~ - Z. a:: 24e jaargang nummer 3 september 2002

ut .

3: 111 -Z ~

Z w C Z

w

a:: 24e jaargang nummer 3 september 2002

24e jaargang, nummer 2. oplage: 7250

......,.

Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar. De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: "Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp". De jaarlijkse minimale contributie bedraagt € 27,- , waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen. alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam of Artis in Amsterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse activiteiten. die speciaal voor hen georganiseerd worden. zoals excursies en lezingen.

Inhoudsopgave .. ... .......... ..... ................ ..... ..... 2 Even bijpraten ................................................ 3 Zoekplaatje ............ ........................................ 3

Voor de meesten van u zit de zomervakantie er al weer op! De tijd gaat snel ... In dit nummer kunt u nog een beetje (na)genieten van 's-zomers Blijdorp. Desalniettemin kondigen de winterlezingen zich al weer aan. Het belooft weer een leuk programma te worden. Noteert u de data maar vast in de agenda.

Nieuws uit Blijdorp ................. ....................... 5 Zoo'n boek: Gorilla's ............................... .... . 12 Lijn 13 .......................................................... I 5 Koraal onder de loep: broeders en vrijleggers

.................... .. .... 16

Wist u de oplossing van het zoekplaatje uit het vorige nummer? Of heeft u de oplossing opgezocht op onze webiste: www.vriendenvanblijdorp.nl? Op pagina 36 vindt u de oplossing van vorige keer. Hartelijk dank overigens voor de positieve reacties op onze website. Onze vrijwillige internetredacteuren Astrid Gelderblom en Jenny Cockshull doen erg hun best om u zoveel mogelijk service en informatie te bieden. Met succes, vind ik.

Even voorstellen: de redactie ...................... 20 K. van Leeuwen. Sonoystraat 6a. 3039 ZT Rotterdam

,,,»

~=:::::Olt OIO.... • 461 " 'ti

Giro: 1357803 Bank: Fortisbank nr: 98.55.33.099

Botanisch Blijdorp: illegalen .......................... 24 Mutaties in de Diergaarde .................. ....... ... 29 Verslag Vriendenreis naar Keulen ................ 30

AIoIeIfte "'*-

Koud Bloed: schildpaddencrisis .................... 32

Aernt Bruunstraat l il, 3067 JC Rotterdam

Olympisch gedicht ................. ..... ................. .35

T. Slijkoort

Telefoon: 010·4211931 Giro: 20 71 059

fam. H. Gerritse Sourystraat ld. 3039 SR Rotterdam

Oplossing zoekplaatje nummer 2002-2.. ...... 36

Vogelwijzer: dansers in Blijdorp .................... 38

Telefoon Vriendenwinkel : OIO - 4431431 tst 210 (oude winkel) en 250 (nieuwe WInkel)

Nieuws uit andere tuinen ........................... .44

M. Kreuger. hoofdredacteur

Rest mij u veel leesplezier te wensen. Heeft u vragen en/of opmerkingen? Stuur of mail die dan naar de redactie. We zijn blij met alle suggesties!

Digibeesten ................................ ..... ...... ... .... 37

Telefoon/fax: 0 I0 • 466 36 82

Giro: 6217917

In dit nummer treft u meer informatie aan over het koraalonderzoek van Diergaarde Blijdorp waaraan de Vrienden een substantiele financiele bijdrage hebben geleverd . U ziet: uw geld wordt goed besteed . Over geld gesproken: heeft u nog een extraatje overgemaakt voor het nieuwe tijgerverblijf? Het zou toch fantastisch zijn als Blijdorp in ons jubileumjaar 2003 (40 jaar Vrienden!) kan gaan bouwen.

Met vriendelijke groet, Marcel Kreuger.

Blijdorpherinneringen ................. ................ .48 Agenda! gezocht-gevonden ..... ..................... 5 I

Goudsesingel 235d. 3031 EL Rotterdam Redactie-medewerkers : J. Cockshull. M. van Leeuwen-Maat. J. Nijkamp. A. Nijkamp-Hosman, A. Peters. A. Schouten, G. Tijssen. T. van de Velde Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam ~ . . ~opmtwMC

Internetsite: http://www.vriendenvanblijdorp.nl Redactie website: J. Cockshull, A. Gelderblom

T. van de Velde: Spaansekade 20. 30 I I ML Rotterdam

Telefoon: 0 I0·4 127994 s.._IIIII:.II"~""",'~.t",,, Voorzitter CM. Groenhorst T. Slijkoort Vice-voorzitter Secretaris K. van Leeuwen Tweede secretaris S. Noordijk Penningmeester A.M. Bos Leden H. Gerritse. M. Kreuger .I~

Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redactie . De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren. Toegezonden foto's kunnen met vermelding van de naam van de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve van activiteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. Tenzij schriftelijk anders wordt aangegeven worden toegezonden foto's opgenomen in het fotoarchief van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.

Foto voorpagina: Yvonne Raaijmakers

Wie herkent deze Blijdorpbewoner? Kijk voor het juiste antwoord op de website: www.vriendenvanbliidorp.nl of wacht tot het volgende nummer van Vriendennieuws.

In de zomer is Diergaarde Blijdorp een weelderige groene oase. Mede door de groei van wilde planten worden sommige verblijven omgetoverd tot een stukje echte natuur. Dat maakt het weleens lastig om een dier te ontdekken. Maar het geeft ook voldoening als je een dier in zijn 'natuurlijke' leefomgeving hebt gevonden. Het gorilla-eiland is in enkele jaren uitgegroeid tot een fraai groen decor voor onze gorilla's. In tegenstelling tot voorgaande jaren waren de dieren deze zomer veel buiten te zien . Er zijn namelijk schuiven geplaatst tussen de doorloopkooi en het eiland . Deze doorloopkooi (koepel) was het vroegere buitenverblijf van de gorilla's. Zij bIeven hier vaak hangen, buiten het zicht van de bezoekers . Dankzij de schuiven kunnen de verzorgers de dieren nu bij goed weer buitensluiten , op het eiland . Ook Ernst en Kim mogen geregeld gebruik maken van het ru ime buitenverblijf. Met name 's avonds en 's nachts kunnen zij over het eiland beschikken. Zij zitten dus niet altijd in het voormalige orang-verblijf. De groepssamenstelling bij de gorilla's w isselt nog weleens. Dit om het leven van alle dieren zo aantrekkelijk en afwissel end mogelijk te maken .

Verhuizingen FIlNPR0Evms

Infobord Françolslangoerenverblijf Foto: Koos van Leeuwen

De Françoislangoeren hebben het Henri Martinhuis verru ild voor een gloednieuw onderkomen in de Chinese sfeertuin . Zowel voor de dieren als de bezoekers is dit een verbetering. Het nieuwe verblijf biedt de dieren gelegenheid om zich zo natuurlijk mogelijk te gedragen . Zij leven hoog in de bomen , en zitten dan ook het liefst bovenin hun zes meter hoge buitenverblijf. Binnenkort komt vanuit Belfast een nieuwe, onverwante fokman naar Blijdorp om de groep te versterken . Natuurlijk hoopt men weer op nageslacht van deze bijzondere apen . Tot nu toe bracht moeder Shibi al twee jongen ter wereld . Voor het publiek is volop informatie te vinden bij dit fraai e nieuwe verblijf. Insiders onder u hebben vast al ontdekt welke Bekende Blijdorper model heeft gestaan voor de alleseter .... . De voormalige Amazonehal is omgebouwd tot een nieuw verblijf voor Komodovaranen . Waar vroeger de

--

--

Nieuws uit Blijdorp zeeschildpadden Flappie en Peddel hun rondjes zwommen, is nu een stukje Indonesisch oerwoud gerealiseerd. Het verblijf is ingericht met veel tropische planten . De bodem bestaat uit zand en klei waarin de dieren lekker kunnen graven . Doordat het verblijf een stuk groter is dan dat in de Rivièrahal, lijkt de mannelijke Komodovaraan een stuk kleiner dan hij in werkelijkheid is . Hij meet al ruim twee meter! Regelmatig geniet hij van zijn zwembad, dat in de zomer zelfs een openluchtbad kan worden : het dak kan namelijk open. Omdat Komodovaranen solitaire dieren zijn, is het vrouwtje nog steeds gehuisvest in de Rivièrahal. Deze dieren zijn ook nog eens broer en zus, dus als Blijdorp wil gaan fokken zal er eerst een ruil moeten plaatsvinden met een andere dierentuin. In de publieksruimte van het nieuwe verblijf is veel informatie te vinden. En niet alleen over de Komodovaranen; er wordt een video getoond over de schildpaddencrisIs in Azië. Het blijft natuurlijk hard nodig om daar aandacht aan te schenken, in de hoop het tij te keren .

Ten.tg naar aft De vlinders zijn terug in de Reesemakas. Op deze plek startte Blijdorp enkele jaren geleden met het vlinderproject, als proefopstelling voor het Oceanium. Hoewel het in de kas uitstekend lukte om vlinders aan het publiek te tonen wilde dat. in het Oceanium.maar niet i ukken . Aan alle voorwaarden voor een succesvolle vlinderkweek werd voldaan: temReratuur en lucHtvochtighe d waren prima in orde, d juiste planten waren aanAmerikaanse zijdemot - Foto: Koos van Leeuwen Vy'ezig. Alleen verbleven de vlinders het liefst achter de aquaria, op plaatsen waar ze door het publie niet te zien waren. D iverse pogingen om dit te veranderen leverden niet het gewenste resultaat. iteindeJijk is ervoor gekozen om de vlinderkas weer in ere te herstellen. De noodopvang voor Aziatische schildpadden werd opgeruimd nadat alle dieren naar hun uiteindelijke bestemming waren vertrokken. Daa na wera de kas heringericht voor vlinders. Natuurlijk met planten die vlinders nodig hebben om hun eitjes af te zetten. Ook de bromeliacollectie heeft haar plekje in de kas behouden , en het is een zeer aantrekkelijk geheel geworden . Niet in de laatste plaats door de vele prachtige vlinders die al spoedig de kas bevolkten. Naast de vertrouwde passiebloemvlinders zijn er nieuwe soorten als Aziatische pages, monarchvlinders en reusachtige motten te bewonderen ; sommige wel zo groot als een hand! Interessant is de rupsenkweek. Vroeger vond deze achter de schermen plaats . Nu kan het p,ubH'ek meegenieten van deze vraatzuchtige diertjes in allerlei fasen . De 'poppenkast' is weer ter g, en met een beetje geluk is het wonder te zien van een vlinder die uit zijn coéon kruipt. OOK de buitenkant van de kas is niet vergeten . Vlinderstruiken moeten met hun geyrige bloemtrossen inheemse vlinders aantrekken. Wie zelf een vlinderstruik in de tuin heeft, weet dat deze 's zomers afgeladen kan zitten met vlinders!

Nieuws uit Blijdorp Oceanium Vanuit Lissabon verhu isde zeeotterdame Micas naar Diergaarde Blijdorp. Het is de bedoeling dat zij te zijner tijd samen met Eyak een gezin gaat stichten . Micas werd een jaar geleden geboren in Lissabon en is daarvoor nu nog te jong. Zij mag al wel regelmatig spelen met haar toekomstige echtgenoot. Chulugi gaat naar Antwerpen , om daar zijn charmes in de strijd te gooien bij twee Belgische dames. Wat was hij klein en pluizig toen hij in 1995 als weesje naar Rotterdam kwam. Weet u het nog, zijn waterbedje in de voormalige giraffenstal? In het begin was hij volkomen afhankelijk van zijn verzorgers. Uren stond ik daar voor de ruit te kijken als hij zijn flesje kreeg, of werd drooggewreven na een zwemles. Chulugi was toch wel een heèl bijzondere bewoner: de eerste zeeotter van Diergaarde Blijdorp. Als je een dier. jarenlang hebt gevolgd is het altijd een beetje moeilijk om afscheid te nemen. Gelukkig is An~e,rpen 'niet zo ver weg, dus ik ga zeker nog eens bij hem op bezoek! Als u goed hebt opgelet in de haaientunnel , is het u vast opgevallen dat daar nieuwe bewoners zijn gekomen . De vier barracud 's uit het Caribische gebied hadden het in Blijdorp zo naar hun zin, dat zij uit hun bak groeiden. Na enig rijp beraad werd besloten de dieren de vrijheid te geven in de grote bak. Zo 'n vissen-verhuizing dient zorgvuldig te worden voorbereid . Toen de grote dag eenmaal daar was, werd' het aquarium van de barracuda's bijna leeggepompt. Een laagje water van 50 cm diep bleef achter, en daarin werd een verdovingsmiddel opgelost. AI snel waren de roofvissen onder zeil, w aarna zij voorzichtig in plastic zakken werden geschept. De dieren werden zo snel mogelijk naar het grote bassin gebracht, en losgelaten in een apart gedeelte dat was afgescheiden met een net. Daar kwamen ze weer bij hun positieven . Korte tijd later kregen zij dan echt de vrijheid. Dat was wel even wennen: zoveel ruimte, en zulke grote medebewoners! In de bak in het Caribische gebied is een groepje jonge barracuda's geplaatst.

Jonge diere Het gaat goea met de wolven in Blijdorp. Nadat er vorig jaar vier jongen waren geboren , kreeg wolvin Nova dit jaar een nest met maar liefst zes jongen ! Eentje daarvan heeft het helaas niet gered, dus zijn er nog vijf over. Van de j nge dieren van vorig jaar verblijven de drie vrouwtjes nog steeds in de D iergaarde . Hun broer is ver uisd naar de dierentuin van Kopenhagen. Dat br engt de wolvenroedel nu op tien dieren. Mede dankzij de nieuwe kijkplek zijn ze heel regelmatig te zien . De drie grote zussen kunnen een steentje bijdragen in de opvoeding van de kleintjes. Evellals vorig jaar kregen de zeeleeuwen flinke gezinsuitbreiding. Vijf van de zeven vrouwtjes kregen dit voorjaar een jong. Twee daarvan werden helaas doodgeboren. De andere drie maken het gelukkig goed. Hoewel w e elk jaar kunnen genieten van jonge zeeleeuwen , blijven ze toch onweerstaanbaar. In het publiekslaboratorium zijn negen dwergzeepaardjes te zien. Het betreft een volwassen exemplaar en acht jongen die in Blijdorp zijn geboren . Een primeur, want nog niet eerder waren in Blijdorp zulke mini zeepaardjes te zien . Volwassen dwergzeepaardjes zijn ca. twee centimeter en de jongen zijn bij de geboorte slechts een halve centimeter klein . Twee maanden geleden arriveerden er in de Diergaarde drie volwassen dwergzeepaardjes. Twee overleden en één mannetje, dat eieren in zijn buidel droeg, overleefde en zorgde uiteindelijk

Nieuws uit Blijdorp voor nageslacht. Zeepaardjes hebben namelijk een merkwaardige wijze van voortplanting waarbij de jongen niet door het vrouwtje maar door het mannetje worden 'gebaard'. Het mannetje is voorzien van een broed buidel. Bij een paring deponeert het wijfje haar eieren rechtstreeks in de buidel van het mannetje. Dan duurt het nog enkele weken voordat de eieren uitkomen en de jongen naar buiten komen. De baring is vaak een inspannend karwei , waarbij het mannetje zich in allerlei bochten wringt om de jongen naar buiten te persen . De kleine zeepaardjes verhuizen uit voorzorg naar het marien laboratorium achter de schermen waar ze nog beter kunnen worden geobserveerd. In ieder geval blijven er in het publiekslab nog altijd een aantal zeepaardjes te zien, maar dan van twee andere soorten. Het betreft de opvallend grotere Caribische zeepaardjes (hier is al eerder mee gekweekt) en de gestreepte zeepaardjes. Het voedsel van de diertjes bestaat uit kleine kreeftachtigen zoals pekelkreeftjes die ook in het publiekslab zijn te zien . Zeepaardjes behoren tot een van vele vissoorten waar Blijdorp mee wil kweken om zo de eigen populatie in het Oceanium in stand te houden. Van zeepaardjes is bekend dat er populaties worden bedreigd door overbevissing. Helaas worden zij veelvuldig in gedroogde vorm toegepast in de traditionele geneeskunst. Zeepaardjes komen in een aantal soorten voor langs de gematigde en tropische kusten van praktisch alle continenten. Dwergzeepaardjes leven vooral langs de kust van Florida, Texas en de Bahamas. In Diergaarde Blijdorp is verder een zeldzaam Prins Alfredhertje geboren. Het jong is een mannetje, Baloy genaamd. Met moeder Althea, vader Chico en zusje Aparri woont hij samen met de veel grotere koedoe-antilopen. Ondanks het contrast tussen de grote, imposante koedoes en de kleine Prins Alfredherten, kunnen beide diersoorten het prima met elkaar vinden . Vooral de kleine Baloy, echt 'een dwergje onder de reuzen', zoekt regelmatig contact met zijn grote 'vrienden '. Elke morgen huppelt hij vrolijk als eerste naar de koedoes toe om ze te besnuffelen ter begroeting. Op hun beurt bui gen zij dan vriendelijk voorover naar hun piepkleine vriendje voor een wedergroet. Zelfs de volwassen bok met grote horens lijkt van de kleine Baloy gecharmeerd . Moeder Althea lijkt er doorgaans niet veel moeite mee te hebben, hoewel ze de begroetingen vanaf een afstandje in de gaten blijft houden en soms ingrijpt als ze dit echt nodig acht. Dan blijkt dat uiterlijk kan bedriegen : De kleine hertjes kunnen behoorlijk dapper en fel zijn in tegenstelling tot de gemoedelijke koedoes. In 1999 ontving Blijdorp vier Prins Alfredherten uit twee verschillende tuinen . Uit dit groepje konden twee onverwante fokstellen worden samengesteld. Het doel was en is om samen met de dierentuinen van Mulhouse, West-Berlijn, Münster, Chester, Chemnitz en Agrate Conturbia (Italië) een bijdrage te leveren aan het internationale fokprogramma van deze diersoort. Een jaar later werd het eerste jong al geboren. Voor Althea is dit het derde jong. Het andere paartje is te vinden in de Maleise bosrand van het Azië-gedeelte. Prins Alfredherten leven van nature op de Filippijnen, op de westelijke Visaya eilanden Negros en Panay. Helaas is nog maar een fractie over van de oorspronkelijke fauna op de eilandengroep. Ontbossing en jacht hebben veroorzaakt dat de herten op minder dan vijf procent van hun eigenlijke leefgebied voorkomen . In 1988 kreeg het Prins Alfredhert van de IUCN officieel de status 'bedreigd', maar desondanks is de soort sindsdien alleen maar verder teruggedrongen en plaatselijk zelfs ver-

dwenen. In gevangenschap leven nog zo'n 100 dieren. Door met deze herten in dierentuinen te fokken , wordt getracht op korte termijn een 'reservebestand' in gevangenschap op te bouwen . Het Europese fokprogramma werkt samen met dat op de Filippijnen. Op de Filippijnen wordt bovendien geprobeerd het natuurlijk leefgebied zoveel mogelijk te beschermen. Op bescheiden wijze draagt Blijdorp ook bij aan de bescherming van de Filippijnse flora en fauna ter plaatse . Dit gebeurt met inzet van financiële middelen, maar ook met kennisuitwisseling.

Logeerpartij Vanuit Amersfoort kwam olifantenkoe Winthida logeren. Het is reeds voor de derde keer dat deze dame naar de Rotterdamse Diergaarde kwam, in de hoop zwanger te raken. Tot nu toe is dat niet gelukt, hoewel Alexander elke keer zijn best heeft gedaan. Bij olifanten kun je via bloedmonsters vrij nauwkeurig berekenen wanneer zij vruchtbaar zijn. Waarschijnlijk zat men er de vorige keren net naast. Winthida verbleef een kleine maand op het buitenperk bij Alexander. Op 18 juli vertrok zij naar Arnhem, als gezelschapsdame voor een eenzame soortgenoot aldaar. Er is nog een reden waarom zij niet terugging naar Amersfoort. Winthida is met haar 35 jaar de leid koe van de Palong aan het spelen - Foto: Koos van Leeuwen Amersfoortse kudde. Zij ziet niets in de 10-jarige bul Sammie. De jongeman kreeg dan ook geen enkele kans om met de andere dames te paren. Er was dus veel onrust in de kudde. Als Winthida zwanger is mag zij over een jaar terugkeren naar Amersfoort. Meteen nadat Winthida was vertrokken , werd de bruidssuite opnieuw in gereedheid gebracht. Ditmaal kreeg Palong visite, en wel van Thong Thai . Deze 14-jarige olifantendame is afkomstig uit Münster. De Allwetterzoo Münster is ons wel bekend omdat Bernhardine daar enkele jaren gewoond heeft. Ook Alexander komt uit deze tuin. Voor Palong geeft deze logeerpartij hopelijk de nodige afleiding. De speelse bul tobt al maanden met een pijnlijke en stijve voorpoot. Nu maar hopen dat hij en Thong Thai elkaar heel aardig vinden!

Nieuw verblijf Komodovaranen De Komodovaranen hebben de beschikking gekregen over een nieuw, super-de-luxe ingericht verblijf in de voormalige Amazone-hal van het Rivièrahal-complex . De beide Rotterdamse Komodovaranen werden in 1994 geboren in de National Zoo van Washington DC Ze verhuisden in oktober 1995 naar Blijdorp en het mannetje is inmiddels al ruim twee meter lang. En daar kan nog wel een metertje bij komen! Tegen die tijd weegt hij dan een kleine honderd kilo. Het vrouwtje (dat nu ongeveer anderhalve meter is) zal niet veel groter worden dan twee meter en blijft onder de 50 kilo lichaamsgewicht.

,

Komodovaranen komen uits luitend voor op enkele kleine eilanden in Indonesië: Kom odo, Rinca en Flores . Hoewel de soort in Indonesië wettelijk beschermd is, betekent het kleine verspreidingsgebied een kwetsbare positie voor de wilde populatie , die enkele duizenden Komodovaranen omvat. Am erikaanse en Europese dierentuinen willen er daarom alles aan doen om ook buiten Indone sië een populatie gezo nde Komodovaranen op te bouwen en in stand te hou den. Diergaarde Blijdorp coördineert het Europese fokprogramma voor de Komodovaranen en heeft daarmee dus een voorbeeldfunctie te vervullen. Het nieuwe verblijf voldoet in alle opzichten aan de geformuleerde eisen voor een maximale behuizing. Het Komodovaranen-verblijf is ongeveer 120 m 2 groot en is ingericht met veel tropische planten. De bodem bestaat uit zand en klei , zodat de varanen kunnen graven en een ruim bassin wordt door de dieren zeker erg op prijs gesteld. Het dak en twee wanden laten natuurlijk daglicht in het verblijf doordringen en in de zomer kan het dak geopend worden . Voorlopig bewoont alleen de mannelijke varaan het nieuwe verblijf: het vrouwtje is elders in de Rivièrahal ondergebracht. Komodovaranen hebben een solitaire levenswijze en ook het (nog jonge) paar heeft tot dusverre weinig met elkaar op. Het nieuwe verblijf biedt veel meer ruimte om de dieren aan elkaar te laten wennen en er is rekening mee gehouden , dat plaatsing van een eventueel noodzakelijke scheid ingswand mogelijk is.

Rotterdamse prairie Enkele weken na de opening van het nieuwe bizonverblijf, verhuisden ook de volwassen bullen naar de Oceaniumzijde. Het oude bizon perk is gereed gemaakt voor de onagers. Deze halfezels stonden sinds de aanleg van het gorilla-eiland een beetje afgezonderd achter de Kiboko . Met de indrukwekkende stieren erbij is het beeld van de bizon kudde weer compleet. Regelmatig reis ik 's avonds met de trein vanuit de richting Utrecht naar Rotterdam. Vroeger zocht ik liefst een plaats links aan het raam, om nog even een bl ik op de dierentuin te kunnen werpen . Sinds de opening van de nieuwe bizon prairie , kies ik liever een plaats aan de rechterkant. De bizons lopen s'avonds regelmatig met z'n allen boven op de heuvel. Een fraai gezicht, zo'n kudde bizons in het late zonlicht, met op de achtergrond de skyline van Rotterdam. Tekst: Monlque van Leeuwen-Maat Bronnen: persbenchten Diergaarde BIljdorp en "De Nleuwsbnef, maandelijkse uitgave van de vnjwillige rondleiders In BIljdorp

Zoo'n boek

over apen, apen en nog eens apen Veel dierentuinbezoekers worden door apen aangetrokken. Of dit nu komt doordat apen veelal actieve dieren zijn, waarnaar het dus leuk is te kijken. Of dat het komt door de gelijkenis en de verwantschap die wij met deze dieren hebben. Er is een speciale band tussen aap en mens. Wist u overigens dat de verwantschap tussen chimpansees en mensen groter is dan tussen chimpansees en gorilla's? De recent uitgebrachte vierdelige serie boeken over apen is voor dierentuinfans dan ook een genoegen. De boeken zijn verschenen in de BBC-serie 'Cousins'. Deel één heet 'Apen, onze verwanten' en is geschreven door Robin Dunbar en Louise Barrett. Beiden hebben zelf uitgebreid onderzoek naar primaten gedaan. Dit deel bevat vier hoofdstukken met de titels: 'de wereld van de primaten', 'de halfapen', 'de apen' en 'de mensapen'. In het eerste hoofdstuk wordt uitgelegd wat primaten onderscheidt van andere zoogdieren . Er zijn momenteel zo'n 230 primaten bekend , maar er worden nog steeds nieuwe soorten ontdekt zoals bijvoorbeeld de recent ontdekte ' Prins Bernhard-aap' . Zijn officiële naam is Callicebus bernardi. Zijn Nederlandse ontdekker heeft hem zo genoemd in verband met zijn oranje baard. Het boek beschrijft dat primaten in drie hoofdgroepen worden onderverdeeld: de mensapen, waartoe ook de mens behoort, de apen en de halfapen (bijvoorbeeld lemuren). In de dr ie volgende hoofdstukken worden deze groepen een voor een besproken. Ieder hoofdstuk begint met een algemeen informatiegedeelte over de betreffende groep, daarna volgt een deel waarin een aantal soorten specifieker wordt beschreven en waarin ze getoond worden middels een 'pas(oto'. Dit boek is zeker geen encyclopedie waarin alle primaten beschreven worden , wel geeft het boek een prima indruk over primaten en hun leefgewoontes, leefgebieden en uiterlijk. Door de vele prachtige foto 's is het ook een heel plezierig boek om door te bladeren . De overige drie deelt jes zijn kleiner van formaat en ook aanzienlijk dunner. In deze boeken wordt steeds één apengroep behandeld : bavianen, gorilla's en chimpansees. Navraag bij de uitgever leert dat er helaas geen andere delen meer zullen verschijnen . Wijzelf hadden graag ook nog deeltjes over gibbons en orang oetangs uitgegeven zien worden . Maar helaas dus.

Zoo'n boel< De drie delen zijn door drie verschillende auteurs geschreven, maar vormen toch een duidelijk geheel. Ten opzichte van het eerste, grotere deel komen de foto's, die hier vanzelfsprekend kleiner zijn, wat minder mooi uit. Grote foto's zijn immers meestal mooier. 'Gorilla's, de grootste apen' is voor Blijdorpliefhebbers waarschijnlijk het leukste deel. In het eerste hoofdstuk wordt wat algemene informatie gegeven over deze mensapen: Wat eten ze? Waar leven ze? Welke soorten zijn er? En hoe zien ze eruit? In de daaropvolgende hoofdstukken is er uitgebreid aandacht voor het sociale leefpatroon van de gorilla's, de leidende mannetjes in de groepen en de intelligentie van de gorilla. Die intelligentie blijkt erg groot. Zo weten gorilla's waar ze in welk seizoen moeten zijn om voedsel te vinden en weten ze bovendien op een intelligente manier voedsel op te nemen. Zo hebben ze bijvoorbeeld een listige manier om brandnetels te kunnen eten zonder zich te bezeren. Het boek vertelt ook iets over de relatie gorilla - mens. Aan de ene kant brengt de mens de gorilla op de rand van uitsterven , terwijl er aan de andere kant mensen en dierentuinen zijn die er alles voor doen dit niet te laten gebeuren. Gorilla's, de grootste apen is geschreven door Michael Bright. Tamsin Constabie studeerde onder andere dierkunde en heeft het deel over de chimpansees geschreven:'Chimpansees, sociale woudbewoners'. In 94 pagina's weet zij op een aantrekkelijke manier veel informatie over deze dieren te vertellen . Jammer is wel dat er relatief weinig aandacht voor de bonobo's is. Ook chimpansees blijken zeer intelligente dieren. Dankzij een stukje hersenen dat over de beide hersenhelften heen ligt, de neocortex, kunnen deze dieren denken. In de ingewikkelde groepsstructuren waarin deze dieren leven is dat een groot goed. Wat wij ook niet wisten is dat er wel vier ondersoorten bestaan: de gemaskerde chimpansee, de zwartkop chimpansee, de langhaar chimpansee en de Pan troglodytes vellerosus, die nog geen populaire naam heeft. Het boek beschrijft uitgebreid het groepsgebeuren inclusief de gelaatsuitdrukkingen en de geluiden die daarbij worden gebruikt. Ook het opgroeien van jongeren in de groep wordt beschreven. Het aardige is dat je je na het lezen van dit boek realiseert dat iedere chimpansee een echte eigen identiteit heeft en buitengewoon intelligent is. Ongelooflijk dat juist deze dieren zo door de mens in het nauw zijn en worden gebracht.

agressie. Het zal u inmiddels niet meer verbazen als blijkt dat ook dit stuk van hun gedràg veel ingewikkelder in elkaar zit dan je had gedacht. Net als de andere delen eindigt ook dit boek met een handig lijstje met andere boeken over de behandelde onderwerpen en toepasselijke internet websites. Alles bij elkaar is met het verschijnen van deze vier boeken op een prettige manier een heleboel informatie beschikbaar gekomen over een groot aantal apensoorten . Voor hen die zich al flink in apen hebben verdiept is er misschien weinig nieuwe informatie (maar wel prachtige foto's!). Voor alle 'aapanalfabeten', zoals ook wij, zijn het mooi uitgevoerde informatieve boeken. Eigenlijk typisch boeken die in souvenirwinkels van dierentuinen te koop zouden moeten zijn. Om de prijs hoeft u het in ieder geval niet te laten. Apen, onze verwanten Robi n Dunbar & Louise Barrett Gorilla's, de grootste apen Michael Bright

----ISBN: 90 246 0626 8

Prijs: € 31.75

ISBN: 90 246 0628 4

Prijs: € 13.50

Chimpansees, sociale woud bewoners Tamsin Constabie

ISBN: 90 246 0627 6

Prijs: € 13 .50

Bavianen, overlevenden van het Afrikaanse continent Louise Barrett

ISBN: 90 246 0625 X

Prijs: € 13.50

Tekst: Jos en Anne Mane Nljkamp Hosman e

ZomerhofMuys ~ Makelaars & Taxateurs o.g.

Deel vier tenslotte leverde ons de meeste nieuwe informatie op. omdat het een groep apen beschrijft die wij niet zo goed kenden: de bavianen. Schrijfster Louise Barrett gaf dit deel de naam: 'Bavianen, overlevenden van het Afrikaanse continent'. Net als de andere boeken begint ook dit deel met een algemene beschrijving van het leven van de bavianen, die overigens van alle Afrikaanse apen het grootste verspreidingsgebied hebben . Jammer is dat de vijf ondersoorten in dit hoofdstuk niet met een foto naast elkaar worden getoond maar met niet al te beste tekeningen . Zo blijft het onderscheiden lastig. De verschillende ondersoorten blijken in gedrag soms sterk van elkaar te verschillen. Ook voor bavianen blijkt het een hele toer te zijn hun groepsleven goed te doorgronden. Vandaar dat de jongen lang bij hun moeder blijven teneinde alles goed te leren. Overigens blijken jonge chimps en jonge bavianen met elkaar te spelen. wat nogal opvallend is als je weet dat chimpansees ook bavianen vangen en opeten!

Gespecialiseerd in: * Aan- en verkoop van woningen * Nieuwbouw / * Taxaties

Het laatste hoofdstuk van dit boek behandelt hetgeen ons al het meest bijstond van deze apen: hun

Tevens vestigingen in Bergambacht, Rhoon, Hellevoetsluis en Woonmail Alexandrium III in Rotterdam.

Uw NVM makelaar in de buurt!

Hoofdweg 480, Rotterdam, Telefoon 010-207 22 22 www.zomerhofmuys.nIE-mail: [email protected]

Lijn 13

De Vriend voor uW" ogen en oren GEREEdschAPPEN • IJZERWAREN ElEkTRA • SANiTAiR • VERf • SlEUTElsERVicE

11 !S~C~EN~O~E!! ,I

Stall"Oweg

108 . Rotterdam.

ECHTE BAKKER

OIO .

Ee(rf;~u'l

;élr-.~fl' ~

crheo v.d.GJfam . Tevens uw leverancier voor horeca en catering

Hillevliet 15 Tel.: 0104859657 Fax: 010-4850027

Groene Hilledijk 255a Tel.: 0104232339

I "//('

i.l666052 1

't le

V

Lange Hilleweg 117 Tel. : 0104847835

Brasserie • Café-Restaurant

.!.!; -

Ons bedrijf is een verhaal apart. Kom het zelf ontdekken op loopafstand van Diergaarde Blijdorp. Voor een eenvoudige maaltijd van onze scherp geprijsde kleine kaart of een uitgebreid diner. Uw receptie , feestavond of vergadering verzorgen wij geheel naar uw wensen in onze inpandige zalenaccomodatie.

Wij verstrekken u graag informatie.

www.facet.nl 010 - 4611988

Tot liens! Bentickplein 1 - 3 • 3039 KL Rotterdam Telefoon 010 467 75 77

Geit Zakynthos, voorjaar 200 2. Dit is pas een eiland . Het ruikt hier een beetje naar zwembad . Het hotel is niet vo lgeboekt dus vinden we ligstoelen waar nog geen handdoeken op liggen. We zijn moe van het verteren van ons ontbijt. Aan de overkant proberen twee entertainers de her en der aanwezige Engelsen te toetsen op hun parate kennis . Prijzen en persoonlijke aandacht worden in het vooruitzicht gesteld : "Can anyone out there teil me which town the capitol of Italy is?" Een bloemetjesbadpak steekt haar hand op. " Ga nou effe mee Suzan , we lopen rond het hotel , een stukje naar de zee . .. " "Echt niet! Dan zijn we vanavond nog niet terug, " zegt ze. "What is the name of the football player who is married w ith Posh 'Spice'? De man van het bloemetjesbadpak veert, met het sportieve figuur van een beroepsdarter van achter zijn krant overeind . Zijn hoofd gloeit als hij het goede antwoord heeft gegeven . " Zullen we toch maar gaan , pa?" Het wordt zelfs haar te veel. We lopen over een begroeid afl opend paadje. Rechts van ons ligt tussen olijfbomen een boerderijtje. Het ru ikt naar bas ilicum en insecten zoemen . Paradijs .. . ! " Pa, het stikt hier van de bijen . Bhwaa, een vlieg, ik ga terug hoor! " "Hee, Suus, kijk een geitje." Het beestje staat met een lijn vast aan een pin in de grond , lekker van het onkruid te knabbelen. Even verderop staat er nog één , angstig weggedoken in een struik. We trekken haar voorzichtig naar ons toe, ze wil weg. Het touw zit veel te strak om haar keel; het steekt wel een centimeter diep in het vlees . Boven het touw is haar nek gezwollen . "Wat heeft ze?" vraagt Suzan . Ze kijkt beteuterd . Op deze leeftijd vinden kinderen dierenleed erger dan mensenleed . Ik leg uit dat het touw te strak zit, de knoop niet los kan en ze ziet zelf dat de geit begint tegen te stribbelen. Het boerderijt je ligt er verlaten bij, daar is ook geen hulp te verwachten . Het geitje zo achter laten? Dat kan niet. W ij terug om een zakmesje te halen. Bij de andere geit snij ik een stuk van de lijn af. We knopen het touwtje ruimer om de nek van ons geitje en halen het door de bevestigingsring. Nu moet ik de strop nog doorsnijden . Mijn vingers zitten vast tussen het oude touwen haar keel. "Suzan , hou haar vast! Ik heb haar kop, pak jij de achterkant." " We zijn nou net Steve en Terry van D iscovery Channel, Pa. Ik ben blij dat dit geen krokodil is! " Gelukkig, het touw is door, ze maakt een reutelend geluid alsof je een vacuüm pak koffie open knipt en springt zonder een blijk van dank haar struik w eer in . Terug bij het zwembad krijgt het bloemetjesbadpak net d'r prijs, ze had 18 van de 24 vragen goed . . Maar w ij hebben een geit gered . Theo.

Koraal onder de loep

Koraal onder de loep

Broeders en Vrijleggers

deze factoren zorgen ervoor dat de conditie van de koralen steeds verder achteruit gaat waardoor ze ook kwetsbaar worden voor ziektes. Sommige riffen bestaan nog maar voor 10% uit levende koraalpoliepen . Gelukkig dringt het steeds meer door dat de riffen moeten worden beschermd door het opzetten van onderwaterreservaten en het nemen van wettelijke maatregelen voor het gebruik van koralen . Het onderzoek in Blijdorp kan zoals gezegd ook een bijdrage leveren aan het herstel van beschadigde riffen door het terugplaatsen van gekweekte koralen mogelijk te maken.

In het vorige Vriendennieuws heeft u kunnen lezen dat de Vrienden het koraalonderzoek van de Diergaarde ondersteunen. Dit onderzoek loopt nu bijna een jaar en dus is het de hoogste tijd om de achtergronden voor dit onderzoek te belichten.

Nep Iedere bezoeker van het Oceanium geniet van de vele koralen die daar zijn te zien . Maar wist u dat de meeste koralen , zoals in het grote haaien bassin en de Cara"lbische aquaria, niet echt zijn maar van rubber? Blijdorp wil de bezoeker als het ware een duik laten maken in de Cara"lbische zee om de pracht van de riffen te laten zien. Koralen horen daar vanzelfsprekend bij . Maar koralen zijn zeer gevoelige organismen die de hoogste kwaliteit water nodig hebben . Oneerbiedig gezegd zorgt een aquarium vol knabbelende en poepende vissen niet voor het allerbeste leefmilieu voor koralen. Vandaar dat in de meeste aquaria nepkoraal is gebruikt. Een andere zeer belangrijke reden voor het gebruik van nepkoraal heeft te maken met de doelstellingen van Blijdorp. De Diergaarde streeft ernaar alleen dieren in de collectie te nemen waarmee kan worden gekweekt zodat de dieren niet uit de natuur hoeven te worden gehaald . Dit geldt dus ook voor de koralen. In de periode van de bouw van het Oceanium was van de voortplanting van koralen en andere zeeorganismen in gevangenschap nog maar weinig bekend. Daarom is in het Oceanium ook een marien laboratorium gebouwd dat zich toelegt op wetenschappelijk onderzoek. Eén van de onderzoeksprojecten betreft het onderzoek naar de geslachtelijke voortplanting van steen koralen .

SECORE In 200 I nam een koraalspecialist van de Universiteit van Essen, Dirk Petersen, contact op met Blijdorp. Hij had een onderzoeksvoorstel opgesteld voor onderzoek naar koralen . In samenwerking met Blijdorp, de Universiteit van Essen en het Curaçao Seaquarium is dit voorstel verder uitgewerkt en het vormt de basis voor het project SECORE, wat staat voor Sexual Coral Reproduction oftewel geslachtelijke voortplanting van koralen. Met de uitkomsten van dit onderzoek hoopt Blijdorp het kweken van koralen te kunnen stimuleren . Aquaria zijn dan niet meer afhankelijk van koralen uit de natuur, maar kunnen gekweekte koralen in hun collecties opnemen. Een veel belangrijker aspect is dat de in het laboratorium gekweekte koralen kunnen worden gebruikt om aangetaste riffen in de natuur te herstellen. Op dit moment is een groot gedeelte van de koraalriffen ernstig bedreigd. De oorzaken hiervoor zijn divers: klimaatveranderingen zorgen ervoor dat de groeiomstandigheden bij bestaande riffen steeds slechter worden . Daarnaast zorgen ontbossingen voor een continue aanvoer van slib in de kustgebieden . De koraalriffen raken hierdoor als het ware verstikt. Verder groeit de kustbevolking en wordt watertoerisme steeds populairder. AI M ichaël Laterveer en D irk Petersen bekijken koraalkolonies

Plant of dier? Koralen behoren tot de zogenoemde neteldieren. Nu zullen veel mensen bij het bekijken van een koraal niet meteen denken aan een dier. Maar als je door een vergrootglas zou kijken zie je op een stuk koraal talrijke kleine poliepjes die met tentakeltjes prooidiertjes proberen te vangen. Elk poliepje is een klein diertje dat als het ware bestaat uit een dubbelwandig zakje dat aan de bovenkant open is. Langs de rand van de opening zitten tentakeltjes. De opening dient zowel om voedsel op te nemen als om afvalstoffen uit te scheiden. De vertering van het voedsel vindt in de lichaamsholte plaats. Aan de onderkant gaat het zakje over in een voetschijf waarmee het poliepje vast staat op de ondergrond . Zoals gezegd bestaat koraal uit ontelbare poliepjes die samen een kolonie vormen. Zodra een poliepje afsterft blijft het kalkrijke voetje over en wordt het plekje al gauw ingenomen door een ander poliepje. Op deze manier groeit een koraalkolonie met gemiddeld I cm per jaar en ontstaat na duizenden en duizenden jaren een koraalrif. Bij sommige koraalsoorten is het mogelijk een nieuwe koraalkolonie te krijgen door een stukje af te breken . Deze vorm van voortplanting wordt ongeslachtelijke voortplanting genoemd en is te vergelijken met het stekken van een plant. Hierdoor ontstaat wel een soort monocultuur van koralen , immers bij het 'stekken' zijn alle poliepjes afkomstig van dezelfde voorouder. Het zijn dus klonen met dezelfde erfelijke eigenschappen als de moederkolonie. D it heeft als nadeel dat de kolonies kwetsbaar worden voor bijvoorbeeld ziektes en veranderingen in de leefomgeving.

Broeders en vrijleggers Naast de bovengenoemde ongeslachtelijke voortplanting bestaat er bij koralen ook nog een geslachtelijke voortplanting. Deze manier van voortplanten is heel belangrijk. Bij geslachtelijke voortplanting worden nieuwe kolonies gevormd door het uitgroeien van een bevruchte eicel. Door de bevruchting zijn allerlei combinaties van erfelijke eigenschappen mogelijk waardoor de nakomelingen zeer divers zijn . De diversiteit zorgt voor een veel grotere flexibiliteit en mogelijkheden om weerstand op te bouwen tegen ziektes. Elk poliepje in een koraalkolonie kan zowel eicellen als spermacellen produceren . Sommige soorten koraal, de zogenoemde vrijleggers, laten één of twee keer per jaar gedurende een paar nachten enorme

Koraallarfjes

Koraal onder de loep

Even voorstellen ...

hoeveelheden geslachtscellen vrij in het water. Bij andere soorten, de broeders, worden alleen de spermacellen vrijgelaten. Deze worden door naburige kolonies opgenomen om de eicellen te bevruchten . Na de bevruchting ontwikkelt de eicel zich tot een larfje van enkele millimeters groot. Bij de vrijleggers vindt dit in het water plaats. Bij de broeders ontwikkelen de larfjes zich binnen in de poliepen. Zodra de larfjes groot genoeg zijn komen ze vrij uit de poliepen. Bij beide soorten koraal laten de larfjes zich nu meevoeren met de stromingen op het rif op zoek naar een geschikt plekje om zich te vestigen. Is dit plekje gevonden dan transformeert het larfje zich tot een primaire poliep en hecht zich aan de ondergrond via de voetschijf. Het jonge poliepje heeft dan nog maar één doel: zo snel mogelijk groter groeien. Bij een bepaalde grootte is de kolonie groot genoeg om zelf weer geslachtscellen te gaan produceren en is de cirkel rond. Afhankelijk van de soort duurt het I tot 10 jaar voordat de kolonie 'volwassen' is.

Het redactieteam Nadat wij in deze rubriek in de voorgaande afleveringen het bestuur van onze vereniging hebben voorgesteld, leek het ons wel aardig om u ook eens kennis te laten maken met het redactieteam. Het team bestaat uit acht vrijwilligers; ieder met een eigen inbreng, die vaak aansluit bij persoonlijke interesses. Het is daarom niet vreemd dat hierdoor een mix van stijlen en invalshoeken ontstaat die bijdraagt aan het speciale karakter van ons blad.

Onderzoek in Blijdorp Het onderzoek in de Diergaarde heeft drie invalshoeken die allemaal betrekking hebben op de voortplanting van steenkoralen. Ten eerste wordt bekeken welke omstandigheden een rol spelen bij de productie van de geslachtscellen. Is dat eenmaal bekend dan kunnen deze omstandigheden in kweeklaboratoria worden nagebootst om voldoende geslachtscellen te krijgen voor de kweek. Het tweede deel van het onderzoek kijkt naar de vestiging van de larve. Uiteraard spelen zuurstof en voedselvoorziening een belangrijke rol. Maar er zal ook worden gekeken of er een voorkeur bestaat voor een horizontale of verticale ondergrond en bepaalde materialen . Tot slot wordt gekeken hoe de jonge poliepjes het beste kunnen worden opgekweekt.

Eerste successen Zoals gezegd loopt het onderzoek nu een jaar. Vorig jaar september zijn, met alle benodigde vergunningen en hulp van het Curaçao Seaquarium, een aantal volwassen koraalkolonies uit de Cara'lbische riffen gehaald. Deze kolonies zijn in het marien laboratorium onder verschillende omstandigheden gehuisvest om de juiste condities voor de productie van geslachtscellen te onderzoeken . Eén van de gebruikte koraalsoorten, het golfbalkoraal, een 'broeder', heeft inmiddels larfjes geproduceerd. Dus dat is een goede start! In het volgende nummer van Vriendennieuws zal verder op het onderzoek en de tot nu toe behaalde resultaten worden ingegaan . Eén ding is duidelijk: Blijdorp draagt met ondersteuning van de Vrienden een steentje bij aan het behoud en herstel van de koraalriffen . Tekst: Alex Schouten en Angellne Peters Met dank aan: Michaël Laterveer en Dirk Petersen. Diergaarde BIljdorp. Foto's. Diergaarde Blijdorp •

Tot 1996 was de productie van ons blad een eenmanskarwei van het toenmalig bestuurslid Marc Damen. Tot hij Marcel Kreuger tegen kwam die aanbood hem te helpen. Nadat zij in Vriendennieuws lezers hadden gevraagd om te schrijven over andere dierentuinen, kwam een stuk binnen van Alex en Angeline. Ook hun werd verzocht mee te werken . Jos, Anne Marie en Gerhard volgden kort daarop. Monique versterkte het team vanaf begin 1998 met haar botanische artikelen en eind 1998 werd het team uitgebreid met Theo en in 200 I was het internet een reden om ons team te complemen teren met Jenny.

-

-- - - -

-

-- -

--

-

-

-

~

-

-

--

-

-

Even voorstellen ... Monique van Leeuwen-Maat is onze plantenliefhebster. Naast haar liefde voor dieren en dierentuinen is zij van ons het meest geïnteresseerd in de flora. Artikelen over de beplanting, de botanische dienst of nieuwe inrichtingen schrijft zij sinds 1998. De rubriek 'Nieuws uit andere dierentuinen' is ook regelmatig van haar hand . Wil je haar voor een onmogelijke keus plaatsten dan zou je deze concertvioliste en muzieklerares moeten vragen te kiezen tussen leven zonder muziek of leven zonder dierentuinen . Met haar ruim 40 leerlingen, twee jeugdensembles en het orkest waar ze zelf in speelt, klaagt Monique rond de Pasen en Kerst wel eens over tijdgebrek. Waar anderen last krijgen van een 'muispols', dreigt bij haar een 'strijkerselleboog' . Monique hecht veel belang aan de juiste sfeer tijdens onze vergaderingen . Kritiek best, maar zeg het een beetje aardig. En, 0 ja, ze is ook nog getrouwd met Koos, de secretaris van onze vereniging.

Jos Nijkamp is een goedmoedige huisarts uit Delft. Hier gaat achter een flink postuur een amateurornitholoog schuil. Zijn interesse gaat uit naar alle dieren , als er maar veren op groeien . Het is grappig om te zien hoe hij over een verblijf van zeldzame primaten heen naar een net aangefladderd vogeltje staat te kijken , en zich afvraagt of dit misschien de bij nog niemand bekende geelgestreepteblauwsnaveltjiftjaf is. Jos is iemand die zichtbaar en aanstekelijk genieten kan van de kleine dingen van het leven . Naast vogels kijken en fotografie is koken (en genieten van het resultaat) ook één van zijn favoriete bezigheden. De stukjes Vogelwijzer worden geschreven door Jos en Anne Marie. Dit wisselen ze af door ook regelmatig iets over zoogdieren te schrijven . Anne Marie Nijkamp-Hosman is binnen ons team nogal veelzijdig, en vooral praktisch. De artikelen schrijft zij samen met Jos , haar man . Ze mag graag de rode draad tijdens de vergaderingen vasthouden. Zij is ook meestal degene die ons eraan herinnert dat we de data voor volgende bijeenkomsten nog moeten vastleggen. Naast doktersassistente is ze lerares ziektekunde, heeft interesse voor muziek, zingt (zowel in de badkamer als in amateurgezelschappen, en verzamelt kerstgroepen (de inhoud van de stallen). Anne Marie is iemand, die beroepshalve geoefend is om zich af en toe 'stevig op te stellen' . Zij is duidelijk in haar mening en attent. Wie Jos en Anne Marie leert kennen vraagt zich niet af wanneer zij elkaar hebben ontmoet, zij waren altijd al samen . Het tweede stel in de redactie zijn Alex Schouten (milieu-adviseur) en Angeline Peters (wekzaam bij de Dierenbescherming). Zij schrijven vaak over onderzoeken, fokprogramma's, het Bernardinefonds e.d .. Ze zijn net als Jos nogal geïnteresseerd in vogels. Naast vogels hebben apen hun bijzondere aandacht. Er wordt hiervoor zelfs overspel gepleegd want ze geven rondleidingen op Apenheul. Maar als zelf Ton Dorresteyn in het bestuur van Apenheul zit, moet het doen van vrijwilligerswerk in 2 dierentuinen toch ook kunnen! De toewijding van A&A blijkt alleen al uit het feit dat ze voor onze vergaderingen vanuit Utrecht moeten komen.

De lievelingsdieren van Alex zijn de dwergoeistities: omdat ze zo brutaal uit hun oogjes kijken en voor niets of niemand bang zijn. Onder andere boeit hem de vraag hoeveel nog niet ontdekte kleine apensoorten er nog zouden kunnen zijn in de Amazone. Dat de meeste bezoekers het verblijfJe in Blijdorp voorbij lopen op weg naar hun grote broers de gorilla's kan hem niet deren . Alex voelt zich niet bezwaard om tijdens vergaderingen zo nu en dan een flink kritisch geluid te laten horen. Angeline laat zich omschrijven als 'er zijn, maar niet direct op de voorgrond ' Angeline kiest voor de serieuze benadering. Missch ien opvallend dat de stokstaartjes tot haar lievelingen behoren; omdat ze volgens eigen zeggen, 'heerlijk brutaal zijn en zich door niets of niemand laten tegenhouden.' Ze vindt het fantastisch dat zoveel knappe koppen en hand ige handen in diverse dierentuinen, niet in staat zijn een stokstaartbestendig verblijf te maken . Sinds 1996 zitten zij in de redactie nadat ze een stuk hadden ingezonden over ' behavioural enrichment' in de Zoo in Glasgow. Als dierentuinliefhebber in de redactie van een dierentuinblad gevraagd worden . Wat wil je nog meer ??? Hun toewijding blijkt alleen al uit het feit dat ze voor onze vergaderingen vanuit Utrecht moeten komen. Gerhard Tijssen is apotheker in een ziekenhuis in Dordrecht. In zijn vrije tijd versterkt hij het team dat de rondleidingen verzorgt. De diersoorten die zijn belangstelling hebben geven weinig warmte; vandaar de titel 'Koud bloed'. Reptielen , aquaria en terraria dat is wat Gerhard boeit. Bovendien heeft hij interesse in de ontwikkeling, en historie van dierentuinen over de gehele wereld . Toen we laatst met het redactieteam de dierentuin in Overloon bezochten , gaf Gerhard tijdens de koffie al de bezoekersaantallen weer uit het jaarverslag. Ook tijdens vakanties zijn natuur en dierentuinen belangrijke elementen voor hem . Nieuws uit andere dierentuinen en verslagen van de nimmer volprezen Vriendenreizen zijn vaak van zijn hand . Zijn vrouw Marianne weet hij regelmatig te strikken voor boekbesprekingen . Jenny Cockshull is onze laatste aanwinst van het redactieteam. Op dit moment is zij beroepsloos maar waarschijnlijk niet lang meer; de rust wordt haar te veel. Zij doet sinds een jaartje mee. Jenny is van oorsprong Engels maar heeft er zo 'n 30 jaar in Nederland opzitten . Een inburgeringcursus is voor haar niet meer nodig. Jenny is nogal automatiseringstechnisch aangelegd . Zij heeft 25 jaar ervaring in allerhande soorten computerwer k. Zij onderhoudt de fotodatabase voor de Vrienden en assisteert met hand- en spandiensten voor onze website http://www.vriendenvanblijdorp.nl die verzorgd wordt door Astrid Gelderblom (over haar meer in een volgend nummer van Vriendennieuws) Digibeesten en het Zoekplaatje zijn ook van de hand van Jenny. Zoals zij zelf zegt: 'Ik heb meer verstand van computers dan van dieren.' Haar lievelingsdier is met stip de leeuw. Maar takins en otters zijn ook heel leuk. Het functioneren van Jenny heeft iets van een Engelse taxi: is wendbaar, en trekt vanuit stilstand heel snel op. Jenny is een echte regelaar en napluizer. Met de juiste benadering kunnen we nog veel gepast misbruik van haar maken.

Even voorstellen ... Marcel Kreuger is onze hoofdredacteur en tevens de verbinding met het bestuur van de vereniging. Marcel is in Even voorstellen al uitgebreid als bestuurslid aan bod geweest. Wat toen onvermeld is gebleven is zijn voorliefde voor aardbeienmilkshakes van een zeker merk met rood embleem en een gele letter!

I CU~opQ CHp~CII. De specialist voor uw • Dagtochten • Personeelsreizen • Excursies

touringcarreis, zoals: • Bruiloften • Schoolreizen • Meerdaagse reizen

-

Theo van de Velde geeft beroepshalve im- en exportvoorlichting en zit sinds 1998 in de redactie. Van zijn hand is Lijn 13 en zijn de Logistieke onderwerpen. Hij heeft volgens eigen zeggen van veel dingen weinig verstand . Zijn voorkeur gaat uit naar reptielen, met name slangen ; die zijn heel fascinerend . Is nog een overblijfsel van een fobie uit de kleutertijd. Hierin vindt hij binnen de redactie slechts Gerhard als medestander. Eigenlijk vindt hij de mensen in de Dierentuin haast net zo leuk als de dieren . Met Lijn 13 probeert hij met een knipoog iets luchtigs toe te voegen . Naast het redactionele werk is het ook fijn om met elkaar mee te werken aan bijzondere projecten, zoals de openingen e.d. 'Het laat je merken dat het leven in Rotterdam niet alleen om con tainers draait. '

uis - Fax 0181 312 368

$dt. lPO/.IV f!lJuu'W.IV ASSURANTIE-ADVISEURS

• alle verzekeringen • pensioenen • hypotheken •

De voor dit werk noodzakelijke vergaderingen proberen wij vaak een thema mee te geven. De laatste keer was het een pizzaoverleg. Dit zegt iets over de aard en omvang van sommige van de leden. Regelmatig gaan we op 'werkbezoek' naar andere dierentuinen en eten we met elkaar. Haast overbodig maar toch even gezegd , natuurlijk voor onze eigen rekening. Als u zich afvraagt wat deze zo uiteenlopende mensen bindt, dan kunnen we zeggen: belangstelling voor dierentuinen, liefde voor de natuur en houden van lekker eten! Met deze introductie wordt gepoogd u een beeld te geven van de mensen die het blad maken. Zij doen dit met veel plezier en steken er heel wat tijd in. Mede met het oog op het komende jubileumjaar vragen wij u te reageren op de stukken die u van ons leest. Vertelt u ons gerust waar u meer over wilt lezen, wat u goed of minder goed vindt. Anekdotes misschien? Wij plaatsen normaliter geen ingezonden brieven maar kunnen uw inbreng wel goed gebruiken . Ook voor leuke ideeën voor ons 40 jarig jubileum kunt ons schrijven en natuurlijk e-mail en via onze website. Uw reacties worden gebruikt om te beoordelen of we nog op het goede spoor zitten . Tekst: Theo van de Velde

REPARATIE, VERKOOp' E HANDS. REPARATIE, VERKOOp, STALLING, REPARATIE, VERKOOp, STAlLING, NIEUW & , VERKOOp, STALLING, NIEUW & 2E HANDS. G, NIEUW & 2E HANDS. REPARATIE, IEUW & 2E HANDS. REPARATIE, VERKOOp, HANDS. REPARATIE, VERKOOp, STALLING, REPARATIE, VERKOOp' STALl G E ERKOO S"" LlING, Schepe nstraat 6d . Rotterdam ' Telefoon OIO 466 54 52

Noordsingel208 - 210 • 3032 BM Rotterdam tel.: 010 465 85 77 • fax: 01046645 45

nva::1;1id

Yldoocatenkantoor mr Cj( CXuiJer yespeclallseerd In o.a.: 9!rbeldsrechl ÖlraJrechl Cfámllierechl 91illeoliel 124 Ie Cfiolferdam . Ielefoon 0104(3665 44

I

Illegalen leder jaar binden we de strijd aan, mijn buurman en ik. Zadra het weer wat beter wardt nemen we de wapens ter hand. Het is haast een wedstrijd: wie verschijnt er het eerst in de arena? Nu moet u niet denken dat we een hekel aan elkaar hebben, mijn buurman en ik. Wij hebben een gezamenlijke vijand: we strijden tegen het

Terwijl ik voor het zoveelste jaar het zevenblad, een plaag voor iedere tuinier, probeer terug te dringen , voel ik tegelijkertijd een enorme bewondering voor deze plant. Wat ik ook uitspook om zijn groeikracht te stuiten, hij weet het altijd weer van me te w innen , en steekt ieder jaar zijn kop weer boven de grond . Dit jaar zoek ik mijn heil in een spuitbus met een of ander goedje dat ik op de bladeren moet spuiten, waarna de plant zal afsterven . Het werkt geweldig! In een dag zijn alle blaadjes bruin en verschrompeld; dat had ik jaren eerder moeten doen! Na een week verschijnen er echter doodleuk nieuwe bladeren , en begint het spel weer van voren af aan ... .. Nu meet mijn tuintje tien bij tien meter, dus dat is nog wel te overzien. Hoe gaan ze in Blijdorp te werk, zo vraag ik me af.

Inlandse flora In een gesprek met Reinier de Jong van de botanische afdeling leer ik dat we veel beter kunnen spreken van inlandse flora. Onkruid is namelijk niets anders dan planten die niet gewenst zijn tussen onze cultuurgewassen . Het zijn inheemse planten die hier van nature thu ishoren , en gewoon een plekje zoeken om te kunnen groeien en zich te vermeerde ren. Doordat zij in onze streek thuishoren , gedijen zij vaak veel beter dan de planten die wij zo graag in onze tuin willen hebben , maar die veelal uit andere streken komen. In onze tuin willen we alles eigenl ijk te netjes maken , en daardoor brengen we onszelf in de probLemen. Als we de tuin gedeeltelij k laten verwilderen heeft hij een veel natuurlijker uiterlijk. De wilde planten zijn een verrijking voor de tuin . Zij maken het beeld minder steriel. Bovendien trekken zij allerlei dieren zoals vogels en vlinders aan. Toch doet ook Blijdor p er van alles aan om de gr oei van de inlandse flora binnen de perken te houden. Als dat niet zou gebeuren , zouden deze planten uiteindelijk de anderen overwoekeren. Zo is het zaak om de bor ders flink vol te planten. Waar planten staan groeit immer s geen 'onkruid '. In de natuur gaat het nu eenmaal zo dat elk stu kje kale aarde meteen wordt bezet door wilde planten . Planten hebben zo 'n enor me expansiedrift; het kleinste stukje grond is al genoeg om er iets te laten groeien. Ze kunnen zelfs tussen stenen groeien. Daarvan zijn fraai e voo r beel den te vinden in de Diergaar de. In de Maleise bosrand bijvoorbeeld , kunt u tussen de stenen onder andere tongvarens aantreffen. Oorspronkelij k waren ze in een border aangeplant , maar ze zaaien zich spontaan uit en zorgen voor een natuurl ijk beeld . Als planten eenmaal een plekje hebben verover d kunnen de wortels grote dr uk uitoefenen; zo ku nnen sommigen zi ch zelfs een weg banen door beton en asfalt heen!

Wieden en nog eens wieden ... In de Diergaarde wordt 'onkruid' meestal met de hand gewied. U zult er geen grote maaimachines aantreffen, en ook de schoffel komt er nauwelijks aan te pas. Gif is natuurlijk uit den boze in een tuin waar zoveel dieren leven en bezoekers komen . De borders worden regelmatig bijgehouden . In de separatiestukken (dit zijn de groeneilanden in de dierverblijven) worden de meeste wilde planten aangetroffen . Pas als de begroeiing echt te ruig wordt, gaat men daar aan het wieden . Hoewel zeer arbeidsintensief, heeft het handmatig wieden als voordeel dat je heel selectief te werk kunt gaan. Doordat je er met je neus boven op zit kun je beter bepalen wat je weg wilt halen , en wat je wilt laten staan . Niet alle wilde planten worden namelijk verwijderd . Vanwege hun fraaie bloeiwijze worden juist veel planten getolereerd . Denkt u daar bij maar eens aan de gele toortsen in het moerasgebied en planten als vingerhoedskruid , ooievaarsbek en balsemien . Deze planten worden niet aangeplant, maar komen spontaan aanwaaien . Heel veel inheemse soorten zi jn te vinden in Blijdorp, van ordinaire tot heel bijzondere zoals de wespenorchis. Zulke bijzondere soorten zijn natuurlijk heel we lkom. Wilde planten worden in de regel niet verplaatst: planten groeien immers beter op de plek die ze zelf hebben uitgekozen . Alleen als zij bedreigd worden door bouwwerkzaamheden wil men weleens ingrijpen . De grootste 'plagen' voor de hoveniers zijn brandnetel , distel en haagwinde. En toch hebben ook zij een belangrijke functie in de natuur. Vlinders zoals de dagpauwoog zetten hun eitjes af op de brandnetel, en putters en groenlingen zijn verzot op distelzaden . D us ergens is het maar goed dat er geen tijd is om alle borders even zorgvuldig 'onkruidvrij' te maken . Gele toorts tussen de stenen Foto: Monique van Leeuwen

Bijzondere gasten Zaden en sporen van planten komen op verschillende manieren de Diergaarde binnen . Zij kunnen meeliften op kleding en schoeisel van mensen, of in de vacht van zoogdieren . De wind zorgt voor de nodige verspreid ing, evenals zogenaamde straalstromen . D it zijn harde, hoge win den die een snelheid van wel 300 km per uur kunnen bereiken (Dergelijke straalstromen zijn ook verantwoordelijk voor het dunne laagje woestijnzand, waarmee onze auto's soms bedekt raken) . O ok vogels zorgen ervoor dat planten zich spontaan uitzaaien . Sommige zaden kunnen pas kiemen als zij een vogel maag gepasseerd hebben. Er komen ook wel zaden en sporen mee via voer en materialen die Blijdor p binnenkomen . Op die manier is de traliezwam Blijdorp binnengesmokkeld. Deze paddestoelensoort komt oorspron kelijk uit Zuid-Frankrijk. Via een partij bamboe is hij jaren geleden de tuin binnengekomen , en nu is hij een jaarlijks terugkerende gast. O nderzoek door de gemeente naar de in heemse planten in D iergaarde Blijdorp heeft onlangs opgeleverd dat er alleen al ruim tweehond erd soorten paddest oelen in de tui n voorkomen!

Nu tref ik zelf regelmatig bekende soorten als elfenbankjes (zie foto voorpagina), vliegenzwammen en eekhoorntjesbrood aan . Maar heeft u weleens gehoord van de zadelkluifzwam , de bleke franjehoed of het gewoon korthaarsch ijfje? Paddestoelen met de meest fraaie namen blijken in de Diergaarde voor te komen . Gelukkig staan deze geheimzinnige planten veelal op onopvallende plaatsen, waar ze op onverwachte momenten opdui ken . Sommige hebben een cyclus van maar 24 uur. Binnen die tijd komen ze tot ontwikkel ing, zetten hun sporen af, en verdwijnen weer onder de grond . Veel paddestoelen groeien op dood hout. Een boomstronk in de grond is een prima plek voor paddestoelen . Er zijn ook soorten die in bomen groeien, zoals de oesterzwam en de honingzwam. Hoewel zij fraaie plaatjes kunnen opleveren helpen zij hun gastheer helaas wel om zeep. Onder de hoveniers waren op 5 juli ook nogal wat illegalen te vinden (zie foto). In het kader van het Opzoomeren had de staf aangeboden om een dag te helpen in de strijd tegen het 'onkruid'. Onder deskundige leiding van de 'echte' groene vingers waren heel wat helpende handen bezig. Rotterdamser kan het eigen lijk niet! Opzoomeren In BlIJdorp - Foto: Momque van Leeuwen

Tuindip Terug in mijn eigen tuintje schrik ik van de tuin van de buren : hij is helemaal kaal gemaakt!!! Er is een grote vijver gegraven die wel een kwart van het oppervlak beslaat. Daarin drijft alvast een plastic eend. Mijn buurman , die al geruime tijd in een 'tuindip ' zat, heeft de strijd opgegeven. H ij begraaft zijn strijdbijl samen met het onkruid onder worteldoek. Daarover heen komen houten vlonders. Enkele planten heeft hij gered en in potten geplaatst, de rozenstr uiken vinden een plekje in mijn tuin. Twee weken later kruip ik, met mijn spuitbus in de aanslag, als een soort revolverheld door de struiken. Wederom ben ik op jacht naar zevenblad. Terwijl mijn haar steeds verder verward raakt in de liguster, werp ik af en toe steelse blikken op mijn buurman. Met een biertje in de hand zit hij aan de r and van de vijver. Hij kijkt tevreden rond in zijn onkruidvrije tuin . Toegegeven : een beetje jaloers ben ik we!. ...... maar opgeven? Dat nooit!

Tekst: Monlque van Leeuwen-Maat Met dank aan: Reinier de Jong, botanische afdeling Diergaarde Blijdorp

t).()

C

.-t).() .-N .-. .---

~Cl.)

I.

-C RI

Adreswijziging

Ja, ik ga verhuizen en wil ook in de toekomst Vriendennieuws blijven ontvangen. Daarom stuur ik deze adreswijzing op. Oude gegevens Dh ~/mevr : --------------------------------------------

Lidnummer (indien bekend): Adres: ----------------------------------------------Postcode: ----------W'oonplaats: ------------------------Telefoon: _____________________________________________

Nieuwe gegevens Verhuist per (datum): --___________________________________ Adres: ________________________________________________ Postcode: ___________ Woonplaats: _________________________ Telefoon: _ ____________________________________________ E-mail: ______________________________________________ Giro-/Banknummer: _____________________________________

Sonoystraat 6a - 3039 ZT Rotterdam - Tel: OIO - 4676637

MAVEMAT B. V. Onderhoud en reparatie van stalen steigers. In-en verkoop stalen steigers, nieuw en gebruikt. Verhuur stalen steigers. Verhuur accommodaties. Verkoop stalen stapelbalcken.

MAVEMATB.V. Boonsweg 25 3274 LH Heinenoord Telefoon 0186 60 09 77 Telefax 01866004 87 Email [email protected] Website www.mavemat.nl

Mutaties in de Diergaarde

(23 april 2002 - 30 juni 2002) HOTELCOMPLEX

HOTEL - RESTAURANT

BIJ GREENSIDE VOELEN DE GASTEN ZICH IN HUN ELEMENT... Blijdorp zorqt qoed \loor haar dieren en Greenside \loor haar qasten. Wilt u zich thuisvoelen als een zeehond in de Waddenzee of de meeuwen in de Slufter, dan is een verblijf bij Hotelcom plex Greenside echt iets voor u. Bel ons en vraaq naar de speciale arranqementen . Tot ziens op Texel...

In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde. Voor deze lijst is gebruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven . Er kan dus tussentijds het een en ander z ijn veranderd. Ook kunnen dieren zich (niet z ichtbaar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meest actuele lijst vindt u op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de flam ingo's. Ontvangen 2 zwarte dikkopschildpadden , 2 Afrikaanse doornstaartagames, I roodsnaveltoekan , I roodstaartkaketoe, 2 kraagpapegaaien , I vuurkruinbaardvogel , 2 paradijstangara's, 2 zwaluwtangara's, I geelkeelli jster, 3 muismaki's, I mutslangoer, 6 Europese hamsters, I zeeotter, 2 Maleise civetkatten, I Aziatische olifant, I poedoe. I anoa. 2 bizons.

Geboren 2 kathaaien , 15 dwergzeepaardjes, Caribische zeepaardjes, 3 Ambonese doosschildpadden , 2 Madagascar-reuzendaggekko's, 10 dwergbaardagames, 4 r ingpythons, I I Aziatische grottenslangen , 3 rode flamingo's, 5 roze flamingo 's, 5 zilverreigers, I kluut, 2 zwartvoetpinguïns, 5 aalscholvers, I paradijskraanvogel , I jufferkraanvogel , I Vonder Decken-tok, 2 blauwvleugelkookaburra's, I toco toekan , 2 manenduiven, I oranjebuikvruchtenduif, I zwartnekvruchtenduif, I witte muskaatduif, I Scheepmakers kroonduif, I gestreepte muisvogel , I blauwgezichthoningeter, 3 Molonetti-spreeu wen, 2 Bali-spr eeuwen, I zandwallaby, 2 dwergoeistiti 's, 3 vissende katten , 3 Europese wi lde katten , 5 wolven , 4 stokstaartjes, 2 kleine panda's, 3 zeeleeuwen, 2 hutia's, 2 knobbelzwijnen , I PrinsAlfredhert, I elandantilope, I addax, I bizon .

Verloren I makreel , 2 doktersvissen , I hertogvis , I knorvis, I poetsgrondel, I goudvoor hoofdkaakvis, 2 r idderanolissen , 2 vierstreepslangen, I maisslang, I Californische lintslang, I r ingpython, I kro.eskoppelikaan , I zwartvoetpinguin, I rode flam ingo, I sperweruil , 2 Palawanpauwfazanten , 3 roodbuikpar kieten, I w it kap-Cubaduif, 2 blauwgezichthoningeters, 6 textorwevers, I zandwallaby, I relmuis , I korenwolf, I dwergmuis, I kleinklauwotter, I ku ifhert, I poedoe, I elandantilope, 2 Indische anti lopen . Verzonden

Hotel-Restaurant Greenside, Stappeland 6, 1796 BS de Kooq. Texel Telefoon 0222-327222 - Fax 0222-327333 E-mail: [email protected] - Internet: www.hotelqreenside.com

I roeiroei , I Temmink-tragopan , I gewone kroonduif, I oranjebui kvr uchtenduif, I zwartnekvr uchtenduif, I roodstaartkaketoe, I Lapland -uil, I VonderDeckentok, 2 sneeuwkaproodborsttapuiten , I Braziliaanse tangara, I I ri jstvogels, 2 Bali-spreeuwen , I muismaki , 2 ko renwolven, I jagoearoendi, 2 Europese nertsen, I Przewalskipaard , 2 Arabische oryxen , I elandantilope, I Indische anti lope, 2 Szechuan-takins.

I

Verslag

Verslag

Vriendenreis naar de dierentuin van Keulen

Witkapbijeneter . Foto: Ineke SIiJkoort

Op zaterdag 20 april was het dan weer zover. De eerste reis in 2002 van de Vrienden ging weer van start. Met 52 Vrienden (en introducés) vertrok de bus van Europa Express om acht uur in de morgen richting Keulen, waar we om kwart over twaalf aankwamen. Het was een hele zit. Onderweg werd het beter weer, en de zon kwam er ook nog door. Meegenomen dus. Bij de poort werd er door mevr. Waldemann van de rondleiders service een praatje gehouden, waarna we op eigen gelegenheid de tuin in konden.

In Keu len kan je als bezoeker de doorsnee verzam eling dieren zien met een paar soorten die er uitspringen zoals de witte oeakar i (al een hoogbejaarde aap) en de saiga antil ope, vroeger in meer tuinen te zien maar tegenw oordig erg zeldzaam . De tuin is bekend door de collect ie apen en halfapen. D eze dieren zitten deels in ver blijven met gazen loopgangen naar buiten, waar de eveneens van gaas ve rvaardigde buit enverbl ijven verhoogd zijn aangebracht. Voor de geïnteresseerde bezoeker nou niet zo'n fi jne oplossing. Vaak zijn de dieren slecht te zien door al dat gaas. Rechtsom de tuin doorl opend kom je de roofdieren tegen, en hoe kan het ook anders in D uitsland, de beren . Een aantal soorten waaronder de grizzlybeer. De beren zijn gehuisvest in oudere, maar nog zeer acceptabele ver bl ijve n.

S-~ ~

,;..""';,.

Doorlopend kom je aan het einde van de tu in een voorbeeld tegen van de vernieuwingen, die ook hier gaande zijn, in de vorm van het tropenhuis. Nog een beetje kaal want alles moet nog groeien en als het buiten warm is, wat tijdens ons bezoek het geval was, is het binnen echt tropi sch benauwd. Bij het bezoek aan dit gebouw krijg je een beetje een onbestemd gevoel. Het is niet echt du idelijk wat hier nou de bedoeling is. Een verzameling van een aantal ver-

,.,. ~~~ : ';- ''r J blijven die op de een of andere manier niet af zijn .

Salga • Foto: Ineke Slljkoort

Verrassend zijn de grote volières, aan de linkerkant van de tuin. Wat bewoners betreft, een verzameling vogelsoorten die beslist niet overal te zien is.

Verder zijn er in de grote vijvers vele soorten eenden, ganzen en waadvogels te zien. Voor vogelliefhebbers best aardig. De dierenverbl ijven zijn over het algemeen in goede toestand en tevens voldoende ruim, zodat de dieren uit de voeten kunnen. Ook in deze tuin is men druk bezig met vernieuwingen . In de nabije toekomst zal er ook een nieuw olifantenverblijf worden gebouwd , waarin deze dieren volgens de modernste opvattingen gehouden zullen worden. Het aquarium ligt buiten de tuin en hier moet dus ook apart voor betaald worden. Door het gebrek aan tijd was het niet meer mogelijk om het aquarium te bekijken . Na een geslaagd bezoek aan een aardige dierentuin werd om vijf uur in de middag de terugreis aangevangen. Na onderweg nog wat gegeten te hebben kwamen we om half tien weer in Rotterdam aan. En nu maar uitkijken naar de volgende reizen . Tekst: Tom Slijkoort

-~

_-_.

.....

Witte Oeakan . Foto: Ineke SliJkoort

De schildpaddencrisis Ditmaal in deze rubriek geen bespreking van een bepaalde diersoort of groep van dieren· uit de groep van de reptielen, amfibieën, vissen of overigen, maar aandacht voor de opvang van in beslag genomen en bedreigde schildpadden uit Azië. De informatie is verkregen door een gesprek met reptielenverzorger Henk Zwartepoorte. In december 2001 is in de pers en ook in publicaties van Blijdorp zelf veel aandacht besteed aan de redding van een partij in beslag genomen Aziatische schildpadden in de haven van Hong Kong. In dit artikel hopen de auteur en de medewerker van Blijdorp iets meer inzicht te geven in de achtergronden van deze actie en het vervolg voor Blijdorp en de betrokken organisaties.

Omdat Henk Zwartepoorte als bestuurslid actief is bij de TSA werd hij ook betrokken bij de hulpvraag uit Hong Kong. Er was nauwelijks ervaring met de opvang van zo'n grote hoeveelheid schildpadden . Toch besloot Diergaarde Blijdorp om namens en in overleg met de EAZA twee medewerkers te weten Henk Zwartepoorte en dierenarts Willem Schaften aar naar Hong Kong te sturen om schildpadden naar Europa te halen. Terwijl de voorbereidingen liepen werd al duidelijk dat van de 10.000 schildpadden nog 6S00 exemplaren over waren.

Henk Zwartpoorte Foto: Gemard 1ïJssen

Uiteindelijk zijn duizend schildpadden naar Europa gehaald en versp reid over in totaal 27 dierentuinen van de EAZA. Naar Amerika zijn ci r ca 5000 schildpadden gestuurd. Bij de opvang en verspreid ing hebben Nederlands organisaties als Blijdorp , Burgers Zoo en Iguana Reptielenzoo een grote rol gespeeld . Vaak moesten ad hoc zaken of opvang geregeld worden , omdat vooralOosteuropese tuinen gedane toezeggingen niet konden of wilden nakomen.

Het ve rhaal neemt, zoals bekend , een aan vang in december 200 I wanneer een partij van zo 'n 10.000 schildpadden verpakt in zeecontainers door de douane in Hong Kong wor dt onderschept. Dit gebeurde omdat duidelijk was dat minstens twee C ITES soorten (zie ook Logistiek 2001 -4) in de partij aanwezig waren namelijk: Callagur Cuora Ambonensis bornensis en

In Blijdorp zijn de sch ildpadden opgevangen in de Van Reesemakas. Deze kas was hier eigenlijk ongeschikt voor en is provisorisch geschikt gemaakt. Een belangrijk punt was het laten herstellen van de schildpadden , die vaak ernstig verzwakt of beschadigd waren voor verder transport naar andere dierentui nen . Op dit moment zijn in Blijdorp nog zes schildpadden van de Hong Kong crisis aanwezig: vier Ambonese doosschildpadden en twee zwarte dikkopschildpadden . Heeft de hele geschiedenis rondom de onderschepte partij uit Hong Kong nog gevolgen voor Blijdorp of de TSA? Zou men het weer doen? Om met het laatste te beginnen . Zo 'n grootschalige actie zou men op dit moment in Blijdorp en de TSA alleen weer doen bij enkele honderden exemplaren van een zeer ernstig bedreigde soort. Anders is het nauwelijks mogelijk of zinvol. Binnen de TSA (en ook EAZA) is door dit gebeuren de aandacht gegroeid voor samenwerking tussen particu lieren en dierentuinen maar ook voor in situ opvang/bescherming van Aziatische schildpadden. D it betekent dat dierentuinen nauw samenwerken met natuurparken , opvangcentra in de landen van herkomst om herintroductie mogelijk te maken .

(Ambonese doosschildpad). De containers Cuoze tin fasack _ Foto: Gerhard Tijssen waren , dit bleek later, afkomstig uit Maleisië en via Macau in Hong Kong gekomen . De douane zocht deskundigheid bij een lokale botanische tuin met een kinderboerderij. Deze groeide het echter snel boven het hoofd , omdat aanvankelijk sprake was van enkele honderden dier en terwijl dit aantal snel toenam tot 10.000.

Mogelijk zullen de dierentuinen van Rotterdam, Jersey en Münster hierbij een centrale rol gaan spelen. Een stap in de goede richting is het feit dat Henk Zwartepoorte halve dagen werkzaamheden verricht ten behoeve van de Aziatische schildpadden en dat de dierentuin van Münster een speciaal centrum opent voor deze schildpadden .

Op dat moment zocht de tuin in Hong Kong ondersteuning bij de Turtle Survival All iance (TSA). De TSA is een wereldwijd werkende organisatie gericht op bescherming van schildpadden . De belangrijkste aandachtsgebieden van deze organisatie zijn soortbehoud, de bescherming van leefomgeving en habitat van de schildpadden en het oprichten en ondersteunen van fokprogramma's of stamboeken . Alhoewel deze organisatie slechts enkele jaren bestaat is toch reeds besloten om de wereldwijde organisatie op te splitsen in enkele regionale organisaties (te weten een Amerikaanse, een Europese en een Australische afdeling). Een belangrijke taak is het contact leggen tussen de stamboeken die bestaan voor schildpadden bij particulieren en bij dierentuinen. Iets wat tot voor kort nauwelijks bespreekbaar was. Hierbij wordt getracht samen te werken met de EEP's en ES B's van de EAZA.

In Blijdorp zijn op dit moment nog steeds Aziatische schildpadden aanwezig. In de collectie waren reeds Ambonese doosschildpadden (naast de Komodovaranen) , maar achter de schermen zijn nog meer soorten als de driestreepdoosschildpad (Cuora trifasciata) en de bloemrugschildpad (Cuora galbinifrons) , Chinese streepnekschildpad (Ocadia sinensis) en de Vietnamese waterschildpad (Mahremyx anamensis) . Mogelijk zal in de toekomst in de (verbouwde) Rivierahal een speciale hoek komen met Aziatische schildpadden, waar de schildpadden voor het publiek zichtbaar zijn ..

Tekst: Gerhard TIJssen OndersteUning. Interviewen Informatie: Henk Zwartepoorte. replleienpost Blijdorp . •

Mevrouw J. Boogaard uit Nieuw-Beijerland stuurde ons onderstaand gedicht. waarbij zij zich liet inspireren door de Olympische spelen:

Word peet ouder Een babyolifantje zonder moeder of allomoeder (tante uit de kudde) is hopeloos verloren. Zonder liefde en zorg sterft het binnen 24 uur. Vrienden van de Olifant steunt twee olifantenweeshuizen die de olifanten opvangen. verzorgen en begeleiden bij de reïntegratie in de natuur. Eén weeshuis in Kenia en één in Thailand. Voor 52 euro per jaar geeft u een babyolifantje een nieuwe toekomst. U kunt zelf kiezen of u peetouder wordt van een Afrikaans of van een Aziatisch olifantje. U ontvangt jaarlijks een certificaat. een foto van het olifantje. een videofilm en elk kwartaal een nieuwsbrief.

Word abonnee Wilt u alles lezen over olifanten? Wordt dan abonnee van het tijdschrift de Olifant. In het enige Nederlandse tijdschrift over olifanten vindt u mooie foto's. reportages, interviews, achtergronden en natuurlijk het laatste nieuws. Voor slechts 10 euro ontvangt u de Olifant vier maal per jaar.

Kom naar het Olifant Festival Op 8 september nemen de olifanten bezit van De Brabanthallen in 's Hertogenbosch. Voor het Olifant Festival wordt de Paradezaal omgetoverd tot een Oosters dorpplein. U kunt er terecht voor de expositie van Olifant in Beeld. videofilms. projectstands en nog veel meer olifanteninformatie.ln de aangelegen Carousselbar kunt u niet alleen een consumptie halen. maar ook uw ervaringen met andere Vrienden en peetouders uitwisselen. Als olifantenliefhebber mag u dit Festival dus niet missen!

Meer informatie? U kunt ons bellen (026) 321 56 66 ofkijk op www.olifanten.org een email sturen mag natuurlijk ook.

Stichting Vrienden van de Olifant zet zich in voor bescherming van de olifant door steun aan concrete projecten, zoals het Olifantjes Weeshuis en het Olifanten Ziekenhuis. Met meer vrienden kunnen we meer projecten steunen.

Het Nieuwe Land 8 6828 DZ Arnhem

r 026 321 56 66 f 026 322 9' 35 [email protected] I www.olifanten.org

Op de Olympische Spelen van dieren. heeft de zilverreiger altijd wat te vieren. AI komt hij en zijn maats. nooit verder dan de tweede plaats. De goudvink daarentegen , boekt keer op keer de zege. De reeën en de herten hebben het wel naar hun zin, maar meer dan een bronsttijd zit er niet in. Ze lopen achter de omnivoren, die zich weinig aan de regels storen. Halen zij geen plaats aan de top, vreten ze hun medespelers op. Op het nummer atletiek, is de springbok echt uniek. Hoe hard de anderen ook gaan , alleen de vlo kan hem verslaan. De hanen lopen zich het schuim op de lippen, aangemoedigd door de scharrelkippen. De katers laten zich niet onbetuigd, want, hun stoeipoezen staan aan de kant . De apen hebben de grootste lol, als discus gebruiken ze een schol. Het arme beest vreest voor z'n leven, had liever in de zee gebleven. De haaien winnen van de dolfijnen , die blijven bij het zwemmen niet binnen de lijnen . Maar bij het schoonspringen halen ze met gemak, altijd wel een gouden plak De schildpad zit achter in het peloton, dat meedoet aan de marathon. Hij is niet op tijd binnen, maar vindt meedoen belangrijker dan winnen. Het nijlpaard en de neushoorn hebben ruzie, want de neushoorn heeft de illusie, dat op de 100 meter sprint. hij met een hoorn lengte wint. De olifanten worden gediskwalificeerd, want men had geconstateerd, in hun slurf zat een liter nandrolon , en men vond dat dat niet kon . Maar al waren ze de klos, ze trompetterderden er lustig op los. Onder leiding van een baviaan, die ook voor de bijl was gegaan . Hij won de race , maar dat was nep, want hij zat boordevol met pep. Bij het boksen met een kangoeroe , aan z 'n vierde medaille toe. Want geen dier wil met hem in de ring, dus krijgt hij automatisch zo 'n ding Als dan de spelen worden gesloten, zakken ze allemaal door hun poten . Maar als het even kan zijn zij, er over vier jaar toch weer bij!

Oplossing zoekplaatje

DigiBeesten

2002-2

Een digibeet is iemand die geen verstand heeft van computers, internet enz. Een DigiBeest daarentegen weet er alles van! Bent u al een DigiBeest of wilt u er een worden? Deze rubriek laat zien hoe veel informatie er in het digitale tijdperk op internet te vinden is over dieren, hun leefwijze, dierentuinen enz enz .....

Foto's Yvonne RaalJmakers

In 2003 bestaat de Vereniging Vrienden van Blijdorp 40 jaar. Ter gelegenheid van dit jubileum willen wij de Diergaarde een bijzonder geschenk aanbieden. Op verzoek van Diergaarde Blijdorp gaan we sparen voor een nieuw. ruim en meer natuurlijk verblijf voor de Sumatraanse tijgers (panthem tigris sumatrae). De soort Panthem tigris kent 8 geografische rassen . Digibeesten is deze keer geheel geweid aan deze prachtige dieren. www.museon .nl/objextra/sumatra.htm Voor het geval dat u niet weet waar Sumatra ligt ... www.minangkabau.nl/nederlands/geschiedenis .htm Meer achtergrond informatie en geschiedenis. members.lycos.nlltijgersite/woongebied .html Kaart met woongebieden van tijgers (h ele wereld). www.tijger.nl.nulnteressante weetjes. mooie foto's. info over de evolutie. levenswijze, leefomgeving enz. members.lycos.nl/tijgersite Zeer uitgebreide site met veel info. prachtige foto's, films . kleurplaten. achtergronden . www.pantera.nl/bibliotheekltijger Info over o.a. prooien. bedreigingen en voortplanting. tijgersite.myweb .nl/indexned.html Fotogalerie. leuke quiz en 'Japie' de kat die denkt dat 'ie een tijger is www.5tigers.org The Tiger Information Center heeft veel wetenschappelijk informatie (Engels) www.wnf.nl/wnf/website/default.cfm? Op de site van het Wereld Natuur Fonds, vindt je onder de kop 'dieren ' meer info over bedreigde diersoorten - Tijger aantallen vroeger en nu.

Ga ook eens kijken bij Cito

www.esso.com/eaff/essobenelux/nI730/ pagea.htmIEsso heeft een tijger als symbool van het bedrijf. Zij ondersteunen de 'Red de Tijger' actie . Nog meer info (in het Engels) bij www.5tigers.org/Directory/savethetigerfund.htm www.academischeboekengids.nl/artikelen/art2001 /art02nr27.html _Een interessant cultureel-antropologisch onderzoek over mens-dier relaties in Sumatra. communities.zeelandnet. nI/data/ti jgersfindex.php?page - I 3&showpage -486 Tijger info + Twee korte films over (Bengaalse) tijgers en een heleboel tijger geluiden.

De Subaru Impreza Sportswagon, standaard met All Wheel Drive voor de beste grip op de weg.

Kom langs voor een vrijblijvende proefrit

www.worldwildlife .org/fun/make tiger.cfm World Wildlife Fund's Engelstalige pagina met een leuke doe het zelf tijger voor de kinderen . www.creature-creations.com/siberiantigerpuzzle.htmIDownload twee (Siberische) tijger puzzels. ambacht.net/bushidojo/ leden/humor/ maak tijgerbalsam.html Recept voor tijger balsem! www.mandala.be/chineseastrologie/chinese3.htm De tijger in Chinese astrologie. www.freddo.nl/sb/tijger/tijger.htm Spreekbeurt van Maria Westerling - ze kreeg een 8 hiervoor!

Alle links zijn direct aan te klikken op www.vriendenvanblijdorp.nl (links) Als u een leuke site weet. stuur dan een mailtje naar [email protected]

Vier onze 40-jarige vriendschap met een nieuw tijgerverblijf! Met uw hulp gaan we dit realiseren. U kunt uw gift overmaken naar postbankrekening 1357803, o.v.v. 'gift jubileumgeschenk tijgers'. Bij voorbaat dank!

Tekst: Jenny Cockshull

--------------------------~~--

Vogelwijzer

Vogelwijzer

Dansers in Blijdorp (Kraanvogels 11)

Het huidige stel Mantsjoerijse kraanvogels in Blijdorp is bijzonder: beide vogels zijn 'wildvang' en dus van groot belang om de genen pool (van deze vogels) in dierentuinen zo groot mogelijk te houden. De vogels zijn gevangen in Noord Korea en zijn respectievelijk in 1992 (het vrouwtje) en in 1997 (de man) naar Blijdorp gekomen. Helaas lukt het tot nu toe niet om met deze vogels te broeden. Ook een poging om dit koppel , als pleegouders, eieren van een ander stel uit te laten broeden mislukte. Waarschijnlijk zal dit stel volgend jaar worden vervangen door twee nieuwe vogels.

Wie van kraanvogels houdt komt in Blijdorp goed aan zijn of haar trekken. Maar liefst vijf soorten zijn er te bewonderen en regelmatig is een aantal soorten ook met jongen te zien. Na in de vorige vogelwijzer iets verteld te hebben over deze intrigerende vogels in het algemeen, vertel/en we deze keer iets over de soorten die in Blijdorp te zien zijn.

Overigens was Blijdorp in het verleden wel succesvol met deze soort. Van 1965 tot 1991 werden er maar liefst 21 jongen gefokt, allemaal van slechts één vrouwtje. Ze werd uiteindelijk 42 jaar! Blijdorp beheert voor deze vogels het EEP.

Mantsjoerijse kraanvogel De Mantsjoerijse kraanvogel is de grootste Blijdorpse soort. Hij wor dt maar liefst I meter 50 hoog en kan tot wel 12 kilogram wegen . Deze vogel leeft in het noorden van Japan, waar hij een standvogel is. Hier komt ook zijn wetenschappelijke naam vandaan: Grus japonensis Uapanse kraanvogel) . Broedgebieden van deze statige vogel zijn ook in noordoost China en zuidoost Rusland te vinden. Vogels die in deze gebieden leven zijn wel trekvogels. In de winter trekken ze respectievelijk naar Korea en centraal-oost China. De Mantsjoerijse kraanvogel is sterk aan water opl,,,,,rfiiï1zowel in als buiten het broedseizoen. Hier vinden ze namelijk ÓOK lïUn-voedsel: insecten, vis, amfibieën en knaagdieren, maar ook 'gro"envoe ' als rijst. ____ Broeden doen deze vogels in diepe water tot wel 50 cm ., waar ze in de buurt van riet een hoog nest bouwen van riet en gras. Meestal worden er twee eieren gelegd die na ruim een maand broeden uitkomen . Beide oudervogels zorgen aarna nog zo'n drie maanden voor hun jongen. Na drie tot vier jaar zijn deze jongen dan geslachtsri) . Ook de andere kraanvogels in Blijdorp hebben een vergelijkbare broedcyclus. De Mantsjoerijse kraanvogel is de op één na zeldzaamste kraanvogel : in het w ild zijn er nog maar zo'n kleine 2000. Toch is dit relatief veel als je bedenkt dat er na WOII nog maar 33 vogels in Japan over waren. Voedingsprogramma 's en het markeren van elektriciteitsdraden bleken belangrijke maatregelen, met name de laatste . Hierdoor nam de sterfte ten gevolge van het ertegenaan vliegen met 70% af! Ook dierentuinen dragen hun steentie bij aan de instandhouding van deze prachtige vogel. Veel jonge vogels zijn alweer met succes uitgezet in hun natuurlijke leefgebied . In het Aziatisch moeras in Blijdorp vinden we ook een koppel Mantsjoerijse kraanvogels. Deze vogels doen het goed met elkaar en hun medebewoners (eenden) in het moeras. Had de vorige man een hekel aan woerden (mannetjes eenden), deze verdraagt ze prima. Alhoewel u en wij het verschil tussen man en vrouw niet goed (zullen) kunnen zien, is dat voor de verzorgers geen probleem . Zij kunnen aan de kleur van de ko'fJ-zien wie wie is.

)ufferkraanvogels Niet veel verder in het Aziatisch moeras vindt u in de Diergaarde een andere soort kraanvogels: de jufferkraanvogels . Deze soort is veel kleiner: ze worden niet langer dan 90 cm en niet zwaarder dan twee tot drie kilogram. Het natuurlijk leefgebied van deze vogels vinden we in centraal Eurazië - van de Zwarte zee tot in Mongolië - maar ook in India en de regio van Tsjaad en Ethiopië, waar ze overwinteren . Aan de voornamelijk grijze kleur is te zien dat deze soort, meer dan de Mantsjoerijse kraanvogel , op het land leeft. Hun leefgebied bestaat uit savannes, steppen en zelfs woestijngebieden, als er maar water in de buurt is. In bepaalde leefgebieden passen ze zich zelfs zo aan de mens aan dat ze op akkers te vinden zijn. Ze voeden zich voornamelijk met zaden en klein op de grond levend 'grut'. Wereldwijd leven er nog circa 200 000 jufferkraanvogels in het wild . Toch gaat het niet overal goed, in veelleefgebieden staat hun habitat onder druk. In de 1ge eeuw zijn ze in de Balkan en Spanje zelfs verdwenen . De jufferkraanvogels in Blijdorp zijn al aardig op leeftijd : de man is van 1980, de vrouw van 1976. Ze zijn nog afkomstig van de dierentuin in Wassenaar en kwamen in 1986 naar Rotterdam . Hier hebben zij in al die jaren al voor heel wat nageslacht gezorgd . AI 26 jongen zijn van dit ouderpaar in de Diergaarde geboren . Ook dit jaar kropen er op 24 april twee jongen uit het ei. Eén van hen is helaas overleden aan een worminfectie, zijn broer of zus doet het prima. Het geslacht van kraanvogels wordt in Blijdorp overigens bepaald middels DNA onderzoek van een veertje. Alle jonge kraanvogels krijgen vijf tot zeven dagen na hun geboorte een ontwormingskuur. Omdat ze voer vanuit de grond pikken (naast het voer dat ze aangeboden krijgen) lopen ze een verhoogd risico op wor m infecties. Helaas kwam deze kuur voor één jong dit jaar te laat.

Vv'tnel kraanvogel me1 Jongen· Foto:

Jas Nllkamp

Witnekkraanvogels Ook de witnekkraanvogel leeft in Azië. Het EEP van deze soort wordt beheerd door de dierentuin van Neurenberg. U vindt ze in Blijdorp in de Maleise bosrand . Zijn wetenschappelijke naam is 'Grus vipio '. Vipio staat voor het Spaanse woord dat kleinere eetbare kraanvogelsoort betekent. De witnekkraanvogel wordt ongeveer 1.2S m hoog en weegt zo'n 5 kilogram . Zijn leefgebied zijn de wetlands en de rivierdalen in noordoost Mongolië, noordoost China en zuidoost Rusland .

Net als bij de jufferkraanvogels is hun dieet voornamelijk plantaardig, alhoewel ze zeker in de broedtijd ook wel insecten en kleine ongewervelden eten. Momenteel leven er zo 'n 5000 witnekkraanvogels in het wild . Groot probleem voor deze soort is dat ze gevoelig zijn voor ziektes. In Blijdorp valt dat laatste gelukkig reuze mee, behalve worminfecties en 'ongelukjes', komen ze zeIden bij de dierenarts, zoals trouwens alle kraanvogels in Blijdorp. Ook het stel witnekkraanvogels is allang in Blijdorp (sinds 1976) en heeft al voor 32 nakomelingen gezorgd . Misschien heeft u ook dit jaar genoten van de twee kleintjes die op I en 2 april uit het ei kropen. Deze onschuldig uitziende baby's zijn tegen elkaar echter soms flink agressief. Zo zelfs dat dit jaar gedurende een maand de beide ouders elk met een jong gescheiden moesten worden omdat het oudste jong het op het jongste jong gemunt had. Gelukkig lijkt het nu weer goed te gaan en staan alle vier de vogels weer bij elkaar. Ook de oudervogels kunnen, met name als ze jongen hebben , flink agressief zijn. Verzorgers kunnen nooit alleen bij deze vogels omdat ze naar je ogen pikken , met alle ernstige gevolgen van dien. Vandaar dat u bij hun verblijf ook een bordje vindt met de waarschuwing dat deze vogels soms naar je gezicht kunnen pikken . Net als alle andere kraanvogels krijgen de witnekkraanvogels in de Diergaarde watervogel korrels te eten. Levend voer en groen zoeken ze doorgaans zelf in hun verblijf. Wanneer er jonge vogels zijn wordt er aan dit voer een mengsel van gehakt, meelwormen, kalk en kippenopfokmeel toegevoegd . Dit mengsel moet dan wel minimaal drie keer per dag worden aangeleverd . In Blijdorp zijn immers altijd een hoop mee-etende gasten.

Paradijskraanvogels Helemaal aan de andere kant van de dierentuin, aan het eind van het papegaaienlaantje, tegen de spoorlijn aan , vindt u het verblijf van deze indrukwekkende vogels. De paradijskraanvogel is een

Afrikaanse soort die, net als de jufferkraanvogel , voornamelijk grijs is en dus ook voornamelijk op het land leeft. Ze leven gedurende het gehele jaar op graslanden in de oostelijke en zuidelijke delen van Zuid-Afrika. Het zijn echte alleseters die alles opnemen wat ze voor de snavel komt. De wetenschappelijk naam voor deze soort is Änthropoides paradisea'. Anthropoides komt uit het Grieks en betekent: 'lijkend op een vrouw'. In vroegere tijden werden deze kraanvogels vergeleken met vrouwen vanwege hun gracieuze dansen, hun intelligentie en waakzaamheid. De paradijskraanvogels worden ongeveer 1.15 meter hoog en wegen rond de vijf kilogram. Bijzonder aan deze soort is dat het de enige soort is wier kop volledig bevederd is. Alle andere soorten hebben kale, meestal gekleurde delen op hun kop. Bij de paradijskraanvogels zijn de man en vrouw te onderscheiden aangezien de man groter is. Opvallend bij deze vogels is de 'cobra-achtige' kop . Met de paradijskraanvogels gaat het helaas ook niet goed . Sinds de jaren tachtig nemen hun aantallen flink af. In de Transvaal bijvoorbeeld is hun aantal met 90% gedaald . AI met al zijn er waarschijnlijk niet meer dan 21000 vogels in het wild over en als zo vaak is het verlies van habitat de belangrijkste oorzaak. Sinds tien jaar worden er gelukkig maatregelen genomen om deze vogels met hun prachtige kop te behouden. De Diergaarde bezit momenteel vier paradijskraanvogels, waarvan er echter twee zijn 'uitgeleend'. Het 'eigen' stel is er sinds midden jaren tachtig. De vrouw is afkomstig uit Keulen , de man uit Krefeld. Sinds 1989 kropen er in de Rotterdamse Zoo elf kuikens uit het ei. Ook dit jaar werd er weer een jong geboren . Het is een fantastisch gezicht om de ene ouder met het jong bezig te zien terwijl de ander ons bij het hek probeert weg te jagen. Van de paradijskraanvogels wordt er een Europees-stamboek (ESB) bijgehouden door de dierentuin van Lodz.

Kroonkraanvogels Zonder twijfel is de kroonkraanvogel dankzij zijn kroon, die bestaat uit opgerolde veren, de bekendste soort onder de kraanvogels. Ook dit is een Afrikaanse soort die in Blijdorp volledig op zijn plaats is bij de okapi's. Er bestaan twee soorten kroon kraanvogels die erg op elkaar lijken: de grijze of te wel de oostelijke en de zwarte of te wel de westelijke kroonkraanvogel (Balearicum pavonina) . Deze soor- _ ten zijn vooral uit elkaar te houden door de kleur van de kale huid achter de ogen . Bij beide is deze plek wit met rood. Bij de zwarte zit het rode gedeelte aan de onderkant, bij de grijze aan de bovenkant. De grijze heeft dan echter ook nog een ondersoort waarbij het rood zowel boven als onderaan zit: de Balearicum regulorum gibbericeps. En dit is de vogel die we in Blijdorp kunnen bewonderen . (Het bordje bij het verblijf klopt dus niet).

Ze worden ongeveer een meter hoog en wegen drie tot vier kilogram. Tot nu toe is het de Diergaarde niet gelukt met deze soort te fokken . Maar misschien keren de kansen nu er sinds maart dit jaar een nieuwe man is gekomen bij de vrouw die sinds 1998 in Rotterdam verblijft. Beide vogels zijn afkomstig van het N.O.P. (een papegaaienopvangcentrum in Veldhoven).

Siberische kraanvogels Zoals u heeft kunnen lezen heeft Blijdorp veel en goede ervaringen met kraanvogels. Vandaar dat het ook niet zo gek is dat de diergaarde het EEP gaat bijhouden voor de Siberische kraanvogels (Grus leucerogeranus). Wie weet is ook deze prachtige sneeuwwitte kraanvogel binnenkort in Blijdorp te bewonderen . Tenslotte vragen we aan de verzorger wat het meest indrukwekkend is aan kraanvogels in het algemeen . Het dansen! Paarbinding is bi j kraanvogels erg belangrijk. Het moet klikken. Om dit voor elkaar te krijgen en te onderhouden dansen kraanvogels. En ook wij vinden dit een zeer indr ukwekkend gezicht.

Tekst: Jos en Anne Mane Nljkannp Hosman Met dank aan Tjerk Wlersma en Rob Be~el·man. Diergaarde BIljdorp

•

I ~

Dierenpark Amersfoort, Amersfoort

Artis, Amsterdam

De neushoorns (Indische, waaronder een uit Blijdorp) hebben hun eerste duik reeds genomen in het nieuwe buitenbad van maar lieft 250.000 liter water. Daarnaast zijn ook sinds kort twee Perzische panters te zien . Het vrouwtje is afkomstig uit Frankrijk. Het mannetje komt uit Duitsland .

In de maanden mei en juni zijn veel jonge dieren geboren: wisenten, kleine panda's, kapucijnerapen , mara's, zeeleeuwen, bidsprinkhanen, lepelaars, ooievaars, jan-van-genten, reuzenijsvogels en Victoria kroonduiven . Voorts zijn circa 65 zeepaardjes te zien in het aquarium. In mei is zeekoe man JooP overleden. Dit dier heeft 42 jaar in Artis geleefd . Op zich een zeer bijzonder feit. Artis heeft nu nog slechts I jong zeekoemannetje. Omdat Artis besloten heeft de zeekoe uit de collectie te halen, zal dit mannetje op termijn verhuizen naar dierenpark Randers in Denemarken. In Artis is verder een nieuwe gorillaman gearriveerd : Ivo. Hopelijk zal deze wel bijdragen aan het fokprogramma van gorilla's binnen Artis. Zijn voorganger bleek helaas onvruchtbaar. Tot slot ook in Artis wordt nog steeds gewerkt aan verbetering en verandering van de zoo. Rondom de voormalige zebrastallen wordt gewerkt aan de Pampa. In dit gebied komen allerlei Zuidamerikaanse dieren zoals de capybara, manenwolf, miereneter, nandoes en lama-achtigen .

Burgers Zoo, Arnhem In Burgers is een breedlipneushoorntje geboren in het safaripark. Het bijzondere aan deze gebeurtenis is dat het maar liefst tweeëntwintig jaar geleden is dat de moeder haar eerste jong kreeg. Jammer genoeg is dat jong na vijf dagen gestorven . In de tussentijd heeft ze geen andere jongen gekregen: Verder is het nieuwe jakhalzenverblijf in gebruik genomen. Het verblijf is gelegen tussen de Sri-Ianka panters en de rend ieren . Het heeft dezelfde fraaie constructie als het panterverblijf en vormt daarmee nu een geheel. Hopelijk kan in dit nieuwe verblijf de goede foktraditie met deze soort worden voorgezet.

Noorderdierenpark Emmen Door een nieuw waterzuiveringssysteem kunnen de nijlpaarden sinds kort genieten van schoon water. Veel mest van deze dieren komt in het water terecht en met het oude systeem bleef het water troebel. Het nieuwe systeem pompt het water onder het stadscentr um van Emmen door naar een speciale waterfabriek waar het water gezuiverd wo rdt en hergebruikt. Dit alles maakt het mogelijk om de nijlpaarden zelfs op de bodem te zien lopen . Opnieuw is een olifant geboren in het Noor derdierenpark. Het is de tweede olifantenbaby dit jaar in een te verwachten r eeks van vier. Het is het derde kind van de moeder. Bij de geboorte was niemand aanwezig. Alle jongen in Emmen van de afgelopen jaren zi jn van dezelfde stier Naing Thein. Omdat de oudste dochter geslachtsrijp begint te worden wordt nu uitgekeken naar een andere stier. . Vier reusachtige soepschildpadden (tegenwoordig groene zeeschildpad) zijn verhuisd naar het nieuwe rifaquarium , dat gebouwd is op de nieuwe locatie van het park op de Noordbargeres. De schildpadden zijn al bijna dertig jaar in het park. Ze zijn in die periode zo gegroeid dat ze te groot geworden zijn voor het oude verblijf. Het nieuwe verblijf is wel zes keer zo groot en heeft een strandje waar eieren gelegd kunnen worden . Om de zwaargewichten van 200 tot 300 kilo te verplaatsen moesten de verzorgers gebruk maken van een hijskraan en een vrachtwagen . Tenslotte is de locatie Noordbargeres in gebruik genomen . In de eerste fase van realisatie vallen vooral het grote verblijf voor Humboldtpinguins en Wallangada op . Wallangada is een spectaculaire combinatie van geluid, licht, beeld , geur, interactieve ontdekkingsinstrumenten en levende dieren .

Nieuws uit andere tuinen Dolfinarium Harderwijk Dit jaar viert het Dolfinarium haar vijfjarig lustrum van de Lagune. Een uniek en natuurlijk biotoop voor dolfijnen, zeeleeuwen en vissen. Dit jaar vinden allerlei activiteiten plaats om dit te vieren ; o.a. een nachtje slapen bij de dolfijnen. Verder vermeldenswaardig zijn de geboorte van een Stellerzeeleeuw en een zeehond. Apenheul; dependance Kerkrade De afgelopen maanden is hard gewerkt aan het ontwerp van een nieuwe dierentuin te Kerkrade; het Gaia park. Dit park moet de dierentuin van de toekomst worden . Het park zal ontwikkeld worden in twee fasen. Bij de start zal het park een omvang hebben van IS hectare. Dit is vergelijkbaar met Artis of het (oude) Noorderdierenpark.Het bijzondere volgens directeur De Boer van Apenheul is dat de bezoeker een reis maakt in de tijd . De opening van het park wordt verwacht met Pasen 2005. Tekst: Gerhard TiJssen

Kroonprins Willem Alexander maakt kennis met de Humboldt -plngulns In de nieuwe uitbreiding van het Noorder Dierenpark. I I Juni 2002

Van de familie Koppenolontvingen we deze oude Blijdorp-ansichten. Misschien komt de toren ooit weer terug.

~

FOTOGRAFIE

t~ Yvonne Raaijmakers

21 september 2002 10 november 2002, I 1.00 -12.30 uur.

Najaarsreis naar dierenpark A mersfoort Winterlezing Martin van Wees

8 december 2002, I 1.00 - 12.30 uur.

Winterlezing Ben Westerveld

Tijgers in BJijdorp. Hoefdieren in BJijdorp 12 januari 2003, I 1.00 - 12.30 uur. 9 februari 2003, I 1.00 - 12.30 uur. 9 maart 2003, I 1.00 - 12.30 uur.

TROUWPLANNEN? En u wilt een spontane, sfeervolle en stijlvolle bruidsreportage? Maak dan een vrijblijvende afspraak om showalbums te bekijken.

Nieuwjaarslezing Ton D orresteyn . Winterlezing Winterlezing

De winterlezingen worden gehouden in het Eauditorium in het Oceanium. Vrienden hebben op de genoemde data tot aanvang van de bijeenkomst, en op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar, gratis toegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaan . Let op: Vanaf de eerste winterlezing kunt u bij de koffie-balie van de Vrienden in het Eaud itorium uitrijkaarten voor het parkeerterrein kopen!

Adresgegevens Blijdorp Diergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, Rotterdam. Bezoekersinformatie: 0 I 0-4431495 . Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam . Openingstijden : Het gehele jaar, iedere dag geopend! Wintertijd : 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09 .00 tot 18.00 uur.

,

Gezocht / Aangeboden Aangeboden: Blijdorpgeluiden vanaf augustus 1967. D. Bouwens, Hilledijk 220, 3074 GB Rotterdam, tel. 0 I 0-4864882.

Voor meer informatie of voor het maken van een afspraak kunt u bellen naar: 0104588979 of kijkt u op: www.bruidsfotografie.myweb.nl

----~~----------------------------------------------------

Heeft u een bijzondere dierenverzameling en zoekt u die ene ansichtkaart? Heeft u spulletjes die u wel wilt af staan? U kunt in Vriendennieuws een kleine advertentie plaatsen . Er zijn wel een paar spelr egels. Het gevraagde/aangebodene moet kort worden geformuleerd . U dient naam en telefoonnummer te vermelden. Het contact is rechtstreeks , de redactie heeft geen bemiddelende rol. Wij behouden ons het recht voor om - bijvoorbeeld vanwege plaatsgebrek- advertenties niet of later te plaatsen .

U kunt uw mededelingen opsturen naar: Redactie Vrienden nieuws M. Kreuger Goudsesingel 235d 303 I EL Rotterdam