de puur muziek
de
20.02.14 | 20:00 | KRAAKHUIS
Jerusalem cantors consort Muziekcentrum Gent
Joodse stemmen in een islamitische context
Programma
Uitvoerders
Algerije (Algiers, Tlemcen, Wahran) Tasdir Ramel maya - Tushiya Ramel maya - Yona ‘ad ana telekhi - Bitaiyn - Yedid nefesh - Mezulzelet - Shehi le-el
Jerusalem Cantors Consort Elad Gabay | kanun, zang en muzikale leiding Maimon Cohen | zang Yair Harel | slagwerk en zang Elad Levi | viool en zang David Menahem | zang, ud en ney
Marokko (Essaouira, Marrakesh, Casablanca) Tasdir Zidan/Hijaz el Kbir - Arevim alay divrei dod - Shalom le-ben dodi - Adom va-tzah - Shulamit be-shir - Qoli le-tzuri meqqudash
prof. Edwin Seroussi | wetenschappelijk advies en presentatie
Tunesië (Tunis) Tasdir - Yona ‘ad ana telekh - Ya’alam shabani - Yareah yakar male ben yomo Libië (Tripoli) - Taqsim Segah - Avi honeni
24 uur voor en na het concert Vind snel meer achtergrondinfo. Bereken je route naar De Bijloke. Deel je mening over dit concert.
debijloke.be/nu
2
Jerusalem Cantors Consort Joodse stemmen in een islamitische context gische gedichten (piyyutim) in meerdere Andalusische muziekstijlen, van de klassieke Marrokaanse nouba tot de lichtere Algerijnse, Tunesische en Libische stijlen uit de vroege twintigtigste eeuw worden omringd door instrumentale interludia en vocale improvisaties. De liederen en instrumentale stukken worden uitgevoerd als suites, tasdir of trek (Arabisch voor ‘weg’) zonder pauzes tussen de nummers. Wat ze gemeen hebben is een – soms vage – modaliteit. Een ritmisch principe van de suites is de geleidelijke versnelling van het tempo.
De nauwe banden tussen de joodse en islamitische muziektradities, het resultaat van anderhalf millennium gedeelde territoria, zijn goed gedocumenteerd. Het middeleeuwse Andalusië (het Iberische schiereiland in het Arabisch, Al Andalus) was één van die territoria. Na de definitieve verdrijving van de joden uit Spanje en Portugal in de late vijftiende eeuw vestigden vele joden zich in Noord-Afrika. Het programma van deze avond probeert de muzikale creativiteit van deze noordafrikaanse joods-islamitische interactie te vatten. Het bevat muziek van synagogecantors en musici die de joodse muziektradities uit Noord-Afrika vertegenwoordigen (Marokko, Algerije, Tunesië en Libië).
Het programma opent met een suite gebaseerd op de Algerijnse gharnati-traditie, waarvan de naam is afgeleid van Granada in Andalusië. Het gaat verder met Marrokaanse en Tunesische suites. Het sluit af met een geliefde traditional van de joden van Tripoli (Libië), waarvan de eenvoudige, levendige melodie de plattelandstradities van Noord-Afrika evoceert, eerder dan de meer stedelijke Andalusische stijlen.
Het repertoire concentreert zich op de zetting van Hebreeuwse teksten in de Andalusische muziekstijlen van deze landen, waarvan de roots – minstens in de moderne verbeelding – te situeren zijn in de middeleeuwse hoven van islamitisch Iberia. Liturgische en paralitur-
3
Programmatoelichting Algerije (Algiers, Tlemcen, Wahran) Tasdir Ramel maya Mezulzelet Dit stuk is de slotstrofe van de piyyut Sgulati ve’or eynai van een verder onbekende dichter met de naam Selam. Het wordt meestal gezongen aan het eind van een reeks religieuze gedichten.
Tushiya Ramel maya Instrumentale ouverture. Yona ‘ad ana telekhi “Duifje, tot wanneer ben je weg?” —Een gedicht van Rabbi Yaacov Ibn Tzur (Fez, 1673-1752) dat werd uitgegeven in de bundel ‘Et le-kol hefetz (Alexandrië, 1893). De metaforische zwervende duif symboliseert het Israëlische volk dat een dialoog aangaat met zijn geliefde, God. Het lied eindigt met de hoop op de heropbouw van de tempel in Jeruzalem.
Shehi le-el “Benader God” — Een gedicht van Salomon Ibn Gabirol (Malaga, 1021 – Valencia, ca. 1058) voor het begin van de ochtendgebeden op de Sabbat waarin de trouwe dienaar van God vraagt om inspiratie. Hier fungeert het gedicht als een snelle ‘exit’ van de hele suite.
Bitaiyn Vocaal intermezzo, zonder vaste maat. Yedid nefesh “Mijn geliefde” — Een van de bekendste gedichten van Rabbi Elazar Azkari of Azikri (1533-1600), dichter, kabbalist, predikant en schrijver actief in Galilea. Zijn bekendste werk Sefer haredim (“Boek van de Vrome”) ordent de religieuze geboden volgens de lichaamsdelen die hen uitvoeren. Yedid nefesh, een lied over de passionele liefde tussen God en zijn schepselen vertoont sterke parallellen met zowel bijbelse (Hooglied) als soefi-poëzie. De meeste joodse gemeenschappen zingen het vandaag nog op de vooravond van de Sabbat.
4
Marokko (Essaouira, Marrakesh, Casablanca) Tasdir Zidan/Hijaz el Kbir
Tunesië (Tunis) Tasdir
Arevim alay divrei dod “De woorden van mijn geliefde zijn mooi” — De tweede strofe van het gedicht Yona ‘ad ana telekhi (zie hoger). Het laat zien dat in het gezangenrepertoire, zangers ook uit het midden van een gedicht strofen ontlenen.
Yona ‘ad ana telekhi Ya’alam shabani Een gedicht van de bekende Israel Najara (ca. 1550-1625), een dichter die wordt beschouwd als één van de grootste sefardische barden uit de periode na 1492.
Shalom le-ben dodi “Vrede voor mijn geliefde” — Een ander bekende en korte piyyut van Salomon Ibn Gabirol gebaseerd op motieven uit het Hooglied. Het wordt gewoonlijk gezongen op feesten en huwelijken.
Yareah yakar male ben yomo
“Geliefde nieuwe maan” — Een gedicht van Fradji Shawat, één van de belangrijkste Tunesische Hebreeuwse dichters uit de vroege zeventiende eeuw. Het is een pleidooi voor de onmiddellijke komst van de verlossende Messias.
Adom va-tzah “Mijn geliefde is blank en bloost” — Een lied van Rabbi Moshe Sabah, één van de Hebreeuwse dichters uit het Marrakesh van de negentiende eeuw.
Libië (Tripoli) Taqsim Segah Instrumentale improvisatie die de maqam (modus) van het volgende lied aankondigt.
Shulamit be-shir “Shulamith met lied” — Een lied van een anonieme dichter, die verzen uit het Hooglied parafraseert.
Avi honeni “Vader, vergeef mij” — Een populair en eerder modern lied over de liefde voor God en de Tora. Het werd het lijflied van de Libische joden.
Qoli le-tzuri meqqudash “Mijn stem bezingt de heilige Rots” — De anonieme auteur van dit gedicht drukt zijn wens als volgt uit: “Moge hij mijn nieuwe lied ontvangen en de Kroon naar zijn vroegere Glorie terugbrengen.”
5
Bio Jerusalem Cantors Consort Het Jerusalem Cantors Consort is een ad hoc ensemble van cantors en musici uit Jeruzalem. De leden van het ensemble waren in de afgelopen twee decennia actief in verschillende ensembles. Het zijn jonge Israëli’s met roots in Noord-Afrika en het Midden-Oosten die de muziektradities van hun voorouders laten herleven door ze uit te voeren voor een jong en nieuw publiek en door moderne composities te creëren in de stijl van hun voorouders. Het consort nam deel aan talrijke projecten en festivals in Israël, Europa en de Verenigde Staten, trad regelmatig op voor radio en televisie en verzorgde cd-opnames. Een aantal van de leden traden al op in De Bijloke tijdens concerten in 2003 en 2008.
op in Europa en Israël met verschillende ensembles voor Midden-Oosterse muziek, zoals Shacharit.
Maimon Cohen zang Cohen is een leerling van meesters die studeerden bij Rabbi David Buzaglo , de grootste Marokkaans-joodse zanger uit de tweede helft van de twintigste eeuw. In 1996 startte hij zijn opleiding bij zijn leermeester en spirituele mentor Rabbi Haim Biton en studeerde hij de Marokkaanse Andalusische muziek bij Rabbi Meir Attiya. Verder studeerde hij zang bij Daniel Hendrickson, koordirigent in de Grote Synagoge van Jeruzalem. Hij is docent bij het Singing Communities-project van de Avi Hai Foundation, waarbij hij de kunst van de piyyut onderwijst in heel Israël. Sedert 2002 treedt hij op als solist bij het Israeli Andalusian Orchestra en is hij educatief adviseur bij dit orkest.
Elad Gabbay kanun, zang en leiding Elad Gabbay werd geboren in een familie van cantors, studeerde musicologie aan de Bar-Ilan University en is een leerling van de joodse kanunspeler Abraham Salman. Hij woont en werkt in Jeruzalem als specialist in de Oosterse joodse en Midden-Oosterse muziek. Hij componeert en zingt, bespeelt de ud en geeft les in kanun en Hebreeuwse religieuze zang aan het Centrum voor Oosterse Muziek in Jeruzalem. Hij studeerde aan het conservatorium van Istanbul en wordt als één van de belangrijkste kanunspelers in Israël beschouwd. Hij stichtte en leidde de ensembles Quedem en Ethnika. Hij trad
Yair Harel zang en slagwerk Harel is een expert in de traditionele Joodse repertoires en in de klassieke en moderne Midden-Oosterse en NoordAfrikaanse repertoires. Hij studeerde zarb (Perzische drum) bij Roger Yshay en de uitstekende Perzische meester Daghmeshid Chemirani in Parijs. Hij studeerde klassieke Perzische muziek bij Peretz Eliyhau, Andalusische muziek uit Marokko bij Rabbi Meir Attiya en improvisatie bij
6
André Hajdu. Hij trad op in meerdere multimediaprojecten over de ontmoeting van traditionele en hedendaagse muziek. Hij is stichtend lid van Ensemble Tefillalt, Haouman Chai, het Singing Communitiesproject en beheert de Invitation to Piyut (www.piyut.org.il).
van de ney (Arabische fluit). Zijn grootvader, Hakham Gurgi Yair, was één van de hoogst aangeschreven cantors van de Irakese joden in de vroege twintigste eeuw. Menahem studeerde aan de Merkaz Harav Yeshiva (Rabbijnse academie) en werd recent tot rabbi gewijd. Hij heeft de leiding over de Ateret Nechama Congregation in Jeruzalem en doceert Hebreeuwse religieuze gezangen aan de Hebreeuwse universiteit, en Beit Avi Chai. Hij treedt op met de beste Iraaks-joodse musici en werkt ook samen met de belangrijkste artiesten van de Israëlische rock- en popscene.
Elad Levi kemanja (viool) en zang Elad Levi werd geboren in Ashkelon en studeerde bij de Andalusische violist Yeshua Azoulay. Hij maakt deel uit van het Israeli Andalusian Orchestra en treedt op met zowel het Arabische als het Hebreeuwse Andalusische repertoire, zowel in Israël als wereldwijd. Hij begeleidde de belangrijkste uitvoerders van de piyyut, onder wie Rabbi Haim Louk, Emil Zrihan en Lior Elmalich en begeleidde de Marokkaanse zanger Abdel Salam Sphiani. Hij stichtte het internationale ensemble Dialna en wordt beschouwd als één van de drijvende krachten achter de jonge generatie Andalusische musici in Israël.
Prof. Edwin Seroussi musicologisch advies en presentatie Edwin Seroussi bekleedt de Emanuel Alexandre leerstoel musicologie aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem waar hij etnomusicologie, muziek uit de islamitische culturen en joodse muziek doceert. Hij leidt er het Jewish Music Research Centre van de universiteit. Naast zijn academische loopbaan produceerde en presenteerde hij talrijke concertprogramma’s op belangrijke podia in Europa en de VS. Hij coördineert het Jerusalem Cantor’s Consort en begeleidde de optredens van het ensemble in De Bijloke in 2003 en 2008.
David Menahem zang en ney David Menahem is afkomstig uit een familie van rabbi’s en cantors uit Bagdad. Hij is actief als zanger, bespeler én bouwer
7
binnenkort VR | 21.02.14 | 20:00 | Concertzaal La Main Harmonique De Rore, Willaert, Markéas
ZO | 16.03.14 | 15:00 | Concertzaal deFilharmonie Bartók, Nielsen
ZA | 22.02.14 | 20:00 | Kraakhuis Artvark Saxophone Quartet feat. Claron McFadden Jazz
DO | 20.03.14 | 20:00 | Kraakhuis | UITVERKOCHT Raquel Andueza & La Galanía Monteverdi, Mazzochi, Sances, Merula, Ferrari
DI | 11.03.14 | 20:00 | Kraakhuis Bijloke-Manufactuur
VR | 21.03.14 | 20:00 | Concertzaal Symfonieorkest Vlaanderen Neyrinck, Lindberg, Mozart
WO | 12.03.14 | 20:00 | Kraakhuis Tiburtina Ensemble Codex Calixtinus, Leoninus, Abélard, Perotinus WO | 12.03.14 | 20:00 | Concertzaal Tomasz Stanko & New York Quartet Jazz VR | 14.03.14 | 18:45 ZA | 15.03.14 | 18:45 Voorwaarts Mars / En Avant Mars Houten jubileum van het jaarlijkse minifestival georganiseerd door vzw Hardscore
ZA | 22.03.14 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Brentano Quartet Mozart, Sjostakovitsj, Beethoven ZO | 23.03.14 | 16:00 | Concertzaal deFilharmonie, Dirk Brossé (dirigent), Nico Sturm (acteur) KIDconcert | Pinokkio (6+) met workshop van 13:00 tot 15:00 WO | 26.03.14 | 14:00 | Kraakhuis Anthony Romaniuk Chopin
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent Colofon J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Tekst programmaboekje | Edwin Seroussi Di - vr 10:00 - 17:00 | Za 13:00 - 17:00 v.u. | Daan Bauwens 09 269 92 92 |
[email protected] | www.debijloke.be © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)
