, j. I , ,"
. , .,j
, ' 71
... '
'
.....'... . . '.'
:
..... : "7' .
'
' ~ .: '
. .I . . .. . . ' : ' .. .. -:. • •
,
. .. . it<- > . '. ', '
,:.:.....:: . :* > .'
. '.
.
.. ,
'
'.
-
.
\
"'.
...•
"
.. . ,
0'
"
.
"
,*", ,:..
.': ..
"
-'
'
'.' .: ,iW:':: .: :,· '. : .' ~. ~~':,',
'.
'o: *,', . -;re' ..... , ,
~
-
'.
--- 1 __ -
DIONE. --------Pebruari 1917
Ja.argang: 4
Nuaaer: 20
Redactie: Eddy Echt ernach. Hoefnagelshot 17. Brunssum. Hans GÖertz. Kakebergweg 25. Beek (1). m.m.v. Frans Schoffelen, Koolhofatraat 19, Brunssum. Emile Schoffelen. Op de Vaart 9, Brunesum. Lay out:
Hans Göertz _ Eddy Echternach.
COTer:
Eddy Echtemach.
Informatie JWG: bij de redactie . Contributie JWG: ! 10.- per jaar. Portokosten Toor de lezer: J 0.50 voor typ- SD administratiekoate•• Abonnement voor de lezer. buiten arun.sum. inclusief portokoatenl laande OTer 4 Dione's: 15,50 (dit ia maxt.a~l en afhankelijk van de portokoaten). ~
Oeen uitgeefTerplicbting, geen minimum pagina-aantalt Kopij liefst binnen vddr 1 a.pril 19771! !-~~~!
bI.,
1 2
____________________________ Dione
20-----------------------______ _
Inhoud, Redactioneel De zon. deel 2
J 4
Sf Short Story: De wereld van Monty Wilson Copernikua (2) 6 Boekrecnsie Actuee l : Sleutel tot het heelal De Boekenhitparade 1975-1 976 7 Mededelingen Brochure Dubbelsterren!!! Meteorenzwermen in maart-mei 8 Op tic report Nu Bootis en Gamma Delphinus , ,, 9 '0 Kop~ door de jaren heen. Vesta in 1977 Extra: Optic Raport.
.. . ..
..
Redactio.eel. In dit nieuwe jaar zal Dione qua vorm niet Teel veranderen. de rubrieken Copernikua. Sf Short Story, de boekrecenaiea an optic report zulle. worden voortgezet. Aan waarnemingen zal minder aandacht worden besteed. terwijl we meer theoretische zaken willen gaan bespreken. Verder is vermeldenswaardig, dat evenals vorig ja~. wij van plan zijn vier Dione'a uit te geven en wel in: februari, mei. augll8tull en november, kleine veranderingen zijn mogelijk. Ook willen .e voor de mensen bui ten Bruneeum erop wijzen, dat zij de Dione's goedkoper ontvangen, .anneer zij ineens het bedrag voor 4 Dione'. betalen. Normaal zouden zij betalen: 4 X porto ! 1,20 + 4 % f 0.50. ! 6,80, .anneer zij ineen willen be talen: 15.50. Ook beeparen ~ij zich dan ateede de koeten om ieder bedrag aan postzegels naar ona over te sturen (_ 4 x f 0,55.12,201). Kopij Toor Vione moet liefst 2; .eek voor de maand waarin Dione ver.ohijat binnen zijn, dit i.v.m. de .amenatelling van dit blad.
2
~!:_~~~ _ t!Il 'Rf' r e ':en1n ::;p.n en c 1ues1 i>icerin g VBn zonneverach1j na elen : Op he t
zondoppe rvJ a k l':1Ulnen wij zonnev)ekJr en
loo6an'H~ro en . t·1 en
moet nu
echter niet aannemen UIlt d w",e v l e1ü"en i n hun l:Aan van de ene naar de andere zona zijt:le o llV cm nc'l e r~ bJ ij v en . In te 3endeel i z i j veranderen ze er enel en in :>;n e r "'rot a M f> tP. . Om de 'ZE!.ak wat ove!'7.ich t el i jl{(~ r te rrmken delen wij d e zonnevl e kk en· i n , in classificatiegro e!>en , d . w. z. naa r g root t e , vorm , aantal en ou der.dom. Er zijn twee bekende claes ifica tieutethod en : !_y~! ~!~~_ ~~!g~~E_~~~~
A. All eenstaande kleine vlek of g ro e p kleine vlekken . B. Bipolaire g roe n van klf"ine vlekk en zonder p enumbra . C. K1.eine bipola ire e roep,waarin ' ën e rote vlek me t pen umb:ra . D. tli po laire e roe p , wa.arin t wee vl ekken met l'enumbl'8. , d i e een diame ter kleiner dan IOoh eeft. B. GTOte bipolaire ~ roe p met een gecomplic eerd e structuu r en een diameter kl e i ner dan 150 . F. Zeer grote bi pOla ire ~ :roep,ero t er dan 1 5° . G. Grote bi polaire e roep ?'o nder kleine vl ekj e s en g roter dan 10° . H. Un i polai re vl ek met pen~~ bra , ~roter dan 2 , 50. I . t !nipolaire g ro ep met penumbm, kleiner
,
A
..
:'
.. - ......'u ..... '
c:i;).' "
.. ' ••••
" ~: .'@
... ;".
~
': ' ; '
, '0'
r :-::!;'. ... ' . -r '~"' ,~"'" "~
u
,"
~~ ct.~:"
~,
1
~:
,'
T
i(j$J . ..
-"
Go ~",
,
." .
:.,. ,.;,"...f.. : '".,,
t. ..., " : .
11
,-..
......;
C 6/.;"
0
-
, ,, •
'" '
~
..
:'
....
'', , " ,
'" ,... .. , .~ ""
, ," " oo,. '.'
@ :'
1t.~
\ .~ ' ..;:. (fg"',_:~'.. ~~ •CP
'iJ: '0 , e.:'
••
IJ
U
.,
" '.,J.'
, ",(jl
.
.c.nkele vlekJren of p,roepen van eine vlekj es •
v.]
, , ' ,,
m
'J r o t ere .... roepen kleine vlekjes ZOn (l er !lenuPl bra.,vaak in paren • B~n ieta c-rotere vlek met een nen111" hra en een aantal kleiner e.
I::en mar ..... ro t e vlekken met nem~ hra en een paar kleinere f)a tel lieten .
-
1': eo ~ roen 1.11
van een aRJltal ke rnen
e('n penumbra , met eni e e klein ~
] ,OAse
g ro epen ,
Ioem,echter in een {!rot e aaneen e esloten !lenumbre.
,
let re~tan t van F ;twe e zeer ero1 vl e kk"en , roe t p enwnbra + enkel e I{ ] einere vleklt en •
.c.' ni p,& g rote p enumbra ' e tsarln zich no ~ eni c e r estanten van kernen bevind en , De rest van H.
--- 3---
A) Datum, t i jd, i nstrumen t, verg r o tin g , :Cil t e l' E) Luchtbe weging , sch e r pte vo n h et zo nn eb e el d, wils on fenomeen , de granulatie C) Het a antal zonnevlek gro epen . he t aanta l s onnevlekk en , het relatief zon n evlek aantal, zonn ca cti v i tei t . Opm.: Op h e t of fie ciel e ....aameemv el va n de werkg roep zon , staan nog andere gegevens v ermeld , die wij e ch te r niet zullen noemen. Ook naaam , adres en woonplaats beh o ren b ij de vaste geg evens . Bij het doorle zen van di t l i js t je zal je wel eens op een onbekende ' tenn stui ten, zoa l s het r ela t i ef zonn evlek aantal (R) en zonneactiviteit.
R is een bepaal d g etal,dat ni et al l een met de gebruikelijke omstandigheden rekening houdt , maar ook met andere factoren zoals de ervaring van de waarnemer etc. De z onneactiviteit wordt met de letter A aangeduid. Beide getallen zijn t e berekenen met een formule: R = k(IO G + F) '43.ari n: G = het aanta l zonnevlekgroepen F = Het aantal zonnevlekken k = d e correctiefactor (deze is voor be~ inn ers I,voor gevorderden minde r) A = 16 x( 7 x R) y~g~~_~~~~~ff~~~~ _~~~~
I) Welke metho des va n zOllne\'l1amcmi n g k en j e . 2 ) Beschri jf dez e me th od es .
~l
\,;it is een zo nnevlek? wa nne er ka n men de zon he t bes te wa a rnens n? 5) Op de zon z ijn t wee gTOep e n van zonnevlekk en te zien , die ieder uit 8 vlekk en besta a n . Berek en R en A. 6 ) De minimum R i s II,b eves tig di t en be r eken hieruit de min i mum A. 7 ) \oIaaranmoet men een kijker met e en op e ning g roter dan 6 cm. dia f ra f,'Illeren tot 5 cm o f min de r en waa rom i s d e filt er me thode minder goed dan d e projek ticnetho de? ? stuur je a ntwoo rden naar de redac t i e , bij een geh e el goede o plossing kun j e ", en brochure dubbels terren wi nn en . Buuy J::c hte mach 1 976 ~f_~~~~:L!!~QIT.~
De werel d van Honty \o/ilso n dool' : Will iam Holan
ve rtaling: F. Scho ff elen.
Het leek d ezel fde we r el d , maal' h et hEi S hem niet. De datum klo pte : 8 j uni I9 80 ,en Chica f.:,>'O l eek o p Chi cago ,lnaar er waren een paar dingen veran derd. Ik was in e en bar i n Iolich i gan e en Bloody Hary aan het d r inken, toen ik begon Tte merk en da t i k ov e rg e~an was; d e barkeeper pmat t e over de maanbasis die we z ojuis t o pgeri cht hadd en en dat het niet lang meer zou duren voordat we schepen naar l"la rs zoud en sturen. De g ewone praat, maar plotseling zei h ij : "Jamme r da t Armstrong en Aldrin moesten sterven op de maan , ei genl i j k z oud en ze he t g ehaald moeten hebben • • • " Wel dat ".as n i e t j u i st, omda t Apol l o 11 het wel g ehaal d hadoAlles was van een leien dak je gelo pen, v e rdomme , ik hcb zelfs no g met Annstron g gesproken in Fl o r ida 1 6 maa nden na d e t r ip . Ik speel namelijk ook mee in fie t ruimtes p el l e t J e , en wel als een kl eine onder aannemer van de
- -- 4 --NASA en maak onder ande re de kleine schroeven , die men gebruikt voo r de poten van de LhlM . l k ben geen emotionee l type , dus sprak ik de barkeeper niet over zijn uitspraak aan. Er zijn d rie verochil l ende parken in Uhicago , éán Wo n deze parken wa s op ged:ra g en aall. de d rie maanàongens van 1969 . In mijn we reld stonden daar dri e bronzen b eelu en van Armstron g ,Al d rin en Co111n8 op d e pla qette. Ik na m een taxi om te @a n kijken naar die gedenksteen , tot mijn vertazing stonden er d rie andere beelden ! U begrijpt dat ik to en zel:er wist dat ik was Qvergegaan , maar toch
schokte dit fe i t mij niet al t e v eel . Ik had altij . al geloo fd in
v
parrallelIe werelden en dat SO O l'-t zak en , maar ik had no g nooi t een ove r gang meeg emaalct. Het geheimz inn i gste k~m toen i k a an mijzelf dacht , de andere ' ik ' in deze wereld. Leefde ik no g steeds o p Shorehust in River Fores t?En was ik nog stee ds g etrouwd? Maar wa t kon ik doen? Ik kon toch niet zomaa r naar mijn and e re I ik ' toegaan en mezelf voorstellen. Ik had een nieuwe naam en een nieuw g ezicht nodig om in deze wereld te leve n , maar daar had ~ geld voor nodig , en ik had maar 2 0 do llar in mijn portefeuille. Ik had na tuur lijk wat cheques kunn en v ervalsen op de naam van Nonty Wilson ... • Ik denk dat alles toen goed had kunnen verlop en,a~s ik niet geinteresse erd~s gewe es t in de oorzaak van het maanongeluk in I969 , en naar de bibliotheek was e egaa n om d i t uitte zoeken . De 16arheid raakte mij hard; de oorzaak wa s een gebroken poot van de LEM , gebroken als gevolg van een , doo r mi j g ema ak te, ge barsten schroef •... . . Nee , Illonty Wilson werd niet. verantwoordeli j k ges t eld,hij @f een rustige verklaring af aan de pers , waarin hij beHeerde , dat ieder type bout onder die omstandigheden geèa rsten zou zi jn. Ik wist echter dat deze fl10nty Wils on loog : geen bout van mij zou s cheuren , ond e r wel k e omstandigheden dan ook . Dit leidde to t d e conclW3ie dat deze I·lonty het zaakje v e rknoeid had , hij \
s
-~ - -QJ-
-1- -l- -
-"
Q~E~!'!!:!:~'!:!~_t~l !. 3 : Overgang naar de sterrenkunde Na zijn periode als a rts , die hern net zoveel tijd liet ale zijn man al kannunik , gaat Copernikus zich concen t reren op het nadenken over de beweging van d e pla neten om de zon. In zijn studieperiode was hi j in a a nraking gekomen me t de denkb eel u en va n e en oude klassieke wijsg eer, de griek Aristarchus van Samos .
- - - Ij- - -
Tweeduizend jaar van tevoren had deze wiskund ige/astronoom het wereldbeeld verkondi gd, dat inhield dat de planeten om de zon draaiden en niet om een punt met de Aarde als middelpwlt. Deze eenvoudige oplossi~ voor de problemen die het oud e denkbeeld met zich meebmcht , maa kte hem nieu~gierig en hi j vo elde dat dit de juiste oplossing wa s . Typisch ia d at hij zich als ech t e midd ele euwer gedIBagt ,~nneer hij argumenten gaat zoeken om een standpunt te bevestigen. Toen hij 36 jaar oud wa s , in 1507 dus , schreef hij een werkje 16arin tiet grondprincipe van z i j n latere th eorie voor het eerst ve rs chijnt. Eere t lrQS hij van plan het te publiceren , maar hij beda cht zich ;het werkje , een s oort reaum~ dat getiteld was : ' Nicolai Copernici de hypoth esibus mutuuw cealestium a ce constitutis commentariolus ', ging i n geschreven vorm van hand tot hand bij zijn beate vrienden . Het manus c ript werd nooit ged rukt. 1_Q~ _~~~ _E~!!~~ ~_~~_!2I~ _!~~_!22Q~ Tvee volgende jaren markeren het leven van Nicolas en wel het jaar 1510 -wanneer hij i n Io'ro mburg gaat wonen en het j a ar 1512 , waarin zijn oom en voogd , d e bis s chop van wetzenrod e sterft. Hij heeft a1s kannunik de taak de zaken van het kasteel van Olztyn(dat een bezit was van de kathedraal) te behartigenen daarom verblijft hij daar alà a dmini atrateur van 1516 tot en me t 1519. Dankzij zijn we rkzaamheden zijn enkele belangwekkende economische docum enten bewaard gebleven. Hij vervulde deze zware a dminietzati ev e , economische en politieke functie zeer doeltreffende , maar verwaarl oosde de a stronomie niet . Men kan op het kasteel van Olztyn , dat tegenwoordig e en museum is , nog de zeer slim gemaa kte observatie- opstelliqg zien , die hij zel f haaft g econstrueerd en gebouwd. In 1520 wordt Nicolaa g edwon gen om permanent op het kasteel t e verblijven , om te helpen bij de verdediging van het kasteel tegen invallen van gewapende duitse bendes . Als de vrede in 1521 gesloten wordt , krijgt Copernikus we e r de kans om naar Fr ombu rg te gaan . Maar de oo rlog ~at nu op het economisch slach tveld veràe r . Er wordt vals geld in omloop gebra c ht om zo elkaars economieën te ontwrichten. Dan schrijft Copernikus zijn ' Verhandeling over het geld' , ~arna hij zich weer vo lledig gaa t wi jden a an de astronomie . 2_~~ _Y2~~g_~~_~~j~_~~~~~~~~1~j~~_~~~~E~~~
Het smat vo or Cope·micus nu vas t da t hij het bij het rechte eind heeft . Bij de uiteindeli j ke bes ch ouwin g van de stelling : De aarde is een planeet die om de zon heen d raait, bleken alle vra g en ,alle moeilijkheden die het oude stel sel met zich meebra cht , te zijn opgelost. Copernikus werd echter ze e r verward door het feit dat zijn berekeningen het wereldbeeld wel vereenvoudig den , maar niet helemaal kloppend maakten. Hij heeft dan oo k e en vergiss ing gemaakt. Hij ging ervan uit dat de planeten in volmaakte cirkels om de zon draaiden , terwijl dit niet zo is . De planeten draaien namelijk i n ellipsen rond onze zon , wat voor de nodige afwi j kin g en met Copernicue ' berekening en l eidde. Daar hij met dit verschil geen ra ad wist,moest ook hij tot het redmiddel van Bzahe en zij n volgelin gen teruggrijp en : de epyc y kel . Hij kVlm tot een respectabel aantal van 34 stuka voor het gehele zonn estelsel , Wit hem niet bevredigd e daar hij nog ergens e en fout ve rmoedde . die hij ondanks veel en lang uitpluizen als een echte theo reticus , niet vinden kon . Het WiS echter toch een hele verbe ~ering in vergelijking tot het bestaanda model dat 80 epycykels nodig had om het systeem waarheidsGELIJKHID te maken! ( Me t het gehele zonneetelsel vorden de eerste vijf planeten bedoeld, de resterende 3 planeten waren nog niet ontdekt. ) Cop e rnicus vond toch dat de reducering van het a antal epycykels zijn berekingen nog tá ingewikkeld maakte i . v . t . de s i mplicitei t va n het stels el. •• Wordt vervol g t
--- 6 ---
Sleutel tot he t heelal. Nigel Cald er
Nederlandse bewerking : Piet Spek en Drs . Rob Ouwerkerk. I e druk 1 977
IS BN 90 246 6982 0
Ui t geverij: Bosch & Keuning Ses am special.. Prijs: tot april 1977
" I 19.50
Voor degene,die de tdev isie uitzendin g w.n dit boek hebben g ezien, hoef ik over deze u i t gav e we i nig te vertellen. Hoewel dit boek meer aan de natuurkundige kant li g t , le het ook uitermate interessant To o r de mensen die belan gs tel l in g heb b en voor het ontstaan en leveB8v.an sterren. In d e eerete vier hoo fdatu kk en,geeft de schrijver een uitgebreide uitleg over de opbOUW ~ n d e protonen en neutronen, en over de '1'8rschillende verbind i n g en tussen de kosmieche krachten zoals: elektric1 te! t en zwaartek rach t . In de laats te 60 pagina ' s schenkt de schrijver aandach t aan het onts taan van Zwa rte Go.ten en aan de Grote Knal,die het heela l zou hebben doen ontstaan. Zoals je ziet zijn de eerste 130 pagina ' s van het boek bi j na zuive r natuuI'klUldig , maar om de laatste hoofdstukken te be grij pen , mo et je je er toch doorheen werken. Slotopmerk in g : Ju ist voor di eg enen , die zich g especialise e rd h ebb en op de l evensont wikk eling van sterren i s dit boek een haaGt onmi s1:are handleid ing. De taal i n het boek is zo eenvoudi g mo g eli j k gehouden , v.aa rdooJ' het de lezer n i et a l te mo eilijk zal blijken om zich (:r doorhe en te werken , voor di eg enen die het tl:levisie:proganufla heb ben gez ien , mag d i t al helemaal l§8en probleE:1n meer zijn. Wan nee r je int eress e in dit boek hebt,mo et je h et maar zo ~ uw moeclijk kopen , tot april is de prijs nog fl 9 , 50 , daarna wo rdt hij ho g er. waa rdering : 8 (vrij L]~jven d e m.uing van de r edactie) ~~~~~~!!~~~~~
In de loop van 1 975 en 1 976 , heeft de reda ctie van Hiperion( later Dione) zich rCGelunti c; beziljc;ehouden met het schri j v en '\Ia n boek re cens ie ' s . l n vo ltiend l ijstj e vind ' je deze boeken no g eens terug op volgorde van kwa lit.eit . J e zult wel merken dat enige cijfers verand erd zijn , omda t we bij so mm ige boeken i ets t e hoo g van de toren hebben g eblazen. I
DTV Atlas zur As tronomi e waarderin g : 9 prijs : fl5 ,( vertaal d a ls Ses a m atlas voo r de Asronomi e) 2 Sleutel tot het heelal waarderin g : 8 prijs: f.I9,50 3 Sterrenbeeldenatlas van Klepesta waardering: 8 prij,a : fl4,50 4 Wereld van ster r en en planeten waardering: 8 prijs : 15, 5 He t raads el Ha rs waardering: 8 p rijs : / 4, 6 De mens en de sterren Wl. ard e r ing: 7t prijs: J 4, 7 Reinaert Encyclop edie Sterrenkunde waardering:7f prijs : /40 ,8 Thiemes Ster r enboek waardering : 7 prijs : 120 ,9 Elseviers atla s vld plan eten waardering : 7 prijs: 120,10 Welke ster is
7 ---
Wil j e de r ecensie Toan één of mee r van deze bo eken nog eens lezen , en h eb je d eze no g nie t ,dan kun je hem onder vergoeding van de porto kost en aanvra g en bij : Bddy Ech t erna ch Hoefna gels ho f 17 Bruns sum .
De recens ie ' s werden gemaa k t door : :E'zu n s Schoff el en en Eddy Echte:naach. en moeten als vrij bl ij vende menin g word en b eschouwd !
l.1 ~2!:2~!~~g~~!.
Hoewel 1976 a a nvan kelijk a ls e en go ed j aa r v oor afdeling Zuid-Limburg scheen te b cgin nen , liep h e t n i et g oed a f . Toen het voo:nnalige Ti tao in Brunssum b egon zich als JWG- kern t e beschouwen, waren de
r esultaten zeer posi ti ef ,we kregen kontak t met een vijftal mens en
in Beek en Maastricht,maa r op de een of ande re manier wa s dit s ucces
v
slech ts van korte duu r.Nadat de leden uit I'laa atricht oos een bezoek hadd en g ebracht , horen wi j n i ets meer van hen. Ook het verder zoeken naar nieuwe leden l evert niets op. Een andere pogin g , he t contacteren met een Belgische kern,loopt evene ens op niets uit , zodat wat dat betreft 1976 wel een enorm dieptepunt voor onze afd el ing wa s . Gelukkig zij n wij nog niet aan het eind van ons Latijn,dhr.Stev8ae van Volkssterrentoacht Hercules , is bere id gebl eken om met mij ,als vert egenwoordiger van de JWG alhi e r, te Baan prat en over de bes taande situatie. Het valt nog af te '
De Reda c tie : Hans Gö ert z en Eddy Echte rnach ~~~~~!~_2~~~~~~~~!r~~~
Sinds fe bruari h ee ft Zuid - Limbur6 een n i euwe brochure in omloop gebracht , m. b. t . duub els terren. l n deze bro chure s ta a n de belang rijkste sterrenbeeld en,me t vel e dubbel ste rren d i e lDet een 5/6 CID. refractor loSarn eemoo.ar zi j n . Van de mees t e sterrenbeeld en hebben we e en kaartje get ek end, en va n t we e dubbels te r l'en hebben we een \oi8.arneming g eplaatsdI di t om de beginn e r wat op w e ~ t e helpen. De p r ijs ~an de brochure i s j 1.- voor de mensen die hem gewo on overhandi gd kr ij gen en voor Je mensen die porto moeten be tal en (= ! 1,20 porto) j 1 , 'élO. De laatsten krijgen dus 50 cent po rtocompensatie. Ook is mo g elij k de bro chu re b ij de a lgemene l ed envergadering te ontvangen , 1.aa t dit da n wel even weten. ~!.:!:!~!:~~::!'!:~~~
in
Ha a rt -April~'l ei
1977.
De eerste maanden van het jaar z. ij n bi j de e rvaren meteori etenwaarnemer bekend a ls maand en met een r elatief hoog aantal TUurbollen , dit zijn zeer heldere meteo rieten . Zij zijn vo o ral bi j de Virginiden en bij de Lyrid en z i cht oo.ar,maa r of 1 97 7 wa. t (ja t betreft e en goed jaa r is valt niet te voorspellen.
-- - 8 - --
In de volgende tabel vindt men de belang rijkste meteorieten zwermen ~ n de komende maanden : opme r kingen , naam vld zwerm : duur: aantal p . uur: maximum : Virginiden 20 ltBart 15 (?) 5- 31 mrt . helder 20 Lyriden 22 april I B-24 a pr. Mei-Aquariden 1 - 2 0 mei 4 !H e i 30 ( variabel ) s n el Sagi ttarlden 30 april 14 juni 20 30 juli Wij wennen d e waarnemers ve e l succes t oe ! I!
-------
Allereerst voor de mens en die deze rubriek nog niet kenn en, enige opmerkingen vooraf. He t do el van Opt ie Re port ia om z ijn lezers enige tips te geven bij de aankoop van een kijker of van onderdelen voor die kijker , hierhij wordt o ok gelet op de prijs,want ik kan me voorstellE da t iemand geen 3000 guld en over heeft voor een kijker ,o f 1 50 gulden
voor een oculair. In Nederland z ijn o p sterrenkundig gebied 2 firma ' s zeer actief, en wel p olare x en Ga nymedes , van bei de fi rma ' s zullen we de verschil lende produkten ged e eltelijk behandelen. Deze k e er zullen dit e n ige 50 en 60 m.m refractoren z i jn. Bij Ganymedes zijn van deze grootte twee kijk ers verkrijgbaar: a) De Ace , een kleine ki j ker waar t1e ze e r goede ervaring en mee hebben en welke een brandpuntsafstand van 1000 mm heeft. Bijgeleverd worden: De Huygens 8 - 12t en 20 mm o c ula iren,een aards oCulair(f=I6mm),e en zonnefilter , e en aoüker en een zenithp risma. Prijs: ca . f 400 , De montering is azimutaal. b) De Corona,dit is een 60 mm re f ractor o p een stevige parallactische montering met cirk els , F = 910 oon . Ocula iren : H 20 - 9 - 6 rum,zoeker, zonn efilter , omke erprisma , zenithprisma en zonneprojekt~eset . Priis : ca.j775,Van Polarex noemen we de NS IO ~ een 50 rum re f zactor , met een brandpuntsafstand van 700 nUll , met zocker , zen i thprisma , zonnefilter en azi mutale monterin g. Ocula iren : Kel l ne r 18 en 12t + Achromatisch symmetrie al 9 mm. Prij s : ca . f 500, Buiten de gewone kant en klaar mod ellen zijn er natuurlijk ook bouwpakket ten verkri j g baa r , inclusief sta tief komen ze zo rond de 200 gulden ,me e r geg evens h ierove r kun je bij ons aanvra gen . Verd er hebben vele in stanties e en curs us lopen om een kijke r zelf te bouwen . (Prijswijzig in gen voorb ehouden !)
Nu Bootis
---------
en
I. Nu Bootis.
----------
Deze dubbelster is al met e e n pri smakijker te .echeiden ,de komponenten staan nameli j k I4' uit elkaar , dit i s dus d e grootte vam een halve maansch ijf ! De kl eur van de h el dere kompon ent i a roodachtig , tervijl de kleur van de be geleider wi ~g e el is(de kleur is door Hans Göertz ten onrechte als blauwachtig beschreven ) .
--- 9 ---
.
I =roodachtig 2 - blauw eh tig
.. .
..
.
..
,
·,
~. Y
/""
\ /
y
\1
·
•
.~
.
.
.
.
•
------"
Gegevens: lo8amemer : Hans Gö ertz Kakebergve g 25 Beek instrumltnt : 7 x 50 prismakijker datum: 24 - 8 -7 6 tijd : 21.45 uur
weer: goed
2.
~~~_~~!E~~~~~
Deze dubbelster 1s alweer e en heel stuk moe11i j ker,en 1s daarom alleen met e en kijker te scheiden. De komponenten staan 10 boo gseconden van elkaar af en h e bben een hel derheid van 4t en 5t magnitud e. De sterren zijn res pectievelijk o~~ je en blauwgroen. He t geneel bevindt zich o p 112 lichtja ren va n ons af•
•
• •
•
1
•,
•
y •
•
•
Gegevens : waarn emer : Eddy Echternach Hoefnagelsho f 17 Brunssum ins trumen t : 60 mro r ef:ractor v=40 x datum: 13-6- 76 tijd : 01 . 25 uu r . veer: zeer go ed
--- 10 ---
~~E!j_ Q~~!_~ ~ _j~~~~_~~~~ ~
IJ
Drie 3aar geleden zij n wij Legonnen met het uitgeven van een blad ,s inds die tijd zij n er ongeveer 200 kan t jes ko p ij door de machine gegaan! I'lij willen d e kopijscl Lrijver3 n OG e ens noemen : l" rons Schoffelen cu . 100 kantjes ( 50~~ !) Eddy Bchternach ca. 60 kantjes (30%) :11nil e Schoffelen ca. 15 kaHt jes (7-t'M Hans Göer tz ca . 6 kantjes (3%) Rob Loo nen ca . 4 kan tjes ( 2%) 3as k ia Bosrran ca . 3 kantjes Michiel Klaren ca. 3 kantjes Erwin Vossenberg ca . 2 kan tj es \l Jan Moe rman I kantje Frank Jeuriss en I kantje N. B. De e erste 6 Hiperions zijn niet meegerekend , deze blaadjes bestonden vaa k s l echts uit 2 bladzij des . Tot slot willen wij al l e kopijschri j vers hartelijk bedanken, voor de bew e zen diensten I
Deze planetoI de werd in 1807 ontdekt door de duitse astronoom Ueinrich Olbere ( 1758-1840) als .ummer vier in de l ange rij miniplaneetj ••• De.e zelfde sterrenkundige heeft ook de ontdekkiag van Pallas op zijn naam staan. V•• ta heeft .en diameter van zo'n 500 ki l ometer en ie daarmee de derde grootste planetorde. Een opmerkelijk teit is dat Vesta van all. asterolden de grootste vi suele helderheid kan halen . Bij zi j n gunetigste oppositie haalt hij een achijnb~ e helderheid van magnitude +6 . Ook dit jaar vond er weer een gunstige opposi tie pla~ t8. Deze gebeurde op 9 januari 1977. De visuele magnitude was op die datum +6,6 , op 17 j anuari +7,3 en op 27 januari +7.5. Het waarnemen werd bovendi en nog begunstigt door het f eit da V t alti d in het eierrenbeeld de Twee lingen stond . Di t ster• """" J<. renb.eld stond nl. r ond de oppositie-datum ' s avonds " vrij hoog aan de hemel. Het planeet j e beschreef langs het tirmament een Z-vormige bocht, waardoor j e hem altijd in een re latief kl ein hemelgebi.d kon vindan. Hij ,s paeseerde de ster delta van Tweelingen maar liefst drie keer op een afstand van min~ ' A' der dan vier graden! '. ·1 ; Door al deze guns tige factoren e. e m aar eene zeer e moeite waard het planeetje te gaan waarnemen. De resultaten zijn w.ergegeven in de tiguren 2 t /m 7. I n midden-januari Was het .rg eenvOUdig Vesta te vinden met een 7 x 50 prismakijker, terwijl dat in begin-te_ bruari al een heel stuk moeilijker was. Het was mi j rond de oppo.iiie zelt. gelukt hem met een 8 x JO prismakij ker te vinden!
".
.,
___ 11 __ _
.
.
~
.
•S
.
v
.
.~
·
.
.
.
.. . •
· .
.
..
.
.
. .
.S
·
.
.
;,
.
I'
."
.
. '6
.• b,
•
~
.. .
.l)
-lM,.
.
"
.
,
. . . .
t,.,
•
. .......
;1
-li."
• .
. .
. . ·
t.,b
1M.1
Gegevena over de waarnemingen: Alle waarnemingen zijn door mij zelf vericht. plaats: Kakebergweg 25 Beek (dit geldt datum: 10-1-1 971. t ij d: 21u)Om . inatrument: ä x ja priamakijker. weer: sl.cht. Pig. 3: datum: 10_1_1 977 . tijd : 21u4Om . instrumént: ~ x 50 prismaki jker. w.er: s lecht. da tum: 11-1-1 917 . ti jd : 21u15m. instrument: 1 x 50 prismakijker. weer: velig. waarneemometandigheden: slecht. datua, 18-1-1917. ti jd: 21u15m. instrument: 1 x 50 prism8kljk.r. w••r, slecht. '1g.6: datum : 8- 2-1 977. t ijdt 21u15m. instr.uaent: 1 x 50 prisma kijk.r • •e.rl etandigbed.n: slecht. J'11.1: datum: 11-2-1911. tijd: 21u5Om. instrument: 1 x 50 prislllakijk.r. weer: den: alecht.
ook voor de andere waarnemingen) vrij goed. waarneemomstandishaden: vrij s oed. waarn.euomstandigbed.n: red.lijk h.ld.r doch ietsjee neers gO.d • •aam••• ometandigheden: i.tejee neTelig. waarn.e.ers h.ld.r.• waarn••• oaataad.ip.-
--- 12
Wanneer je van plan bent een eerie planetolde-waarnemingen t. doen lijkt het mij verstandig wanneer je alle tekeningen in dezelfde schaal maakt. Dit omdat bij latere verifiëringen de onderlinge posities tuesen planetolde en omgevingssterren beter vergeleken kunnen worden. Verder wil ik iedereen er op attenderen d ~ t in ma~t en april de planetorde Oeres goed zichtbaar wordt. De oppoaitie gebeurt op 24 maart. Ik beD van plan ook deze aeteroIde dit jaar te gaan waarneme. en ik .ou het erg op prij. stellen mijn waarneminge. eene te vergelijken .et die van andere amateurs. Dus als je W&~elDingen YaD. Cere. hebt kua je .e naar a1j .turen. Mijn adres ataat op pagina 1. Hana Oöeriz.
--------------------------------------------------------------_.------Dit keer ae. wat dikkere -Dione. Ik hoop dat onze lezers dit n~er aet plezier bebben gelazen, voor deze .en••n kan ik .ede 4ele. dat da volgende Dione half mei verSChijnt.
extra
nnç
ft ~ !' Q !l 'E ' --------- -----------
EXTRA
Deze keer e ens geen bepaalde telesc open , maar een kort overzicht van de vier belang rijkste types kijker , die wij kennen. 1~_~ ~ _!~~~~~~~1~~E_~f_E~f~~~~E~
v
Zoals bij iedere teleo coop het geva l is , is het objektie f bij de refraktor zeer belan g ri j k . He I:; objektief van e en lenzenkijker ia teg envoordi a meestal een samengestelde lens , omdat de vroeger gebruikte enkelvoudi ge lenzen veel be eldafwi jkingen vertoond en. Het bi j de ama teurs meest gebru ikte objektief , is het achromatieche,deze bestaat uit twee soorten glas , die elkaars beeldafwijkingen opheffen. Di t eenvoudige princi pe werd ontdekt doo r de Engelsman Chester [~o re.' Degrootste refractor op Aarde(zie tabel I)i8 de Yerkea - kijker in de Verenigde Staten , welke een diameter h e eft van I02 cm. Een g rotere lens is niet lonend , omdat men deze zo dik zou moeten maken,dat de lichtwinst v erloren zou ~a n . Ook het oculair bestaat tegenwoordig niet meer uit een enkelvoudige le~ maar op zijn minst uit twee ,en vaak uit 7 lenzen. Hoewel een lenzenkijker tamelij k goed voldoe t , heeft de spiegeltelescoop in de loop van d e jaren de plaats van de r e fractor toch wel ingenomen Tabel I De gir1OQ·tste lenzenkijkers ter wereld. Yerkes 102 cm. in diameter USA~Wisc onsi n) Lick USA Califo:mia) 91 cm Meudon Frankrijk 83 cm Pots dam DDR 80 cm Nice Frenkrijk 76 cm Pittsbur gh USA 76 Poclkovo 76 cm. USSR Greenwich United Ki ngdom 7I cm
.
-
~
...,
-
Tabel 2 De gl'O otste reflectoren ter wereld. Selintschukskaja US::;R 610 cm. spiegel diameter Nount PalOIllar USA 508 CIn Kitt Peak USA(A1"izona) 400 cm Ccrro Tolo l o Chili In te :ramerikaa ns observatori wa 400 cm La Silla Chili huro pe es Zuid .-Obs ervatorium 365 Cln Lick tJSA (Arizona ) 305 cm Ccrro En.ca ta da j·:exico 300 cm Fo rt D:l vis US A (T e "-w) ?73 cm Krim U.3!.iR 264 cm Nount Wilson USA( cal i fOl1Ü ~) 2 54 cm Ilerstmonceux Uni leJ KincJom ~50 cm
A = objectief
~=f 'I\.o.~-.\.• .
:
:
IA
B = oculair
u
--- extr a ---
~~_Q~_~E~~~~~!~!~~~~ E~~_~f_~~f~~~~~E~~~
A) De Newton-reflector: zoals de naam al zeg t is deze kijker ontwikkeld door Isaac Uevrto n . De ]"eflector hee ft als voorde el,da t er geen b eeldfouten ontstaan , doordat het li cht c; e woon word t teruggekaa tsda Een re f lector kan o ok veel Groter zijn , doordat de dikte van de spiegel helemaal geen invl o ed heeft op de lichtsterkte van het beeld , dit kun je ook zien aan d ~ Gcg even groottes in tab el 2 , de g roo tste reflector heeft namelij k e e n doorsnede van 6IO cm !! Het enige. kleine nadeel van een reflector ia de noodzaak van een vangap1egel , die nodig i D om de lichtst ral en van de spiegel naar het oog te leiden . Een hin derlijk probl eem is het echter niet a Het scheidend vermo g en van een Newton- reflector haal.t het niet bij die van een lenzenkijker , maa r het beeld is wel ve el lichtsterk er. Door de eenvoud van de Newton- reflector is het een geliefd bouvob jekt bij de amateurs , de laatste tijd echte r zijn er ook enige goed e oon Curren "\ten zoals : B) De Kutter-telescoop . Hierbij worden de stralen va n de hoofdspiegel schuin naar een wngspi eg el gekaatst. (zie de fib~ur onderaan deze pagina) C) De cassegrain- telescoo p, h ierbij is een Gat in de spi egel geboo r d , waardoor de stralen , die van de vangspi egel komen , naar het oculair gaan. De kijker is door dit sys teem zeer kort. De laatste twee types worden echter niet zo vaak gebruikt als de Newt on- tel escoop en de lenzenkij ke r .
A
I1
• -.-
-
4
~t>
'i\....... ~o'"
{:{
~~
.
A = Hoofdspiegel B = Oculair C = Vangsp1egel
-
t1 c. : •
I>
~
--
A ~.. Go""""'"
A r::;;;; '1;.\1 ... - ~f.",-"",
e,
De volgende ke e r [1\an we h et hebben over wat zoal op de oculai ren-
markt te krij g en valt. ~ . ë c h ternach
1977
