1 ang g r jaa 1 mer m u n 012 l 2 i r ap
pelndaard in m i n snieuwe sta e de slim ell w y pl sim k j eomlfiort g e twoonc n o i s i o voor sch len l o o v schysteem
> 08
> 14 kv
unie
ss
ting
ch erli
ersrende m e rn verhelde e d Ondinge vdaen Hal ei ANk de ldr. ir.
> 5 1 aan
f.
pro van e i s vi
amae hersteld r o er n in pan o o c gs i haa g da
> 6 2s me
Woon- en werkcomfort met
SimplyWell
1
Colofon
Van den Pol Magazine is een uitgave van Van den Pol Groep B.V.. Dit magazine wordt verspreid onder relaties van Van den Pol en verschijnt tweemaal per jaar. Redactieadres: Van den Pol Groep B.V. Aardvletterweg 14, 3417 XL Montfoort Postbus 37, 3417 ZG Montfoort Tel.: 0348 47 34 34 Fax: 0348 47 22 94
[email protected] www.vandenpol.com Tekst: Harry Bijl Communicatie Fotografie: Jos Didden Vormgeving en opmaak: Adepth Advertising Drukwerk: Drukkerij Damen
INHOUD 04
Bescheidenheid kent geen tijd
Voorwoord Wim van den Pol
05
08
14
18
20
25
05 Sterk staaltje ‘smart living’ in prestigieus Amsterdams project
Geïntegreerd systeem voor domotica in gebouw Detroit aan de Veemkade in Amsterdam
08 Slim en simpel tegelijk
SimplyWell is de nieuwe standaard in wooncomfort
11 Overname solarmodules.nl 11 Groen vastgoed, goed verhuurd 12 Kunstmatige intelligentie biedt steeds meer mogelijkheden
Ontwikkeling elektronica biedt veel perspectief
14 Schoolvision
Beter leren met de juist verlichting
18 Uitdaging aan de 1e Merwedehaven
Werken vanaf een drijvend ponton
20 Vodafone in ODE
Bijzondere oplossingen voor een uniek kantoorconcept
22 Alles over duurzaamheid
Duurzaamheidontwikkelingen bij Van den Pol Elektrotechniek
24 Ondernemers aan de leiding
Prof. dr. Ir. Anke van Hal over duurzaamheid
25 Maatwerk voor medisch centrum 25 Logistieke uitdaging in Rotterdam 26 Panorama Mesdag
Een complexe logistieke operatie
28 Modulaire bouw door Jan Snel Niets uit deze publicatie mag verveelvoudigd en/ of vermenigvuldigd worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Van den Pol Electrotechniek BV. Wij spannen ons maximaal in om de informatie in dit magazine zo juist en volledig mogelijk te houden. Ondanks deze inspanning is het toch mogelijk dat bepaalde informatie op enig moment onvolledig of onjuist is. Wij sluiten alle aansprakelijkheid uit voor enigerlei schade, direct of indirect, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit of verband houdt met het gebruik van de informatie in dit magazine.
2
Een complete school in twaalf weken
30 Eigen pand opgewaardeerd naar Energielabel A 32 In het hart van Amsterdam
26
28 v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
3
Sterk staaltje ‘smart living’ (Bescheidenheid)
in prestigieus Amsterdams project
kent geen tijd Bescheidenheid is een oer-Hollandse deugd. Maar het is ook een deugd die je behoorlijk in de weg kan zitten. Tenminste, dat vinden veel van onze klanten. Zij vinden dat we best wat meer mogen opscheppen over de dingen die we doen. Dat hoor ik al jaren, en eerlijk gezegd hebben ze gelijk. Met onze medewerkers maken we al decennialang de mooiste projecten, maar we vergeten erover te vertellen. En dan kan het voorkomen dat een klant die ons al jaren kent, niet weet dat we al heel ver gevorderd zijn in de toepassing van duurzame installaties of dat we vooroplopen in Simply Well, de nieuwe generatie domotica. Met dit magazine willen we daar een eind aan maken. We laten onze bescheidenheid een beetje varen. Een beetje maar, want ook in dit blad geen schreeuwende advertentieteksten. Nee, liever dan dat laten we onze klanten aan het woord. Zij kunnen als geen ander vertellen wat Van den Pol voor hen betekent. Wim van den Pol Directeur
In de eerste editie van dit magazine besteden we veel aandacht aan het nieuwe Simply Well-concept. Domotica met de intuïtieve bediening van een iPad, noemt marketingdeskundige Martie Dekker het. Bij Van den Pol Elektrotechniek zijn we er volop mee bezig en zien we naast toepassing in woningen ook groeiende mogelijkheden in de zorg. Simply Well heeft het in zich om het leven van heel veel mensen er een stuk gemakkelijker op te maken. Een ander mooi en innovatief concept is SchoolVision van Philips, dat op steeds meer scholen helpt om leerlingen beter te laten presteren. Als vakmensen weten we natuurlijk hoe belangrijk licht is. Philips toont met wetenschappelijk onderzoek aan dat je lichtkleur en -dosering gericht in kunt zetten voor meer rendement. Verder in deze eerste editie een aantal nieuwtjes, ontwikkelingen in ons streven in 2013 het meest duurzame installatiebedrijf van Nederland te zijn en enkele aansprekende projecten. Via
[email protected] horen we graag wat u ervan vindt. Dit najaar komen we met een nieuwe editie van Van den Pol Magazine. Met uw inbreng willen we die nog beter maken dan dit eerste nummer. Voor nu wens ik u alvast veel leesplezier. Wim van den Pol
4
v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
5
De fabrikanten durfden het niet aan: een geïntegreerd systeem voor domotica en een spreek-/ luisterverbinding. Dan doen we het zelf, vonden ze bij Van den Pol Elektrotechniek in Montfoort. Eind september is het systeem voor 82 appartementen in gebouw Detroit aan de Veemkade in Amsterdam opgeleverd.
D
etroit is een project van Vesteda waar maximaal comfort voor de bewoners vooropstaat. Inpandige sauna, zwembad, healthclub en allerlei services maken Detroit tot the-place-to-be. Woonbesturingscomfort in de vorm van een gelikt domoticasysteem past daarin. Temperatuur, verlichting, zonneschermen en ventilatie beheren vanuit een centraal scherm vormt de basis. Verder een videolijn plus spraakverbinding met alle vier de entrees van het gebouw en registratie van bezoekers aan de deur bij afwezigheid met fotoregistratie. Berichten van de gebouwbeheerder, verbinding met de webcam op het dak van het gebouw, automatische liftoproep bij het verlaten van het appartement; het zit er allemaal in. En omdat de 82 appartementen allemaal anders zijn, is er voor iedere bewoner een custom-made oplossing. “Detroit is één van de weinige gebouwen in Amsterdam met zo’n hoog voorzieningenniveau”, vertelt Martine Jonker, Service Officer bij Vesteda. “Onze bewoners zijn vaak drukbezette advocaten, financieel specialisten en andere zakenmensen die hier voor een korte periode wonen. Zij rekenen op een hoog voorzieningenniveau. De aanwezigheid van zwembad, sauna en fitness is daarbij het belangrijkste, maar het domoticasysteem draagt zeker bij aan de uitstraling.” Martine Jonker noemt het ‘een gaaf systeem’. Tegelijkertijd constateert zij dat bewoners soms moeten wennen. “We hebben hier veel expats; mensen die weinig thuis zijn en niet altijd bereid zijn zich in zo’n systeem te verdiepen. De permanente bewoners moesten wennen aan de net iets andere bediening van het nieuwe systeem. Om de deur te openen moet bijvoorbeeld het knopje iets langer ingedrukt blijven dan in de oude situatie. Als het dan niet meteen werkt zoals men verwacht, leidt dat tot commentaar. Maar dan loop ik even langs om te laten zien hoe het werkt en is het snel opgelost. We moeten het vertrouwen in het systeem opbouwen en dan zal men ook echt alle functies gaan gebruiken.”
6 6
“Detroit is een van de weinige gebouwen in Amsterdam met zo’n hoog voorzieningenniveau” Van den Pol was zes jaar geleden al betrokken bij de aanleg van het eerste domoticasysteem, dat nog afhankelijk was van een Windows-gestuurde pc in elk appartement. De oude PC-techniek is vervangen door de geavanceerde SimplyWell-techniek. De vergelijking met het door Van den Pol zelf ontwikkelde besturingssysteem, dat niet groter is dan een sigarendoosje, geeft aan hoe snel de ontwikkelingen in een paar jaar kunnen gaan. Los van het benutten van nieuwe technische mogelijkheden, was vermindering van de storingsgevoeligheid een belangrijke reden voor vervanging van het systeem. Het comfort van de bewoners is weer op het niveau van de uitstraling van het hele gebouw, terwijl tegelijkertijd de onderhoudskosten dalen. Het wachten is nu op de bewoners van de naast-gelegen, eveneens door Vesteda beheerde, complex Boston, die bij het zien van de state-of-the-artoplossing in Detroit vast niet achter willen blijven.
Foto: Martine Jonker op de galerij van Detroit Inzet: Controlpanel in het appartement v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
7
SimplyWell:
slim en simpel tegelijk Samen met een aantal andere toonaangevende bedrijven ontwikkelde Van den Pol Elektrotechniek een nieuwe standaard in wooncomfort: SimplyWell. Het concept is de opvolger van Domotica. Het denken in termen van techniek heeft plaatsgemaakt voor beleving en comfort. “Als je kijkt naar de oude domotica, dan is SimplyWell de nieuwe generatie”, vertelt marketingdeskundige Martie Dekkers. “SimplyWell is als het ware geëvolueerd vanuit domotica. Het gaat niet langer om wat er technisch allemaal mogelijk is. Dat is voor de gebruiker niet interessant. Het gaat om comfort en eenvoud in de bediening. SimplyWell is intuïtief als Apple. Ook de introductie van het concept, dat dit voorjaar van start gaat, is geheel op dat uitgangspunt gebaseerd. Vooral vrouwen hebben geen zin om in huis met extra techniek om te gaan.”
S
implyWell is een initiatief van inkoopcombinatie DGC. Drie jaar geleden vond de eerste discussie plaats over de ontwikkeling van domotica nieuwe stijl. In eigen beheer werd nieuwe software ontwikkeld die het mogelijk moest maken om slimme technische schakelingen om te zetten in een allesomvattend comfortsysteem. Dat is gelukt. Er is een basisproduct ontwikkeld waarmee je vele functies in je huis met een SimplyWell-app op je iPad kunt bedienen. >
8
v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
9
Martie Dekkers, conceptontwikkelaar en marketeer
Eigen voorkeuren zoals bijvoorbeeld toegangscontrole of bediening van rolluiken zijn gemakkelijk programmeerbaar en eenvoudig te realiseren. In 2012 gaan negen van de 24 aangesloten bedrijven ermee van start. Van den Pol Elektrotechniek is een van die koplopers.
Trendsetter Martie Dekkers was tien jaar geleden zelf trendsetter. In zijn ingrijpend verbouwde woning in Eindhoven liet hij een traditioneel domoticasysteem installeren dat tot op de dag van vandaag best goed functioneert. Vanaf een touchscreen aan de muur kunnen alle installaties in huis worden aangestuurd. “Maar met SimplyWell gaat er een nieuwe wereld voor me open. Een kind kan de was doen”, aldus de marketeer. Installatie van het systeem had tien jaar geleden veel meer voeten in de aarde dan nu het geval zou zijn. Dat kan nu eenvoudiger gerealiseerd worden. Martie Dekkers: “Met SimplyWell maken we een einde aan de oude domotica-associatie dat dit soort toepassingen altijd tot toestanden en ergernis leidt. Huiseigenaren en projectontwikkelaars zullen kennis gaan maken met de eenvoud en de voordelen van SimplyWell. Het is makkelijk te implementeren tegen een redelijke prijs.” Voor Martie Dekkers blijft de techniek overigens bijzaak. Voorop staat het comfort. Het is dan ook om die reden dat hij zijn domoticasysteem laat vervangen, zodat hij (zelfs buitenshuis) alles intuïtief kan bedienen vanaf zijn vertrouwde iPad.
Overname Solarmodules.nl “Met SimplyWell gaat er een nieuwe wereld voor me open. Een kind kan de was doen.”
P
er 1 februari 2012 heeft Van den Pol de activiteiten overgenomen van Solarmodules uit Harmelen. Met de overname brengen we import, levering en installatie van zonnepanelen in één hand en kunnen we zodoende de gewenste groei in de realisatie van duurzame energiesystemen versterken. Solarmodules.nl ontwerpt en realiseert turn-key zonne-energiesystemen voor het opwekken van elektrische energie bij particulieren, overheden en het bedrijfsleven. De overname past in onze strategie om sterker in te zetten op duurzaamheid en in de ambitie om in 2013 het meest duurzame installatiebedrijf van Nederland te zijn. Gezamenlijk hebben Van den Pol en Solarmodules in 2011 systemen geleverd en geïnstalleerd die goed waren voor 900.000 kWp opbrengst. De komende jaren verwachten we een explosieve groei in zonnepanelen voor zowel bedrijven als particulieren.
Doelgroepen “We verwachten dat SimplyWell als eerste zal worden opgepakt door de doelgroep 25 tot 55 jaar. Zij zijn vertrouwd met nieuwe media en smartphones en ook al in een levensfase gekomen dat zij kunnen en willen investeren in hoogwaardig wooncomfort. Daarnaast zullen we zien dat SimplyWell een rol gaat spelen in de zorg. Niet alleen bij bijvoorbeeld aanleunwoningen in de professionele zorg, maar ook in de mantelzorg, waar kinderen op afstand de zelfstandigheid van hun hulpbehoevende ouders kunnen ondersteunen.”
SimplyWell in de praktijk
10
Groen vastgoed, goed verhuurd
Van den Pol neemt de importactiviteiten op het gebied van omvormers (Duitsland) en zonepanelen (China) van Solarmodules over. Daarmee hebben we niet alleen toegang tot de nieuwste ontwikkeling, maar verscherpen we ook het aanbod naar afnemers. Daarmee verwachten we extra te profiteren van de verwachte groei van het aantal zonnepanelen in Nederland.
T
ijdens het drukbezochte congres ‘Groen vastgoed, goed verhuurd’ van het platform Duurzame Huisvesting op 17 februari, heeft Wim van den Pol samen met Marc Hopman van AT Osborne een presentatie gegeven over duurzame huisvesting. De verduurzaming van het hoofdkantoor van AT Osborne werd als voorbeeld genomen over hoe al in de contractfase is nagedacht over de verduurzaming van het pand. Het publiek kreeg een aantal handige tips & tricks voor het opstellen van een energieprestatiecontract gepresenteerd. Wim van den Pol liet vervolgens zien hoe een energieprestatiecontract een wederzijdse financiële prikkel oplevert. De conclusie was dat een goed energieprestatiecontract de splitincentive (financiële kloof tussen verhuurder en huurder) opheft en voordelen biedt aan alle partijen, voor zowel verhuurder, huurder als uitvoerende partij. De deelnemers van de bijeenkomst waren erg te spreken over de presentatie. Ze waren vooral enthousiast over de praktijkgerichte aanpak.
v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
11
Kunstmatige intelligentie biedt steeds meer mogelijkheden
De verdere ontwikkeling van intelligente elektronica biedt veel perspectief voor initiatieven als het SimplyWell-concept. Zoals automatische gezichtsherkenning met behulp van camera’s of het ‘aflezen’ van activiteiten in een ruimte met gebruikmaking van gevoelige sensoren. Technisch is er vaak veel meer mogelijk dan waar mensen op dit moment behoefte aan hebben. De kunst is vooruit te lopen op de veranderende behoeften.
“We moeten oppassen dat we niet weer het ‘jaren-zeventig-Chriet-Titulaer-verhaal’ communiceren” Comfort staat voorop
Innovatieve oplossing
Er is veel mogelijk”, zegt Ruud Mansveld, die als bestuurslid van DGC betrokken is bij de ontwikkeling van het SimplyWell-concept. “Comfort staat voorop. We moeten oppassen dat we niet weer het ‘jaren-zeventig-Chriet-Titulaer-verhaal’ communiceren vanuit de technische mogelijkheden. Dan krijg je verhalen over hoe je vanaf je vakantieadres in Frankrijk het bad vol kunt laten lopen. Daar zit niemand op te wachten, en het vervreemdt mensen van het product. Het is veel interessanter om te kijken naar toepassingen die aansluiten op concrete wensen van gebruikers. De komende jaren kunnen we daarin veel nieuwe ontwikkelingen verwachten. Een leuk, inspirerend voorbeeld is dat de Technische Universiteit Eindhoven experimenteert met combinaties van toepassingen die dementerende ouderen kunnen helpen zelf hun weg te vinden in huis. Of de ontwikkeling van visuele verificatie van alarmeringen in de zorg. Je kunt dan voorkomen dat elke valse melding ertoe leidt dat iemand van het personeel moet gaan kijken.”
Ontwikkeling van nieuwe toepassingen vindt ook bij Van den Pol plaats. Voor een zorginstelling ontwikkelde Van den Pol een toepassing waarbij automatische signalering plaatsvindt als mensen vallen of onwel worden in hun badkamer. Om de privacy van mensen te waarborgen, wordt daarbij geen gebruik gemaakt van camera’s. Het betreft een combinatie van bewegingssensoren en volumemeting. Die laatste techniek wordt door Van den Pol toegepast in de industrie, maar bleek ook binnen het SimplyWell-concept uitstekend te werken. Als iemand de badkamer binnenkomt, reageren beide systemen. Als de desbetreffende persoon valt, geeft de bewegingsmelder geen signaal meer, wat ook kan betekenen dat de persoon de ruimte heeft verlaten. Met alleen die melding kan het personeel van een zorginstelling niet zoveel. Als echter tegelijkertijd de volumesensor aangeeft dat zich nog iemand in de ruimte bevindt, is er iets aan de hand. Een en ander leidt tot een automatische melding, zodat zorgmedewerkers een kijkje kunnen gaan nemen.
“
12
v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
13
I
n een nieuw te bouwen basisschool in Vleuten gaat Van den Pol Installatietechniek 21 lokalen
voorzien van innovatieve verlichting die de prestaties van zowel leerlingen als de school optimaliseert. Met dit door Philips ontwikkelde SchoolVision-concept kunnen leerkrachten de verlichting in hun lokaal aanpassen om er de juiste sfeer te scheppen. Wetenschappelijk onderzoek door de Universiteit Twente heeft aangetoond dat er gemiddeld 18% hoger wordt gescoord op concentratietests, dat de motivatie op langere termijn toeneemt, dat de waardering van leerlingen stijgt en dat het coöperatief leergedrag positief wordt beïnvloed bij de ‘rust’-instelling. >
14
v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
15
Schoolvision: Uniek verlichtingssysteem voor scholen
N
ederland telt inmiddels al meer dan tweehonderd scholen die met SchoolVision zijn uitgerust, en dat aantal groeit. Bij nieuwbouw kiezen gemeenten en schoolbesturen voor integrale toepassing van SchoolVision. In bestaande schoolgebouwen wordt vaak voor een proef in een lokaal gekozen. SchoolVision-verlichting voorziet in vier speciale scènes (standaard, concentratie, energie en rust), waarbij de lichtkleur en de lichtintensiteit wisselen. Kim van Rosmalen van Philips: “Uit ervaringen weten we inmiddels dat het voor de resultaten niet uitmaakt of het basisonderwijs of voortgezet onderwijs betreft. We zien wel dat het gebruik anders is. Op basisscholen werkt de scène ‘concentratie’ het best als concentratie vereist is. In het voortgezet onderwijs werkt de scène ‘rust’ daarvoor soms beter. Een leerkracht uit Helmond vertelde over een zeer drukke klas die zij twee keer in de week op hetzelfde tijdstip lesgeeft. De ene dag in een gewoon lokaal, de andere dag in een SchoolVisionlokaal. De eerste dag ziet ze op tegen het lesgeven omdat de groep zo druk is, terwijl zij de andere dag normaal les kan geven door gebruik te maken van de concentratie-scène.”
“Licht op je ogen beïnvloedt de biologische klok en daarmee de hormoonhuishouding.”
Het SchoolVision-concept vindt zijn oorsprong in wetenschappelijk onderzoek naar de rol van licht in het welbevinden van mensen. Kim van Rosmalen: “In 2001 is wetenschappelijk vastgesteld dat we in onze ogen naast staafjes en kegeltjes nog een derde receptor hebben. Licht op je ogen beïnvloedt de biologische klok en daarmee de hormoonhuishouding. Het koudere, blauwe ochtendlicht leidt tot aanmaak van activerende cortisonen; het warmere avondlicht leidt tot de aanmaak van melatonine, dat je voorbereidt op rust. Dat gegeven hebben we gebruikt voor de verlichting van een kantoorpand in Hamburg. De Duitse onderminister van Onderwijs, die bij de opening aanwezig was, toonde interesse voor toepassing op scholen. En zo is het balletje voor wat SchoolVision betreft gaan rollen.”
Andere sectoren “Er loopt nog steeds onderzoek naar de effecten van licht in kantoren. Omdat daar zoveel andere factoren een rol spelen, is het effect van aangepaste verlichting moeilijk aan te tonen”, vertelt Van Rosmalen. In andere sectoren is de bewijslast veel duidelijker. “Onderzoek in de maakindustrie, waar mensen de hele dag dezelfde handeling verrichten, heeft aangetoond dat je met behulp van verlichting de productie kunt vergroten en het aantal fouten kunt beperken. En uit de zorg weten we dat mensen op de afdeling cardiologie met behulp van het juiste licht sneller in slaap vallen en vervolgens langer en dieper slapen, wat hun herstel ten goede komt. Bij Alzheimer-patiënten is wetenschappelijk aangetoond dat je met verlichting het verstoorde dag-en-nachtritme van patiënten kunt herstellen.”
Het SchoolVision-concept is in Duitsland ontstaan en wordt inmiddels ook in Nederland toegepast. Philips wil er de wereldmarkt mee veroveren. Kim van Rosmalen: “We willen nu eerst de bewijslast vergroten. Het onderzoek dat we in Nederland en Duitsland hebben gedaan, wordt nu herhaald in de Verenigde Staten en China.”
16
v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
17
H
et vernieuwen en verplaatsen van de totale elektrotechnische infrastructuur van scheepswerf Hoebee in Dordrecht was ook voor Van den Pol geen dagelijkse klus. Grote vermogens, dikke kabels, grote afstanden en het werken vanaf een drijvend ponton maakten het voor alle betrokken medewerkers een mooie uitdaging. Het hart van het werk was de verplaatsing van de hoogspanningstransformator en de zeven grote liermotoren die ervoor moeten zorgen dat de op de werf gebouwde
of gerepareerde schepen gecontroleerd in en uit de 1e Merwedehaven kunnen worden ‘gehellingd’. Het in 1815 opgerichte bedrijf, nu onderdeel van de Kooiman Groep, beschikt over een dwarshelling van 135 meter en reparatiekaden met kranen. Scheepswerf Hoebee verricht werkzaamheden aan boord van onder andere coasters, (dubbelwandige) tankers, droge-lading-schepen, beunschepen, sleepboten, passagiersschepen, (overslag)pontons en andere drijvende objecten.
Uitdaging aan de 1e Merwedehaven
18
v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
19
Vodafone op Oosterdokseiland Een uniek kantoorconcept dat de hele wereld over gaat
“
We hebben deze locatie in 2007 uitgezocht omdat we het heel belangrijk vinden dat we midden in ‘de campus Amsterdam’ zitten met ons bedrijf.” Tjeu Verheijen, Innovation and Capital Property Manager van Vodafone, is vijf jaar later nog steeds enthousiast over de locatie van het Vodafone hoofdkantoor op het Oosterdokseiland naast het Centraal Station Amsterdam. “Als communicatiebedrijf willen we zitten waar tachtig tot negentig procent van onze klanten zitten en daar waar de meeste innovatie ontstaat. Daar willen wij bovenop zitten en onderdeel van zijn!”, verklaart hij de keuze voor Amsterdam. Duidelijk minder enthousiast is hij over het bouwproces. Als manager bij een bedrijf waar klantgerichtheid de allerbelangrijkste factor is, ergert Verheijen zich aan de starheid van de bouwsector. Al bij de bouw van Oosterdokseiland was bekend dat Vodafone een belangrijke huurder zou zijn. En een bijzondere huurder, omdat Vodafone kiest voor een volledig flexibel kantoor, zonder vaste werkplekken en met een eigen, doordachte filosofie over hoe mensen in zo’n ruimte samenwerken en elkaar heel makkelijk overal ontmoeten. “Het is een uniek kantoorconcept dat de hele wereld over gaat.”
“Het is een kantoor voor 450 mensen, maar we hebben hier wel meer dan 1.000 diverse werkplekken. Dat gegeven stelt specifieke eisen aan een gebouw en het is eerlijk gezegd niet goed gelukt die tijdens de bouw en voor de oplevering in te vullen. Er is door de ontwikkelaar niet goed nagedacht over wat dat betekent voor bijvoorbeeld vluchtwegen, het aantal toiletten en de benodigde of gevraagde E- en W-installaties. Het valt op dat er weinig vooruit wordt gedacht. We moesten in de bouwfase als het ware tegen de stroom op roeien. We hebben het er op een gegeven moment zelfs bij laten zitten en hebben besloten het restant van de benodigde aanpassingen na oplevering te laten uitvoeren. Toch krijgen we hierdoor niet 100% het resultaat dat we wilden. Ondanks dat wij graag ledverlichting wilden, was het gebouw conform de eerste tekening al 20
uitgerust met tl-verlichting. Dat laat je dan niet meteen na oplevering vervangen. Dergelijke concessies hebben we dus wel moeten doen. Het probleem is dat het voor geen van de uitvoerende partijen een kwestie is van niet willen. De ontwikkelaar beslist en kiest voor rendement. De uitvoerende partijen moeten volgen.”
“Het is een kantoor voor 450 mensen, maar we hebben hier wel meer dan 1.000 diverse werkplekken. ” Van den Pol Elektrotechniek verzorgde in opdracht van ING Real Estate alle elektrotechnische, brandmeldontruimings- en inbraaksignaleringsinstallatie in heel het pand en werd na oplevering door Vodafone ingeschakeld voor de noodverlichting, de brandmeldontruimings-installatie en installatie van een toegangscontrolesysteem en IP-camera’s met aansluiting op de Vodafone-meldkamer. Het ging om snel schakelen, goed afstemmen en flexibel anticiperen op (aanvullende) vragen van de opdrachtgever. Tjeu Verheijen: “Vanwege de kennis van de situatie lag het voor de hand wederom Van Galen Klimaattechniek samen met Van den Pol Elektrotechniek in te schakelen. En ik moet zeggen dat ondanks mijn bedenkingen van hoe de gehele bouwsector functioneert, Van den Pol een van de betere is. Het blijft een complex proces, maar ik moet eerlijk zeggen dat we goed hebben kunnen samenwerken met de mensen van Van den Pol. Zij kwamen hun afspraken na en werkten op een nette manier. Daar zijn we zeer tevreden over.” v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
Foto: Gevel Vodafone hoofdkantoor op het Oosterdokseiland Inzet: Tjeu Verheijen, Innovation and Capital Property Manager van Vodafone
21
Duurzaamheid
H Van den PoL Energiescan
et wagenpark van Van den Pol is zo duurzaam als economisch verantwoord is. Wim van den Pol: “Net zoals we voor klanten doen, maken we ook hier een realistische afweging. Bij vervanging kiezen we voor de beste oplossing, waarmee we het wagenpark continu groener maken. Met een goede logistieke planning en het bevorderen van carpooling voor woon-werkverkeer beperken we het aantal autokilometers.”
M
ogelijke besparingen opsporen? Van den Pol heeft in eigen beheer een energiescan ontwikkeld die bedrijven inzicht geeft in energiebesparingsmogelijkheden. Onderdeel van de scan is een benchmark met vergelijkbare gebouwen. Uitkomst van de scan is een overzicht met quick wins, mogelijke langetermijnverbeteringen en een overzicht van de terugverdientijd van verschillende maatregelen.
110.000 kWh besparing per jaar
M
et een gedegen analyse van het bestuursgebouw van de Hogeschool Utrecht kon Van den Pol aantoonbaar 11 kWh per vierkante meter per jaar besparen. Voor het 10.000m2 grote pand kwam de totaalbesparing op 110.000 kWh per jaar. Basis van de energiezuinige aanpak was een ander lichtplan met energiezuinige lampen en armaturen, sensoren en daglichtregelingen.
22
Greenteam Het Greenteam van Van den Pol adviseert klanten, voert energiescans uit en geeft besparingsadviezen aan klanten. Het Greenteam is ook de onderzoeks- en kennisfactor in het duurzaamheidsbeleid van Van den Pol. De medewerkers van het Greenteam zijn deels vrijgemaakt om duurzaamheidsontwikkelingen op het gebied van elektrotechnische installaties op de voet te volgen en om nieuwe producten te testen. Bijzonder is dat het Greenteam ook proactief aan de slag gaat. De leden van het Greenteam zoeken continu naar verbetermogelijkheden. Dit leidt tot verbeteringen in de eigen werkprocessen, maar ook tot overleg met fabrikanten over productinnovaties, distributievormen of verpakkingen.
Led en zonnestroom voor Rabobank Bij de bouw van het nieuwe kantoor van de Rabobank Groene Hart Noord langs de A4 levert Van den Pol Elektrotechniek een belangrijke bijdrage aan de duurzaamheidambities van deze bank. Zowel het zeven verdiepingen tellende pand als de tweelaagse parkeergarage worden uitgerust met ledverlichting. Een geadresseerd lichtsysteem met bewegingsmelders en daglichtregeling, beperkt het energieverbruik. Op het ronde dak en aan de gevel zorgen 192 pv-panelen voor de opwekking van 44.000 Kwh zonnestroom per jaar.
Duurzaamheid
Groen wagenpark
Als partner van Warmtebouw verzorgt Van den Pol Elektrotechniek naast de elektrotechnische installaties ook de brandmeldinstallaties. Oplevering zal net na de bouwvak van 2012 plaatsvinden.
v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
23
Ondernemers
aan de leiding
Prof. dr. ir. Anke van Hal De crisis slaat wild om zich heen. Vrijwel wekelijks spreek ik mensen die geen baan kunnen vinden (afgestudeerde studenten!), mensen die hun baan zijn verloren, dreigen te verliezen of mensen die andere mensen hebben moeten ontslaan. Je zou denken dat men wel wat anders aan het hoofd heeft dan streven naar duurzaamheid. Het tegenovergestelde is echter waar. Steeds meer mensen geloven er namelijk in dat deze crisis geen kwestie is van uitzitten en daarna de draad weer oppakken maar dat er echt iets fundamenteels gaande is. Dat de wereld, en misschien de bouwwereld wel in het bijzonder, fundamenteel gaat veranderen. Het begrip reset duikt geregeld op; we moeten ons opnieuw positioneren. Ging het altijd om nieuwbouw; nu ligt de focus opeens op de bestaande bouw. Dachten we steeds dat er een tekort aan woningen was; nu blijken er in delen van het land problemen met overschot te ontstaan. De klant wordt mondiger, de media verandert… Kortom, er is van alles aan de hand.
Prof. dr. ir. Anke van Hal is hoogleraar Sustainable Building & Development op Nyenrode Bussines Universiteit en praktijk hoogleraar Sustainable Housing Transformation aan de faculteit Bouwkunde van de TUDelft.
En wat nu opvalt is dat veel partijen die deze zogenaamde reset als uitgangspunt nemen duurzaamheid beschouwen als een manier om in deze veranderende wereld staande te blijven. Of beter nog; er zichzelf een nieuwe en goede positie mee te verwerven. En dat is ook niet zo gek wanneer je de blik wat verder weg legt. De energieprijzen zijn de afgelopen jaren in een razend tempo gestegen. We hebben geen idee wat de toekomst brengt maar gezien de toenemende vraag naar energie in andere delen van de wereld en de dreigende schaarste ligt een verder stijging meer voor de hand dan een daling. Overigens geldt dat niet alleen voor energie maar ook voor bouwmaterialen. De prijzen stijgen, dus een duurzame maatregel als recyclen wordt ook zakelijk gezien heel logisch. Daarnaast is bekend dat Europa zich buigt over een mogelijke verplichting met betrekking tot de energieprestatie. Nu beperkt de bemoeienis zich tot het hebben van een energielabel maar de verwachting is dat de volgend stap een verplicht label zal zijn. Ook voor de bestaande bouw. In de kantorenbranche zie je beleggers al inspelen op deze toekomst. Omdat ook zij verwachten dat duurzaamheidseisen op termijn zullen toenemen, stellen zij dus op voorhand dat gebouwen waar zij in investeren aan hoge eisen moeten voldoen op dit gebied. En ook overheden doen dat. In de woningbranche gaat het langzamer, zeker bij particulieren. Maar ook daar zie je en verschuiving optreden. De vraag naar zonnecellen, om maar eens iets te noemen, blijkt onverwacht groot.
Maatwerk voor medisch centrum
M
et drie opdrachtgevers, woningbouwvereniging Lopik, Van Baaren Aannemers en de W-installateur Derko Installaties, vervulde Van den Pol Elektrotechniek een centrale rol in de bouw van Medisch Centrum Lopik. Naast de elektrotechnische installaties verzorgde Van den Pol de installatie van camera’s en toegangscontrole, inbraak- en brandmelding, data en het regeltechnische deel van de W-installatie voor intelligente temperatuurregeling. Oplevering vond conform planning plaats op 1 december 2011. De gebruikers van het pand, huisartsen, fysiotherapeut, apotheek en thuiszorg, maken gebruik van één centrale voor toegangscontrole en branden inbraakalarm, die individueel geregeld kan worden. Voor de medische behandelruimten werden enkele speciale toepassingen gerealiseerd. “Een stukje maatwerk voor de verschillende eindgebruikers, dat we met alle betrokken partijen binnen de planning hebben gerealiseerd”, aldus projectleider Rene Ruitenburg.
Logistieke uitdaging in Rotterdam
B
ij de ombouw van de Westerlaantoren naast het Euromastpark in Rotterdam draaide het bij Van den Pol om flexibiliteit. In letterlijke zin bij het inpassen van alle kabels in de bubbeldekvloeren van de nieuwe bovenste tien verdiepingen. Maar ook in logistieke zin met een zeer beperkte bouwplaats. Van den Pol Elektrotechniek verzorgde de installatie van de basiselektra, de verlichting, beveiliging, toegangscontrole, brandmelding, camera voor alle twintig verdiepingen en de elektra in de 45 appartementen op de bovenste vijf bouwlagen. “Een arbeidsintensieve opdracht met veel coördinatie- en uitzoekwerk en een flinke logistieke uitdaging”, aldus projectleider Henk Slot.
Maar de kosten dan? Is het niet veel duurder? Ja, dat is het. Als je tenminste niets anders doet dan de ‘oude’ producten vervangen door duurzame en je blik op de korte termijn gericht houdt. Alleen dan is duurzaam duur. Maar als je in deze veranderende wereld naar een nieuw businessmodel zoekt en je dus op meer fronten wilt gaan veranderen dan kan duurzaam zijn juist heel winstgevend worden. Er zijn momenteel heel veel ondernemers in Nederland die op die manier bezig zijn. Het is niet eenvoudig en het is zoeken. Maar wie ervan overtuigd is dat de oude wegen doodlopen gaat op zoek naar nieuwe. Duurzaamheid maakt voor veel ondernemers een onlosmakelijk deel uit van die nieuwe weg. Vandaar ook de titel van dit stukje. Ik zie het gebeuren en maak het mee; een groot aantal ondernemers met oog voor de toekomst is momenteel in Nederland de trekker op duurzaamheidsgebied in de bouw. 24
v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
25
“De bezoekers hebben het werk van Mesdag nog nooit zo goed kunnen zien.”
Ongeveer 123.000 bezoekers passeerden de
Panorama Mesdag Haags icoon in ere hersteld
entree van Panorama Mesdag in 2011, terwijl de verbouwing gewoon doorging. De rotonde met het panorama bleef steeds bereikbaar, maar expositiezalen konden van de ene op de andere dag in een ander deel van het gebouw terecht zijn gekomen. Voor Van den Pol een complexe logistieke operatie, waarbij tijdelijke en permanente installaties ervoor moesten zorgen dat alles door kon gaan. Begin maart is de bouwkundige restauratie van het publiek toegankelijke deel opgeleverd.
Oudste ter wereld Panorama Mesdag is het oudste panorama ter wereld dat op zijn oorspronkelijke plaats bewaard is gebleven. Hendrik Willem Mesdag schilderde het in 1881. Het doek is 14 bij 120 meter groot en daarmee het grootste schilderij van Nederland. In de negentiende eeuw waren er veel van dit soort panorama’s. Omdat een panoramaschilderij rond is, staat de bezoeker midden in het schilderij en gaf het de negentiende-eeuwers de illusie dat zij zich midden in een verre stad of een beroemde veldslag bevonden. Ondanks de moderne media werkt die illusie anno 2012 nog steeds. Bezoekers uit binnen- en buitenland laten zich betoveren. In de nieuwe situatie kan dat beter dan ooit. Onderdeel van de werkzaamheden van Van den Pol is de aanleg van nieuwe verlichting. “Alles is straks mooi uitgelicht. We kunnen de lichtbronnen afstellen, dimmen en richten”, aldus Marijnke de Jong. “De bezoekers hebben het werk van Mesdag nog nooit zo goed kunnen zien. En ook elders in het gebouw is er natuurlijk heel veel veranderd. We zijn zoveel mogelijk teruggegaan naar de authentieke kleuren van Mesdag. En de bezoeker komt al heel anders binnen. De hoge vide achter de voordeur aan de Zeestraat is in ere hersteld en biedt nu een goed verlichte en warme ontvangst.”
Het belangrijke Haagse icoon is weer klaar voor de toekomst.
D
e grootscheepse verbouwing volgt op een onzekere periode. In 2004 bleek het museum niet aan de steeds strenger wordende veiligheidseisen te kunnen blijven voldoen. “Inspectie gaf aan dat we niet meer dan tachtig bezoekers tegelijk zouden mogen ontvangen. Dat betekende óf een sterfhuisconstructie waarbij we er alleen nog zouden zijn voor een klein exclusief publiek, óf een permanente oplossing”, vertelt directeur Marijnke de Jong. “De financiering van de acht miljoen voor de noodzakelijke renovatie en aankoop van het naastgelegen pand was echter een probleem. De gemeente, het Rijk, Europa en de BankGiroLoterij sprongen bij, evenals een groot aantal andere fondsen en particulieren. De verbondenheid met Panorama Mesdag is groot. Onderzoek onder inwoners van Den Haag toont aan dat we tot de top 3 culturele iconen in de stad behoren. En dat merk je.”
26
Van den Pol Elektrotechniek voert het installatiewerk uit tegen kostprijs. De totstandkoming van het contact tussen de twee partijen had een historische achtergrond. Adviseur Henk Hoogendoorn polste oud-directeur Gijs van den Pol. Marijnke de Jong: “Henk had goed gezien dat wij in alles afwijkend zijn. We zijn niet echt een museum, maar ook geen attractie. We worden niet gesubsidieerd en zijn met de nazaten van Mesdag in het bestuur ook een soort familiebedrijf. Verder is de rotonde met het panorama anders dan een gewone museumzaal en stelt hij andere eisen aan bijvoorbeeld de klimaatbeheersing. En dan nog het feit dat niets van de installaties was vastgelegd, het museum open moest blijven en het renovatieplan vol tijdelijke oplossingen zat… Dan kom je er niet met standaardoplossingen. Henk wist dat en kwam met Van den Pol als partij die flexibel met die omstandigheden om kan gaan. In de praktijk werkt dat ook zo. Ik ervaar dat de lijnen heel kort zijn.”
v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
27
Kantoren, hotels, culturele voorzieningen, scholen en zorgvoorzieningen. Tijdelijke gebouwen van Jan Snel kom je letterlijk overal tegen. Snelheid, efficiëntie en een bijzonder hoog niveau in klantgericht werken maken de prefab-bouw van dit Montfoortse bedrijf voor steeds meer opdrachtgevers interessant. Een school bouwen in twaalf weken in plaats van anderhalf jaar? Jan Snel doet het. Twintig kantoorunits met bijkomende faciliteiten in anderhalve week op de boot naar Afrika? Ook dat lukt.
V
an den Pol Elektrotechniek is een van de vaste partners van Jan Snel en mag zich huisinstallateur noemen. De samenwerking dateert al van 1993 en verdiepte zich naarmate Jan Snel verder uitbreidde. Het op het eigen terrein van Jan Snel installeren van units die kant-en-klaar op transport werden gezet, was de eerste stap. Al snel gingen medewerkers van Van den Pol mee het land in om units op locatie te koppelen. En nu is er ook innige samenwerking bij modulair flexibel bouwen volgens het Movix-concept van Jan Snel. Dan gaat het om klantspecifieke gebouwen die zijn opgebouwd met standaardelementen. Deze gebouwen zijn qua uitstraling en bouweisen gelijkwaardig aan traditionele bouw, maar kunnen dankzij de prefab-aanpak sneller en efficiënter worden gebouwd. Movix wordt veel toegepast in de zorg en in het onderwijs. In Woerden realiseerden Jan Snel en Van den Pol gezamenlijk in twaalf weken een schoolgebouw van ruim 1.500m2 voor het Kalsbeek College. Leuk detail is dat een aantal kinderen van medewerkers van Van den Pol daar op school zitten. “Wanden, daken en vloeren zijn allemaal geprefabriceerd. We begonnen in juni, hebben de zomervakantie doorgewerkt en konden al voor het nieuwe schooljaar opleveren. De leerlingen hebben er niet veel van gemerkt.”
Net als in de traditionele bouw vragen klanten soms om specifieke installatieoplossingen. Joost Kalis, projectleider Movix: “We hebben al schoolgebouwen uitgerust met ledverlichting. In het kader van het frisse-scholenbeleid is er extra aandacht voor een aangename omgeving. Dat zit niet alleen in ventilatie en temperatuurregeling, maar ook in verlichting. Oude scholen hebben vaak een slecht verblijfsklimaat. In Utrecht moeten er tot 2015 dertien scholen worden vernieuwd. De oude gebouwen worden gesloopt, en daar komen nieuwe ‘frisse’ scholen voor in de plaats. We hebben er al één gerealiseerd. De sloop vond plaats in de zomervakantie en wij hebben de nieuwbouw voor de herfstvakantie opgeleverd.” Samen met Van den Pol heeft Jan Snel ook schoolgebouwen gerealiseerd waarin het SchoolVision-concept is toegepast. 28
“De Movix-toepassingen worden doorontwikkeld tot complete operatiekamers.” De vraag naar dit nieuwe concept (zie pagina 16-17) Foto: Links, Joost Kalis van Jan Snel en rechts, is nog niet zo groot, maar wel groeiende. Inmiddels Ge Verhoef van kunnen leerlingen van de Jan Hekmanschool in Van den Pol. Ouderkerk aan de Amstel, de Margrietschool in Woerden en de Cornelis Jetsesschool in Driemond al van de gezamenlijke inspanningen van Jan Snel en Van den Pol profiteren. Niet alleen in het onderwijs worden de Movix-toepassingen steeds geavanceerder. Joost Kalis: “We zijn nu bezig met doorontwikkeling van het concept tot complete operatiekamers die ook qua installaties en hygiëne voldoen aan de strenge veiligheidsklasse die voor de medische sector geldt. Een eerste prototype hebben we al geplaatst klaarstaan en kan zo worden geplaatst bij een particuliere kliniek of ziekenhuis. De operatiekamer wordt plug-and-play aangeleverd.” Terwijl de kwaliteit van toepassingen met Movix die van de traditionele bouw evenaart, blijven de voordelen die prefab-bouw geeft ten aanzien van snelheid, efficiency en flexibiliteit, overeind. Het concept past dan ook uitstekend in het beeld dat veel deskundigen van de bouw van de toekomst hebben. Jan Snel is klaar voor verdere groei. Het bedrijf heeft naast het hoofdkantoor in Montfoort verschillende vestigingen, waaronder een verkoopkantoor in Duitsland. De expansie naar het buitenland begint vorm te krijgen. Joost Kalis: “Jan Snel werkt nu bijvoorbeeld aan een gebouw van 3.200m2 voor een ziekenhuis in Gent. Verder hebben we vakantiehuis-units gemaakt voor opdrachtgevers in Noorwegen. Die gaan stekkerklaar de boot op.” v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
29
Eigen pand opgewaardeerd naar Energielabel-A
V
an den Pol Elektrotechniek wil in 2013 het meest duurzame installatiebedrijf van Nederland zijn. Die ambitie geldt niet alleen voor het installatiewerk bij klanten, maar
ook voor de eigen bedrijfsvoering. Onderdeel daarvan is de verduurzaming van het eigen pand aan de Aardvletterweg in Montfoort. In samenwerking met adviseurs is gewerkt aan het verbeteren van de Energieprestatie van het gebouw. Bouwkundige aanpassingen in de vorm van isolatie, de toepassing van LED-armaturen en de opwekking van eigen elektriciteit met een dak vol zonnepanelen, waren enkele van de maatregelen die het ruim dertig jaar oude pand opwaarderen van energielabel-D tot energielabel-A. “We hadden ervoor kunnen kiezen om volgens de nieuwste inzichten een geheel nieuw pand te bouwen”, vertelt directeur Wim van den Pol, “maar als je op deze manier een bestaand pand kunt behouden, is dat uiteindelijk natuurlijk een veel duurzamer oplossing. Gezien onze ambities vind ik dat we ook hierin een voorbeeldfunctie hebben.”
B C D E F G 30
v d p o l m a ga z in e 1 / 1 A pr i l 2012
31
G A
C
B
D
H
E F
t m r a a d h r t e t e In h an Ams v
het van d n afsta ngsloop kkeli i p w t o n en m, ke o bij e terda delij s e n t e s m r n in A en ja inne elop ge b i bied g l f e a a g h n c k de oots have chnie n gr lijk e e e t e t o s r s t o lek ) on, i et o Pol E yden Stati l n a e a d e, A r t n n n o a f e C s. aar V Voda l2( n wa ie, w e t e v a k a c k k lo , betro a) cten uw ODE , kavel 3 e o j b o sted r e e p g V ( r l a o o aant da) uw ODE n Boston Kant este gebo e V at r t ( a o n r t i t o e s ) etro tem Kant rdok (OCNA ppar at ten D oste a A o n r O g t e a s e A hic r tem rdok skad ten C oste Appa ndel n a e h e m B O lijke ar te lskad oste - App ande h e C O d e lijk lska s) oste ande e man t h i p D O S o e o k y j li s) en (K oste ten M ning man E O o p men lub o e w t o r (K ourc 08 b n 1 ppa r e a A g F he H onin -laan ant T 50 w NSM r K u a n t G -laa - Res NSM ade k r H K e rg eebu I Z
I
H
32
Montfoort Aardvletterweg 14 3417 XL Montfoort Postbus 37 3417 ZG Montfoort Tel: 0348 47 34 34 Fax: 0348 47 22 94
[email protected] www.vandenpol.com
