan en zijn zij bezig om de klimaatprojecten uit te voeren.” De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) publiceerde recent een nota over decentrale duurzame elektriciteit7 ter ondersteuning van gemeentelijk beleid. Zij concluderen dat een combinatie van zon en wind als duurzame energiebronnen een goede mix is. Samen geeft brengt het financieel en maatschappelijk rendement, waaronder nieuwe werkgelegenheid. De GroenLinks fractie van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk is van mening dat de landelijke doelstellingen, nl. een aandeel van 16% duurzame energie8 in 2020 en 20% besparing op energiegebruik in 2020, minimaal vereist en haalbaar zijn als lokale doelstellingen in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk. Dit in tegenstelling tot de ontwerp-energievisie van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk waarin wordt gesproken over een doelstelling van 12% duurzame energie. Ook deelt GroenLinks niet de keuze die hierbij wordt gemaakt voor louter zon en biomassa als schone energiebronnen, wij missen de wind en vinden de realiseerbaarheid van biomassa te hoog ingeschat. De gemeente kan tevens een ambitie neerzetten, om de maatschappelijke organisaties en haar burgers te inspireren tot samenwerken om de doelstellingen te behalen. Dit kan bijvoorbeeld zijn: Groenste bedrijvenstad in 2020, of CradletoCradle (C2C) gemeente in 2025, CO2 neutrale gemeente of 1000 blauwe daken in 2016. Hieronder werken wij bovenstaande doelstellingen uit voor een aantal actoren waarmee structurele samenwerking noodzakelijk is, apart en gezamenlijk, om deze te realiseren, nl. - particulieren; - woningcorporaties; - bedrijven; - gemeente als onderneming, waarbinnen ook de rol van de Gemeente als overheid belicht wordt. Tot slot wordt dit laatste ook nog apart uitgewerkt.
6
http://www.agentschapnl.nl/programmas-regelingen/lokaal-klimaatbeleid VNG: 16 jan 2013: Lokaal energiek: decentrale duurzame elektriciteit, Business case en maatschappelijke kosten-batenanalyse. 8 Nu (anno 2012) is het aandeel duurzame energie 4,3%. 7
10
2. Particulieren 2.1 Inleiding en doelstellingen Van de totale energie die in de gemeente gebruikt wordt, wordt een belangrijk deel verbruikt door particuliere huishoudens, nl. 20%. Energiebesparing door en duurzaam opwekken van energie bij particulieren kan dus een grote bijdrage leveren aan de realisatie van de lokale doelstellingen. Het is echter lastig om individuele burgers hiervoor enthousiast te maken. Het probleem en het belang zijn nauwelijks zichtbaar, bovendien is nauwelijks bekend dat het niet alleen geld kost, maar ook wat oplevert. Zo kan men al gauw € 200 per jaar besparen op de energierekening. Er zijn weliswaar actieve burgers die voorop lopen, maar dat is nog een minderheid. Er zijn economische ontwikkelingen die kansen bieden. Zo zijn de energieprijzen de afgelopen 14 jaar met gemiddeld 7% per jaar gestegen van 10,4 ct per kWh in 1997 naar 25,2 ct per kWh in 2011(CBS-Statline)9. Ook in 2012 was er sprake van stijging van de energiekosten en de kans is groot dat dit doorzet in de toekomst. Daarnaast ontwikkelen de diverse vormen van duurzame energieopwekking zich snel. Zonnepanelen worden steeds efficiënter en goedkoper. Door meer ervaring zullen ook andere vormen waarschijnlijk goedkoper en beter worden. Ook dit geeft meer mogelijkheden. Vanwege deze economische prikkels kunnen energiebesparing en overstappen op duurzame energie op een gegeven moment lonend worden. 2.2. Particulier energieverbruik Het particulier energiegebruik10 in Bodegraven-Reeuwijk ligt als volgt. Gas: 24 miljoen m3 / jaar - gemiddeld 1600 m3 / j per huishouden Elektriciteit: 45 miljoen kWh / jaar - gemiddeld 3300 kWh / j per huishouden 3 Omgerekend in energiewaarde (1 m gas is ongeveer 8 kWh) vormt het gasverbruik zo’n 80% van de totale energiebehoefte11. Gas wordt voornamelijk gebruikt voor verwarming van de woning; douche/bad en overig warm watergebruik en om te koken. Elektriciteit is voor heel veel verschillende apparaten nodig. Vooral de wasmachine, droger, boiler, diepvries, koelkast en verlichting zijn grote gebruikers. Besparingen van energie zijn voornamelijk te bereiken door: Betere isolatie van de woning; Aanschaf zuiniger apparatuur en verlichting ( met A-label). Ander gedrag (lichten uit, verwarming lager als het niet nodig is). 9
CBS-Statline, 1997 – 2011. CBS Statline, gemiddeld 2008-2010. 11 Hierbij is geen rekening gehouden met de energieverliezen tijdens opwekken en transport van stroom. Indien dit verlies 50% is, is de verhouding 67%-33%. Ook de zelf duurzaam opgewekte stroom en warmte is hierin niet meegenomen. 10
11
Belangrijkste bronnen voor vervanging door duurzame energie: Zonneboiler; Zonnepanelen; Warmte-koude opslag; Overgaan op groene energie bij de energieleverancier. Deelname aan een energiecollectief of – coöperatie, die groene stroom produceert. Hierbij moet opgemerkt worden dat een deel van de elektriciteit die van energieleveranciers wordt afgenomen al duurzaam opgewekte stroom is. De totale stroom die Eneco bijvoorbeeld aan particulieren levert is voor 14% van zijn elektriciteit duurzaam opgewekt12. Indien ingezet wordt op een grote bijdrage van burgers in het opwekken van schone elektriciteit, bijv. met behulp van zonnepanelen, dan moet op lange termijn wel aandacht worden besteed aan de noodzaak om lokaal voldoende opslagcapaciteit en transport voor de lokaal opgewekte zonne-energie toe te voegen aan het elektriciteitsnet, bijv. met ‘smart grids’13 in het elektriciteits-netwerk. Particuliere initiatieven om duurzame energie op te wekken via energie coöperaties zijn in opmars, bijv. voor het opwekken van windenergie, zoals nu bij De Windvogel. De gemeente zou deelname aan kleinschalige energie coöperaties (of andere vormen van samenwerking) kunnen stimuleren, bijv. per wijk. Op langere termijn kan er gedacht worden aan een eigen energie-organisatie waarbij de energieopwekking via mestvergisting + kleinschalige wind + zonne-energie geïntegreerd wordt en beschikbaar komt voor de eigen bevolking. 2.3. Activiteiten 2.3.1 Meten is weten Kennis over het actuele energiegebruik per huishouden geeft inzicht in wat haalbaar is aan energiebesparing. Indien vervolgens meerjarig gevolgd wordt wat het effect is, ontstaat steeds beter inzicht in middelen die wel en die niet zo goed werken. De energiedistributiebedrijven hebben goed inzicht in het energiegebruik op gedetailleerd niveau. Zij stellen deze kennis ter beschikking aan gemeenten in de vorm van het softwareprogramma Energie in Beeld (kosten: € 4500 per jaar). Hiermee kan tot op het niveau van 6-cijferige postcode bekeken worden wat het energiegebruik is (aantal kWh en m3 gas, zowel in totaal als per woning). De enige beperking is, dat als het gebied kleiner is dan 6 woningen, dit in verband met de privacy niet afzonderlijk zichtbaar mag worden gemaakt. Wij zijn van mening dat deze tool voor de gemeente heel nuttig kan zijn. In combinatie met andere informatie kan Energie in Beeld nog waardevoller worden. Wij denken hierbij aan informatie over het type woningen in de verschillende gebieden, en dan vooral de energieklasse. Deze zal namelijk een vrij directe relatie hebben met het gasverbruik. Zo kan zichtbaar worden wat de slechtst geïsoleerde woningen zijn, en kan 12 13
Zie: http://jaarverslag2011.eneco.nl/verslag-rvb/dialoog-met-de-samenleving/strategische-kpi-s Lokale slimme midden- en laagspanningsnetten
12
vooral op die gebieden de aandacht gericht worden, zoals plannen per wijk of per blok. Als dan maatregelen volgen, worden de effecten direct zichtbaar in Energie in Beeld. 2.3.2 Voorlichting en stimulerende activiteiten Zoals gezegd: energiebesparing leeft nog niet sterk bij het grote publiek. De gemeente kan de aandacht bevorderen, door via verschillende media goede voorlichting te geven. De huidige voorlichting kan echt beter. Op de site van de gemeente dient voldoende informatie te staan over verschillende vormen van energiebesparing en over het zelf opwekken van duurzame energie. Hierbij kan gedacht worden aan informatie over: verschillende isolatie-maatregelen; zuinige apparatuur (bv LED-lampen); energielabels; zonneboilers en zonnepanelen; Energie Prestatie Advies (EPA). subsidies, zoals de huidige landelijke subsidie14 voor zonnepanelen. Hierbij kan worden samengewerkt met de Stichting Duurzaam Bodegraven / Reeuwijk en de Milieuraad. Een gemeentelijke initiatief dat stimulerend kan zijn, is het uitschrijven van een wedstrijd in energiebesparing in samenwerking met de wijk- en dorpsteams. De (kleine) kern of wijk, die van het ene op het andere jaar de grootste relatieve energiebesparing weet te bereiken is winnaar. Met behulp van Energie in Beeld kan bepaald worden in welk gebied de grootste besparing is behaald. De gemeente zou moeten blijven stimuleren en/of faciliteren dat er aandacht op de basisscholen is voor energiebesparing en gebruik van duurzame energie, zodat van jongs af aan kennis, vaardigheden en gedrag wordt geleerd om hieraan bij te dragen. Dit kan door voortzetting of uitbreiding van het project Energieke Scholen, zodanig dat dit een vast onderdeel wordt van het curriculum. Veel Bodegraafs-Reeuwijkse daken zijn geschikt voor het opwekken van zonne-energie. Om dat direct zichtbaar te maken voor de inwoners van onze gemeente kan de gemeente in samenwerking met bv. een installatiebedrijf in duurzame energievoorzieningen een interactieve kaart ontwikkelen. Op deze interactieve kaart kun je in één oogopslag zien of je dak geschikt is voor het plaatsen van zonnepanelen en het opwekken van zonne-energie. Het toont per adres een foto van het dak, de geschatte stroomopbrengst, de benodigde investering en wanneer deze zal zijn terugverdiend. Het is bedoeld als stimulans om dakeigenaren over het opwekken van zonne-energie te laten nadenken. Ook ondernemers, scholen en maatschappelijke organisaties kunnen gemakkelijk zien of hun gebouw geschikt is voor zonne-energie. (Zie ook als vb. www.energiedordrecht.nl, www.zonatlas.nl/dordrecht/) In de afgelopen jaren hebben in de gemeente Energiemarkten plaatsgevonden om particulieren te informeren, één in het Evertshuis en één op Fort Wierickeschans. Ondanks het feit dat er honderden bezoekers kwamen kunnen wij ons voorstellen dat er efficiëntere methoden zijn om het grote publiek te bereiken, methoden die dichter bij de mensen 14
Aan te vragen bij AgentschapNL, max. bedrag 650 euro.
13
komen. Een brainstorm met betrokkenen over andere vormen is gewenst. De gratis workshops energiebesparing die momenteel worden aangeboden door 2 dorpsteams in samenwerking met de ODMH zijn een voorbeeld van een in onze ogen effectieve methode: het vergroot niet alleen het bewustzijn, het helpt ook daadwerkelijk o.a. met een gratis energiebox. 2.3.3. Milieucoaches15 In de gemeente Rotterdam zijn op succesvolle wijze zogenaamde milieucoaches geïntroduceerd. Wij hebben in onze gemeente ook gepleit voor een dergelijk initiatief. We zijn daarom ook blij dat hier een begin mee is gemaakt. Het komt dicht bij de mensen en levert voorlichting en advies op maat. Milieucoaches zijn vrijwilligers16, die zich in hun wijk willen inzetten voor het geven van voorlichting aan buurtgenoten. Deze voorlichting betreft energiebesparing en duurzame energie, maar kan ook worden verbreed met waterbesparing en/of duurzaamheid in algemene zin. De milieucoaches krijgen vooraf een cursus over verschillende energiebesparende maatregelen en middelen, en hoeveel deze besparingen aan euro’s kunnen opleveren. Deze cursus zou mogelijk verzorgd kunnen worden door de Omgevingsdienst Midden Holland (ODMH) in samenwerking met de Stichting Duurzaam Bodegraven - Reeuwijk of de Milieuraad. Een dergelijke korte opleiding maakt het voor vrijwilligers zelf aantrekkelijk om deel te nemen, omdat zij hun eigen kennis en vaardigheden vergroten. De milieucoaches krijgen een koffertje met diverse materialen (led-lampen, isolatiefolie, standby-killers, etc.) waarmee ze illustratief voorlichting kunnen geven. De coaches kunnen ook gebruik maken van het programma Energie in Beeld. Ook kunnen zij op een eventueel aanwezig energieprestatieadvies (EPA)17 aansluiten. 2.3.4. Financiering van maatregelen door particulieren Voor veel mensen is de investering in energiebesparende maatregelen of het aanschaffen van een zonneboiler en/of zonnepanelen een te grote drempel. Het bieden van leningen met een lage rente kan deze drempel verlagen. Het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting18 heeft hiertoe een duurzaamheidslening geïntroduceerd (zie www.svn.nl). Met de Duurzaamheidslening kan door particulieren geld geleend worden om de woning energiezuinig te maken, als de burger inwoner is van een gemeente die hieraan deelneemt. De lening kent gunstige voorwaarden: de eerste 3 jaar kan aflossingsvrij geleend worden tegen een vaste lage rente. Er wordt altijd een rentekorting van 3% op de 10 of 15 jaar vaste rente van SVN verleend. Een gemeente stelt hiervoor geld ter beschikking in een revolverend19 fonds, waar zij eigenaar van blijft, het SVn behandelt de particuliere aanvraag en verzorgt de verdere afhandeling en administratie. Gouda is onlangs
15
Deze worden soms ook wel milieu- of energievoorlichters genoemd. Het kan ook een werklozenproject zijn, waarbij dit vrijwilligerswerk onderdeel is van een individueel reintegratietraject. 17 Advies van een gecertificeerde inspecteur die de energievriendelijkheid van een woning in kaart brengt voor eigenaar of koper. 18 Dit is een onafhankelijke financiële partner zonder winstoogmerk, die fondsen beheert voor o.a. gemeenten om particuliere initiatieven te stimuleren, voortkomend uit het Bouwfonds Nederlandse Gemeenten. 19 Rente en aflossing keren terug in het fonds. 16
14
deelnemers van SVn geworden en heeft een fonds voor deze lening geïntroduceerd. De gemeente Bodegraven – Reeuwijk zou moeten volgen. Naast deze duurzaamheidslening valt te denken aan het (gedeeltelijk) vergoeden van een energieprestatieadvies (EPA), op het moment dat de bewoner besluit een aantal maatregelen uit het advies over te nemen. 2.3.5 Duurzaam (ver)bouwen Nieuwbouw en renovatieprojecten lenen zich uitstekend voor het gelijktijdig maatregelen nemen op het gebied van energiebesparing en duurzame energie. Uiteraard op het gebied van goed geïsoleerde woningen, maar ook van warmte-koude opslag en het plaatsen van zonnepanelen (en boilers). Ondanks de kinderziektes is wat ons betreft de nieuwbouwwijk Weideveld I, waar koude-warmte opslag is toegepast, een voorbeeld van een uitstekende aanpak die voortzetting verdient. Juist bij nieuwbouw kunnen zonnepanelen optimaal geplaatst worden, zowel voor wat betreft energieopbrengst als esthetisch. Het is ook goedkoper, dan achteraf plaatsen. Niet voor niets wordt op landelijk niveau gesproken over het verplichten van toepassen van zonnepanelen bij nieuwbouw. De energieprestatie coëfficiënt (EPC)20 voor nieuwe woningen is volgens het Bouwbesluit nu 0,621 als grenswaarde. Deze grenswaarde gaat de komende jaren omlaag, o.a. door de EUrichtlijn, en komt in 2020 uit op 0.0. De gemeente zou hierop kunnen anticiperen en nu al huizenbezitters kunnen aanmoedigen om op deze 0.0 te gaan zitten. Er zijn ook gemeenten (bijv. Utrecht) die de EPC zelf al naar beneden bijstellen voor haar nieuwbouwprojecten. Bodegraven Reeuwijk zou zich hierbij aan kunnen sluiten. Verder ligt er een taak op het gebied van de handhaving: EPC 0,6 moet niet in de praktijk 0,8 zijn. Deze handhaving betreft uiteraard de eigen bouwprojecten, maar kan ook worden uitgebreid naar alle bouw. Een andere aanpak door de gemeente kan zijn de van ‘woonblok-tot-woonblok’ benadering om te komen tot energiebesparing bij verbouw, waarbij de gemeente samenwerkt met de woningbouwverenigingen of met actieve burgers. Voordeel van deze initiatieven is niet alleen dat de energierekening drastisch lager wordt, maar dat met het uitvoeren van energiemaatregelen ook de lokale werkgelegenheid wordt gestimuleerd. De (online) informatie van de gemeente aan particulieren over duurzaam (ver)bouwen is summier en onduidelijk is welke faciliteiten de gemeente kan leveren aan particulieren. De gemeente zou hierin actiever kunnen zijn: meer concrete informatie op de site zetten, en ook ambtelijke capaciteit beschikbaar stellen om vragen te beantwoorden van burgers die duurzaam willen (ver)bouwen. Een echt energieloket zal vraag en aanbod kunnen stimuleren. De gemeente zou ook het afnemen van energiescans bij huizen kunnen stimuleren, zodat particuliere huizenbezitters op maat antwoord krijgen op hun vragen welke 20 21
EPC = de maat voor de energiezuinigheid van een gebouw. 3 0.6 = ca. 600 m gas per jaar per woning.
15
energiebesparende maatregelen zij het beste in hun huis kunnen nemen. Er zijn voorbeelden van gemeenten (zoals Gouda, Dordrecht en Enschede), die dit in samenwerking met het bedrijfsleven hebben geregeld in de vorm van een Energiehuis. De gemeente Bodegraven – Reeuwijk zou zich daar kunnen laten inspireren en daaraan mee kunnen werken.
16
3. Woningcorporaties 3.1 Inleiding en doelstellingen De overheid staat tegenwoordig op afstand van de woningcorporaties, maar deze hebben wel een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Gelukkig zijn de corporaties zich hier ook van bewust22. Zo bestaat er een landelijk convenant energiebesparing huursector d.d. 28-06-2012 (afgesloten tussen het Ministerie, Aedes (Vereniging van Woningcorporaties), Woonbond en Vastgoed Belang) met de volgende doel: in 2020 gemiddeld energielabel23 B en 33% energiebesparing t.o.v. 2008. Ook in onze gemeente hebben in augustus 2012 Mozaïek Wonen en de Woningbouwvereniging Reeuwijk prestatieafspraken gemaakt24 voor de periode 2012-2016. De doelstelling voor de lokale woningbouwcoöperaties zou o.i. hetzelfde moeten zijn als de doelstelling in het landelijk convenant. Dat is echter niet het geval. 3.2.
Huidige lokale situatie
In de gemeente Bodegraven-Reeuwijk bestaan twee woningcorporaties, met een verschillende achtergrond, status van woningen en energieverbruik. 3.2.1 Mozaïek wonen Mozaïek Wonen bezit 1646 woningen in de Bodegraven-Reeuwijk. Er worden per jaar circa 5 verkocht. Het energielabel ligt nu gemiddeld op D. In de prestatieafspraken met het gemeente zijn duurzaamheidsafspraken gemaakt. Men streeft ernaar dat 95% van de woningen het energielabel van gemiddeld C kunnen krijgen en dat er 20% gas wordt bespaard. 3.2.2. Woningbouwvereniging Reeuwijk (WBV) De WBV bezit per 1030 woningen (per 1/1/12). Doel is 56 woningen te bouwen (tot 2015) en 2 per jaar te verkopen. Het gemiddeld energielabel is bij de woningen van WBV nu ook D. Er is in de prestatieafspraken met de gemeente echter geen concrete afspraak gemaakt over duurzaamheid, hier wordt wel aan gewerkt. In de prestatieafspraak met de gemeente is wel toegezegd te zullen streven naar 95% van de woningvoorraad een gemiddeld label C in 2017. Dit wordt echter pas echt afgesproken als het strategisch voorraadbeleid is uitgewerkt. Het valt op dat de lokale doelstelling van gemiddeld energielabel C tot 2017 duidelijk achterblijft bij de landelijke doelstelling van gemiddeld energielabel B in 2020. Dit laat zich niet alleen verklaren door het verschil in tijdsbestek.
22
Hoewel de huidige schandalen rond Vestia en de exorbitant hoge salarissen van bestuurders daar in tegenspraak mee zijn. 23 Sinds 1 januari 2008 moeten eigenaren van woningen bij verkoop of verhuur van hun huis een energielabel overhandigen aan de koper of huurder. Het energielabel geeft inzicht in de energiezuinigheid van de woning en is bedoeld om energiebesparende maatregelen te stimuleren. Het energielabel voor woningen loopt van A tot en met G. Het A-label is het energiezuinigst en het G-label het minst zuinig. 24 Prestatie afspraken 2012-2016 “vaste kaders in roerige tijden” 23-08-2012
17
GroenLinks wil dat de doelstelling met de ‘eigen’ woningcorporaties wel minimaal op het landelijk niveau ligt, nl. een verschuiving van het huidige gemiddelde energielabel D naar een gemiddeld energielabel B in 2020. GroenLinks realiseert zich dat de budgetten van de woningcorporaties momenteel onder druk staan, omdat het Rijk huurverhogingen wil afromen. Hierdoor lijken duurzame doelstellingen moeilijk te realiseren. Maar allereerst is dit nog geen definitief overheidsbeleid en vervolgens is dit ongetwijfeld tijdelijk beleid. Met creatieve oplossingen gericht op de langere termijn is o.i. veel mogelijk. Een voorbeeld is het aanbieden van pakketten aan bewoners waarbij de investering door woningcorporaties wordt gefinancierd, maar gedeeltelijk wordt gedekt door het uitsparen van energiekosten. Daar komt bij dat Mozaïek Wonen eind 2012 ruim € 200.000 jaarlijks belastingvoordeel van de gemeente heeft gekregen (als harmonisatie met de Woningbouwvereniging Reeuwijk). GroenLinks vindt dat dit zou moeten worden besteed aan duurzame investeringen. 3.3.
Activiteiten
Het treffen van maatregelen op het gebied van energie kan het beste plaatsvinden op zogenaamde natuurlijke momenten, bij verhuizing (mutatie), planmatig onderhoud, renovatie en nieuwbouw. Het is van belang om het ambitieniveau in de prestatieafspraken concreet uit te werken in aantallen woningen en te nemen maatregelen. Ook zou elk (ver)bouwplan een uitwerking moeten hebben op energiegebied. Voor GroenLinks Bodegraven-Reeuwijk is Weideveld I daarvan een goed voorbeeld. 3.3.1. Energiebesparing Met de afspraak in het landelijk convenant dat in 2020 de huurwoningen een gemiddeld energielabel B moeten hebben wordt 33% energie bespaard t.o.v. 2008. Dit kan vertaald worden in (nieuwe) kwantitatieve afspraken met de lokale woningcorporaties. Met de in het totaal 2676 woningen bij de beide lokale woningcorporaties moeten in zo’n 7 8 jaar tijd 2 stappen op het energieschema (van gemiddeld D naar gemiddeld B) worden gezet. Je kunt uitrekenen hoeveel woningen per jaar welke stap moeten zetten en hoe groot je deze stappen maakt. Een rekenvoorbeeld leverde ons de volgende getallen op voor jaarlijkse doelstellingen: 85 woningen direct naar A+ label óf 170 woningen naar B label óf 340 naar het C label25. Het rendement van de investeringen blijkt groter te zijn wanneer grote in plaats van kleine stappen worden gezet op het energieschema. Bij renovatie of mutatie kan dit ook zeer goed. Met de huidige afspraken met beide woningcorporaties worden deze doelstelling niet gehaald. Er moet volgens GroenLinks dus een schepje bovenop. 3.3.2. Aandeel duurzame energie. Daarnaast hebben we de doelstelling van 16% aandeel van duurzaam energie in 2020. Ook dit kan men omzetten in jaarlijkse doelstellingen voor de beide woningcorporaties. In de woningen komen daarvoor drie opties in aanmerking: Het opwekken van elektriciteit via zonnepanelen (PV, zijnde photo voltaic); Het zelf opwekken van warmte m.b.v. een zonnecollector;
18
Het opwekken van warmte via warmte-koude-opslag (WKO). De laatste optie is op dit moment wellicht nog niet zo geschikt voor bestaande bouw, maar er zou gekeken kunnen worden naar grotere blokken waar het eventueel toepasbaar is. Bij nieuwbouwprojecten zijn hiervoor meer mogelijkheden. Ook zonnecollectoren zou meteen overwogen moeten worden, zo kunnen nieuwbouwhuizen meteen een EPC van 0.0 krijgen. Overigens telt het gebruiken van duurzame energiebronnen mee voor het energielabel. In onze analyse beschouwen we deze stappen echter los van elkaar, omdat we enerzijds besparing willen bereiken, en anderzijds een (geleidelijke) overstap naar duurzaam opgewekte energie. 3.3.3 Lagere woonlasten Verbeteringen aan de woning op het gebied van energiebesparing en opwekken van duurzame energie kosten de woningcorporaties investeringen, maar leveren de huurder baten op omdat de energierekening immers omlaag gaat. Het is van groot belang dat de woningcorporaties om die reden echter niet de volledige investeringen doorberekenen aan de huurders. Hierover zijn goede afspraken nodig. Landelijk is afgesproken dat energiebesparende maatregelen na de ingreep (op complexniveau) tot lagere woonlasten voor de huurders moeten leiden. Dat wil zeggen dat de afname van de maandelijkse energiekosten als gevolg van de ingreep groter is dan de toename van de huur. Dat verdient ook lokaal beleid.
4. 4.1
Bedrijfsleven Inleiding en doelstellingen
Bodegaven-Reeuwijk is een Groene Hart gemeente, dooraderd met grootschalige infrastructuur (A12, N11) en gunstig gelegen aan een groot afzetgebied met grote steden op relatief korte afstand. Het bedrijfsleven in de gemeente wordt gekenmerkt door agrarische en zakelijke bedrijvigheid en industriële activiteiten geconcentreerd op een aantal grote en kleinere bedrijventerreinen. Ondernemers in Bodegraven-Reeuwijk staan voor de uitdaging om de economische functies te versterken met winst voor mens en milieu, oftewel: Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). In het kader van het ontwikkelen van een economische visie wordt momenteel ook duurzaamheid uitgewerkt. Steeds meer individuele bedrijven, evenals de koepel van ondernemend Bodegraven-Reeuwijk, een samenwerkingsverband van de Raad van Handel. Industrie & Dienstverlening (RvHID), de Bodegraafse Ondernemersvereniging (BOV) en de Reeuwijkse Ondernemersvereniging (ROV), zien MVO als een wenselijke en onomkeerbare weg voor bedrijven. Op het gebied van energiebesparing hebben reeds twee projecten plaatsgevonden. Dit waren het energiebesparingsproject van de Bodegraafse Ondernemers Vereniging (BOV) in 2008 op initiatief van de Milieuraad en recent het energiebesparingsproject van de Raad van
19
Handel, Industrie & Dienstverlening (RvHID) bij koelbedrijven. Hieruit kan worden geleerd en het kan worden voortgezet. Leerpunten zijn o.a.: een stimulerende rol van de gemeente is onontbeerlijk; energiemaatregelen worden door bedrijven pas genomen als het loont; energiebeleid moet integraal onderdeel zijn van bedrijfsbeleid; kennis over energie in het midden- en kleinbedrijf (MKB) ontbreekt; advies (naast handhaving) vanuit de Omgevingsdienst Midden Holland (ODMH) werkt; bedrijven die voorlopen hebben invloed op bedrijven die achterlopen; samenwerking tussen bedrijven (per bedrijfsterrein of per branche) biedt mogelijkheden om elkaar te stimuleren of gezamenlijk in te kopen. Ook liggen er mogelijkheden bij agrarische bedrijven. Op het gebied van mestvergisting en mestraffinage zijn er allerlei ontwikkelingen gaande. Helaas zijn hiervoor tot op heden nog geen haalbare businessmodellen. Er liggen wel kansen voor de toekomst, vooral als er sprake is van sluitende regionale kringlopen. Tevens kan ruimte worden gegeven aan initiatieven om windenergie op te wekken op eigen erf voor eigen gebruik of voor collectief gebruik. 4.2 Activiteiten We staan hier stil bij 3 concrete sporen waarlangs volgens GroenLinks maatregelen mogelijk zijn, nl. verduurzaming bedrijventerreinen, duurzaam ondernemen en financiering van investeringen. 4.2.1. Verduurzaming bedrijventerreinen In de provincie Zuid-Holland is op 28 januari 2010 (voor de duur van 5 jaar) een convenant afgesloten op weg naar duurzame beleidsterreinen Zuid-Holland tussen de werkgeversorganisaties VNO-NCW West / MKB – Zuid-Holland, Kamers van Koophandel, de Milieufederatie, de regio’s en de provinciale staten. Het gaat over duurzaamheid in brede zin, maar er zijn ook over energiebeleid afspraken gemaakt. GroenLinks vindt dat er werk gemaakt moet worden van het uitvoeren van dit convenant in de gemeente Bodegraven – Reeuwijk. Dit kan door aan te sluiten bij de lopende initiatieven, bijvoorbeeld op het gebied van parkmanagement. Wat de maatregelen betreft valt hier te denken aan: - isolatie van bestaande (kantoor)panden; - duurzaam bouwen van nieuwe bedrijfspanden of kantoren26; - bereikbaarheid voor personeel door bus en fiets stimuleren, o.a. met bedrijfsfietsen; - verlichting ’s nachts beperken tot verlichting tegen inbraak en voor sociale veiligheid; - een LNG tankstation voor transportbedrijven; - (collectieve) inkoop van groene energie; - zonnepanelen op daken van bedrijfspanden; 26
Nieuwe panden op bedrijfsterreinen zijn wat GroenLinks betreft alleen nodig als er geen leegstand meer is en indien wordt ingebreid in plaats van uitgebreid.
20
- aanleg van windturbines, zo mogelijk voor collectief gebruik; - warmte – koude – opslag; - warmte – krachtkoppeling. De gemeente kan energiemaatregelen per bedrijventerrein stimuleren door hierover afspraken te maken met het georganiseerd bedrijfsleven. Zij kan tevens (kringen van) bedrijven faciliteren die (van onderop) aan de slag willen. 4.2.2. Duurzaam ondernemen Naast de eigen verantwoordelijkheid en inspanningen van bedrijven op het gebied van MVO is er een wettelijk taak voor bepaalde ondernemingen welke volgens de Wet Milieubeheer als milieubelastend worden gezien op het gebied van energie. De bedrijven met een jaarlijks verbruik van meer dan 50.000 kWh elektriciteitsverbruik of 25.000 m3 aardgasequivalenten aan brandstoffen zijn wettelijk verplicht energiebesparende maatregelen te treffen die een terugverdientijd hebben van vijf jaar (of minder). De ondernemer moet in eerste instantie zelfstandig aan de slag gaan met het realiseren van deze energiebesparende maatregelen, maar dit is niet vrijblijvend. De gemeente blijft nadrukkelijk het ‘bevoegd gezag’ en bepaalt of de ondernemer voldoende invulling geeft aan deze verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid. De gemeente Bodegraven-Reeuwijk moet actief toezicht houden op deze wettelijke verplichtingen, de ODMH voert dit voor de gemeente uit. De ODMH experimenteerde bij het energiebesparingsproject met de koelhuizen met een andere rol, nl. die van adviseur: hoe kan een bedrijf de wettelijke doelstellingen realiseren met welke energiemaatregelen en helpen een plan van aanpak op te stellen en uit te voeren? Dus niet alleen of aan de wet is voldaan. Dit bleek positief te werken bij bedrijven en dient te worden voortgezet. Dit vergt een flinke cultuuromslag en kennisinvestering bij het personeel bij de ODMH zelf. Onderzocht zou moeten worden of de branchegewijze aanpak van het project bij de koelhuizen kan worden voortgezet, bijv. in de transport. Energiemaatregelen zijn immers per branche anders. Projecten op het gebied van energiebesparing moeten echter niet blijven steken in gratis aanbieden van energiescans zodat het besparingspotentieel zichtbaar wordt, het moet met name gaan om het maken van plannen van aanpak per onderneming, die vervolgens uitgevoerd gaan worden, zodat de energiebesparing ook daadwerkelijk plaatsvindt. Tevens zal na afloop van het project de branche zelf de verantwoordelijkheid voor de implementatie op zich moeten nemen, zodat de gemeente zich kan terugtrekken. Tot slot kan de gemeente de bedrijven die reeds bezig zijn met duurzaamheid meer in het zonnetje zetten, in het kader van haar nog te formuleren ambitie van Groenste Bedrijvenstad in 2020. 4.2.3. Financiering van investeringen. Energiemaatregelen bij bedrijven vergen soms grote investeringen. Uit het project met de koelhuizen blijkt bijvoorbeeld dat er nieuwe koelinstallaties aangeschaft moeten worden, die niet binnen 5 jaar kunnen worden terugverdiend. 21
Dit blijkt een grote drempel, vooral voor het midden/ en kleinbedrijf, het MKB. Er bestaat landelijk weliswaar een Energie Investeringsaftrek27, een fiscale aftrek bij investering, maar dit blijkt onvoldoende financiële stimulans. GroenLinks ziet, net als bij particulieren, mogelijkheden in het vormen van een revolverend fonds, waardoor leningen onder gunstige voorwaarden mogelijk zijn. Bij de gedachtevorming over dit fonds kunnen verschillende zaken worden meegenomen, zoals de samenwerking van gemeenten binnen de regio, mogelijkheden bij de RABO bank en het Ondernemersfonds in oprichting.
5 Gemeente als onderneming 5.1 Inleiding en doelstellingen In dit hoofdstuk staan wij stil bij het vastgoed van de gemeente, maar ook bij de wijze waarop de gemeente als onderneming in haar eigen huis energiebeleid voert. Bij bouw, inrichting, exploitatie en onderhoud van de (semi)publieke gebouwen kan ingezet worden op energiebesparing en gebruik van duurzame energie, denk aan gebouwen als het gemeentehuis, culturele instellingen zoals het Evertshuis en De Brug, bibliotheek, wijkcentra, multifunctioneel centrum, zwembaden en andere sportvoorzieningen, scholen en zorginstellingen. Het betekent weliswaar investeren bij bouw, verbouw of onderhoud, maar het levert ook exploitatievoordelen op die ten goede kunnen komen aan de kosten voor de gebruiker, evenals een toename van vastgoedwaarde (daarmee betere restwaarde) voor de eigenaar. Maar bovenal is een energiezuinig gemeentelijke organisatie een goed voorbeeld voor particulieren, bedrijfsleven en woningcorporaties. Het zou de gemeente Bodegraven – Reeuwijk sieren als zij van haar eigen werkorganisatie een MVO-onderneming maakt, met bijpassende kwaliteitsnormen28. Zij kan daarvoor, net als een bedrijf, partner worden bij MVO-Nederland, die dan ook ondersteuning biedt. Het energiebeleid van de gemeente als onderneming komt ook tot uiting in maatregelen m.b.t. de bereikbaarheid van de (semi)publieke gebouwen, het gemeentelijke wagenpark en bij inkoop / aanbesteding van producten en diensten en door good housekeeping. 5.2.
Activiteiten
5.2.1 (Semi)publieke gebouwen. Voor elk (semi)publiek gebouw, inclusief de bijbehorende installaties, is een energieplan en bijbehorend onderhoudsplan nodig, waarin energiemaatregelen voor de korte en langere termijn staan, zowel op het gebied van energiebesparing als van het benutten van duurzame energie. Energie Prestatie Adviezen (EPA’s) zijn voor het opstellen van deze energieplannen 27 28
Zie voor de EIA het AgentschapNL. Bijvoorbeeld ISO
22
een belangrijke handvat. Denk aan het nemen van de volgende maatregelen (net als bij particuliere huizenbezitters en woningcorporaties): voor energiebesparing: isolatie, technische apparatuur met een A label, LED verlichting, good housekeeping, etc; voor gebruik van duurzame energie: zonnepanelen of kleine windturbines, isolatie, warmte-koude-opslag, gebruik duurzame materialen, etc. Deze maatregelen kunnen op natuurlijke momenten worden uitgevoerd, bij (ver)bouw en onderhoud. Monitoring van de effecten (door jaarlijkse rapportages) is vervolgens noodzakelijk, want ook hier geldt meten = weten! De Omgevingsdienst Midden Holland (ODMH) heeft opdracht gekregen om het energieverbruik bij alle (semi)publieke gebouwen in kaart te brengen en advies uit te brengen over mogelijkheden van energiebesparing. Dit is een goed begin. De uitkomsten zullen daarna in een (meer)jarenplanning en een plan van aanpak vast gelegd moeten worden, waarna het constant jaarlijks monitoren moet blijven. In de (semi)publieke gebouwen zou louter en alleen groene stroom moeten worden afgenomen. Voor het gemeentehuis wordt reeds 100% groene stroom en groen gas afgenomen, maar er resteren nog veel andere (semi)publieke gebouwen. 5.2.2. Bereikbaarheid van de (semi)publieke gebouwen. (Semi)publieke gebouwen moeten voor personeel en gebruikers goed bereikbaar zijn met het openbaar vervoer en de fiets. In overleg met Arriva kan gekeken worden naar de plaats van de bushaltes, in overleg met de NS naar (de terugkeer) van de OV-fiets en uitbreiding van deugdelijke fietsenstallingen. Als er autoverkeer nodig is, kan schoon rijden worden gestimuleerd, door op de parkeerplaatsen bij deze gebouwen één of meer elektrische oplaadpunten te faciliteren. Leden van B&W mogen wat GroenLinks betreft een eigen fietsparkeerplaats29 Vervoersbeleid voor eigen werknemers moet gericht zijn op het financieel stimuleren van de fiets en het OV. Als de auto functioneel nodig is kunnen declaraties worden gekoppeld aan het energielabel van de auto. 5.2.3. Het gemeentelijke wagenpark. De gemeente beschikt over een eigen wagenpark, denk aan: de auto’s van de gemeentelijke groenvoorziening. Deze bedrijfswagens moeten worden ingezet volgens eerder genoemde uitgangspunten van aanschaf en gebruik materiaal. Ook sluit de gemeente met veel partners contracten af. In het kader van duurzaam inkopen (zie hieronder) kunnen ook daarbij afspraken gemaakt worden over het wagenpark van deze partners. Al deze wagens zouden wat GroenLinks betreft allemaal op den duur schoon moeten rijden, bijv. elektrisch of op gas. Hiervoor zal een net van elektrische oplaadpunten nodig zijn. In een plan van aanpak zullen haalbare stappen moeten worden geformuleerd om daar te komen.
29
in plaats van een eigen autoparkeerplaats.
23
5.2.4. Inkoop / Aanbesteding van producten en diensten. De gemeente koopt veel producten en diensten in bij derden. Denk aan het inkopen van producten en materialen (auto’s, lantaarnpalen of straatmeubilair), maar ook aan diensten bijv. van een aannemer of een opleider. Duurzaam inkopen / aanbesteden betekent dat naast de bekende criteria Prijs en Kwaliteit een extra dimensie wordt toegevoegd, nl. Duurzaamheid. De Rijksoverheid had als ambitie om in 2010 bij 100 procent van haar inkopen duurzaamheid mee te nemen. Dat is gehaald. Voor gemeenten ligt de ambitie op 75 procent, met als streven 100 procent in 2015. GroenLinks ziet geen enkele belemmering om nu reeds 100% duurzaam in te kopen en hier de onlangs gemaakte bovengemeentelijke afspraken op het gebied van gezamenlijk inkopen er nog eens goed op te bekijken. 5.2.5. Good housekeeping. Intern zal de eigen organisatie doordrongen moeten zijn van de effecten van eigen handelen op de energiebesparing, dit vergt vaak een cultuuromslag. Good housekeeping is bij MVO beleid een belangrijke maatregel. Bij het in- en uitschakelen van elektrische apparatuur en verlichting en door efficiënt papier- en watergebruik is al veel verandering mogelijk. Dit kan worden ondersteund met bewegingsmelders en klimaatbeheersing in werk- en vergaderruimtes. Zichtbaar maken van resultaten, middels e-nieuwsbrieven en displays in centrale ruimtes, stimuleert de medewerkers.
6. Gemeente als overheid 6.1 Inleiding en doelstellingen De straks in de Raad vast te stellen lokale doelstellingen en de ambitie op het gebied van lokaal energiebeleid zullen in haalbare stappen moeten worden omgezet in een meerjarenbeleidsplan, gekoppeld aan strategische beleidslijnen tot in alle sectoren van beleid. Bij de uitvoering van de plannen heeft de gemeente in de ogen van GroenLinks een aantal rollen, nl. als regisseur, stimulator en organisator (‘facilitator’). De gemeente wil een regiegemeente zijn. Dat is voor het realiseren van energiebeleid zelfs noodzakelijk, omdat er veel actoren zijn waarmee moet worden samengewerkt is hierboven gebleken. De regie nemen betekent o.i. niet alleen samenwerken, maar ook de visie delen, activiteiten van derden stimuleren en faciliteren. Het betekent niet het ‘over de heg gooien’ van verantwoordelijkheid, maar verantwoordelijkheid delen als een vorm van publiek private samenwerking. Energiebeleid is niet alleen een opdracht voor de wethouder milieuzaken en een ambtenaar milieu, het weeft zich door alle beleidsthema’s heen en vergt dus een integrale aanpak. 24
De gemeente kan haar doelstellingen ook bereiken in samenwerking met andere gemeenten (publieke samenwerking). Zo zou de opwekking van windenergie als bijdrage aan de lokale doelstelling wel eens meer haalbaar blijken als we dit samen met omliggende gemeenten doen. 6.2 Realisatie van energiebeleid Integraal gemeentelijk energiebeleid vergt verandering ten opzichte van nu, zowel beleidsmatig als organisatorisch. 6.2.1. Beleidsmatig. Energiebeleid komt in allerlei beleidsterreinen aan de orde. Als zodanig zou het in alle beleidsstukken aandacht moeten krijgen. We staan hier kort stil bij ruimtelijke ordening, openbare verlichting en verkeer / vervoer. Maar in eerdere hoofdstukken kwamen ook voorbeelden aan de orde die op andere beleidsgebieden liggen, zoals: re-integratie van werklozen (milieucoaches), welzijn (vrijwilligerswerk), bouw (duurzaam bouwen) en financiën (fondsvorming). Ruimtelijke ordening (RO) In elk bestemmings- en inrichtingsplan zou wat GroenLinks betreft vanzelfsprekend de mogelijkheden van energiebesparing en gebruik van duurzame energiebronnen moeten zijn bekeken, uit te voeren als een energietoets.30 Een geschikte inpassing van één of meer windmolens (van welke aard en omvang dan ook) moet hierbij worden meegenomen. Dit kan immers langs wegen of op een bedrijventerrein, zodanig dat het open karakter van het Groene Hart niet wordt aangetast. Openbare Verlichting De openbare verlichting (denk aan de straatlantaarns) kan energiezuiniger, zonder gevaar voor de openbare orde, sociale veiligheid en verkeersveiligheid op te leveren. In 2008 ging gemiddeld in gemeenten de helft van de elektriciteit die de gemeente gebruikt hieraan op. De voormalige gemeente Reeuwijk heeft een aantal concepten geprobeerd, zoals: ledverlichting, om-en-om uitschakelen van verlichting in woonkernen. De nieuwe gemeente Bodegraven- Reeuwijk heeft reeds de mogelijke maatregelen met bijbehorende besparingspercentages op een rij, maar moet nu gaan uitvoeren. Er zijn flinke stappen nodig en mogelijk te koppelen aan momenten dat onderhoud van wegen plaatsvindt. GroenLinks wil versnelde omschakeling van verouderde lampen en armaturen, aangevuld met het drastisch wijzigen van de verlichting in het buitengebied. Voor nieuw aan te brengen verlichtingsstrengen moet de nieuwste stand der techniek leidend zijn. Met de contractpartner Citytec moeten in de vervanging- en onderhoudscontracten concrete afspraken op het gebied van energiebesparing opgenomen worden, ook als dit betekent dat het lopend meerjarencontract moet worden opengebroken. Omdat het energieverbruik door het energiebedrijf rechtsreeks aan de gemeente berekend wordt zal de gemeente zelf moeten monitoren om resultaten van gemaakte keuzes te kunnen volgen. 30
Vergelijkbaar met een milieueffectrapportage (MER).
25
De gemeente kan winkeliers stimuleren om lichtgebruik ’s nacht te beperken. Vanaf een bepaald tijdstip is minder of geen reclame- of sfeerverlichting nodig31. Verkeer en vervoer De fiets en het Openbaar Vervoer (OV, zoals de bus en de trein) zijn de meest geschikte, en voor het milieu minst belastende vormen van vervoer. We kunnen heel goed minder met de auto rijden, maar niet zonder de auto. De technische ontwikkelingen op het gebied van schoon autoverkeer gaan gelukkig snel. De gemeente kan op het gebied van verkeer en vervoer weliswaar in beperkte mate een rol spelen, maar wel systematisch ruimte geven aan de fiets en het OV in haar bestemmingsplannen en bepaalde belemmeringen wegnemen dan wel verminderen. GroenLinks wil dat (naar aanleiding van monitoring van het verkeerscirculatieplan en bij het plannen van werken aan de weg) de gemeente in overleg gaat met vervoerders om de bereikbaarheid met het openbaar vervoer te vergroten en het rijden op de fiets en schoon autorijden te faciliteren. De Fietsersbond kan daarbij ondersteunen en de Milieuraad adviseren. Voorbeelden zijn: mogelijk maken dat fietsverkeer (met name ouders en jonge kinderen op weg naar school) veilig, duidelijk en eenvoudig wegen kan volgen en kruisingen kan passeren; voldoende fietsenstallingen in winkelcentra en bij (semi)publieke gebouwen; stimuleren van het delen van autogebruik, door bijv. standplaatsen te faciliteren voor projecten als Greenwheels; goede routes en passende haltes voor de bus; verbeteren van de treinverbinding (dubbel spoor); faciliteren van oplaadpunten voor elektrische auto’s; terugdringen autoverkeer in de centra van de dorpen en bij scholen. 6.2.2. Organisatorisch Integraal energiebeleid vergt een gemeentelijke organisatie die daarop ingericht is. Voor GroenLinks betekent dit dat alle afdelingen en alle bestuurders verantwoordelijkheid dragen op het gebied van energie. Maar dat de eindverantwoordelijkheid voor energiebeleid nadrukkelijk is belegd bij een coördinerend wethouder en een coördinerend ambtenaar. Deze zijn intern verantwoordelijk als regisseur en hebben de bevoegdheid om zich dus te bemoeien met alle bestuurders en afdelingen. Maar ook extern zijn zij verantwoordelijk als regisseur. Door hen zal de samenwerking met derden tot stand moeten komen om de visie en de strategie te delen, uitmondend in afspraken en convenanten op het gebied van energiebeleid, die onder hun leiding moeten worden opgesteld, ondertekend en gemonitord.
31
In Frankrijk is momenteel een wet in de maak om ’s nachts overtollige verlichting bij bedrijven en winkels aan te pakken; dit blijkt veel besparing op te leveren.
26
Zij zullen ook de Omgevingsdienst Midden Holland (ODMH) opdrachten verlenen en op naleving controleren. Zij kunnen de Milieuraad en anderen vragen om advies. Zij zullen in de betreffende raadscommissie het integrale beleid moeten voorleggen en rapporteren. Voor deze coördinerende taak is voldoende, eigen budget en menskracht noodzakelijk. 6.3 Nieuwe organisatie De gemeente Bodegraven-Reeuwijk werkt momenteel aan een nieuwe, afgeslankte organisatie. Hieronder zijn vijf voor GroenLinks belangrijke uitgangspunten uitgewerkt, waaraan een nieuw gemeentelijk apparaat moet voldoen om energiebeleid als gemeente samen met anderen te kunnen realiseren. 6.3.1 Kennis Technologische ontwikkelingen en inzichten rondom energie gaan snel. Dat maakt dat het bijhouden van kennis een zeer belangrijk punt is. Er moet ruimte zijn voor alle ambtenaren om nieuwe kennis op te doen en te delen. Hiervoor moet tijd en budget zijn. Het bezoeken van beurzen, symposia en de beschikbaarheid van nieuwsbrieven en vakbladen moeten ruimhartig worden gefaciliteerd. 6.3.2 Projectmatig werken Om meerdere redenen is projectmatig werken van belang. Ten eerste omdat het onderwerp interdisciplinaire samenwerking vergt van verschillende afdelingen, ten tweede omdat door middel van een project bepaalde vernieuwing / innovatie kan worden ontwikkeld, voordat iets geïmplementeerd kan worden in de staande organisatie. In de gemeentelijke organisatie moet een structuur en cultuur zijn om projectmatig te kunnen werken. Een voorbeeld uit de projectontwikkeling laat zien dat wanneer eerst een stedenbouwkundig plan wordt gemaakt het daarna moeilijk of zelfs onmogelijk is om zongericht te bouwen, of waterzuivering in een wijk te realiseren of een klimaatbestendige gebiedsontwikkeling te realiseren. Met een integrale aanpak wordt voorkomen dat energiebesparing, levensloopbestendigheid, kringloop van materialen etc. pas op het laatste moment worden ingebracht en dat daardoor een hogere prijs betaald moet worden of invoeren onmogelijk is. 6.3.3. Transparantie en monitoring Gemaakte beleidskeuzes moeten duidelijk en controleerbaar zijn. Als doelen, criteria en argumenten vooraf beschreven worden, en het effect van het beleid wordt gevolgd in de tijd kan tijdens de uitvoering worden geleerd en bijgesteld. Monitoring is een onmisbaar onderdeel van beleidsuitvoering, knelpunten kunnen hierdoor zichtbaar worden en de aanpak worden bijgesteld. Bestuurders, burgers en maatschappelijk middenveld krijgen door transparantie meer inzicht en kunnen daardoor meedenken en helpen. 6.3.4 Kostenberekening Bij het berekenen van de kosten van energiemaatregelen is het belangrijk welke uitgangspunten voor de financiële berekening worden gebruikt. 27
Het is volgens GroenLinks niet correct om alleen de aanschafprijs (de investering) te noemen32. In onze ogen is het uitgangspunt bij de berekeningen de Total Cost of Ownership (TCO). Het gaat hierbij ook om het meenemen van de kosten / baten bij gebruik (exploitatiekosten) en na afloop (afval). Door de langere levensduur en de lagere exploitatiekosten kunnen kosten van een energiemaatregel lager uitvallen dan bij ‘reguliere’ inkopen. Tegelijkertijd is kostenreductie mogelijk door samenwerking met andere gemeenten en/of met derden. Bij energiebeleid gaat het ook niet alleen om economische factoren. Milieu- en sociale effecten zouden ook moeten worden meegewogen bij de beleidsvoorstellen en de financiële verantwoording. Dit is moeilijk te kapitaliseren, maar kan wel worden beschreven en gewogen. Tot slot pleit GroenLinks voor ruimte in de begroting en de taakstelling van ambtenaren, om adequaat en snel te kunnen inspelen op initiatieven uit de samenleving. 6.3.5. Communicatie Communicatie is bij een regiegemeente essentieel. Intern om het gehele ambtelijke apparaat, maar ook het bestuur, te informeren, te voeden en te stimuleren omtrent doelstellingen, strategie, kansen en tussentijdse resultaten op het gebied van het energiebeleid. Extern om de ambities kenbaar te maken. Maar ook om daadwerkelijk te inspireren, allianties te vormen, kennis te delen en te ontvangen en om met zoveel mogelijk partijen samen te werken. Door de doelstellingen en ambitie, de keuzes en de resultaten naar buiten toe te communiceren stimuleer je “anderen” om dat ook te doen. 6.4 Financiën Wanneer de visie en de ambitie op het gebied van energiebeleid is vastgesteld zal een en ander moeten worden uitgewerkt in (meerjarige) beleidsplannen. Daarin zal ook zichtbaar worden hoeveel het kost om de lokale doelstellingen te realiseren. Bij het bepalen van het budget voor energiebeleid zal rekening moeten worden gehouden met het feit dat de integrale beleidsmatige en organisatorische aanpak en de uitgangspunten voor de nieuwe organisatie naast kosten ook baten met zich meebrengen. Ook wordt de lokale werkgelegenheid gestimuleerd, als bijdrage aan de door GroenLinks gewenste groene economie. GroenLinks is zich bewust van het feit dat bij beperkt gemeentelijk budget keuzes gemaakt moeten worden, maar zij kiest voor de toekomst van de planeet.
32
hoewel daarin ook al kan worden verdiend door oog te hebben voor en op zoek te gaan naar gunstige afschrijving en terugverdientijden.
28
BIJLAGE Uit het regeerakkoord VVD / PvdA, hoofdstuk III (…) “We kiezen voor een realistische, ambitieuze groene groeistrategie, waarin ruimte en zekerheid verankerd worden. Ons land heeft alles in huis om een betekenisvolle bijdrage te leveren aan de snelle ontwikkeling van nieuwe energiebronnen als zon, wind, biomassa en geothermie: hoogwaardige chemie, een innovatieve agrarische sector, grote havens en een sterke energiesector. Die ontwikkeling is noodzakelijk vanuit het perspectief van klimaatverandering en eindige grondstoffen en is tevens een uitdaging voor innovatieve ondernemingen. Een groot aantal veelbelovende 'biobased' initiatieven is de laatste jaren al tot stand gekomen. Deze 'biobased economy' kan een van de pijlers vormen voor groene groei. We willen - met een breed draagvlak in parlement en samenleving - een stabiel en ambitieus beleid voor de lange termijn neerzetten. In internationaal verband zal getracht worden daar zoveel mogelijk landen bij te betrekken, ook om zo de kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven te vergroten.
Nederland zet in op een ambitieus internationaal klimaatbeleid. Nieuwe internationale doelstellingen voor de jaren 2020, 2030 en verder moeten technologische vooruitgang aanjagen en ecologisch evenwicht voor de toekomst veilig stellen. Wij streven internationaal naar een volledig duurzame energievoorziening in 2050. We kiezen voor een aandeel duurzame energie in 2020 van 16 procent. Om innovatie te stimuleren, wordt een optimale mix ingezet van subsidies (SDE+) en mogelijk ook de leveranciersverplichting en bijmengverplichtingen. De concurrentiepositie van de energieintensieve sectoren en de werkgelegenheidseffecten worden daarbij in het oog gehouden. Voor de aan het eind van deze kabinetsperiode optredende lastenverzwaring komt een compensatie. In 2016 wordt de voortgang beoordeeld en over het vervolg besloten. Energiebesparing krijgt prioriteit. De aanpak van de Green Deals wordt uitgebreid met ten minste een besparingsdeal met energiebedrijven en woningbouwcorporaties voor een versnelling in het verduurzamen van de bestaande woningen. Ook voor kantoren, scholen en andere gebouwen wordt energiebesparing via energiebedrijven op deze wijze bevorderd. Het kabinet zal dit ondersteunen door waar mogelijk belemmeringen in wet- en regelgeving weg te nemen. Het kleinschalig, duurzaam opwekken van (zonne-)energie waarvoor geen rijkssubsidie wordt ontvangen, wordt fiscaal gestimuleerd door invoering van een verlaagd tarief in de eerste schijf van de energiebelasting op elektriciteit die afkomstig is van coöperaties van particuliere kleinverbruikers, aan deze verbruikers geleverd wordt en in hun nabijheid is opgewekt. Deze wordt lastenneutraal gefinancierd door een generieke verhoging van het reguliere tarief in de eerste schijf van de energiebelasting. Om de kostprijs van windenergie op zee versneld omlaag te brengen zal het kabinet samen met energiebedrijven en de Nederlandse offshore industrie initiatieven nemen om de innovatie in deze veelbelovende sector te stimuleren. Met netbeheerders wordt verkend hoe de benodigde transportinfrastructuur voor elektriciteitswinning op zee tot stand kan komen. Elektrisch vervoer biedt veel kansen voor Nederland. Met netbeheerders, energiebedrijven en lokale overheden worden afspraken gemaakt over de laadinfrastructuur om de groei van elektrische mobiliteit verder te stimuleren. Biomassa moet zo hoogwaardig mogelijk worden ingezet ('cascadering') en de duurzame productie en herkomst van biomassa gegarandeerd. Het kabinet streeft naar een circulaire economie en wil de (Europese) markt voor duurzame grondstoffen en hergebruik van schaarse materialen stimuleren.”
(…) 29
