24-11-2010
Multiculturele dementiezorg
Programma !
Ine Bertens,
!
Wijkverpleegkundige migrantenzorg Thebe
!
&
Özgül Uysal MSc, (neuro)psycholoog & projectleider Symbol-studie (afd. Geriatrie/AMC)
! ! ! ! ! !
Zorg op maat migranten families die zorgen voor dementerenden Zorg op maat gaat over het ondersteunen al dan niet cultuurspecifiek.
Kennismaking en ervaringen uit de praktijk Voorbeelden uit de zorgpraktijk Dementie bij allochtonen Aandacht voor de familiezorgers Interculturele communicatie Het testen van analfabeten anderstaligen SYMBOL-studie Tips voor de dagelijkse praktijk Vragen, discussie met deelnemers
Neem nou Mevr. Burgmans Zeer gelovig
Woont met zus (84) ook vergeetachtig, na cva met redelijk motorisch herstel
katholiek Neef en zijn gezin zorgen voor tantes
!
!
Communicatie over hoe te ondersteunen als de dementerende of de familie een ander culturele of taal achtergrond hebben dan de zorgverlener of behandelaar. Ieder mens (iedere familie) is uniek dus in principe is alle zorg cultuurspecifiek!
Gaat samen met zus naar een PG dagverzorging
Slaapt in bedstede & vele trapjes in oud huis
Culturele achtergronden in de zorgpraktijk Iedere zorgsituatie kent minimaal 3 culturen: culturele achtergrond van patiënt / familie
!
culturele achtergrond van hulpverleners
!
cultuur van de organisatie (ziekenhuisafdeling, thuiszorg)
Diagnose dementie
Spreekt / verstaat alleen haar eigen Brabants dialect
Kwetsbaarheid bij migranten Specifiek voor oudere migranten: VAAK " "
!
Altijd met broer en zus op boerderij gewoond en voor de ouders gezorgd
" " " " " " "
geen volledige AOW naaste familie in andere landen diabetes, hart & vaatziekten, depressie migratiegeschiedenis slechte beheersing Nederlandse taal weinig gealfabetiseerd taboe op bespreken dementie, kanker, dood onbekend met ondersteuningsmogelijkheden andere culturele achtergrond / zorgverleners
1
24-11-2010
Neem nou Mevr. Ling Chan Actief Lid van Chinese vrouwenvereniging
Neem nou Dhr. Yilmaz Chinese emigrante die altijd in de keuken van haar zoons restaurant gewerkt heeft.
Past op kleinkind
20 jaar weduwe
Hobby is Saz spelen
Turkse migrant die vanaf 1972 textiel fabrieken heeft gewerkt
Bezoekt vaak koffiehuis/moskee in de stad
Weduwnaar, vader grootvader.
2 kinderen in NL. 1 in Hongkong
Woont sinds een maand in ‘n verzorgingshuis met Chinese afdeling (R’dam)
Woont in bij zoon Heeft geen naaste familie in Turkije
Spreekt alleen Chinees
Wordt vergeetachtig
Spreekt steeds minder Nederlands
Heupfractuur
Heeft veel heimwee naar Turkije
Dhr. Yilmaz Depressief?
Praat alleen over vroeger in zijn dorp
Dementie bij allochtonen Dementerend?
! ! ! ! !
Familie vraagt ondersteuning
! !
Voor CIZ Indicatie is er een diagnose nodig Turkse dagopvang ter ontlasting van schoondochter
Volgens Alzheimer Nederland groei 5 x zo snel Meer onbekendheid met ziektebeeld Vergeetachtigheid wordt gezien als normale veroudering “”Als kind wordt je geboren als kind ga je weer dood “” Welk woord gebruikt men in de eigen taal; Kinds / gek Turks b.v.: Erken bunama - Deli (gek) - Demans nog onbekend Taboe of schaamte van familie; bv: neef & nicht huwelijk, analfabetisme Communicatie- generatie- en cultuurverschillen - Ouderen veel hulp nodig van kinderen nodig bij taalproblemen - Ouderen verwachten dat kinderen eigen leven opzij zetten - Intensievere zorggewoonten niet berekend op langdurige zorg - Blijven verwachten dat ”Insh Allah” de ziekte morgen beter wordt
Voorlichting over dementie aan allochtone groepen
Aandacht voor familiezorgers
Voorlichtingsbijeenkomsten groepen
!
door allochtone voorlichters met presentatie in eigen taal
Extra problemen tov autochtone familiezorgers " "
Alzheimer NL - Weten over vergeten # Film Met PowerPoint presentatie in eigen taal # Met vrijwilligers Alzheimer st. en dementieconsulent # Turkse, Marokkaans Surinaamse/Antilliaanse groepen
"
" "
www.alzheimer-nl.nl
Unie KBO NOOM (Netwerk organisaties oudere migranten) www.noom.nl # #
Film over dementie in de Turkse en Surinaamse gemeenschap Turkse en Surinaamse groepen ouderen.
" " "
Onbekendheid met dementie Taboe in de eigen familie- of gemeenschap Zorgplicht kan opgelegd worden door familieleden vanuit traditionele zorgopvatting uit thuisland Druk van ouders op kinderen 24 uurs hulp te bieden Minder bekend met ondersteuningsmogelijkheden van zorginstellingen andere voorzieningen Onbekendheid met hulpmiddelen respijtzorg Extra taken m.b.t. begeleiding en vertalen Onderlinge verschillen per nationaliteit / cultuurgroep
2
24-11-2010
Interculturele communicatie
Ieder mens is uniek
Culturen communiceren niet, mensen wel
! !
Communicatie is de rode draad in de zorg
!
Als de taal een probleem is het belangrijkste hulpmiddel (een professionele) Tolk (088 2555222) - telefonisch - persoonlijk - gratis voor zorgverleners
! !
Essentie is contact tussen hulpverlener en cliënt Vraag & leer van elkaar Heb vertrouwen in de mensen waar je mee communiceert. Accepteer miscommunicatie af en toe Benader mensen in zorg als individu Niet de Turkse man, maar dhr. Yilmaz
ziekenhuis / awbz
Vertaal belangrijke informatie indien nodig (kopie/ kaartje)
Nog even Dhr. Yilmaz Depressief ???
Dementerend ???
Welke meetinstrumenten hebben we die iets kunnen zeggen over het cognitief functioneren van Nederlandse autochtone ouderen?
Familie vraagt ondersteuning
Voor CIZ Indicatie is er een diagnose nodig
Migranten ouderen?
Turkse dagopvang ter ontlasting van schoondochter
Invloed cultuur / opleiding op testen
! !
! !
Testsituatie onbekend Snelheid als maat van denken zorgvuldigheid Rekenen, taal, manier van oriënteren Marokkaanse talen zijn veelal mondeling, niet schriftelijk
3
24-11-2010
Instructie met voicesamples
SYMBOL - studie !
!
! ! ! !
Systematic Memory Test Beholding Other Languages Neuropsychologische test in ontwikkeling Cross-culturele Dementiescreening (CCD) Screening op dementie Non-verbaal respons Items ‘cultuurvrij’ Af te nemen met behulp van computer en testmateriaal Vormgeving JIPS Company, 2008
Inhoud CCD
Geheugen Objecten-test
Overzicht van de testen en functiedomeinen in de Symbol Testen op volgorde van afname
Functiedomein waaronder een test geschaard kan worden
Objectentest
Geheugen
Zon-maan interferentietest
Tempo, Uitvoerende functies
Stippentest
Tempo, Uitvoerende functies
Kaartsorteertaak
Uitvoerende functies
Welke moest u onthouden?
Uitvoerende functies Zon-maan test
4
24-11-2010
Uitvoerende functies
Mentale flexibiliteit
Stippentest: verdeelde aandacht
Kaartsorteertaak
Uitgestelde herinnering
Symbol-studie Doelen !
Ontwikkeling en validatie van dementie screeningstest voor ouderen met een andere taal & cultuur
!
Voorkomen van dementie onder oudere migranten bepalen
Symbol-studie
Symbol-studie
Onderzoeksvraagstellingen
Stand van zaken(1)
!
!
Cultuurvrij?
gezonde en demente proefpersonen includeren om onderscheidend vermogen van de Symbol-test te bepalen
Ja! ! !
Invloed leeftijd Inleiding opleiding
Ja!
Nee… !
Validiteit
Validatie bij Turkse en Marokkaanse ouderen $
!
zeer goed onderscheidend vermogen!!
!
Voicesamples in verschillende talen Turks, Marokkaans & Surinaams
5
24-11-2010
Symbol-studie
Tips voor test-praktijk
Vervolg !
Validatie Surinaamse
!
Test-hertestbetrouwbaarheid
!
Pilot studie
Tips voor de zorgpraktijk 1 ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
Heteroanamnese
!
Ga na of instrument gebruikt kan worden bij migranten
!
Wees voorzichtig met interpretatie van testresultaten (geen normen / cut-off waarden)
Tips voor de zorgpraktijk 2
Aandacht voor familiezorgers Bespreek verwachtingen (ouderen en familiezorger) Vraag: ‘hoe kan ik ondersteunen?’ Bespreek open de mogelijkheden / beperkingen Respecteer taboe. Benoem verwachtingen en ziektebeloop Bespreek en evalueer regelmatig (met tolk i.n.) Leer wat woorden in iemands taal. Probeer communicatiehulpmiddelen in de zorg Maak je zorgvoorziening cultuurspecifieker als de eerste allochtone ouderen in zorg komen
Neem nou Dhr. Özgür Hobby is zijn moestuin
!
Maak zorgvoorzieningen cultuurspecifiek! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
Voor vragen of contact Vitale Turkse man
!
Ine Bertens Wijkverpleegkundige migrantenzorg Thebe Docentverpleegkunde
!
[email protected]
!
06 22 94 9368
! !
Beroep schoenmaker Vader en grootvader Hulp Imam, vrijwilliger Tolkt voor landgenoten bij artsen - zkh bezoek Veel familie in Turkije
aandacht voor geloof, voeding, feestdagen gender-specifieke zorg organiseren waar nodig maak belangrijke informatie tweetalig beschikbaar personeel in de eigen cultuur / taalgroep aannemen In dienst nemen van een allochtone zorgconsulent investeer in het opleiden van allochtone leerlingen verzorg bijscholing voor huidige zorgverleners pas diensten aan; zoals dagverzorging per taalgroep maak beleid over werken met professionele tolken Maak beleid over interculturalisatie van de organisatie
! ! !
O. Uysal (Neuro)psycholoog Projectleider Symbol-studie
!
[email protected]
!
020-5668754
Mei – september Turkije
6
24-11-2010
Met dank aan Miriam Goudsmit, GZ-neuropsycholoog, Slotervaartziekenhuis Ben Schmand, prof. dr. UvA, neuropsycholoog AMC Jos van Campen, geriater Slotervaartziekenhuis Marije de Hen, master student UvA Marloes Vleeschouwer, master student UvA Sophia de Rooij, geriater AMC Innovatiefonds Zorgverzekeraars
7
