02 tijdschrift van het openbaar ministerie jaargang 16 nummer 02 februari Het grijpt me nog steeds aan. Mr Eva Meillo prijs

02 tijdschrift van het openbaar ministerie jaargang 16 nummer 02 februari 2010

‘Het grijpt me nog steeds aan’ Cees van Spierenburg en de zaak van de verdwenen Robin

Mr Eva Meillo prijs Koos Spee is voor zichzelf een “moeilijke man”

2

hoek van Jan

OPPORTUUN tijdschrift van het openbaar ministerie jaargang 16 nummer 2 februari 2010 Opportuun is het personeels- en relatiemagazine van het Openbaar Ministerie. Het blad wordt gratis verstrekt aan de medewerkers van het OM en andere geïnteresseerden. Het blad verschijnt twaalf keer per jaar. De redactie is verantwoordelijk voor de inhoud van het blad. Aan de in Opportuun verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.

Vijftien Af en toe sta ik voor de klas. Middelbare scholieren. Vaak Havo. Ik kan niet zeggen dat de meesten vol spanning op me zitten te wachten. Ze verwachten altijd een stoffige grijze man met saaie verhalen. Nu ben ik enigszins grijs, maar zo kaal dat dat niemand opvalt. Stoffig noem ik mezelf ook niet. En voorkomen dat de verhalen saai zijn. Ach, daar ben ik zelf bij, nietwaar?

Anderen zie je schrikken als ik uitleg dat ook ouders aangifte kunnen doen. Dat het niet altijd uitmaakt of het meisje zelf ook wilde. En, cynisch genoeg, ooit was een meisje verheugd. Ze had ineens een idee hoe ze haar ex terug kon pakken. Dat voorbeeld heb ik maar aangegrepen om de jongens in de groep te waarschuwen. Bezint, eer ge aan seks met een jong meisje begint.

Dus begin ik meestal over seks. Wat onderuit hing, gaat dan al snel rechtop zitten. Wie ongeïnteresseerd leek, is dan één en al aandacht. Geef toe: ook uw aandacht is gewekt. Ik leg zo’n klas dan een beetje uit hoe het wettelijk zit met seks met minderjarigen. Over bescherming van de jeugdige tegen de verderfelijke invloed van seks.

Nu liep ik laatst door de stad (nou ja, Assen) en uit een luidspreker schalde een lied. ‘Nick en Simon’, legde mijn dochter geduldig uit toen ik vragend keek. Ik ving de zin op dat de wetten van de liefde gemeen zijn. En aansluitend het refrein: ‘Je bent 15 lentes jong en ik de twintig al voorbij. Je bent te jong voor mij.’ Nick en Simon hebben het wel begrepen, schoot me door het hoofd. Maar niet helemaal. Denk maar aan dat wraakzuchtige meisje uit Havo 4. De wetten van de liefde gemeen? Welnee, de echte wetten. Die zijn pas gemeen. Soms dan toch.

Vooral meisjes reageren daar verbaasd op. Vaak meisjes van een jaar of vijftien met een ‘vriendje’ dat wat ouder is. Zeg ruim twintig. Je ziet ze denken: ‘dus als hij seks met me heeft, is dat strafbaar?’ Nou ja, soms wel, inderdaad.

Jan Hoekman

Abonnementenadministratie Wijzigingen? Stuur de adreswikkel met de aangebrachte wijzigingen naar het redactieadres, of mail de wijzigingen, onder vermelding van het nummer op de adreswikkel, naar [email protected]. NB: inhoudelijke opmerkingen en suggesties melden aan de eindredacteur (zie hieronder). Redactieadres Afdeling Communicatie, Parket-Generaal, kamer 5.19, Prins Clauslaan 16, Postbus 20305, 2500 EH Den Haag. Telefoon: 070 – 3399840. Eindredactie Pieter Vermaas, 070 – 3399840 of [email protected]. Vaste medewerkers Thea van der Geest, Jan-Willem Grimbergen, Mary Hallebeek, Jan Hoekman, Petra Sprado. Aan dit nummer werkten verder mee Olga Hoekstra, Louis Cornelisse, Natasja Keijzer. Foto omslag Vincent Boon Ontwerp Fabrique, Delft Druk Zijlstra Drukwerk, Rijswijk Oplage: 8.150

OPPORTUUN · 02 / 2010

3

De zaak van de verdwenen Robin Bogers Cees van Spierenburg blikt terug, pag 6

Februari 2010

rubrieken

06 Aangrijpend

20 Lancering AMBer

De 3-jarige Robin Bogers verdwijnt spoorloos als ze bij Trudy J. pannenkoeken heeft gegeten. Cees van Spierenburg is in 1996 de zaaksofficier. ‘Als ik langs die vuilnisbelt aan de A17 rijd, grijpt dat me nog steeds aan.’

Met het nieuwe Muldersysteem “AMBer” gaat de Centrale Verwerking OM de Mulderberoepen digitaal verwerken. Circa vierhonderdduizend beroepen op de officier van justitie, veertigduizend beroepen kantonrechter en vijfduizend WOB-verzoeken worden met AMBer afgehandeld.

10 Samen in zee In 2010 moeten nog de nodige beslissingen worden genomen. Maar Haarlem en Alkmaar zijn samen als regio van de kant gegaan. Ze koersen af op meer zaken doen, beter en efficiënter werken en afnemende kwetsbaarheid.

12 Moeder Joke Meillo Ter herinnering aan haar verongelukte dochter en officier Eva Meillo heeft haar moeder de Mr Eva Meillo prijs ingesteld. ‘De maatschappij moet weten wat het OM allemaal doet, dat zou Eva gewild hebben.’

16 Bewijs Niet langer is enkel het hebben van een tweede bewijsmiddel voldoende om het adagium “één getuige is geen getuige” te omzeilen. Advocaat-generaal bij de Hoge Raad Diederik Aben geeft uitleg over de nieuwe rekenregels.

22 Taalmeesters Met een groot dictee der juridische taal stimuleren de Taalmeesters van het ParketGeneraal een duidelijker en correcter taalgebruik. ‘Hier hebben we een uitdaging liggen.’

24 Spee in Suriname In Suriname beende Koos Spee met een notitieblok over kruisingen en zeebrapaden. Een van zijn nieuwe klussen na zijn vertrek bij het BVOM is het veiliger maken van het Surinaamse verkeer. Interview met de landelijke verkeersofficier die ook over het Nederlandse verkeer waakt. ‘Kijk, kijk, daar gaat er weer een, had weer 150 piek kunnen zijn!’

02 Hoek van Jan ‘Vijftien’ 04 KortOM 09 Nationale ombudsman ‘Zitten en schrijven!’ 19 GPS 29 Ut Recht ‘Vuurwerkellende’ 30 Internationaal 31 Omgeslagen 32 AchterOM

4

KORTom

“Zilver OM” voor gepensioneerden

Burgers beoordelen slachtofferbrieven

Met Zilver OM wil Harm Brouwer gepensioneerden binden. ‘Als ze daar prijs op stellen, natuurlijk.’

De brieven van het OM aan slachtoffers zijn vorig jaar herschreven. Dit als voorbereiding op de nieuwe wet ‘Versterking Positie Slachtoffers’ en de OM-visie Slachtofferzorg.

‘Vaak hebben OM- gepensioneerden een groot deel van hun arbeidzame leven in dienst van de rechtshandhaving gewerkt. Voor mensen die de band met het OM willen blijven koesteren, komt er nu Zilver OM’, zegt voorzitter van het College van procureursgeneraal Harm Brouwer. ‘We willen aan hen de gelegenheid geven op de hoogte te blijven van OM-ontwikkelingen. Het is voor mij primair een kwestie van goed (oud-)werkgeverschap.’ Zilver OM wordt een club van gepensioneerde OM’ers. Welke activiteiten Zilver OM gaat ontplooien, is vooral een taak van oud-OM’ers zelf, waarvan er inmiddels zo’n honderd interesse hebben getoond. Het OM kan hen faciliteren, door vergaderruimte beschikbaar te stellen of de ledenadministratie bij te houden. Brouwer: ‘Gepensioneerde OM’ers die dat willen, kunnen bijvoorbeeld de Opportuun blijven ontvangen. Verder willen we hen uitnodigen voor bijzondere bijeenkomsten, zoals de onthulling van het TOM-standbeeld dit voorjaar.

Als gepensioneerden zelf suggesties hebben, dingen willen organiseren en aanvullende financiering zoeken: laat het horen, dan willen we daar naar kijken. Denk bijvoorbeeld aan de zeiltocht die oud-medewerkers van ressortsparket Leeuwarden vorig jaar organiseerden.’ Misschien dat het OM nog eens van de kennis en ervaring van oud-medewerkers gebruik kan maken, maar dat is niet het doel, benadrukt Brouwer. ‘Ze hebben hun werk gedaan, dus we willen ze niet aan het werk zetten.’ ‘Zilver OM is voor iedereen, niet alleen voor de oud-OM-top. En even goede vrienden als mensen zeggen: voor mij hoeft het niet. Maar tegen wie interesse heeft, zeg ik: je bent meer dan van harte welkom bij Zilver OM.’ Meer informatie over Zilver OM is verkrijgbaar bij: Anja Hinsbeeck-van Rennes, afdeling HRM, Parket-Generaal a.f.hinsbeeck-van.rennes@ om.nl, tel 070 – 3399615.

Naast het doel om de brieven begrijpelijker en prettiger leesbaar te maken, zorgt het ook voor meer uniformiteit in het berichtenverkeer. Vertegenwoordigers van het OM en het bureau Sabel Communicatie hebben de brieven herschreven. Vervolgens zijn de nieuwe teksten voorgelegd aan verschillende panels van burgers, belangenverenigingen van slachtoffers, en advocaten. Het onderzoek richtte zich op de kwaliteit, structuur van de informatie, de boodschap, het woordgebruik en de toon van de teksten. Aan de deelnemers zijn diverse cases (slachtoffer overleden, slachtoffer minderjarig, schadevergoeding etc.) voorgelegd. Elke casus betreft een aantal brieven. De deelnemers beoordeelden elke brief met een rapportcijfer. Het gemiddelde cijfer van alle brieven van alle cases is een 6.9.

Verbeterpunten die uit de burgerpanels naar voren kwamen, zijn: • “Geef in de eerste brief aan welke processtappen er nog komen.” • “Laat zien dat het OM meeleeft met slachtoffer, al is het één keer in de eerste brief. Voor schade aan je auto is de toon uitstekend, maar voor zoiets persoonlijks als het overlijden van een dierbare is er meer compassie nodig.” • “Mijd minder relevante informatie. Wetsartikelen (de nummers) zijn bijvoorbeeld voor een lezer niet zo ter zake doend in deze context.” • “Leg juridische begrippen nog meer uit. Hoogopgeleiden blijken evenmin op de hoogte van de betekenis van juridische termen als laagopgeleiden en tweedetaalverwervers.” Het OM heeft de intentie om deze aanbevelingen over te nemen. Voor meer informatie over Slachtofferzorg zie OMtranet › Organisatie › Projecten/ Commissies › Slachtofferzorg Tekst: Anne Hoeksema


5

“OM-Opleiding” voor Administratie

Lintje voor Rieke

Het OM werkt permanent aan de versterking van de kerntaak opsporing en vervolging. Een goede administratie vormt daarbij de kurk waarop de organisatie drijft. Hoe kan die verder worden geprofessionaliseerd, zowel vakinhoudelijk als in gedrag? De “OM Opleiding” - een initiatief dat voortkomt uit de HR Proeftuin - is een stap in deze richting.

Voor haar verdiensten voor het OM heeft Rieke Samson een koninklijke onderscheiding ontvangen.

De opleiding wordt samen met het ROC van Amsterdam (ROCvA) ontwikkeld. Op 10 februari 2010 is deze samenwerking een feit en wordt het contract getekend door procureur-generaal Marc van Nimwegen en Edo de Jaeger, voorzitter College van Bestuur ROC van Amsterdam. Eerst zullen de parketten Amsterdam, Utrecht en Den Haag samen met het ROCvA in een pilot bouwen aan een gecertificeerde OM opleiding tot administratief medewerker. Het doel is maatwerk, zodat er optimale aansluiting is tussen theorie en praktijk. Medewerkers van de genoemde parketten zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van dit traject.

Wat betekent dit concreet? In februari heten de drie parketten circa vijftien stagiaires welkom. Deze stages vormen een eerste filter op de mogelijke doorstroom naar de OM opleiding. Per september start een opleiding voor eigen medewerkers en externen met werkervaring, waarin werken en leren wordt gecombineerd. Wanneer de pilot succesvol is, zal landelijke uitrol binnen overige parketten een volgende fase zijn. Door deze gereguleerde instroom zal het OM ook op de lange termijn voldoen aan de vraag naar gekwalificeerd administratief personeel. Tevens blijft het OM met deze vernieuwde recruitment strategie een bepalend gezicht op de arbeidsmarkt. Het maartnummer van Opportuun staat uitgebreid stil bij het traject en laat de direct betrokkenen aan het woord.

Eind vorig jaar nam Rieke Samson-Geerlings afscheid als procureur-generaal bij het Openbaar Ministerie. Tijdens haar afscheidsbijeenkomst heeft minister Hirsch Ballin van Justitie bekendgemaakt dat Hare Majesteit de Koningin Rieke Samson-Geerlings heeft benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Hij heeft haar daarbij het bijbehorende versiersel uitgereikt. Rieke Samson was sinds 2006 lid van het College van procureurs-generaal. Als PG had ze behalve zeden, jeugd en slachtofferzorg ook militaire zaken, oorlogsmisdrijven en internationale aangelegenheden in haar portefeuille. Samson-Geerlings begon haar loopbaan bij het OM in 1984 als officier van justitie in Rotterdam. Na onder meer in Arnhem werkzaam te zijn geweest als advocaat-generaal, werd ze in 1998 hoofdofficier in Dordrecht. Van 2003 tot haar benoeming tot PG in 2006 was ze hoofdofficier in Utrecht.

6

Alles Afwegende

De ziekelijke leugenaarster De zaak van de verdwenen Robin De 3-jarige Robin Bogers verdwijnt spoorloos als ze bij Trudy J. pannenkoeken heeft gegeten. Cees van Spierenburg is in 1996 de zaaksofficier. ‘Als ik langs die vuilnisbelt aan de A17 rijd, grijpt dat me nog steeds aan.’

Op 20 februari 1997 opent Cees van Spierenburg zijn requisitoir in een niet alledaagse vorm. ‘God heeft even niet opgelet’, zegt hij en even later: ‘De tijd stond stil tot 5 mei 1996. Het begin voor een onuitwisbaar trauma voor de ouders van de 3-jarige Robin Bogers, familie, vriendjes, vriendinnetjes, de wijk Heusdenhout, Breda, de rechtsorde.’ In de richting van Trudy J. zegt de officier: ‘Pannenkoeken eten bij de overbuurvrouw en sindsdien geen spoor meer aangetroffen.’ De dan 27-jarige vrouw noemt hij in zijn vervolg een ‘ziekelijke leugenaarster’. Van Spierenburg schetst in de doodstille rechtszaal het verloop na de verdwijning van de peuter Robin in staccato: ‘Een grootscheepse zoekactie kwam die middag op gang. Iedereen is aan het zoeken geweest, vrijwilligers en professionals, kinderen en volwassenen, te voet en uit het vliegtuig, in tuinen en in het water, via kranten en tv, paragnosten dienen zich aan met tientallen. Iedereen zocht de lieve eigenwijze, donkerharige Robin Bogers. Iedereen zocht, behalve … de overbuurvrouw.’

Zoektocht Het is al bijna dertien jaar geleden, maar Van Spierenburg rilt nog steeds als hij terugdenkt aan de zaak. In Den Bosch waar hij nu zetelt voor het Landelijk Parket als landelijk officier synthetische drugs, zegt hij over het vonnis later bij het hof: ‘Ik

kan er nog steeds niet over uit dat ze maar zeven jaar heeft gekregen. Dat was nu wel anders geweest. Het dubbele schat ik in.’ Terug naar woensdag 24 april 1996. Robin is spoorloos. Trudy J. zegt dat Robin haar portemonneetje thuis is gaan halen en niet meer is teruggekeerd. Er wordt een massale zoektocht georganiseerd, vanuit háár huis. Van Spierenburg: ‘We haalden alles uit de kast. Dertig rechercheurs, misdaadanalyse, ME, Defensie worden ingezet. Zonder resultaat.’ Alle betrokkenen worden in kaart gebracht. Ook Trudy J. die Robin het laatst gezien heeft, wordt in de gaten gehouden. ‘Uit een tap blijkt dat er een soort topberaad wordt gehouden bij Trudy en haar man. Er wordt druk gebeld met familie en vrienden.’

Stortplaats In de getapte telefoongesprekken is er sprake van een vuilnisbelt. Uitgezocht wordt waar de vuilniswagens uit de wijk Heusdenhout de vuilniszaken hebben gestort. ‘5 mei 1996 is geen Bevrijdingsdag’, zegt Van Spierenburg in zijn requisitoir, ‘het is een dag van rouw, van immens verdriet! Deeltjes van het linkervoetje in een schoentje van Robin Bogers worden door een vrouwelijk lid van de ME, een moeder van jonge kinderen, gevonden op de vuilstort in Zevenbergen. Je zult het maar aantreffen.’ Van Spierenburg nu: ‘Ik weet dat veel mensen die bij die zoektocht op het terrein van de stortplaats hebben

gezocht, daar een trauma aan hebben overgehouden. Het vuil is dagenlang met harken uit elkaar getrokken. En dan is er die vondst. Er is zelfs een politieman arbeidsongeschikt door geraakt.’ Vastgesteld wordt, dat Robin dood is. Van Spierenburg besluit iedereen die aan het familieberaad heeft meegedaan en alle gesprekspartners eromheen, aan te houden. Het gaat om zes aanhoudingen, waaronder Trudy’s man, vader, broer en haar beste vriendin Marian.

Verzinsels Dan komt een maalstroom op gang. Trudy J. beweert dat twee mannen Robin hebben meegenomen. Namen en beschuldigingen vliegen door de verhoorkamer. Er is door haar verklaringen steeds weer iets nieuws om te onderzoeken. ‘Want Robin is nog steeds zoek’, leeft Van Spierenburg zich weer in. In zijn requisitoir citeert Van Spierenburg met instemming de conclusie van mensen die Trudy goed kennen. Ze is een ‘pathologische leugenaar, een manische fantast en een gewetenloze intrigant.’ Haar verzinsels – die soms knap in elkaar zitten – brengen haar man, familie en vrienden in grote problemen. ‘Moet je nagaan,’ zegt Van Spierenburg, ‘haar vriendin Marian en Marians man zitten ook vast als verdachte. Marian is hoogzwanger en bevalt in het Huis van Bewaring. Haar man mag er een paar uur > bij. Leg later maar eens uit aan je kind,


7

‘Iedereen zocht, behalve de overbuurvrouw’ Officier Cees van Spierenburg

Foto: Vincent Boon

ALLES AFWEGENDE

8

‘In totaal komt Trudy met elf verklaringen en de laatste is de enig juiste’ >

waarom je in Maastricht geboren bent en niet in Breda.’ Twee verdachten komen niet in moeilijkheden: Jo en Frank. Want die bestaan helemaal niet. De kidkappers zijn ontsproten aan haar fantasie. ‘In totaal komt Trudy met elf verklaringen en de laatste is de enig juiste’, weet de officier. Tijdens een confrontatieverhoor met haar vriendin Marian bekent Trudy schuld te hebben aan de dood van Robin. De fatale ochtend komt Robin op haar dringende verzoek bij haar spelen. Ze is in mineur, zegt ze later. Boven slaapt haar zoontje Kevin. Maar ze treurt om haar overleden zoontje Nicky. Ze heeft video’s en foto’s zitten kijken, voordat Robin komt. Ook speelt ze het nummer ”Why God Why”, de herinneringsmelodie aan de vier maanden daarvoor gestorven Nicky. Robin blijft maar over haar overleden speelkameraadje Nicky praten. De stoppen slaan bij haar door en ze perst tien minuten haar handen op de mond en neus van het 3-jarige kind. Daarna doet ze haar lijkje in een vuilniszak. Die stopt ze in de kliko. Voor de zekerheid doet ze er een andere zak bovenop. De volgende dag – als de grote zoekactie al in volle gang is – komt de vuilniswagen langs.

Houten pop Van Spierenburg: ‘Bij de verhoren hebben we alle voorzorgen genomen. Twee camera’s volgden de bekennende verklaring. Ze zat tegenover Marian, die was bevallen in het HvB in Maastricht. Alles kwam eruit.’ Daarna is nog een reconstructie in haar huis geweest, met Trudy erbij . ‘En een onhandige houten pop’, weet Van Spierenburg nog, ‘We hadden op dat moment niets anders.’ Het werd de verdediging toegestaan Trudy onder

hypnose te horen. ‘Dat was gewoon een circus. Ze gaf al antwoord voor een vraag werd gesteld.’ Na haar verklaring gaat Trudy ontkennen als ze een andere raadsman heeft. Van Spierenburg kan er nog niet over uit dat ze zo harteloos opereerde. ‘Ze had nota bene een brief aan de ouders van Robin geschreven over haar rol bij de dood van Robin. Ze betuigt in de brief spijt. En dan ga je ontkennen…’ Trudy weigert op aanraden van haar raadsman mee te werken aan een onderzoek in het Pieter Baan Centrum. Van Spierenburg: ‘Met een veelzeggende reden. Ze wilde dat niet doen, omdat ze bang was voor de uitslag dat ze recidive-gevaarlijk zou zijn. Hoe zou dat nou kunnen? Ze had het toch niet gedaan, beweerde ze, dan kun je toch niet in herhaling vervallen.’

Opzet In het requisitoir gaat Van Spierenburg niet uit van doodslag, maar van moord. Hij omschrijft hoe Trudy door haar vriendin en Robins ouders met leugens in te pakken, de aandacht van zichzelf weet af te leiden. Ze bouwt haar verdriet op met rituelen en dan slaat ze toe. ‘Nicky was het motief, de verdachte een ontploffende vulkaan’, zegt hij in de Bredase rechtbank. Door haar voorafgaande intriges en door zo lang haar adem af te nemen is het moord. Het requisitoir: ‘Dat is opzet. Willens en wetens een klein kind laten stikken.’ En of het nog niet genoeg was, heeft ze Robin laten verdwijnen. Niet de ouders werden gebeld, of de ambulance. Nee, zegt de officier, er kwam een extra vuilniszak bovenop de zak waar Robin in zat. Van Spierenburg ziet het nog allemaal voor

zich. ‘Je komt zo’n zaak niet gauw tegen, gelukkig’. Nog altijd staat hij achter zijn eis: levenslang. De rechtbank maakte er doodslag van en 10 jaar. ‘Het hof zakte naar een schamele 7 jaar. Die vrouw was echt gestoord, dat heb ik ook gezegd in mijn requisitoir.’

Scenario’s Toch kijkt Van Spierenburg niet om in wrok. ‘We hebben professioneel werk afgeleverd. Van tunnelen was geen sprake integendeel. Er zijn veel mensen heel lang vastgehouden, maar die begrepen ook dat we niet anders konden. Achteraf zagen ze dat in. Er zijn er geweest, die hebben gezegd dat “ze het voor Robin over hebben gehad”. Doordat we alle scenario’s open hebben gehouden, zijn we uiteindelijk bij Trudy uitgekomen en konden we haar confronteren met feiten.’ Van Spierenburg zegt dat het één van die zaken is die hem nooit meer loslaat. ‘Ondanks dat het al zo lang geleden is. Als ik langs die vuilnisbelt rijd, grijpt dat me nog steeds aan.’ Tekst: Louis Cornelisse De ouders van Robin Bogers hebben ingestemd met de plaatsing van dit artikel

NATIONALE OMBUDSMAN


‘Zitten en schrijven!’ er voor tienduizenden euro’s aan machines en materiaal zijn verdwenen.

Onlangs sprak ik een paar politieagenten naar aanleiding van een klacht over het niet opnemen van een aangifte en een van hen stelde dat ‘zitten en schrijven’ het devies is. Ik zou die woorden niet zo kiezen, maar de intentie is wel helder. De politie maakt niet een afweging bij een aangifte, omdat het Openbaar Ministerie daartoe alleen bevoegd is. Bovendien werkt de garantie van artikel 12 Sv alleen voor een burger als er een aangifte is. Naast de aangifte kan van belang zijn dat de politie adequaat optreedt naar aanleiding van een melding van een burger. Onlangs speelde een zaak die mij te denken gaf. Meneer Sanders bezit vier geschakelde units die hij gebruikt als werkplaats. Deze units staan op een bedrijventerrein, waar hij een stuk grond heeft gehuurd van een ander bedrijf dat onlangs failliet is verklaard. Als meneer Sanders in het ziekenhuis ligt belt zijn zaakwaarnemer Winter* de politie omdat hij ziet dat de failliete verhuurder met anderen bezig is om de units van meneer Sanders leeg te halen. De politie vertelt hem dat het een civiele kwestie is. De politie komt niet ter plaatse. De zaakwaarnemer belt nog een keer de politie en nu in zijn eigen woonplaats. Die vertelt hem dat het niet juist is als de spullen weggehaald worden en dat hij 112 kan bellen. Dat doet de heer Winter en hij gaat terug om foto’s en een filmpje te maken van het leeghalen van de units. Hij voelt zich bedreigd en dat vormt reden om nogmaals de politie te bellen die ter plaatse gaat. De politie zegt echter tegen de heer Winter dat het een civiele zaak is en dat hij zich de volgende dag maar bij de curator moet melden. Uiteindelijk zouden

Na ons onderzoek concludeer ik dat het politieoptreden niet behoorlijk was, omdat de politie ter plaatse een aantal steken had laten vallen. Zo had zij moeten vragen wie de sleutels van de units in bezit had. Bovendien had zij de units op braaksporen moeten onderzoeken. Faillissement of niet, dat deed er niet toe. Al met al onbevredigend, want de daders hadden op heterdaad aangehouden kunnen worden en de zaak was snel rond geweest. Het vervolg is echter nog onbevredigender. Tijdens de hoorzitting die mijn onderzoekers hielden, verklaarden de betrokken politieambtenaren dat zij hun best hebben gedaan om de aangifte bij de recherche onder de aandacht te krijgen. Dat is niet gelukt vanwege grote lopende onderzoeken. De recherche kampt met een groot capaciteitstekort. Naar aanleiding van zeer ernstige misdrijven zoals moord en doodslag worden telkens mensen uit een rechercheteam gehaald en ingezet voor een Team groot onderzoek. Voor minder ernstige strafbare feiten is er geen mankracht meer. De politieambtenaren lieten weten dat er nog zo’n vijfhonderd zaken met daderindicatie “op de plank” liggen. Dat kunnen vermogensdelicten zijn, maar ook zedendelicten. Uit de hoorzitting bleek ook dat het meneer Sanders niet om schadevergoeding ging, maar dat het vooral ging om de wijze waarop de politie met zijn aangifte was omgegaan. Hij staat daarin niet alleen. Kennelijk zijn er vele zaken met een daderindicatie die vanwege capaciteitsgebrek bij de recherche blijven liggen. Dat valt deze honderden slachtoffers van een misdrijf niet uit te leggen. De prioriteit die bij moord en doodslag komt te liggen is op zich te begrijpen, maar dat vormt geen rechtvaardiging om zaken als diefstal met braak niet ter hand te nemen. Onlangs is van het ministerie van Justitie de bundel Justitie = sociale cohesie verschenen met

onder andere het kernthema “binding van mensen aan de rechtsstaat”. Die binding komt onder druk te staan wanneer strafbare feiten niet vervolgd worden. Daarom heeft justitie een zware verantwoordelijkheid.

Alex Brenninkmeijer Nationale ombudsman Reageren? [email protected] * Rapport 2009/270. Om privacyredenen zijn de namen gefingeerd.

9

10

Regionalisering

Samen in zee Haarlem en Alkmaar vormen één regio

In 2010 moeten nog de nodige beslissingen worden genomen. Maar Haarlem en Alkmaar zijn samen als regio van de kant gegaan. Ze koersen af op meer zaken doen, beter en efficiënter werken en afgenomen kwetsbaarheid.

Emmertjes zeewater, schepjes en zand. Samen zandkastelen bouwen op het strand van Callantsoog, tijdens het parketuitje in juni vorig jaar: letterlijker kun je de regionalisering van de parketten Alkmaar en Haarlem niet nemen. De beide parketten gaan samen onder de noemer ‘Samen in zee’, verwijzend naar de vestigingslocaties: langs de kust. En de arrondissementen gáán ook daadwerkelijk samen in zee. De aanzet is er: de afdeling bedrijfsvoering is al één, de afdeling Beleid en Strategie is sinds 1 januari van dit jaar één regionale afdeling. De parketleiding is al nagenoeg versmolten en verder zijn er gezamenlijke uitjes en borrels. Maar met het bouwen van zandkastelen, raften op de Noordzee en samen eten en drinken ben je er nog niet. De bedoeling is om tot één regioparket te komen. Daartoe worden uiteindelijk alle lokale afdelingen samengevoegd. Sommige gaan op één locatie werken, andere blijven op beide locaties bestaan. De afdelingsarchitecten hebben in januari hun plan voor de regionale afdelingen afgemaakt. Deze inrichtingsplannen worden door het management besproken. Ook de regionale ondernemingsraad is hierbij betrokken. Dat moet resulteren in een definitieve “houtskoolschets/concept Organisatie- & Formatieplan” voor de nieuwe organisatie, die op 1 februari moet zijn ingeleverd bij het Parket-Generaal. Dat komt binnen twee maanden met een reactie op dit plan.

Gezicht De regionalisering moet op 1 januari 2011 volledig zijn geïmplementeerd. Medewerkers moeten dan op hun nieuwe functie en/of nieuwe werkplek

zijn aangesteld. Vanaf die datum zijn beide parketten één organisatie, met één managementteam. Naar buiten toe behouden de parketten wel hun gezicht. Na de afdelingen Bedrijfsvoering en Beleid en Strategie, waarbij de meeste mensen de oude standplaats hielden maar wel regelmatig heen en weer pendelden tussen Alkmaar en Haarlem, is nu de beurt aan de afdeling Standaardzaken. Er moet dit jaar nog veel besloten worden, maar vaststaat dat alle administratief juridisch medewerkers (AJM’ers), secretarissen en enkelvoudige officieren bij elkaar op één locatie gaan werken, namelijk Haarlem.

CVOM Het samenvoegen van de lokale afdelingen Standaard is volgens de parketleiding noodzakelijk omdat door volumevergroting de zaken kwalitatief beter en efficiënter kunnen worden afgedaan. De afdelingen worden op termijn nog kleiner aangezien steeds meer zaken naar het CVOM gaan. Bovendien levert een samengaan op termijn een kostenbesparing op en is het een ‘mooie kans om in de overgangsfase eens kritisch naar je eigen werk te kijken’, aldus afdelingsarchitect Yrrah van der Kruit. Zij coördineert de inrichting van de nieuwe regionale afdeling. Afdelingshoofd Standaardzaken in Alkmaar, Udo Zijlstra, voegt daaraan toe dat samenvoeging naast de al eerder genoemde efficiencyvoordelen ook noodzakelijk is om de kwetsbaarheid te verminderen. Afgezien van de fysieke samenvoeging van de beide afdelingen Standaardzaken moet er ook toegewerkt worden naar een eenduidige manier van werken. Daartoe

worden de komende tijd de werkprocessen naast elkaar gelegd, om uit beide processen de beste elementen te pikken. Verder liggen er op dit moment voorstellen over de inrichting van het team, zoals welke functionaris welk soort zaken gaat doen en over de managementstructuur. Hiervoor heeft ieder parket per functiegroep een afgevaardigde gestuurd, die samen met een voorstel zijn gekomen. Hierover moet nog beslist worden.

Meedenken De Alkmaarders zijn, gedwongen door de omvang van de afdeling, allrounders. In Haarlem zijn de beoordelaars gespecialiseerder. De bedoeling is dat die specialisatie uitgangspunt voor de samen te voegen afdeling wordt. Wie dat wil en kan, kan voor de afwisseling van werkstroom wisselen (van bijvoorbeeld gewelds delicten naar vermogensdelicten). Verder gaan de Alkmaarders na de regionalisatie ook milieuzaken beoordelen, iets dat voorheen alleen in Haarlem werd gedaan. Ook gaan de Alkmaarse AJM’ers straks, net als de Haarlemse, zelfstandig de AU-zaken beoordelen. ‘We proberen van beide het goede te nemen’, zegt Van der Kruit, die hoopt dat medewerkers actief meedenken over de nieuwe afdeling. ‘Het is lastig om iets te vinden waar iedereen achter staat. Maar als je meedenkt heb je er ook invloed op.’ De grootste verandering voor de Alkmaarse standaard beoordelaars ligt in de locatie waar gewerkt wordt. Sommigen hebben daardoor een langere reistijd. Wie langer dan anderhalf uur moet gaan reizen komt in aanmerking voor herplaatsing. Toch is het noodzakelijk dat de collega’s daadwerkelijk op één locatie werken, ook


11

Foto’s: Regio Haarlem/Alkmaar

al blijkt uit gesprekken met Alkmaarse collega’s dat zij daar anders over denken. Van der Kruit vindt dat je beoordelaarswerk niet goed kunt doen zonder contact met collega’s. ‘We moeten als team de zaken zorgvuldig beoordelen en naar zitting brengen. Voor kwaliteit is contact met collega’s, opleiders en officieren belangrijk. Dat kan niet allemaal via de e-mail.’ Afdelingshoofd Standaardzaken in Alkmaar, Udo Zijlstra, voegt toe dat het belangrijk is om bij elkaar te zitten om een uniforme werkwijze te bevorderen en mogelijk te maken dat het proces goed gecoördineerd kan worden. Ook de meeste enkelvoudige officieren gaan vermoedelijk vanuit Haarlem werken. In Alkmaar vallen die officieren onder de afdeling Maatwerk, in Haarlem onder Standaard. Straks horen ze allemaal

bij standaard en gaan de officieren zaken in de gehele regio doen. Er zijn opleidingsplannen zodat de enkelvoudige officieren kunnen doorstromen naar Maatwerk.

Stoelendans Het is duidelijk; in 2010 moeten nog de nodige beslissingen genomen worden. Een spannende tijd dus, ook voor de leidinggevenden. Hoe gaat de nieuwe afdeling er uitzien? En ook: wie gaat er straks leidinggeven aan de nieuwe regionale afdeling? Er blijven straks twee afdelingshoofden over: voor Standaardzaken en voor de Administratie. Er zijn meerdere kandidaten voor deze functies. ‘Het wordt een boeiende stoelendans’, voorspelt Van der Kruit. Binnenkort wordt een sollicitatieprocedure gestart. Naast de afdeling Standaardzaken zal ook

de administratie moeten regionaliseren. Wat er met de administratie gaat gebeuren staat eveneens nog niet vast. Gaan er ook daar mensen verhuizen, met het werk mee, of blijven ze in Alkmaar en Haarlem en krijgen ze ander werk? Hoe worden de afdelingen op een dusdanige manier over beide locaties verdeeld dat er geen ruimtegebrek ontstaat? 2010 zal het leren. En op 1 januari 2011 weten we hoe het neerlaten van de ophaalbruggen over de slotgrachten van beide zandkastelen heeft uitgepakt. Van der Kruit is vol vertrouwen: ‘Dit gaat goed komen.’ Tekst: Natasja Keijzer

12

Onderzoeksjournalistiek

Mr Eva Meillo prijs Moeder Joke Meillo: ‘Met deze prijs laat Eva iets na aan het OM’ Ter herinnering aan haar verongelukte dochter en officier Eva Meillo heeft haar moeder de Mr Eva Meillo prijs ingesteld. ‘De maatschappij moet weten wat het OM allemaal doet, dat zou Eva gewild hebben.’

‘Ik heb mezelf het afgelopen jaar gemarteld. We hadden een andere reis moeten nemen, we hadden dít anders moeten doen, dáár een alternatief moeten kiezen. We hadden gewoon moeten afwachten. Zelfs achteraf wil je het lot nog beïnvloeden. Maar het verandert niets. Ik moet verdragen wat niet te verdragen is: mijn dochter Eva is in Thailand verongelukt.’ Het verlies van enig kind Eva, die officier van justitie bij het Functioneel Parket was, valt Joke Meillo zwaar. Terwijl buiten de Amsterdamse Brouwersgracht er sneeuwwit bij ligt, Kerst net voorbij is en Oud en Nieuw nadert, laat Eva’s moeder de ene na de andere foto van Eva zien. Ze vertelt over de oprichting van de Mr Eva Meillo Stichting, die de Mr Eva Meillo prijs gaat instellen. Ze probeert “positieve actie” te ondernemen. ‘Je hoort vaker dat ouders de naam van hun overleden kind levend proberen te houden, ik wilde dat ook. Maar alleen als ik iets kon bedenken dat werkelijk betekenisvol zou zijn. Een initiatief dat Eva ter harte zou zijn gegaan, dat ze gesteund zou hebben. Iets met onderzoeksjournalistiek, dacht ik. Eva vond het namelijk jammer dat onderbelicht blijft waar het OM voor staat, wat een officier voor werk

doet. Het viel haar op dat de media zich vaak massaal storten op iedere door het OM gemaakte fout en bijna nooit structureel aandacht besteden aan de betekenis van het OM voor de samenleving. Niet dat ze vond dat fouten verdoezeld moeten worden, integendeel, maar zei ze: “laat zo’n journalist dan eens behoorlijk uitzoeken hoe de fouten ontstaan en de positie van het OM beschrijven.” Ze vond dat redacties meer publicatieruimte of zendtijd zouden moeten uittrekken om te onderzoeken of er structurele oorzaken ten grondslag liggen aan de gemaakte fouten. Ze vertelde me dat ze zelfs op feestjes vaak het OM moest verdedigen. “Nee,” zei ze, “als ik publieke waardering had willen krijgen, had ik beter de advocatuur kunnen ingaan”.’ Eva’s moeder: ‘Vandaar mijn initiatief.’

Palm Invest zitting ‘Toen Eva en ik op vakantie in Thailand waren, woedde er in feite een kleine burgeroorlog. Ontploffingen overal in de stad. Als je met de taxi ergens heenging: overal waren metaaldetectors. Duizenden mensen waren op straat, en er was agressie. Paniek bij toeristen, overvolle internetwinkels met mensen die weg probeerden te komen. Op vrijdag 28

november 2008 zouden we terug naar huis gaan. Maar hoe moesten we dat doen? De luchthaven was bezet en de vliegtuigen vertrokken niet. De verkeerstoren was kapot. Er was geen kijk op wanneer we terugkonden. Dat was een groot probleem voor Eva. Ze had precies een week vakantie gepland in een eigenlijk te volle agenda. Op maandag 1 december 2008 zou de Palm Invest zitting plaatshebben, waar hard aan gewerkt was. Ze raakte in paniek, wilde controle houden en weg, desnoods vanuit een ander land. Maar de treinen zaten vol. We kozen voor een alternatief. Met de taxi wilden we van Bangkok helemaal naar een grensplaats in Maleisië rijden, vandaar vliegen naar Kuala Lumpur en dan naar Schiphol vliegen. De taxichauffeur had ons verschillende keren vervoerd in Thailand. Hij was betrouwbaar en had een goede auto. Hij had net als Eva een kindje en had gezellig met ons gekletst. “Voorzichtig rijden”, had Eva hem tijdens de rit een paar maal gezegd en ze wees op het portretje van zijn dochtertje op het dashboard en op haar zwangere buik.’

Een drama ‘De taxi raakte aan de kant waar Eva zat twee bomen. Eva was gelijk in coma, ze heeft gelukkig niet geleden. Eerst zijn


13

Foto: Kick Smeets

we nog naar een noodhospitaal gegaan. Vandaar zijn we met een ambulance naar een volgend ziekenhuis gegaan. In het ziekenhuis is van alles geprobeerd. Al die tijd trachtte ik mijn hersens erbij te houden. Ik ben gaan bellen. Ik belde met de verzekering, en ging de mogelijkheden na of Eva met een helikopter naar het beste ziekenhuis in Bangkok kon worden vervoerd. Dat was alleen mogelijk als haar toestand stabiel zou worden. Ondertussen liep ik steeds naar Eva’s bed, achter een gordijn, om te kijken hoe het ging. De communicatie was bijna onmogelijk. Alleen de twee artsen spraken een paar woorden Engels, ik kreeg niets te horen. Ik moest alles in mijn eentje regelen, kreeg al die uren nog geen glaasje water aangereikt, en moest zelf een krukje gaan zoeken om te kunnen zitten. Op een gegeven moment kwamen artsen en verplegers achter het gordijn vandaan en liepen weg. Zonder iets te zeggen. Ze negeerden me volkomen. Ik ging naar Eva’s bed en merkte dat de apparatuur was afgesloten. Eva was dood. De wanhoop en verlatenheid die ik toen voelde, daar zijn geen woorden voor.’ ‘Daarna begon het politieonderzoek. Een op dat moment vreselijk gesprek.Met een Thaise restauranthouder, die ooit in Nederland gewerkt had, als tolk. Wat

wel goed was: zij belden de Nederlandse ambassade, die daarna veel voor me gedaan heeft. Die zorgde ervoor dat ik naar een hotel gebracht werd en regelde alle formaliteiten. ‘Nee, bij het ongeluk ben ik zelf niet gewond geraakt. Onbegrijpelijk, ik stapte zo de taxi uit.’ ‘Veel later, thuis, heb ik via de ambassade de politiefoto’s en de röntgenfoto’s uit het ziekenhuis gekregen. Ik vroeg naar de taxichauffeur. Die had van alles gebroken. Hij was volgens de ambassade in staat van beschuldiging gesteld en zat na het ongeluk thuis in afwachting van zijn proces. Maar dat is er niet gekomen, hoorde ik onlangs. Ik heb geen wraakgevoelens, had destijds ook met hem te doen. Het verbaast me wel dat justitie daar zoiets gewoon laat passeren. Maar ik ga er niet meer achteraan, daar wil ik mijn energie niet meer aan besteden.’

Amokmaker ‘Eva zou als officier heel goed geworden zijn. Jeetje, wat kon ze goed voor een publiek spreken. Als jong meisje al. Ze was lief en loyaal, maar als het nodig was, had ze een dit-laten-we-niet-over-onze-kantgaanmentaliteit. Een jaar of vijftien was ze,

‘Eva vond het jammer dat onderbelicht blijft wat het OM doet’

toen ze vakantiewerk deed in Santpoort, de psychiatrische instelling waar ik toen als psychotherapeut werkte. In het patiëntenontmoetingscentrum – een soort café waar zij op haar leeftijd eigenlijk niet alleen had mogen staan – maakte een patiënt amok. Een boom van een kerel. Agressief schreeuwde hij en smeet een asbak door de zaal, waardoor iedereen schrok. Eva stond op. “Is het áfgelopen!” riep ze. “Ben je gek geworden? Raap onmiddellijk die asbak op en geef hem aan mij! En ruim de troep op.” De man raapte de asbak op en gaf hem aan: “Alsjeblieft Eva. Het spijt me.” Zo jong als ze was, optreden kon ze. Dwars >

Onderzoeksjournalistiek

14

“Voorzichtig rijden”, had Eva hem tijdens de rit een paar maal gezegd en ze wees op het portretje van zijn dochtertje op het dashboard en op haar zwangere buik. Joke Meillo

Foto: Kick Smeets

>

door de hiërarchie heen kon ze werken. En dan maakte het niet uit wie er voor haar stond.’ ‘Kijk hier, dit bordje – lang geleden op vakantie gekocht in Los Angeles – verwoordt hoe ze dacht over diplomatie. Er staat op: “Diplomacy is the ability to tell a person to go to hell in such a way that he actually looks forward to the trip.” Dat kon ze, maar ze gebruikte dat talent niet op een manipulatieve manier. Ze was ook heel zorgzaam en loyaal; de politie was dol op haar.’

Advocatenkantoor ‘Als raio liep Eva haar buitenstage bij kantoor De Roos en Pen. Over die periode vertelde Dirk van der Landen, strafrechtadvocaat bij dat bureau, mij dat hij zag dat Eva kon uitgroeien tot een van

de allerbeste strafrechtadvocaten. Maar Eva koos principieel voor het OM. In januari 2005 kwam ze bij parket Den Haag en in september 2007 begon ze bij het Functioneel Parket. Eva’s mening was: als advocaat werk je alleen voor je cliënt, maar het OM is van ons allen. Het officiersvak vond ze spannend. Samenwerken met allerlei disciplines. Als een jongleur allerlei bordjes in de lucht houden. Veel touwtjes in handen hebben, en dan het evenwicht zien te bewaren.’

Straatvechten ‘Ik deel Eva’s mening dat het OM op een andere manier gepresenteerd moet worden. Ik kwam op het idee van de prijs na een uitzending van Pauw en Witteman, een paar maanden na Eva’s dood. Journalist John van den Heuvel en

hoofdofficier van het Landelijk Parket Bart Nieuwenhuizen spraken over een man uit het getuigenbeschermingsprogramma van justitie, die zich beklaagde. De getuige was een lastige klant, maar volgens Van den Heuvel was zijn klacht over het OM terecht. Nieuwenhuizen diende hem van repliek en gaf informatie. Het cruciale moment kwam toen Paul Witteman van den Heuvel voorhield (en ik spreek even uit mijn herinnering): “Maar u baseert zich dus alleen op het woord van een crimineel?” Hiermee gaf Witteman aan dat hij als journalist de situatie goed doorzag. Van den Heuvel was heel even uit het veld geslagen, maar hield voet bij stuk en Witteman liet het daarbij. Kijk, Van den Heuvel is een straatvechter en zorgt ervoor dat hij het laatste woord heeft en Nieuwenhuizen is te beschaafd. Hij had het laatste woord moeten pak-


15

Particuliere prijs

fantastisch. In ieder geval moet het beter, toegankelijker, meer analyserend dan het huidige aanbod. Niet per se positiever, het mag best gaan over wat is misgegaan, maar dan: hoe komt dat, waar zit ‘m dat in, dat is onderzoeksjournalistiek. Ik vroeg jurylid en advocaat Dirk van der Landen of de kans bestaat dat onze particuliere prijs als PR voor het OM uitgelegd gaat worden. Hij was er niet bang voor. “Als mensen zien wie er in de jury zitten, weten ze genoeg”, zei Dirk.’

‘De inzendingen voor de prijs moeten breed toegankelijk zijn. (Zie kader: Wie wint de prijs?) Ik hoop op interessante onderzoeksjournalistieke verhalen, een mooie reeks artikelen bijvoorbeeld. Maar het kunnen ook andere producties zijn: televisie, film, toneel, drama. Een dramaserie waarbij je een of meer raio’s volgt vanaf het begin van de opleiding en zo inzicht krijgt in het werk, dat lijkt me

‘Het is zwaar tijdens deze feestdagen. Gelukkig heb ik een lieve man, een lieve schoonzoon en goede vrienden. En bovenal een mooie kleindochter, Eva’s Cleo wordt in maart drie. Voor haar heb ik toch een kerstboom neergezet. Een heel ondernemend meisje, die Cleo. De eerste sterfdag van Eva, waarop ook de instelling van de Mr Eva Meillo prijs werd aan

ken. Wat na zo’n uitzending blijft hangen is dat de meeste mensen denken: goed hoor, van die John van den Heuvel.Voor het grote publiek verloor Nieuwenhuizen de strijd in die arena. Het is een dilemma: het OM wil niet elitair zijn en participeert in een dergelijk programma, maar voor de makers staat entertainment centraal. Goede onderzoeksjournalistiek pakt de zaken serieuzer aan.’

gekondigd, vond ze prachtig. Meer dan honderd mensen, onder wie veel oud-collega’s waren gekomen. Dat Harm Brouwer er ook was heb ik bijzonder gewaardeerd. We liepen naar “mamma’s tuintje”, zoals Cleo het noemt. De wandelroute was verlicht door fakkels en dat vond ze geweldig. Ze zat op de schouders van haar papa en riep: “kijk, weer een kaarsje”. En tegen de mensen die volgden: “kom maar jongens”. En net zoals Eva gedaan zou hebben, stond ze bij het graf te regisseren. Ze trok iedereen erbij. “Kom maar jongens”, wenkte ze, “kom allemaal maar dichterbij.” Ze vond het een feestje en dat gaf voor ieder die er was, bij alle verdrietigheid, ook een lichte toets aan de dag.’ Tekst: Pieter Vermaas

Wie wint de prijs? De Mr Eva Meillo prijs zal om het jaar worden uitgereikt aan een persoon of groep, die door middel van een journalistieke en/of populair wetenschappelijke publicatie, een televisiedocumentaire, telefilm, dramaserie of toneelstuk laat zien hoe het OM feitelijk functioneert. Bij de beoordeling van de inzendingen zijn de volgende criteria van belang: • Verheldering van de inhoud en de organisatie van het werk • Verduidelijking van de maatschappelijke betekenis van het OM • Toegankelijkheid van de inhoud voor een breed publiek. De prijs -ter beschikking gesteld door mevrouw Joke Meillo- bestaat uit een geldbedrag van tienduizend euro. De jury bestaat uit: Mevrouw Magda Berndsen, korpschef Regiopolitie Friesland Prof. Dr.Ybo Buruma, hoogleraar strafrecht K.U. Nijmegen Mr. Laetitia Griffith, Tweede Kamerlid VVD Mr. Dr. Dirk van der Landen, strafrechtadvocaat kantoor De Roos en Pen Mr. Leo de Wit, oud-hoofdofficier van justitie Amsterdam. Juryvoorzitter is Prof. Dr. Paul Schnabel, directeur Sociaal Cultureel Planbureau. www.mrevameilloprijs.nl mailadres: [email protected] Inzendingen naar: Mr Eva Meillo Stichting, Postbus 14542, 1001LA, Amsterdam

16

Koerswijziging?

1 plus 1 is niet automatisch 2

Bewijs-eisen aangescherpt De regels omtrent bewijsminima lijken door twee uitspraken van de Hoge Raad te zijn aangescherpt. Niet langer is enkel het hebben van een tweede bewijsmiddel voldoende om het adagium ‘een getuige is geen getuige’ te omzeilen. Advocaatgeneraal bij de Hoge Raad Diederik Aben geeft uitleg over de nieuwe rekenregels. ‘De Hoge Raad wil de controle aanscherpen.’

De Griekse wijsgeer Pythagoras is vooral bekend geworden door zijn wiskundige stelling. Om de schuine zijde - de hypotenusa - van een rechthoekige driehoek te berekenen, worden de kwadraten van de lengtes van de andere twee zijden bij elkaar opgeteld. Simpel gezegd: a2 + b2 = c2. Minder bekend is dat de oude meester in het getal, de basis voor alles zag. Daarbij stond ieder getal symbool voor iets. Zo geloofde Pythagoras dat het nummer vier gelijk stond aan gerechtigheid. ‘The first square, the product of the first number, taken an equal number of times’, zo legt Charles H. Kahn het uit in zijn boek “Pythagoras and the Pythagoreans: a brief history”. In het strafrecht is een andere rekenregel beter bekend. De stelling dat één getuige gelijk is aan geen getuige: Unus testis, nullus testis. Dit bewijsminimum staat gecodificeerd in artikel 342 lid 2 Wetboek van Strafvordering. Jarenlang leek het wettelijke bewijsmiddel uit dit artikel een simpele optelsom. Steunde het bewijs op slechts één verklaring, van een getuige of van de verdachte zelf, dan was dit onvoldoende voor een veroordeling. Vond deze ene verklaring

echter steun in een ander bewijsmiddel, hoe miniem ook, dan was voldaan aan het wettelijk minimum van bewijs. Unus testis, nullus testis, maar één plus één bleek wel gewoon twee.

Onvoldoende steun Aan deze juridische waarheid lijkt sinds 30 juni 2009 een einde te zijn gekomen. In twee afzonderlijke arresten verbaasde de Hoge Raad juridisch Nederland door af te wijken van de gebruikelijke rekenregels (zie LJN: BH3704 en LJN: BG7746). Het bewijs in deze beide zaken rustte primair op de verklaringen van de aangeefsters. Als steunbewijs was er in de ene zaak, waar het ging om een bedreiging, de verklaring van de verdachte die erkende op een bepaalde dag ter plaatse te zijn geweest. In de tweede zaak - een zedenzaak waarin een echtgenote beweerde te zijn verkracht door haar man toen zij in het ziekenhuis lag - was er de verklaring van een verpleegkundige en het verhaal van de verdachte zelf. Meneer gaf toe dat hij “ongeremde seksuele lusten” had. Tot die dertigste juni was het algemene uitgangspunt dat aan de bewijsminima was voldaan. Immers, de verklaringen in

de zaken waren aangevuld met een ander bewijsmiddel. Eén plus één is twee. In deze zaken besloot de Hoge Raad echter anders. Niet de simpele optelsom was meer voldoende, het hoogste rechtscollege casseerde beide zaken omdat de aanvullende bewijsmiddelen “onvoldoende steun” zouden geven aan de verklaring.

Extra eis Advocaat-generaal bij de Hoge Raad Diederik Aben vindt de uitspraken op z’n minst opmerkelijk. ‘Van oudsher werd de eis gesteld dat een getuigenverklaring als bewijs voor de hele bewezenverklaring niet alleen mag staan. Nooit is de eis gesteld dat er verband moest zijn tussen de getuigenverklaring en het andere, ondersteunende bewijs. Dat bewijs kon op iets heel anders betrekking hebben. Tot voorheen volstond dus het aanvoeren van een ander bewijsmiddel, naast de getuigenverklaring, die op zichzelf stond. De eisen die aan het bijkomend bewijs worden gesteld is de Hoge Raad naar mijn mening nu in cassatie aan het aanscherpen.’ Het lijkt er dus op dat de Hoge Raad een extra eis wil toevoegen aan de wettelijke bewijsminima. Optellen is niet meer


17

Illustraties: Erwin Suvaal

oldoende. Niet alleen moet er een tweede v bewijsmiddel zijn, die een verklaring aanvult, dit bewijsmiddel moet de verklaring ook voldoende ondersteunen. Heeft de Hoge Raad hiermee een koerswijziging ingezet? Aben blijft voorzichtig. Wat hem betreft zou het eventueel nog een “slip of the pen” kunnen zijn. Maar twee keer dezelfde slip... Het lijkt waarschijnlijk dat het hoogste rechtscollege een boodschap heeft willen overbrengen. Maar waarom? ‘Ik weet dat natuurlijk niet zeker, maar ik heb wel een vermoeden’, begint Aben. ‘Wat leeft is dat er rechtelijke dwalingen zijn geweest in het verleden en dat het bewijs in die zaken erg matig is geweest. Daar wil de Hoge Raad meer controle op uitoefenen. Dat is in wezen wat er is gebeurd. Rechtelijke dwalingen zijn hiermee niet voorbij, we realiseren ons juist te meer dat het gevaar daarop bestaat. In die gedachtegang is de Hoge Raad aan het kijken of de controle in cassatie wat kan worden aangescherpt. Maar het blijft natuurlijk zo dat de Hoge Raad alleen de begrijpelijkheid van bewijsmiddelen kan toetsen, niet de juistheid’, nuanceert Aben. Die toetsing blijft aan de feitenrechter.

‘Als je de grens van de begrijpelijkheid wat opschroeft door de wettelijke bepalingen strenger te nemen, dan kun je dus ook meer toetsen. Dat hangt wel samen met de kritiek die de laatste tijd is gerezen over de rechtelijke dwalingen en dat de rechterlijke macht wel erg vertrouwde op zijn eigen inzichten, zonder dat daar rationeel gezien een goede onderbouwing voor was.’

Openheid De advocaat-generaal staat niet alleen in zijn idee dat de Hoge Raad wellicht een extra waarborg voor wat betreft de bewijsminima wil gaan hanteren. In hun publicaties respectievelijk onder NJ 2009, 496 en in Delikt en Delinkwent (“Eén getuige is geen getuige”, DD 2009, 57) gaan professor Matthias Borgers (VU Amsterdam) en universitair docent Wilma Dreissen (Universiteit Maastricht) in op beide arresten. Ook zij blijven voorzichtig in hun oordeel. Dreissen spreekt van mogelijk “wishful thinking” als het gaat om een koers wijziging en Borgers merkt op dat het normaal gesproken in alle openheid gebeurt, als de Hoge Raad een andere

koers inzet. ‘Er wordt niet gerefereerd aan de eerdere vaste rechtspraak en er wordt niet overwogen dat voortaan een andere invulling wordt gegeven aan het voorschrift van artikel 342 lid 2 Sv.’ Toch vindt de professor, net als advocaat-generaal Aben, twee keer een slip of the pen te toevallig: ‘Al met al zou ik willen concluderen dat de Hoge Raad een nieuwe koers lijkt te hebben ingezet, maar dat het vooralsnog lastig is om te bepalen hoe groot de koerswending is.’

Gevolgen voor OM Aben denkt dat de nieuwe lijn in de rechtspraak, mits deze wordt bevestigd en voortgezet natuurlijk, vooral voor het hof consequenties heeft. Voor het Openbaar Ministerie lijken de gevolgen vooralsnog beperkt. Het OM heeft immers altijd al moeten onderbouwen en overtuigen waarom zijn lezing van de zaak de juiste is. Aben: ‘Je kunt als officier niet zeggen: één plus één is twee en dan ben ik er. Daar overtuig je niemand mee.’ Volgens Aben zal het grote verschil worden, dat het hof haar overtuiging ook meer moet vastleggen in het arrest. ‘Het werk voor de officier gaat niet wezenlijk >

Koerswijziging?

18

>

veranderen, maar de controle op de feitenrechter zal wel iets dwingender worden. Het belangrijkste gevolg is dat de toetsing op de feitenrechter strenger wordt. De regel “één getuige geen getuige” heeft de rechter altijd in het achterhoofd, maar die regel was tot nu toe nooit heel sub stantieel. Er was altijd wel wat meer aan bijkomend bewijs. Nu moet de feitenrechter zich achter het oor krabben of er daadwerkelijk ondersteuning is voor een getuigenverklaring, en dat zo nodig ook toelichten in de bewijsmotivering.’ Universitair docent Dreissen verwoordt het in haar artikel in Delikt en Delinkwent zo: ‘Mijns inziens moeten de beide uitspraken van de Hoge Raad zo worden begrepen, dat in toenemende mate van de feitenrechters wordt verwacht dat zij het verband tussen de verklaringen van de getuige en het overige bewijsmateriaal uitleggen. Die uitleg kan bestaan uit het enkel opnemen van het bewijsmateriaal voor zover daaruit blijkt dat een wezenlijk deel van de verklaring van de getuige wordt bevestigd uit andere bron. Die uitleg kan echter ook bestaan uit een verantwoording van het oordeel waarom de verklaring van de getuige betrouwbaar is. Die ver-

‘Nu moet de feitenrechter zich achter het oor krabben of er daadwerkelijk ondersteuning is voor een getuigenverklaring’ Diederik Aben, advocaat-generaal bij de Hoge Raad antwoording moet dan wel zijn grondslag vinden in objectief vastgestelde feiten.’

zaken. En meer zaken staat gelijk aan een hogere werkdruk.

Werkdruk

Voor Pythagoras was de wereld gebaseerd op cijfers. Het cijfer vier stond voor gerechtigheid. Wiskunde was heilig. In deze wetenschap bestaat bewijs uit het aantonen dat een bepaalde bewering juist is, uitgaande van een aantal vaststaande, aanvaarde gegevens. Eén plus één is twee. Een vaststaand gegeven in de wiskunde. Maar als de Hoge Raad daadwerkelijk een koerswijziging heeft ingesteld, is dit geen vaststaand gegeven meer in de rechtspraak.

De kans dat er sneller hoger beroep dan wel cassatie wordt ingesteld door de verdediging, nu de eisen voor het steunbewijs worden verscherpt, schat Aben als zeer groot in. ‘De advocatuur krijgt hierdoor een verweer in de schoot geworpen. De HR gaat strenger toetsten als ik het goed zie. Daar gaat de verdediging meer gebruik van maken.’ Deze uitgebreidere grond voor hoger beroep of cassatie is van invloed op het werk van het Openbaar Ministerie. Ook hier geldt weer een simpele rekensom: meer hoger beroepen, betekent meer

Tekst: Olga Hoekstra

De 2 Johnnen


Op naar 100% GPS De invoering van GPS ligt in handen van twee Johnnen. John Remmerswaal, officier van justitie, en John van de Rijt, gepokt en gemazeld manager. Ze filosoferen hardop over 2010, het jaar waarin het OM volledig op GPS overstapt.

John Remmerswaal: ‘Nu moeten we echt aan de bak, John. Onze deadline is eind 2010! Maar goed, de standaardzaken zitten bijna in GPS. Dat hebben onze collega’s toch mooi voor elkaar gekregen. Pure klasse, hoor.’ John van de Rijt: ‘Jaah … en nu willen ze snel helemáál van Compas af. Twee systemen, veel te onhandig.’ Remmerswaal: ‘Geef ze eens ongelijk. Maar ja, GPS is nog niet klaar voor de gevoelige maatwerkzaken, voor de Rechtspraak dan. Trouwens, voor ons is het ook nog niet 100% op orde.’ Van de Rijt: ‘Daarom zijn ze nu hard aan het ontwikkelen en bouwen. Na de zomer kunnen we samen met de ZM een pilot met maatwerkzaken doen. Maar de parketten willen nu door. En dat kan.’ Remmerswaal: ‘Haarlem doet met GPS al allerlei zaakstromen die volgens de definitie van het College maatwerk zijn. Eenvoudig maatwerk, maar toch, dat gaat eigenlijk prima. Want die grens tussen standaard en maatwerk, die kent het systeem niet zo. Er is maar 1 GPS, voor beide soorten zaken.’ Van de Rijt: ‘Moeten we er wel rekening mee houden dat dat zaken kunnen zijn van afdelingen ‘maatwerk’. Voor die collega’s is GPS vaak nog helemaal nieuw. Maar inderdaad, GPS kan al veel aan.’ Remmerswaal: ‘Zolang er maar geen onderzoek, preventieve hechtenis of de Meervoudige Kamer aan te pas komt! Daar moeten we echt mee wachten.’

Van de Rijt: ‘Als parketten hun zaken met preventieven en onderzoeken al vooraan in de verwerking filteren...’ Remmerswaal: ‘… dan blijft er nog heel veel over. Punt is wel: of een zaak naar de MK moet wordt vaak pas later in het proces duidelijk. Je kunt naar Compas overhevelen, maar misschien kunnen we met de ZM wel een werkwijze in GPS afspreken?’ Van de Rijt: ‘Dat is met procedures op te lossen. Wat vind je van mishandelingszaken?’ Remmerswaal: ‘Daar hebben we tienduizenden van. Goed plan.’

de andere parketten uit de voeten zouden kunnen.’ Remmerswaal: ‘Ja, want ik kan allerlei haken en ogen bedenken. Kun je Compaszaken van Veelplegers bij zaken in GPS voegen? Dat lijkt me toch omslachtig. DNA-onderzoeken hoeven trouwens geen obstakel te zijn. Er is een vervanger in aantocht voor ROOD. Die kan los van Compas en GPS gebruikt worden.’ Van de Rijt: ‘Niet wachten tot het najaar, dus. Opleiders en werkplekbegeleiding staan klaar. Als de meeste zaakstromen voor de zomer al in GPS zitten, dan valt de big bang aan het eind van het jaar voor iedereen mee.’

Van de Rijt: ‘Puur op basis van cijfers zeg ik: diefstalzaken. Onze grootste zaakstroom, en er zit nog maar een fractie van in GPS.’ Remmerswaal: ‘Bij zo’n 14% van onze zaken zijn minderjarigen betrokken. Als we GPS daarvoor op orde krijgen is dat ook een mooi startpunt.’ Van de Rijt: ‘Ho ho, voor jeugdzaken moet er nog aan GPS gesleuteld worden. Net als voor ontnemingen. Maar kále ontnemingen, da’s wel een goede optie. Maastricht en Haarlem willen daar graag mee door, vanwege de hennepkwekerijen in hun regio.’

“De Johnnen”: John van de Rijt (rechts) Voorgeschiedenis: Teamhoofd Verkeer, Teamhoofd Ondersteuningsteam, Teamhoofd Regioteam,

Remmerswaal: ‘Lijkt me duidelijk. Hoogste prioriteit! What else? Openlijk geweld, vernieling, heling?’

Afdelingshoofd Verwerving (nu Beleid en Strategie) en Afdelingshoofd Bedrijfsvoering in Rotterdam John Remmerswaal (links) Voorgeschiedenis: Raio,

Van de Rijt: ‘Den Haag en Haarlem lopen voorop. Zij zien snel met welke zaken ook

OvJ in Den Haag, Teamhoofd Dordrecht, ICT-OvJ op het LP, Teamhoofd Maatwerk in Den Haag

19

20

Standaardzaken

Lancering AMBer Systeem verwerkt Mulderberoepen digitaal

Met het nieuwe Muldersysteem “AMBer” gaat de Centrale Verwerking OM de Mulderberoepen digitaal verwerken. Circa vierhonderdduizend beroepen op de officier van justitie, veertigduizend beroepen kantonrechter en vijfduizend WOB-verzoeken worden met AMBer afgehandeld.

Met het digitaal indienen van het eerste Mulderberoep introduceerde de Centrale Verwerking OM (CVOM) op 5 januari het systeem “AMBer”. AMBer staat voor Afhandeling Mulder Beroepen. Het is een nieuw digitaal registratie- en administratiesysteem voor het verwerken van Mulderberoepen ter vervanging van Compas. AMBer wordt ingevoerd omdat het huidige systeem Compas wordt uitgefaseerd en niet de mogelijkheden biedt om verbeteringen door te voeren. AMBer wordt geen onderdeel van GPS, maar zal wel componenten van GPS gebruiken.

Professional Tijdens de lancering van AMBer blikten procureurs-generaal Harm Brouwer en Henk van Brummen terug op de komst van de CVOM binnen de reorganisatie “Het OM Verandert”. Centrale gedachte daarvan was de scheiding van standaard- en maatwerkzaken. Waarbij de CVOM standaardzaken zoveel mogelijk geautomatiseerd verwerkt om daarmee binnen het OM capaciteit vrij te spelen voor arbeidsintensieve maatwerkzaken. ‘De CVOM heeft de opdracht om binnen het OM dé professional te zijn voor het

verwerken van grote hoeveelheden standaardzaken’, zei Harm Brouwer. ‘Dat is de CVOM-bijdrage aan de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde door het OM. Kernwoorden van de CVOM zijn dus efficiency, maar ook kwaliteit, continuïteit en volume.’ ‘AMBer gaat deze aspecten verder versterken. Zo kunnen Mulderberoepen sneller worden afgedaan door te werken met een digitaal dossier én wordt de kwaliteit verhoogd door het werken met beslisbomen. Met AMBer zet het OM weer een belangrijke stap op weg naar een efficiënte en effectieve organisatie.’

Uitbreiding In januari 2009 is begonnen met het ontwerp, gevolgd door de bouw en nu staat de CVOM voor de verwerking van een eerste Mulderberoep in AMBer. Nieuw is ook dat de bouw van het systeem in huis bij de CVOM plaatsvond. Dit met grote betrokkenheid van medewerkers van de afdeling Mulder. Bij de bouw van AMBer koos de CVOM voor een standaard pakket (Siebel) onder nieuwe architectuur, waardoor dit systeem “toekomstvast” is. Het nieuwe systeem is geschikt om meerdere zaak-

stromen in onder te brengen, in de nabije toekomst wordt bijvoorbeeld het administratiefrechtelijk afdoen van onverzekerd rijden-zaken (art. 30 WAM) toegevoegd aan AMBer. Een volgende stap in AMBer voor de toekomst is het inrichten van een burgerportaal. Een klantgerichte manier van werken die de burger een extra kanaal biedt om een beroep bij de officier van justitie of de kantonrechter in te stellen en het dossier digitaal in te zien.

Workflow Met de komst van AMBer wordt het hele Mulderproces bij de CVOM volledig gedigitaliseerd: vanaf het inscannen van de post bij binnenkomst van beroepsschriften tot aan het uitsturen van brieven. Met de invoering van het digitale dossier gaan de medewerkers van de afdeling Mulder een overgang maken van werken met papier naar een digitaal werkproces. Geautomatiseerd worden er gegevens uitgewisseld met ketenpartner CJIB. Efficiency wordt behaald door invoering van het digitaal dossier, workflow en beslisbomen. De kwaliteit wordt verhoogd, door een onderscheid te maken tussen


21

Foto: Communicatie CVOM

de “know” (specialistische kennis op de werkvloer) en de “flow” (processen van de afdeling Mulder).

Uitrol De basis van AMBer is gelegd, concludeerde PG Henk van Brummen. ‘Alle betrokkenen hebben heel hard gewerkt om dit voor elkaar te krijgen. Maar voordat volledig kan worden overgegaan van Compas naar AMBer, wordt het systeem nog verder geoptimaliseerd. Ook moet de CVOM als organisatie verder gereed gemaakt worden om volledig digitaal te gaan werken. Dit betekent schaduwdraaien, processen vastleggen, werkinstructies opstellen en die testen in de praktijk, medewerkers opleiden en toewerken naar een zorgvuldige en beheerste invoering. Verwachting is dat de implementatie rond de zomer van dit jaar (2010) gereed zal zijn.’ Tekst: Communicatie CVOM

Wat zijn Mulderberoepen? De meeste lichte verkeersovertredingen vallen niet onder het strafrecht maar worden langs administratiefrechtelijke weg afgedaan bij de Centrale Verwerking OM. Dat houdt in dat de overtreder een beschikking krijgt thuisgestuurd van het CJIB. Mensen die het niet eens zijn met de beschikking kunnen beroep in stellen bij de officier van justitie. Als de officier het beroep ongegrond verklaard kan de betrokkene nog in beroep gaan bij de kantonrechter.

22

Correcte boodschap

Taal meester worden PaG-medewerkers zweten op juridisch dictee

Met een groot dictee der juridische taal stimuleren de Taalmeesters van het Parket-Generaal een duidelijker en correcter taalgebruik. ‘Hier hebben we een uitdaging liggen.’

Nerveus gegiechel en gezucht in de kantine van het Parket-Generaal. Dat valt nog niet mee, dat Groot Dictee Der Juridische Taal dat Gert Haverkate – aangekondigd als de Philip Freriks van het OM – voordraagt voor een kleine dertig medewerkers. ‘De meervoudigekamervoorzitter,’ dicteert Haverkate (directeur Wetenschappelijk Bureau OM), ‘een vieve vicepresident, gaf het woord aan de officier. In deze zaak met seksuele delicten sprak hij van affreuze feiten (strafbaar gesteld in artikel 69sexies)

Foto: Anne Hoeksema Foto: Anne Hoeksema

Precisie

de plek van hun komma luistert soms nauw, en met magistratelijke precisie plegen zij de PaG-pen op papier te plaatsen. Maar dan dit dictee… Tja, komt die advocaat uit het dictee nu uit het zuiden of uit het Zuiden? Is het de OM-er of de OM’er. Locale cafees, of lokale cafés? (De tweede spelling is steeds correct).

OM-juristen, -beleidsambtenaren, en -communicatiestrategen: ze laten zich er graag op voor staan de Nederlandse taal meester te zijn. Taal is tenslotte hun ding,

Het dictee is een initiatief van de afdeling Communicatie van het Parket-Generaal. Het past binnen een breder project om

die ternauwernood bewezen verklaard konden worden. Er was ge-ovc’d en er waren gsm’etjes getapt. De officier begon uit te weiden over de telastlegging en het in beslag genomen rattenkruit.’


helder taalgebruik binnen het OM te stimuleren. Het Parket-Generaal telt inmiddels acht zelfbenoemde taalmeesters, PaG-medewerkers die taalvragen van hun collega’s beantwoorden op het gebied van correct en helder Nederlands. Vandaag hebben ze plaatsgenomen aan de jurytafel. Een geriefelijke positie. Zelf niet met de billen bloot hoeven. Maar wel met het rode potlood taalfouten turven, af en toe spiekend op de juiste versie van het dictee.

Mona Maar de taalmeesters doen meer, weet “taaltrekker” Frans Zonneveld. Zo springt op het PaG-gedeelte van het OMtranet de rubriek Taalmeesters in het oog met de “Taalvraag van de week”. Zonneveld: ‘Dat is een soort “Vraag het Mona” voor taalkwesties. Medewerkers kunnen hun taalvragen voorleggen aan de taalmeesters, die via een piketdienst ervoor zorgen dat vragen snel en correct worden beantwoord. Daarbij baseren we ons vooral op het Groene Boekje en de Leidraad daarbij. Twijfelgevallen bespreken we onderling. Zo is er gesproken over de vraag of een woord als Functioneel Parket met hoofdletters moet worden geschreven. Sommigen vinden van niet, omdat de wet het met kleine letters doet. Maar wij hebben besloten dat we beter kunnen

23

aansluiten bij wat gangbaar is: organisaties van namen met hoofdletters en functionarissen met een kleine letters. Wij spreken daarom van de “officier van justitie” bij het “Functioneel Parket”.’ Het project Taalmeesters wordt omarmd door Peter Neuteboom, directeur ParketGeneraal. ‘Taal staat in de hernieuwde belangstelling, en als Parket-Generaal hebben we hier wel een uitdaging liggen’, zo wist hij al vóór de start van het dictee. ‘Het is moedig dat jullie je durven onderwerpen aan dit opstel’, sprak hij troostend voor de start van het dictee. Winnaar van het dictee werd Rob Wessels. Op een gedeelde zilveren plek eindigden Anouk Voermans, Guido Suurmond en Peter Boot. Tekst: Pieter Vermaas Meer informatie via: www.onzetaal.nl/advies, taaladvies.net, woordenlijst.org en bet Blad Onze Taal.

24

Verkeersofficier

‘Ze rijden er de vouwen uit je broek’ Koos Spee mikt op daling Surinaamse verkeersongevallen In Suriname beende Koos Spee met een notitieblok over kruisingen en zeebrapaden. Een van zijn nieuwe klussen na zijn vertrek bij het BVOM is het veiliger maken van het Surinaamse verkeer. Interview met de landelijke verkeersofficier die ook over het Nederlandse verkeer waakt. ‘Kijk, kijk, daar gaat er weer een, had weer 150 piek kunnen zijn.’

‘Ach, ik ben natuurlijk wel een baasje. Iemand die zijn eigen kindje niet graag loslaat. Eerlijk gezegd, als het me gevráágd was, had ik zelf de knop waarschijnlijk niet omgedraaid. Maar misschien is het wel goed om minder zorgen te hebben. Tijdens mijn verblijf in Suriname, waar ik adviseerde over de verkeersveiligheid, kon ik in inhoudelijk mijn ei weer kwijt.’ Waarschijnlijk was Koos Spee zelf degene die er het meest aan moest wennen. Koos Spee en Bureau Verkeershandhaving léék een combinatie voor de eeuwigheid. Maar Bureau Verkeershandhaving is begin dit jaar inmiddels opgegaan in Landelijk Parket Team Verkeer, en Koos Spee verliet zijn BVOM al begin 2009 (‘dat viel samen met mijn hernia’), het jaar waarin Peter Muijen als interim-hoofd de overgang naar het LP inzette. De landelijk verkeersofficier –want dat is Spee gebleven- kan er mee leven geen leiding meer te geven aan de verkeersclub van het OM, een club die hij eigenhandig uit de grond stampte en uitbreidde en uitbreidde. Van vijf medewerkers ging het naar de circa zeventig medewerkers van nu. Zo’n 13, 14 jaar leidde hij het BVOM, wás hij BVOM. De groei van de organisatie had naast alle goede kanten, ook een scha-

duwzijde voor Spee. De liefhebber van de inhoud van verkeersrecht, die het als niet anders dan zijn missie zag om, met anderen, het aantal verkeersslachtoffers naar beneden te brengen, zag zijn werk steeds meer veranderen. De “handhaver en zakenboer” was manager geworden. Een organisatie op koers zien te houden, personeelszorg, budgetverantwoording, planning en controlcycli: die noodzakelijke klussen slokten steeds meer tijd op, terwijl Spee zichzelf niet toestond ondertussen de inhoud van het vak te verwaarlozen.

Orgelspeler ‘Ik ben voor mezelf ook wel een moeilijke man. Perfectionistisch, daar kwel ik mezelf mee. Ik ben van de regels. Kom niet aan de regels, dan kom je aan Spee. Ik kan er slecht tegen als iemand maar gewoon doet wat ie wil. Voor mij is het: afspraak is afspraak, tijd is tijd. Daar wordt in Suriname wel eens anders over gedacht. Was ik pissig omdat iemand weer niet op tijd kwam opdagen, dan hoorde ik: dat je je dáár druk om maakt, zeg.’ In zijn hart had Spartaanse Spee Surinaamser willen zijn. Meer ontspannen. Maar ’s avonds op de bank gaan liggen voor de tv? Niks voor Koos. Na het journaal direct naar boven, achter de

computer kruipen, en werken. ‘Dat kan ik voor morgen alvast maar gedaan hebben’, redeneert Koos dan. Zondag is zijn rustdag. Maar tijdens de kerkdienst geen pepermuntjes sabbelen en wegdommelen. Achter het orgel trapt de verkeersofficier de pedalen in en stuurt hij zijn handen over de toetsen. ‘Een verre van een subliem orgelspeler’ kwalificeert hij zijn muzikale kunnen – maar ook dat moet hij van zich zelf dan weer zo goed mogelijk doen. Hij heeft de afgelopen jaren roofbouw op lichaam en geest gepleegd, vermoedt hij. Zijn zenuwen tussen zijn rugwervels raakten in de knel en hij kreeg een hernia waarvoor een operatie moest volgen. Die verliep goed, en met hardlopen en krachttraining werkt de verkeersofficier aan sterkere buik- en rugspieren, om zo zijn zwakke plekken op te vangen.

Voor de voeten Het was “tijdens de hernia” dat binnen de grotere beweging van Het OM Verandert het BVOM ondergebracht zou worden bij het Landelijk Parket. ‘Dat vond het College beter dan een zelfstandig bureau, en het nieuwe team zal anders worden georganiseerd. Het College stelde Peter Muijen aan om in overgangsjaar het BVOM klaar


25

‘Ik ben wel een moeilijke man. Perfectionistisch. Daar kwel ik mezelf mee’

te maken voor de overgang naar het LP, en zei: “jij bent het OM-boegbeeld voor verkeer” en wilde mijn kennis blijven benutten voor verkeersveiligheidprojecten. Ik ben 63, en misschien is het wel goed om dan wat minder zorgen te hebben.’ Binnen en buiten het OM is het afgelopen jaar wat onduidelijkheid ontstaan over zijn nieuwe positie, en dat wil Spee graag wat opgehelderd hebben. ‘Willebrord Freijsen, de nieuwe teamleider van LP team verkeer, en ik stemmen samen af. De Verkeershandhavingsteams of de trajectcontrole, bijvoorbeeld, vallen onder LP-Team Verkeer, dus dat is voor het teamhoofd. Maar gaat het meer in zijn algemeenheid over verkeersproblematiek of vervolgingsbeleid, dan kan ik daar als raadsadviseur en landelijk verkeersofficier wat over roepen. We gaan samenwerken en

elkaar niet voor de voeten lopen. Ik moet mijn kindje loslaten, en dan moet ik dat ook goed doen. Dat schept ook duidelijkheid naar het personeel. Die contacten met het BVOM-personeel mis ik erg. En ook de contacten met hoofdofficieren tijdens OM-conferenties vond ik leuk; als ik nu eens met een hoofdofficier moet praten, moet ik een afspraak maken. Maar dat gedoe met budgetverantwoordelijkheid, de planning & controlcycli, reorganisaties – ik mis het niet.’

Helmpjes En zo liep Koos Spee, hersteld van de hernia, van half februari tot half april 2009 ineens door Suriname. Stapte over zebrapaden die soms eindigen in struikgewas. Bekeek de diepte van kuilen in de weg. Klopte met de knokkels tegen de krak-

Foto: Onno Kummer

kemikkige helmpjes waarmee brommer wordt gereden. Volgde het verkeersgedrag op kruisingen. Hij ging graag in op de uitnodiging van de Surinaamse minister van Openbare Werken om Suriname te adviseren over verkeersveiligheid. En het College van procureurs-generaal wilde er aan meewerken. Surinamers zagen een blanke man met een notitieblok over de wegen benen. Want Spee krabbelde zijn bevindingen zonder dralen op papier. Deze voetgangersoversteekplaats: opnieuw en met betere verf schilderen. Die put: direct dichten. Hier zou een rotonde de veiligheid en doorstroming bevorderen. En daar – op de pas geasfalteerde, tachtig kilometer lange weg tussen Paramaribo en het Brokopondomeer – zou trajectcontrole dé oplossing zijn tegen de Surinaamse >

Verkeersofficier

26

>

snelheidsduivels. Maar ook adviezen aan de zittingsofficier en zelfs aan de rechter: ‘Aanvullende verbalen laten maken en niet steeds al die politieagenten als getuigen oproepen. Dat kost ze een hele ochtend, ze moet handhaven.’ In Suriname putte Spee uit zijn ervaring als Haagse motoragent, verkeersschout en landelijk verkeersofficier. ‘In het land der blinden is eenoog ook wel koning, natuurlijk. Ik heb ook gesproken met ingenieurs. De kennis van verkeer en wegenbouw is er een Suriname vaak wel, maar de combinatie van asfalt deskundig aanleggen én het zo doen dat de verkeersveiligheid

erbij gebaat is, is er niet. In mijn loopbaan heb ik wel het nodige in mijn rugzakkie gestopt. Regels en infrastructuur – je moet het samen doen. Met de wegbeheerder. Het bestuur. Verkeer en Waterstaat, politie, OM, RDW, Veilig Verkeer Nederland, de Fietsersbond, ministers. Het gaat om de drie E’s. Education, engeneering en enforcement. Dus één: verkeerseducatie. Ten tweede weginrichting, bebording en veiligheidstechniek. En ten derde handhaving.’

Triest Dat Surinaams verkeer gevaarlijk was wist Spee al uit de cijfers. In 2006 vielen 81 ver-

keersdoden op de ongeveer half miljoen inwoners. Voor een goede vergelijking met cijfer uit de navolgende andere landen: dat zijn er 162 per miljoen inwoners. Malta kent 25 verkeersdoden per miljoen inwoners, Nederland 45, Zweden 49, Groot-Brittannië 53, Japan 57, Australië 77, Canada 91, Portugal 92, Italië 92, Nieuw Zeeland 94, Zuid Korea 132, Polen 137, Verenigde Staten 147, Griekenland 149. En Suriname gaat zijn 162 uit 2006 nu overtreffen, zegt Spee. ‘In 2008 vielen er in Suriname 90 verkeersdoden. En vorig weekend’ zegt Spee in de eerste week van december 2009, ’hoorde ik dat over 2009


27

‘Met mijn standpunt over rijbewijzen voel ik me als de directeur van het slachthuis die vegetariër is geworden’ de teller nu al op 102 staat. Dus meer dan 200 per miljoen inwoners. Heel triest.’ Er heerst een mentaliteit van niet-stoppen, zegt Spee. ‘Je moet er als voetganger ontzettend oppassen, ze rijden de vouwen uit je broek.’ ‘Die jonge gasten scheuren als een gek, voeren hun brommers op, dragen verkeerde helmen. Krijgen ze wat meer geld, dan gaan ze hun auto pimpen. Sportuitlaat eronder. Twee keer honderd watt aan geluidsboxen in de auto. En ’s avonds zag ik het vanaf het balkon van mijn appartement. Dan komen ze met tien brommers naar het begin van de weg en dan kon ik weer zien wie er het eerst aan de andere kant was.’ ‘Ja, het verkeer is er ook ontspannen. Als kruisingen vol lopen, toeteren ze dat de ander voorrang mag hebben. Maar het probleem is: ze claxonneren altijd en overal. Als er gevaar dreigt, als ze je willen groeten, als ze de pest aan je hebben. Altijd. Neem de bussen. Vol met mensen, deuren open, en dan maar door de wijk jakkeren. En naar iedere wandelaar claxonneren omdat die misschien wel mee wil. Ik heb er veel ongevallen gezien, en niet alleen met blikschade.’

Rem Spee besprak zijn bevindingen in Suriname. Gaf presentaties aan ministers, rechters, officieren, beleidsmedewerkers en politiemensen. En bood een rapport aan. ‘Het heeft een lange adem nodig. Ik heb nog wekelijks contact met een adviseur van de minister, een officier van justitie en een ingenieur in Suriname. Een beleidsmedewerker maakt een nota voor de minister. Ik zie dat daarin veel punten uit mijn rapport worden overgenomen. Zoals over de projectstructuur waarin de aanbevelingen worden opgepakt.’ De armoe van het land zet een rem op veiligheidsinvesteringen, weet Spee. Wijzigingen in het politiële en justitiële

systeem kunnen ook niet over één nacht ijs. ‘Maar ik heb hen ook wel gezegd: Steek nou eens een schop in de grond. Begin gewoon eens die pokkenhelmpjes te controleren. Nog vóór je tegen de grond kwakt zijn ze al kapot, die goedkope (15 Surinaamse dollar, drie euro), “Chinese helm” waarmee door Suriname wordt getuft.’ ‘In Suriname kan een politieman, net als bij ons, bij twijfel aan de rijvaardigheid een rijbewijs invorderen. Maar het probleem is: in Suriname heeft die automobilist wel bij de politie rijexamen gedaan, dus da’s lastig. Met dat soort adviezen heb ik natuurlijk wel wat weerstand ondervonden, want je komt er mee aan hun stiel. Dan zeg ik: kijk naar het aantal ongevallen dat er plaats vindt, en pas je beleid daarop aan. Het moet stukjes bij beetjes. Je zal geld moeten vrijmaken. Volgend jaar verkiezingen, dan moet je maar afwachten hoe de prioriteiten liggen.’ ‘Misschien ga ik dit jaar of volgend jaar terug, dat moet ik nog met Harm Brouwer bespreken. Maar ik kan ook op afstand helpen: adviseren over bijvoorbeeld wetsartikelen, wegsleepregeling, meetapparatuur.’ In zijn nieuwe functie voelt Spee zich als een vis in het water. Rustiger aan doen hoeft niet, hij voelt zich nog lang niet uitgeblust. Linksom of rechtsom wil hij zich met verkeer bezig blijven houden. ‘Als het aan mij ligt minimaal tot mijn zeventigste.’

Slachthuis Spee is nu onder meer bezig met het project afschaffing OBM, de Ontzegging van de Bevoegdheid tot het besturen van een Motorvoertuig. Tien jaar terug zou hij niet vermoed hebben dat hij als officier zou pleiten voor afschaffing. ‘Want het is een beetje de directeur van het slachthuis die vegetariër is geworden. Maar inmiddels zeg ik: een rijbewijs is een vergunning, dus laat het CBR degene zijn die de vergunning intrekt op basis van een oordeel over

de geschiktheid om een motorvoertuig te besturen. Ik zie het wel voor me. Een vonnis gaat naar het CBR. Het CBR pakt zijn meetlatje en zegt: bij zoveel promille alcohol horen zoveel punten, dan wordt het rijbewijs ongeldig en mag betrokkene het eerste half jaar niet opnieuw afrijden. Voor elk punt boven een bepaald aantal, is hij nog een half jaar zijn rijbewijs kwijt. Maar dat systeem biedt ook kansen om eerder weer rijexamen te mogen doen door punten terug te verdienen, bijvoorbeeld door het doen van een cursus. In het verkeer ga je met leven en dood om, dus je moet het niet zo maar weer achter het stuur kunnen kruipen.’

Onbetaalde boetes Spee richt zich ook op de executie. ‘De voorkant hebben we goed geregeld. Maar aan de achterkant vallen er appels naast de mand en worden bekeuringen soms niet betaald. Ik wil wel eens goed doorlichten over hoeveel miljoen aan onbetaalde boetes we dan praten. Als ik kan hardmaken hoeveel dat is, dan kan ik de minister voorstellen: stel geld beschikbaar, dan zorgen we voor capaciteit en opleiding. Voor een automatic number plate recognition (ANPR)-systeem. Dan kunnen we mensen direct van de weg trekken. En dan met een mobiele pinautomaat erbij: of je betaalt nu, of we nemen je mee naar het bureau. Een aparte club moet dat doen, want agenten in gewone surveillanceauto’s moeten zoveel mogelijk toezicht op de openbare orde en onveilige verkeersgedragingen houden.

Honderdvijftig piek Daar gebeurt het verdikkie al weer! Machteloos kijkt Spee uit het raam, vanaf de vijfde verdieping van het Haagse Parket-Generaal. ‘Steeds zie ik daar auto’s over de verdrijvingsvlakken rijden. Ze rijden op de baan voor rechtdoor en gaan dan op het laatst, hup, over het vlak met schuine strepen naar links. Als je mensen >

Verkeersofficier

28

‘Ik zei tegen het bestuur: nou, dan hang je daar toch lekker borden op dat je er 60 mag?’ >

ernaar vraagt zeggen ze: “oh, ja ik vergiste me”, maar ik twijfel wel eens of … kijk, kijk! Daar gáát er weer eentje. Had weer 150 piek kunnen zijn.’ Spee is altijd straattaal blijven spreken, daar hebben jaren van toga dragen geen verandering in gebracht. Spee spreekt authentiek in oneliners en het SBS6programma “Wegmisbruikers” trekt hem graag voor de camera, en wie is Koos dan om daarvoor te passen? Gedreven bereidt hij daar zijn stokpaardje: houd je aan de regels, anders vallen er slachtoffers. Dat zijn boodschap niet bij iedereen in goede aarde valt, merkte hij weer toen hij zijn naam intikte in Google. ‘Dan komt de bagger over je heen.’

Mopperen Neem die maximumsnelheid, zegt Spee. ‘Daar is natuurlijk altijd gezeik over. Burgers mopperen over die kruideniers-

mentaliteit van justitie om een boete te geven voor 3 kilometer te hard rijden. Dat klopt niet, want bij snelheidsovertredingen onder de 100 km/uur krijg je pas een boete bij 7 kilometer te hard rijden. Maar het goede van deze regeling is dat hij heel duidelijk is. En die wordt – anders dan in het verleden het geval was – overal het zelfde gehanteerd.’ Zelfs op een bijeenkomst waar veel burgemeesters waren, kreeg Spee die kritiek weer over zich heen: ‘sjongejonge, hadden we daar ietsepietsie harder dan vijftig gereden en daar hád je justitie weer’. Voor één keer schoot Spee uit zijn rol. Wees hij niet direct op het verband tussen hard rijden en dodelijke verkeersslachtoffers. Als een relaxte Surinamer stelde Spee het gezelschap een wedervraag: ‘Weet u wie die borden met de maximumsnelheid van 50 kilometer per uur daar heeft laten plaatsen? Correct, het bestúúr! Nou, hang je daar toch lekker borden op dat je er 60 mag?’

‘Een echte oplossing is dat natuurlijk helemaal niet. Allereerst omdat de verkeersveiligheid er niet mee gediend is. En ten tweede: Stel dat je in de bebouwde kom overal maar 60 mag rijden. Denkt men dat er dan vervolgens géén gemopper zal zijn over grensgevallen waarin iemand 64 of 68 heeft gereden?’ Tekst: Pieter Vermaas

Aanbevelingen voor Suriname Suriname kan en moet verkeersveiliger, concludeert Koos Spee. Enige constateringen uit zijn rapport in zijn rapport “Bezoek aan Suriname”: • • • • • • • • • •

Verkeersregels worden onvoldoende nageleefd. Handhaving kan beter als de politie oneigenlijke taken afstoot. Verkeershandhaving kan een impuls krijgen door het oprichten van een Verkeershandhavingsteam. Het OM en de rechtspraak kunnen ontlast worden door invoering Wet Mulder en de blikschaderegeling Opleiding en scholing van toekomstige verkeersdeelnemers verdient aandacht De infrastructuur moet meer rekening houden met aspecten van verkeersveiligheid Communicatie is essentieel, geen handhaving zonder communicatie! Bijzondere aandacht is nodig voor voetgangers, fietsers, ouderen en beginnende bestuurders Maak haast met invoeren nieuwe alcoholwetgeving en bromfietsrijbewijs. Loop bestaande verkeerswetgeving nog eens kritisch door.

Ut Recht


Vuurwerkellende Het fijne van Nieuwjaar is dat de vuurwerkellende achter de rug is. De vuurwerkfolders kunnen bij de oude kranten, alle handen en ogen zijn intact en opgelucht veeg ik op 1 januari de stoep aan met de gedachte dat we daar weer 364 dagen vanaf zijn. Ruim voor de jaarwisseling lees ik aan tafel de krantenberichten voor: ‘jongen raakt linkerhand kwijt door ongeval met vuurwerk… ging te vroeg af… naar het ziekenhuis… agenten vonden delen van de hand maar die konden niet meer worden aangezet’. Mijn man probeert het op de humoristische toer als het vuurwerk in huis is en leest de instructies: ‘vuurwerk in de hand houden’, ‘aansteken met een aansteker’ en ‘bij open vuur houden’.

Als de jaar wisseling nadert, ontwaakt het oergevoel in de hersenlozen

Net als alle slimme vuurwerkcampagnes, weet ik dat ook dit geen doel treft. Geknald moet er worden, samen met vrienden en de hele dag lang. Waar de vuurwerkdrang precies aan appelleert kan ik met geen mogelijkheid invoelen, maar het is sterk, primitief en universeel. Met verstand heeft het niets te maken. Dat wordt maar al te zeer bewezen op 1 januari in het Houtense arrestantencomplex. Daar zit een ploeg parketmedewerkers de hele middag zaken te beoordelen en de supersnelrechtzitting van 4 januari voor te bereiden. Rechercheurs lopen in en uit met papieren of voor overleg: moet een verdachte wel of niet in verzekering, zijn de feiten voldoende duidelijk. De officieren en parketsecretarissen overleggen, tikken in en vragen door: hoe ernstig was het letsel, moest het slachtoffer naar het ziekenhuis, wat is er precies gezien en gehoord, hoe groot is de schade… Het is niet makkelijk op zo korte termijn alle feiten en omstandigheden voldoende in kaart te brengen, maar het lukt. Aan het eind van een enigszins hectische middag wordt de balans opgemaakt: vijf lik-op-stukafdoeningen, een supersnelrechtzitting voorbereid en een snelrechtzitting in voorbereiding met beide acht verdachten, een paar zaken nog in onderzoek. Officier Maarten Hemelaar overziet het geheel tevreden: “mooie zaken, echte

oud-en-nieuwzaken”, meent hij, zoals geweld tegen agenten, tegen medeburgers, tegen goederen. Maar als je even afstand neemt van het noeste werk van je collega’s, dan denk je: mooie zaken? Hoezo? Hoe ver ben je van het padje af als je een agent een kopstoot geeft of uit gaat schelden voor kankerlijer en tyfushond? Hoe ver zijn je hersens verweekt om een nitraatbom te maken en daar een speelhuisje voor kinderen mee op te blazen? Hoe dronken moet je zijn om een fiets tegen een auto te gooien? En los van het strafrecht: wat bracht die man uit Soest ertoe om op zijn 66ste een vuurwerkbom te maken waardoor hij nu een hand mist? Hoeveel jaarwisselingen moet je dan meemaken? Met verstand heeft het allemaal niets te maken. Vooraf en achteraf niet. Want als volgend jaar de jaarwisseling nadert, dan wordt het oergevoel in de hersenlozen weer wakker, wordt er koortsachtig vuurwerk besteld en bier ingeslagen en maakt men zich op voor de slag met Oud en Nieuw. Weer zullen er handen en ogen sneuvelen, weer zal de overheid met man in macht in touw zijn om ordeverstoringen en incidenten te voorkomen of te beteugelen. De evolutie van de mens is al zo lang aan de gang, denk ik al vegend, en dan nog zijn we in dit stadium. Nu ja, de eerste 364 dagen zijn we hier weer vanaf. Tekst: Mary Hallebeek, persvoorlichter parket Utrecht

29

30

INTERNATIONAAL

Internationaal

Terugkeergarantie Op basis van de Uitleveringswet worden Nederlanders slechts uitgeleverd indien de uitlevering wordt verzocht ter strafvervolging. Daarbij dient de verzoekende staat een garantie te verstrekken aan Nederland dat de opgeëiste persoon, indien hij in de verzoekende staat tot een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf wordt veroordeeld, deze straf in Nederland zal mogen ondergaan. Dit betreft de zogenaamde terugkeergarantie. Nederland heeft een voorbehoud gemaakt bij de artikelen 6 en 21 Europees Uitleveringsverdrag ten aanzien van wie tevens als Nederlander worden aangemerkt. Het moet gaan om a) een persoon wiens verblijfsrecht naar verwachting niet verloren zal gaan ten gevolge van de feiten zoals genoemd in het uitleveringsverzoek en b) feiten (zoals genoemd in het uitleveringsverzoek) waarvoor Nederland rechtsmacht heeft. In onderstaande uitspraken wordt door de opgeëist persoon (eiser) in kort geding de wijze van beoordeling door de minister van Justitie (gedaagde) of het verblijfsrecht zou kunnen worden ingetrokken, betwist. Rechtbank Den Haag, sector civiel recht en voorzieningenrechter, 17 november 2009, KG ZA 09-1275

De minister van Justitie heeft de uitlevering van de opgeëiste persoon aan Zwitserland- ter vervolging wegens verdenking van drugsmisdrijven- toegestaan. Eiser beschikt over een verblijfsvergunning. De minister van Justitie heeft geen terugkeergarantie bij de Zwitserse autoriteiten opgevraagd. Eiser vordert dat gedaagde wordt verboden om eiser uit te leveren zolang er geen terugkeergarantie wordt verkregen van de Zwitserse autoriteiten. De minister van Justitie had volgens eiser aan de toets of het verblijfsrecht zou vervallen, niet het advies van de officier van justitie ter zake van de strafmaatindicatie ten grondslag mogen leggen, nu de officier van justitie daarin is uitgegaan van Bos/Polaris richtlijnen in plaats van de LOVS richtlijnen. De voorzieningenrechter stelt voorop dat de minister volgens vaste jurisprudentie een eigen verantwoordelijkheid heeft om al dan niet tot uitlevering te besluiten. De vraag dient beoordeeld te worden of gedaagde onrechtmatig handelt jegens eiser door het advies van de officier van justitie op te volgen. Uit het advies volgt immers dat de strafmaat voor het door eiser gepleegde feit in Nederland 48 maanden zou bedragen. Niet in geschil is het wettelijk kader waaraan

getoetst moet worden te weten de glijdende schaal ex artikel 3.86 Vreemdelingenbesluit en de aard en duur van de verblijfsvergunning van eiser. Bij een straf langer dan 45 maanden is de terugkeergarantie in casu niet vereist omdat de vergunning zou kunnen worden ingetrokken. Vast staat dat het advies van de officier van justitie volgens vaste rechtspraak als deskundigenadvies kan worden aangemerkt. Eiser voert aan dat indien in dit geval naar de LOVS richtlijnen was gekeken, tot een strafmaat van 36 maanden was gekomen, hetgeen impliceert dat eiser wel recht op een terugkeergarantie zou hebben. De voorzieningenrechter overweegt dat LOVS richtlijnen dienen als uitgangspunt voor straftoemetingsbeoordeling en dat zij de straftoemeting in de praktijk bepalen. Hij acht het mogelijk dat in casu de strafmaat inderdaad op 36 maanden zou uitkomen. Onder deze omstandigheden is er echter zoveel onduidelijkheid en twijfel rond de straf die aan eiser opgelegd zou dienen te worden, dat de gang van zaken een marginale toetsing niet kan doorstaan. Gelet hierop moet aan eiser het voordeel van de twijfel worden gegund en wordt gedaagde verboden eiser uit te leveren aan Zwitserland zolang er geen deugdelijke garanties omtrent diens terugkeer zijn verkregen.

Rechtbank Den Haag, sector civiel recht en voorzieningenrechter, 8 december 2009, KG ZA 09-1460 De minister van Justitie heeft de uitlevering van de opgeëiste persoon (eiser) aan Zwitserland -ter vervolging wegens verdenking van drugsmisdrijven- (gedeeltelijk) toegestaan. De rechtbank heeft in haar advies de minister van Justitie in overweging gegeven te onderzoeken of de opgeëiste persoon te beschouwen is als een in Nederland geïntegreerde onderdaan. In dat geval zou de uitlevering slechts dienen te worden toegestaan mits door de Zwitserse autoriteiten een zogenaamde terugkeergarantie wordt verstrekt. De minister van Justitie heeft geen terugkeergarantie bij de Zwitserse autoriteiten opgevraagd. Eiser heeft de Franse nationaliteit en staat sinds september 2005 geregistreerd in de GBA en beschikt sinds maart 2006 over een verblijfsvergunning als burger van de EU. Eiser vordert onder meer dat gedaagde een terugkeergarantie bedingt voordat hij eiser uitlevert. Beoordeeld dient te worden of de minister onrechtmatig handelt jegens eiser door aan diens uitlevering geen terugkeergarantie te verbinden. De vraag dient te worden beantwoord of eiser aan een Nederlander kan worden gelijkgesteld con-


31

OMgeslagen ‘We moeten criminelen laten zien en voelen dat we het niet langer pikken en het signaal afgeven dat misdaad niet loont. We moeten ze desnoods hun gympen afpakken.’ De Amsterdamse burgemeester Job Cohen. Telegraaf, 8 januari 2010

Illustratie: Erwin Suvaal

‘Tot mijn verbazing hebben sommige korpsen hun goedlopende mensenhandelteams opgeheven. Effectieve bestrijding van mensenhandel is ook een kwestie van verstandig omgaan met wat je in huis hebt.’

form het voorbehoud bij het Europees Uitleveringsverdrag. Daarbij is van belang of eiser zijn verblijfsrecht behoudt als hij in Zwitserland wordt veroordeeld tot een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf. Op basis van het advies van de officier van justitie ten aanzien van de op te leggen straf, welk advies als deskundigenadvies dient te worden aangemerkt, heeft de IND in casu overwogen dat aan het openbare orde criterium is voldaan en dat eiser zijn recht tot verblijf verliest. Daarbij is gekeken naar de zogenaamde glijdende schaal. Uit het advies van de IND blijkt dat rekening is gehouden met zowel de leeftijd van eiser, de gevolgen voor hem en zijn gezin en het bestaan van banden met Nederland. Gelet hierop mocht de minister in redelijkheid van het advies van de IND uitgaan.

Corinne Detmeijer-Vermeulen, Nationaal Rapporteur Mensenhandel. Blauw, 9 januari.

Conclusie is dat de minister in redelijkheid heeft kunnen besluiten om aan het uitleveringsverzoek van eiser geen terugkeergarantie te verbinden. Tekst: AIRS, Ministerie van Justitie Tel. 070 370 6045

‘Van een kale kip kun je niet plukken. Daarom willen wij ouders en voogden naast hun minderjarige kinderen aansprakelijk maken.’ CDA-Kamerlid Coskun Cörüz. Trouw, 25 januari 2010

‘Het College keek (bij de herziening van de gerechtelijke kaart, red) wel ver vooruit. Het heeft willen aanhaken bij de veiligheidsregio’s. Het OM is ook hiërarchischer ingericht. En bovendien zijn OM’ers ﬂexibeler en zijn ze gewend elders zittingen te doen. Zij hebben meer contact met de buitenwereld en reizen daarom gemakkelijker. De dynamiek van de rechter vertaalt zich meer in het werk zelf, niet in fysieke verplaatsing. Verder speelt mee dat de verhouding tussen de Raad en de presidenten nog in ontwikkeling is, terwijl de verhouding tussen het College en de hoofdofﬁcieren al veel meer is uitgekristalliseerd.’ NVvR-bestuursleden Gerard de Haas en Piet Wiegman. Trema, januari 2010

‘Door snel en vroegtijdig in te grijpen, kun je veel ellende voorkomen. Wie vandaag een kauwgombal steelt, kan morgen een overvaller zijn.’ Korpschef Martin Sitalsing van de politie Twente. NRC, 7 januari 2010

02 tijdschrift van het openbaar ministerie jaargang 16 nummer 02 februari Het grijpt me nog steeds aan. Mr Eva Meillo prijs

Recommend Documents