de puur muziek
de
23.05.13 | 20:00 | KRAAKHUIS
RicercarMuziekcentrum Consort Jing Xue WenGentLan-kwartet Barok met chinese inslag
programma
uitvoerders
1. Tang Jian-Ping (1955) Regen voor het hart
Jing Xue Wen Lan-kwartet Wang Yijing | erhu Lan Weiwei | pipa Piao Wenlin | yangqin Ding Xueer | guzheng
2. Traditioneel Nachtelijk maanlicht op een lenterivier 3. Tan Dun (1957) Gedicht in twee delen
Ricercar Consort Philippe Pierlot | viola da gamba & artistieke leiding Mathilde Vialle | viola da gamba Xavier Díaz-Latorre | theorbe en gitaar Daniel Zapico | theorbe en gitaar
4. Mo Fan (1949) Silhouet van een watersculptuur I. Chinese gondel II. Visvijver PAUZE 5. Monsieur Cappus (18de eeuw) Fantaisie Musettes a deux Violles La Florine, Gavotte La Mongey, Rondeau 6. Robert de Visée (ca. 1655 - na 1732) Chaconne 7. Louis de Caix d'Hervelois (ca. 1680 - ca. 1755) Prélude La Surgère Musette en Rondeau La Monguichet PAUZE Paula Defresne (1970) Au fil de soi
2
Ricercar Consort & Jing Xue Wen Lan-kwartet Barok met Chinese inslag Ooit sleepten missionarissen klavecimbels over de bergen naar China. Over de zijderoute is al heel wat inkt gevloeid, zo ook over de vraag of langs die weg de Europese barokmuziek werd beïnvloed. Twee kwartetten – allebei samengesteld uit gestreken en getokkelde snaarinstrumenten – gaan de ontmoeting aan. Als rode draad kiezen ze voor de natuur. Die duikt nu eens aimabel en dan weer ontketend op in de muziek. Elke traditie lijkt haar eigen weg te gaan, maar in de nieuwe compositie van Paula Defresne blijkt toch hoe schatplichtig ze aan elkaar zijn.
de Tang-dynastie (vanaf de zevende eeuw) ontstond er een rijke kruisbestuiving met Perzische en Centraal-Aziatische culturen. Die trend zette zich door tot in de 13de eeuw. Veel zogenoemde Chinese traditionele instrumenten gaan terug op buitenlandse voorlopers, o.a. de pipa (luit) en de erhu (staafvedel) die ook vanavond te horen zullen zijn. Vanaf de 17de eeuw laat de westerse invloed zich gelden (missionarissen introduceren o.a. het klavecimbel), maar pas in de 20ste eeuw is het hek volledig van de dam: Hollywoodfilms, jazz, schoolmuziek en kerstliederen via Japan, westerse klassiek en pop.
Een gevarieerde Chinese werkelijkheid Verschillende Chinese genres gaan bijzonder ver in de tijd terug. Sommige zijn gedocumenteerd over een periode van 2000 tot 3000 jaar, met als voorbeeld par excellence het repertoire voor de qin, de zevensnarige citer. Ook de operatraditie kent een respectabele leeftijd van ongeveer 1000 tot 1500 jaar. Maar authentiek Chinees? Telkens weer blijkt het belang van de uitwisseling met andere culturen, zowel binnen als buiten China. De scharniermomenten laten zich gemakkelijk aanduiden. Tijdens de tweede à derde eeuw na Christus deed het boeddhisme zijn intrede; de boeddhistische muziek uit India en Tibet vond niet meteen ingang, maar ging later in een 'Chinese' versie geleidelijk aan wel deel uitmaken van het repertoire. Tijdens
De idee van China als één (muzikale) natie is vooral een politieke gedachte en heeft weinig te maken met de veelheid aan volkeren en talen die zich daar bevinden. Sommige kenmerken die men als Chinees bestempelt, zijn zo algemeen dat ze gelden voor muziektradities wereldwijd. Het pentatonische toonsysteem bijvoorbeeld dat slechts vijf tonen gebruikt, is karakteristiek voor bijna alle volksmuziek; de toonschalen uit China zijn dus eveneens in de Ierse muziek terug te vinden. Ook monofonie – het volgen van dezelfde melodie door alle instrumenten binnen een ensemble – is niet exclusief Chinees, maar terug te vinden in onder andere Japan, Korea en grote delen van Centraal-Azië. Toch worden er nog altijd boeken geschreven over "de" kenmerken van de Chinese
3
Tang Jian-Ping opent de avond, een componist die de voorbije jaren werkte aan een gevarieerd oeuvre, van composities voor elektronica en traditionele instrumenten, tot werk voor een westerse orkestrale bezetting. Tang is hoofd van de afdeling Compositie van het conservatorium van Peking, directeur van het Onderzoeksinstituut van de Chinese Opera, en artistiek directeur van het Ontwikkelingsinstituut van het Nationaal Symfonisch Orkest van China. Bij de geboorte van zijn dochter schreef hij 'Regen voor het hart'. Volgens Tang een verklanking van de warme wind die over een droge steppe – symbool voor een smachtend hart – de levensnoodzakelijke regendruppels aanvoert. De titel van het traditionele 'Nachtelijk maanlicht op een lenterivier' verwijst naar een werk van de dichter Zhang Ruoxu (ca. 660-720), auteur van 'Rivier tijdens een lentenacht'. De vijf karakters van de titel 春江花月夜 betekenen lente, rivier, bloesem, maanlicht en nacht. De muziek is van een latere, onbekende datum. Tan Dun is waarschijnlijk de meest bekende Chinese componist van wie er vanavond werk te horen is. Op 22 maart benoemde de Unesco hem tot goodwill-ambassadeur, een erkenning voor zijn jarenlange inzet voor de interculturele dialoog via muziek. Zijn compositie 'Gedicht in twee delen', een duet voor erhu (staafvedel) en yangqin (Chinees hakkebord) is hier een duidelijk bewijs van. De erhu maakt deel uit van de groep Chinese strijkinstrumenten die bekend staan onder de naam 'huqin', d.w.z. 'buitenlands strijkinstrument'. Dit bevestigt het vermoeden dat het ingevoerd werd, waarschijnlijk uit
muziek. De overheid werkt daar vanuit politiek-ideologische overwegingen graag aan mee. De natie als één grote cultuur is nochtans een utopie. Om het positief uit te drukken: de werkelijkheid is veel gevarieerder, veel rijker geschakeerd. De esthetiek van de klassieke 'verfijnde' muziek refereert vandaag nog nauwelijks aan kosmologische principes, de zogenaamde ying-en-yang-opvatting. De hedendaagse uitvoerders vragen zich veeleer af hoe je een toon vormt en tot klinken brengt, hoe je uitdrukking geeft aan een tekst en aan een emotie. Onze vraagstelling en ideeën hierover in het westen én in China lopen grotendeels parallel. De esthetiek zelf – de regels van wat mooi en niet mooi is – lopen echter wel uiteen. Eén voorbeeld: een schril aangezette falsetstem krijgt een grote waardering in China, maar niet in de westerse traditie
Chinese versus Franse natuur Het Jing Xue Wen Lan-kwartet koos vanavond voor composities van nog levende Chinese componisten. In de meeste is een belangrijke rol weggelegd voor de pipa, de viersnarige Chinese luit. De term 'pipa' refereerde aanvankelijk aan alle getokkelde snaarinstrumenten die 'in de arm gehouden werden' en met de rechterhand getokkeld; 'pi' stond voor de neerwaartse en 'pa' voor de opwaartse beweging. De guzheng (letterlijk 'oude zheng') of Chinese citer voegt daar ragfijne kanttekeningen aan toe.
4
Centraal-Azië. Muzikanten steunen het instrument op hun linkerdij, houden het ondertussen vast met de linkerhand en bewegen de strijkstok met de rechterhand. Dankzij de mooie, lyrisch-expressieve klank heeft de erhu een plaats gekregen als solo-instrument in zowel de kleine volkse en klassieke ensembles als in de grotere Chinese orkesten. Ook de yangqin (letterlijk 'buitenlands hakkebord') kan zijn buiten-Chinese oorsprong – waarschijnlijk Perzië – niet loochenen. De in totaal 144 snaren worden bespeeld met een scala aan hamertjes. Mo Fan tenslotte roept met muziek een watersculptuur op refererend aan de natuur in Zuidoost-China.
gestreken en getokkelde snaarinstrumenten – verenigt. Inspiratie vond ze bij Denise Bierneaux die toen de tentoonstelling 'Miao van top tot teen' aan het voorbereiden was. Defresne raakte gefascineerd door de jurken van de Miao, één van de vele volkeren die in China een minderheid vormen. Tussen de honderden plooien vond ze een wereld van symbolen en technieken, van batik tot broderieën. In die verborgen rijkdom lag het verhaal van de Miao-vrouwen, verteld met vingers, zijdedraad en naald. Een verhaal over het dagelijkse leven, over de geschiedenis van hun volk, vervaardigd tijdens onnoemelijke uren geduldige arbeid op het ritme van de lusheng (mondorgeltjes in bamboe). Met haar compositie 'Au fil de soi' verklankt Paula Defresne de link tussen deze naaisters-weefsters en de natuur, de klank van hun mondorgeltjes die versmelt met de berglucht en de reflectie van het water op de rijstvelden tussen de plooien van hun kledij. Die streng van verbindende draden heeft ze willen overbrengen naar de wereld waarvoor beide kwartetten staan, een geheel van inspannende en ontspannende bewegingen, naar elkaar kijkend en luisterend om gezamenlijk tot één werk te komen.
Het Ricercar Consort o.l.v. Philippe Pierlot koos als westerse tegenhanger muziek uit de Franse Régence, de periode (1 september 1715 - 15 februari 1723) tijdens dewelke regent Filips van Orléans Frankrijk in naam van de minderjarige koning Lodewijk XV bestuurde. Chinoiserieën waren toen erg in trek zoals blijkt uit de decors van die tijd, de versieringen van meubels, van klavecimbels, en het alomtegenwoordige porselein. Net zoals in de Chinese muziek speelde de natuur ook in de Franse muziek uit die periode een belangrijke rol. Monsieur Cappus, Robert de Visée en Louis de Caix d'Hervelois…
Au fil de soi Op vraag van Europalia China (2009) schreef de Belgische componiste Paula Defresne een werk dat het Jing Xue Wen Lan-kwartet en het Ricercar Consort – twee kwartetten samengesteld uit
5
bio Jing Xue Wen Lan-kwartet Wang Yijing studeerde erhu (staafvedel) bij Liu Yian, en later bij Zhao Hanyang aan het Centraal Muziekconservatorium van Beijing. Na een reeks opmerkelijke optredens werd ze in 2006 uitgenodigd op het 20ste Internationaal Muziekfestival van Macau. Er volgden datzelfde jaar en in 2007 succesvolle optredens in Beijing en Nanjing, waarbij ze o.a. samenwerkte met violist Lu Siqing. Wang Yijing trad ondertussen ook met succes op in o.a. de VS, Duitsland, Oostenrijk, Canada, Japan, Singapore, Taipei en Hong Kong.
de VS, de Malediven, Oostenrijk, Hong Kong, Taiwan, Macao … Naast het traditionele Chinese repertoire, legt ze zich ook toe op nieuw werk. Ook Ding Xueer studeerde aan het Centraal Muziekconservatorium van Beijing. Lezingen over en optredens op de guzheng (citer) brachten haar onder andere naar de University of Chicago, het Boston Conservatory of Music, het Berklee College of Music Boston en de Princeton University.
Ricercar Consort De uitgebreide bio's van Philippe Pierlot, Mathilde Vialle, Xavier Díaz-Latorre en Daniel Zapico lees je op debijloke.be
Lan Weiwei doceert pipa aan het Centraal Muziekconservatorium van Beijing. De voorbije twintig jaar legde ze zich zowel toe op traditioneel werk als op nieuwe composities. Ze was te horen in Beijing, Taipei, Mexico City, Tallinn, Toronto, Feldkirch (Oostenrijk), Freiburg (Duitsland) … Lan Weiwei speelde solo, maar ook met het Nationaal Symfonisch Orkest van Estland, het NYYD Strijkkwartet (Estland), het Percussion Ensemble Freiburg (Duitsland), het Toronto New Music Concert (Canada), het Amsterdam Nieuw Ensemble (Nederland) en het Amsterdam Atlas Ensemble (Nederland).
Luikenaar Philippe Pierlot studeerde gitaar en luit, en legde zich daarna toe op de viola da gamba bij Wieland Kuijken in Brussel. Toen hij zijn hoger diploma behaalde, had hij in de barokwereld al naam gemaakt; meteen werd hij uitgenodigd door de grootste specialisten. Hij werkte samen met La Chapelle Royale, Hespérion XX, Les Arts Florissants en Seminario Musicale. Philippe Pierlot is ook dirigent van het Ricercar Consort, een ensemble dat hij samen met François Fernandez en Bernard Foccroulle oprichtte en waarmee hij zich inzet om werk van onbekende componisten te herontdekken. Het ensemble heeft een internationale naam verworven, vooral op het vlak van de Duitse barokmu-
Piao Wenlin studeerde yangqin (hakkebord) aan het Centraal Muziekconservatorium van Beijing. Haar buitengewone uitvoeringen brachten haar naar Singapore, Polen, Japan, Oostenrijk, Hongarije,
6
ziek. Meerdere hedendaagse werken voor viola da gamba werden voor Philippe Pierlot gecomponeerd; bovendien is hij één van de weinigen die de baryton bespelen (een strijkinstrument met sympathische snaren, waarvoor Haydn een honderdtal werken schreef). In 1998 bewerkte Phillipe Pierlot de opera 'Il Ritorno d'Ulisse' van Monteverdi voor een ensemble van gamba's en tokkelinstrumenten. Deze productie (Kunstenfestival des Arts / La Monnaie - William Kentridge) reisde door heel Europa en werd in 2004 hernomen in de Munt in Brussel, in het Théâtre de Caen in Frankrijk, het Lincoln Center New York en het Melbourne Festival in Australië. In de lente van 1999 diepte hij de in vergetelheid geraakte opera 'Sémélé' van Marin Marais op waarvoor hij de verloren partijen opnieuw samenstelde (Printemps Baroque du Sablon).
de wereld van de barokmuziek: Akademie für alte Musik o.l.v. René Jacobs (Haendel, 'Semele' en Monteverdi, 'Orfeo'), Concerto Vocale o.l.v. René Jacobs en Attilio Cremonesi, Concert des Nations o.l.v. Jordi Savall, Concerto Köln o.l.v. René Jacobs, Balthasar Neumann Ensemble o.l.v. Thomas Hengelbrock. Xavier Díaz-Latorre richtte het kamermuziekensemble Laberintos Ingeniosos op, dat zich toelegt op Spaanse werken uit de 16de, 17de en 18de eeuw. De voorbije jaren werden er cd's uitgebracht met werk van Gaspar Sanz, José Marín en Francisco Guerau. Ook doceert Xavier Díaz-Latorre luit en kamermuziek aan Escola Superior de Música de Catalunya (Barcelona).
Daniel Zapico studeerde met hoogste onderscheiding af aan de Escola Superior de Música de Catalunya (Barcelona) bij Xavier Díaz-Latorre. In 2012 behaalt hij zijn Master Musicologie aan de Universidad Autónoma van Barcelona met unanieme felicitaties van de jury. Hij is regelmatig te horen zowel in Spanje als daarbuiten o.a. met het ensemble Forma Antiqva (dat hij zelf oprichtte), La Caravaggia, La Ritirata en het Orquesta Barroca de Sevilla. Sinds 2008 is Daniel Zapico professor aan het Conservatorio Profesional de Música (Zaragoza) en sinds 2009 aan de Academia de Música Antigua (Gijón).
Mathilde Vialle studeerde viola da gamba bij Paul Rousseau (Conservatoire National de Région (CNR) van Bordeaux), bij Matthieu Lusson (CNR van Poitiers) en bij Marianne Muller (Conservatoire National Supérieur de Musique in Lyon). Ze zette haar studies verder bij Philippe Pierlot en Mieneke Van der Velden aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag, waar ze haar Master behaalde. Xavier Díaz-Latorre studeerde gitaar bij Oscar Ghiglia aan de Musikhochschule (Basel), en theorbe bij Hopkinson Smith aan de Schola Cantorum (Basel). Sinds 1995 heeft hij samengewerkt met grote namen en ensembles in
7
binnenkort DO | 02.05.13 start verkoop hernieuwing abonnementen hernieuwen kan niet online DI | 14.05.13 start verkoop nieuwe abonnementen start onlineverkoop abonnementen
Z0 | 21.07.13 | 15:00 | Refter Sint-Baafsabdij Sint-Baafsabdijconcerten: Pascal Amoyel (piano), Mickaël Lipari-Mayer (piano) Liszt, Chopin, Brahms
ZO | 26.05.13 start verkoop losse tickets voor seizoen 2013-2014
MA | 22.07.13 | 15:00 | Refter Sint-Baafsabdij Sint-Baafsabdijconcerten: Severin von Eckardstein (piano), Simone Easthorpe (sopraan) Schubert, Grieg, Messiaen, Medtner
ZO | 26.05.13 | 11:00 Côté Jardin: gratis muzikale picknick voor groot en klein in de prachtige Bijloketuinen Programma is te vinden op www.debijloke.be
DI | 23.07.13 | 15:00 | Refter Sint-Baafsabdij Sint-Baafsabdijconcerten: Soumik Datta (sarod), Sanju Sahai (sarod & tabla)
WO | 29.05.13 | 20:00 DO | 30.05.13 | 20:00 Muziektheater Transparant Songs of War
WO | 24.07.13 | 15:00 | Refter Sint-Baafsabdij Sint-Baafsabdijconcerten: Ekaterina Levental (harp & mezzosopraan), Eva Tebbe (harp), Anouk Sturtewagen (harp) Satie, Poulenc, De Falla, Montsalvatge
DI | 04.06.13 | 20:00 | Kraakhuis Kevin Skelton, Thomas Smetryns, Nadar Ensemble Bijloke-manufactuur
DO | 25.07.13 | 15:00 | Refter Sint-Baafsabdij Sint-Baafsabdijconcerten: Olalla Aleman (zang), Jan Van Outryve (luit)
DO | 20.06.13 | 20:00 deFilharmonie Laureaten piano Koningin Elisabethwedstrijd Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent Colofon J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Tekst programmaboekje | Johan Van Acker Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | Za 13:00 - 17:00 v.u. | Daan Bauwens 09 269 92 92 |
[email protected] | www.debijloke.be © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be) de
de
bistro
de
de puur muziek
de
jong
de Muziekcentrum Gent
manufactuur
