..,..,
VRIJNEDERLAND
~
Inhoud
Colofon
@ 2006VNISSN0165666 Weekbladpers Tijdschriften,Raamgracht 4, 1011KKAmsterdam, postbus1254,1000BGAmsterdam.Telefoon:(020)5518711, fax:(020)6247476,e-mail:
[email protected] (uitsluitendredactie, graaghuisadresvermelden) HOOFDREDACTIE EmileFallaux,PietervandenBlink(adjunct) EINDREDACTIE MarleenSlob(chef),JulietteBerkhout, HenkvanRenssen, TomasVanheste,AnneVersloot
104 Kerstverhaal van Dimitri Verhulst 'Het is goed,' zei ik tegen mijn moeder. 'Ik kom kerstavond met de kleine bij jou doorbrengen. Op een voorwaarde. Oat de Kerstman ook mag blijven eten'
REDACTIE HarmEdeBotje,Lucetteter Borg,HiddevandenBrink, ThijsBroer,joris vanCasteren,MischaCohen,KoColijn,Sander Donkers,BarbaravanErp,RobertvandeGriend,IngridHarms, MalouvanHintum,Marcelten Hooven,MarianHusken, RudieKagie,MargalithKleijwegt,HarryLensink, CarolinaLoGalbo,ThijsNiemantsverdriet, jeroenvullings PRESENTATIE SuzanneRobertsen RolfRosing(beeld), Stephansaaltink(art director),JennySmels(fotografie), EllenSmit(vormgeving),GuidoVrouwe(Iithografie) CORRECTIE LydiadeVries SECRETARIAAT Suzanne Duister,MonicaKeyzer DOCUMENTATIE MarleenvandenBerg,KlaasPostma WEBSITE Babetvanlier
112
Profiel: Andreas Burnier en de PlatocI ub Op haarvijftigste begon schrijveren criminoloogAndreas Burnier(1931-2002) een geheime Platoclub met jongens die twintig tot dertig jaar jongerwaren dan zij. Deleden van die club spreken zich nu voor het eerst uit
COORDINATOR BtjlONDERE PROJECTEN DaphnevanBerkel MEDEWERKERS JoostAlferink,HansvandenBogaard,Hugo BrandtCorstius,MartjeBreedtBruyn,MartinBril,Advan Denderen,R. Ferdinandusse, AlboHelm,MichielHulshof,Marijn vanderJagl,Kamagurka,FrankKalshoven,DavidKleijwegt, ElisabethLockhorn,EdzardMik, BertNienhuis,jacqueline Oskamp,lidewijde Paris,CarelPeeters,JanRothuizen, Stephan Sanders,JelmerSteenhuis,PetervanStraaten,CoenVerbraak, RienVerhoef,AimeeWarmerdam,FrekeVuijst,MaxvanWeezel, WilmavanWijnen,Evelynde Wijs PRODUCTIEBEGElEIDING RenevanAchteren MARKETING SuzannedeGroen,SusannedeKoning DIRECTEUR CeesvanNijnatten UITGEVER PatrickVernack
128 Interview: acteur Gerard Depardieu 'De critici zeggen dat mijn laatste films minder goed zijn, maar als er miljoenen komen opdraven om mij als Obelix te zien, is dat soms geen succes?'
DRUKKER CorelioPrinting ADVERTENTIES E-mail:
[email protected] Website:www.weekbladpers.nl ManagerSales:PietervanDijke Accountmanagers: StijntjeBrui;n,JOsHijmans,MarijeMulder, DannyRiekerk,EefkeTerporten,JudithVis Media-order:JurAnepool(020)5518543 Afdelingscoordinator: Gerdade Graaf Telefoon:(020)5518538,fax:(020)4212476 ABONNEMENTSPRljlEN
Nederland: perjaar€ 146,-(Belgie€ 159,50). Perhalljaar €77,-
138 Interview: onderzoeker Christine VanBroeckhoven 'Alsje verliefd bent, is dat toch een biologisch gegeven, wat anders?'
148 Reportage: Jongeren tegen de maffia Op Siciliezijn ze het zat: het protectiegeld, de angst, de omerta, de corruptie e-Boy 105/ Martin Bril Evelien 158/ Stephan Kardos 158/ Peter 159/ Steenhuis Puzzel160 / JoostAlferinkSchetsboek 162
(Belgie€ 88,-). Perkwartaal€ 41,25(Belgie€ 48,-).Europa € 216,20perjaar.Nederlandse Antilien,restvandewerelden priority opaanvraag KLANTENSERVICECENTRUM postbus1391,1000Bj Amsterdam Telefoon:(020)5518701,fax:(020)6231870 E-mail:
[email protected] Abonnementsgeld dient bij vooruitbetalingte wordenvoldaan. Abonneesdie eenmachtigingtot automatische incasso hebben gegeven,ontvangeneenkortingvan€0,50perbetalingsperiode.Abonnementen kunnenpernummeringaanenworden automatischverlengd,tenzijeenmaandvoorhet verstrijken van de abonnementsperiode berichtvanopzeggingisontvangen. Opzeggingen wordenonzerzijdsschriftelijkbevestigd.Vermeld bij correspondentie aftijd het adreswaaropVNbezorgdwordt VOORBElGIEverantwoordelijkuitgever:KristelTruyts,abodienst 03-2059424,MaarschalkGerardstraat 2, 2000Antwerpen OOKOPCD-ROM ENIN ElEKTRONISCHE VORMVOOR MENSEN met eenleeshandicap. Inlichtingen:FNB,postbus24,5360M Grave,(0486)486486
HI]
P R I NT
Groep publl.". tlJdschrlfhn
148
KERST 2006
Een beroep op het
5 mei 2006: jongeren
bij een demonstratie
in Palermo tegen maffia-protectiegeld van de grootste ooit in Sicilif! gehouden
- een
Reportage Jongeren tegen de maffia
iciliaanse geweten
,
.1
Eennieuwe generatie Sicilianen komt in opstand tegen de machtvan de maffia. Zezijn het zat: de angst, de omerta, de corruptie. 'Addiopizzo' heet hun protestbeweging: Vaarwel Protectiegeld. 'Onze ouders hielden stille marsen. Wij willen de mentaliteit veranderen door concreet gedrag te promoten.'
Door Carolina LoGalbo n het centrum van Palermo rijden auto's cIaxonnerend kriskras door de
I
overvolle straten. Bij een rood stoplichtstaan ze even stil, de ramen dicht om ramenlappers en rozenverkopers te weren. Naast de auto's wachten ronkende scooters met jongens en meisjes, die grote zonnebrillen tegen de felle najaarszon dragen. Een oude man achter een vuurton schept in een waas van rook gepofte kastanjes in een puntzakje. Eenfruitverkoperprijst luidkeels zijn knalroze cactusvijgen aan. De Via Lombardia is een oase van rust in deze chaos. Het is een lommerrijke laan met aan weerszijden appartementencomplexen en een enkele palmboom tussen de platanen. In een van die rustige appartementen heeft il Comitato Addiopizzo, het Comite Vaarwel Protectiegeld, haar hoofdkwartier. Vanuit hier organiseert een groep jongeren bijna dagelijks burgerlijk verzet tegen de maffia. 'Dit weekend is nog een kapperswinkel in vlammen opgegaan,' begint filosofiedocent
Vittorio Greco (32)gedreven aan zijn uitleg, 'omdat de eigenaar weigerde protectiegeId aan de maffia te betalen. Hetintimideren begon zoals altijd met een dichtgekitte bel en eindigde met deze hevige brand.' . Vittorio was in 2004 een van de zeven oprichters van het Comite Vaarwel Protectiegeld. Hij ziet er serieus uit, met zijn brilletje en bedachtzame blik,als hij uitlegtwatvoor effect de omertii heeft, de pliGht om over de maffia te zwijgen. 'Sicilianen hebben hetzelden over de Cosa Nostra. Maarwij kennen de waarheid maar al te goed: elke onderneming die geen amico degli amici is,betaalt protectiegeld. Om "beschermd" te worden.' Dooreen dergelijke 'belasting' te innen, bevestigt de CosaNostra haar territoriale heerschappij'. Denaam zegt het al: 'van ons, onze zaak'. De organisatie is opgebouwd uit families die heersen over een stadswijk of dorp. Verscheidene families vormen een man dement, de mandementen samen worden geleid doorla Commissione,een commissievan de belangrijkste maffiabazen. Intimidatie en economische macht b~palen de hierarchie. Het maffiageld is nodig om maffia-activiteiten te financieren en de families van
I
150 KERST 2006 EEN BEROEPOP HET SICILlAANSE GEWETEN
'Iedereen verwachtvan de staat dat die de "bosses" arresteert, niemand denkt na over zijn eigen maffiamentaliteit' gedetineerde maffiosi te onderhouden. Vittorio staart naar een encirme stapel groen-oranje folders. Addiopizzo, staat er in vette letters op gedrukt. 'Wat kun je als burger doen om je tegen de Cosa Nostra te verzetten7' vraagt hij zonder een antwoord af te wachten. 'Simpel, je stopt met het betalen van protectiegeld. Want door het innen van pizzo houdt de maffiaons onder de duim: Aileen door een gezamenlijke mentaliteitsverandering van de bevolking kunnen ze hun doel bereiken. Iedereen moet meedo en: de winkelier door niet meer te betalen, de consument door alleen bij de pizzovrije winkeliers te kopen. In een zijkamertje werken Vittorio's collega's Chloe1\1cciarelli(32)en Edoardo Zaffuto (31)achter computers. Ook zij dragen het zwarte T-shirtmet oranjeAddiopizzo-logo. In het dagelijks leven zijn ze druk met de uitgeverij die zesamen runnen, maar elke vrije minuut wijden ze aan de website en de organisatie van Addiopizzo. 'Pak aan,' zegt Vittorio tegen hen. 'Wegaan folders vouwen:
Boycot Desnikhete Siciliaanse zomer van 2004. Vittorio had net zijn studie filosofie afgerond. Evenalszijn pas afgestudeerde vrienden probeerde hij werk te vinden. Op een avond 'met veelwijn en BobMarley'fantaseerden ze over het openen van een kleine bar in het historische hart van Palermo. Eenplek waar ze hun favoriete muziek kondenspelen en hun lievelingsdrank konden schenken. Een plek waar veel mooie vrouwen op af zouden Immen. 'Maar gaan we dan protectiegeld betalen 7'was meteen de reactie. Eenlegitieme eerste vraagvoor iemand die een eigen zaak wil beginnen op Sicilie. Het Italiaanse onderzoeksbureau Eurispes toondeaan datzeven op detien bedrijven protectiegeld betalen aan de maffia. In Palermo is dat zelfs acht op de tien. Voorveel ondernemers reden om het eiland te verlaten. Maar niet voor de zeven vrienden. Zijdiscussieerden de hele nacht en de daarop volgende weken. Steeds meer raakten zijervan doordrongen dat het belachelijk is om pizzo te betalen. Aileeneen volkzonder eigenwaarde doet dat, concludeerden de jonge academici. Hun plannen vooreen bar lieten zesnel varen. Koortsig bedachten zij initiatieven om een einde te maken aan de uitbuiting van
den dat zij de laatste dertigmaanden dag en nacht met het comite bezig zijn geweest. Het grootste probleem vormen volgens Vittorio nog steeds de Sicilianen zelf:wie een brood koopt bij een bakker die pizzo afdraagt, betaalt automatisch een percentage mee aan de maffia. 'Wij hebben de Cosa Nostra zelf voortgebracht eq.ons eraan onderworpen,' zegt Vittorio. 'Iedereen verwacht van de staat dat die de bossesarresteert,niemand denkt Alsoferniets gebeurd is: . na over zijn eigen "maffiamentaliteit".' De Cosa Nostra staat niet alleen voor het 'No al pizzo. Nee tegen de pizzo. Een anonieme actie,' kopten de Siciliaanse kranten vergaren van kapitaal en politieke macht, op 29 juni 2004 op de voorpagina. Overal in of voor een systeem van geweld en illegalihet centrum van Palermo waren de nacht teit. Het isook een culturele gedragscode die ervoor honderden stickers geplakt met een bestaat bij de gratie van sociale consensus. uitdagende boodschap: un intero popolo Solidariteit is het enige wapen; als de massa che paga it pizzo e un popolo senza dignita: niet meedoet, heeft het geen zin. Want hoe een heel yolk dat protectiegeld betaalt, is een kun je van winkeliers verwachten dat ze opyolk zonderwaardigheid. houden te betalen als hun omgeving daar De prefect van Palermo, Giosue Marino, onverschillig tegenover staat? Watervia pizriep de kopstukken van de carabinieri, de zo aan geld bij de maffia binnenstroomt, is Guardia di Finanza en de antimaffia-instan- slechts zestien procent van de totale illegale ties bijeen. Metde algemene procurator pro- inkomsten. Maar de psychologische uitwerbeerden zij te achterhalen wie er achter de king is vele malen groter. stickeractie zat. De stad gonsde van de ge'Het is het symbool voor de onderdrukking ruchten. Dejongeren werden zenuwachtig: van ons yolk,'vindt Vittorio. 'Dat gaan we de meer dan een eenkolommertje in de lokale komende decennia doorbreken: Trots laat krant hadden ze nietverwacht. Enkele dagen hij de lijst van participerende winkels zien: later onthulden zij hun identiteit in een in- reisbureaus, banketbakkers, een grote suterviewmet GiomaledeltaSicilia:zeven ge- permarktketen, hotels, kroegen, stoffenwinwone burgers van nog geen dertig jaar. kels, kunstateliers, sportclubs, een Sardijnse Wereldverbeteraars, schamperden som- delicatessenzaak. Honderdzesendertig in tomigen. Maar ook zij konden niet ontkennen taal. Een commissione di garanzia, met een dat de stickeractie heel wat teweeg had ge- hoogleraar strafrecht, enkele advocaten en bracht: iedereen sprak over het initiatief en weduwe Pina Maisano Grassi, screent elke over de kritische en provocerende leus. In een winkelier op mogelijke contacten met de mum van tijd hadden tientallen vrienden en maffia. Eenschone lei, los van elk maffiaconbekenden zich bij het zevental aangesloten. tact, is onontbeerlijkvoordeelname. DewinII Comitato Addiopizzo had zich blootgege- keliers doen nu mee uit protest. Dat maakt Yen.Deorganisatie moedigde winkeliers aan dit initiatief anders dan die van de bestaangeen protectiegeld te betalen en zich bij hen de antiprotectiegeldinstanties die geflnanaan te sluiten. Consumenten konden mee- cierd worden door de overheid. Daar meldt doen door een handtekening te zetten en zo een winkelier zich voor bescherming of flveel mogelijk in 'pizzo-vrije' winkels te ko- nanciele steun, maar hij draagt zelf niet bij pen. Een concept dat consumo critico werd aan mentaliteitsverandering. Aan de kritische consumptie doen inmidgedoopt, kritische consumptie. Degedachte: boycotvan de pizzo betalendewinkels zal uit- dels 8269 mensen mee. Zij staan, net als de winkeliers, met naam en toenaam op de eindelijk iedereen dwingen mee te doen. website. Openheid is belangrijk, vindt het Angst voor represailles comite, er wordt met open vizier gestreden. Laura, Dario en Vittorio gaan onverstoor- Daarom is hetvatl belangveel mensen te mobaar door met het vouwen van de informa- biliseren, want massa beschermt. Een team tiefolders.Alleen hun vermoeide ogen verra- van ruim vijftigman werft actief door middel winkeliers. Een zetje hadden ze nog nodig om hun angst te overwinnen en hun ideeen te realiseren. Dat zetje gaf de weduwe van Libero Grassi, de winkelier die op 29 augustus 1991werd doodgeschoten omdat hij publiekelijk had verkondigd geen pizzo meer te zullen betalen. 'Wat mij het meest verbijstert en verbittert na al die jaren,' sprak Pina Maisano Grassi in een televisie-interview, 'is dat iedereen gewoon doorgaat met betalen.
151 VRIJNEDERLAND 23 DECEMBER 2006
.
Savina Pilliu proeedeerde met haar zuster tien jaar langtegen
van nieuwsbrieven, acties, festiviteiten en de promotie van een antimaffiacultuur op vierenzestig scholen. DePizzo-free dagen waarop participerende winkeliers hun producten aanprijzen en artiesten optreden zijn inmiddels befaamd in de wijde omtrek. In mei kwamen er duizenden mens en. Diezelfdemaand ontving hetcomite de prijs van hetGiovanni en Maria FalconeFonds op de gedenkdagvan de moord op de antimaffiarechter en zijn vrouw in 1992,uit handen van de Italiaanse hoofdofficiervan }ustitie Piero Grasso. Met hun activiteiten spelen de provocateurs zich flink in de kijker. 'Natuurlijk zijn we bang,' zegt Vittorio. Hijis ervan overtuigd dat de maffia hen in de gaten houdt en op een gegeven moment zal toeslaan. Maar dat is geen reden om te stoppen. 'Onze ouders hielden stille marsen en protesten. Wijwillen de mentaliteitveranderen door concreet gedragte promoten. Daarvoor moet je je over de angstvoor represailles heen zetten. Deoudere generaties zijn huiverig, uitzonderingen daargelaten. Ga eens met de gezusters
maffiaman
Pietro Lo Sieeo. 'Bang? Zeker, maarik ben vooral woedendf'
Pilliu praten, dat zijn dappere vrouwen. Zij delicatessenzaak binnen: Pietro LoSicco.Hij had vernomen dat de zussen een huis met hebben de maffia rechtstreeks bestreden.' een stukgrond bezaten vlak bij de badplaats Rouwboeketten Mondello, een erfenis van hun opa. Daar had 'Pilliu,Sardijnse Delicatessen' staat er in gra- LoSiccointeresse in. Het terrein emaast was te letters op het bord bij de ingang van de al van hem. Hijwasvan plan alles plat te gooiwinkel. De muren zijn tot het plafond volge- en en vol te bouwen met appartementen. De zussen weigerden hun eigendom te bouwd metschappen vol flessen wijn, in een glazen vitrine achterin rusten hompen par- verkopen, ondanks de onderhandelingspamezaan en geurige hammen. In een hoekje gingen en later de dreigementen van de zit een stokoud vrouwtje met warrig haar. man. LoSicco droop af en de rust keerde te'Dat is moeder,' zegt Maria-Rosa Pilliu. 'Ze rug. Maanden later zagen Savina en Mariafunctioneert niet meer goed,'voegt haarzus Rosa tot hun verbijstering bouwvakkers op hun terrein werken. Grond en huis bleken Savina eraan toe. 'Zeis op.' Savina (50) en Maria-Rosa (55) Pilliu run- op naam van Pietro LoSiccote zijn gezet, met nen de familiezaak, die bijna vijftig jaar be- behulp van een valse handtekening en een staat. Zehebben beiden dezelfde doffeblik in corrupte notaris. De bouwvakkers waren hun ogen, met donkere kringen eronder. Het vast aan de sloop begonnen. Aan de zussen enige datglanst, zijn de stras-steentjes in hun te bewijzen dat het hun eigendom was. pantoffels. Protectiegeld hebben zij nooit 'Tienjaar hebben we geprocedeerd,'vertelt hoeven betalen ('we hebben geen idee waar- Maria-Rosa.'In 1993hebben we een aanklacht om niet'), maar zevoerden wel jaren strijd te- ingediend.' Dedreigementen stapelden zich gen de maffia in hoogst eigen persoon. intussen op. 'Alswe naar het tri bunaal waren Op een dag stapte een 'elegante heer' de geweest, vonden we rouwboeketten voor de
153 VRIJNEDERlAND 23 DECEMBER 2D06
...{,
..
.-'*" -"'''
;.. --
>.
-'
.....
-
;.l"
..,..
It,,'
-"f""
....
........
-!I'"
-.. -
-.....
:.. ...
"",
z'"' "!"" >
,..
:;.
... ""....
B ...
lIO
it..
>I00
90100 PetMno
\ ~~~001
.1
deur, of vuilnis. Toen er op een dag zes vaten ongebluste kalkvoor de winkel stonden, werden we echt bang. Daarin dumptde maffia doorgaans de lijken na een liquidatie.' Toch zetten de zussen door, zelfs toen hun winkel failliet ging vanwege de hoge proceskosten en bange klanten. Pas na tien jaar legde LoSiccozich er bij neer: de gezusters Pilliu hadden de rechtszaak gewonnen. Zevenjaar celstrafkreeg hij voor zijn deelname aan maffia-praktijken, waaronderookde zaak Pilliu.Maar de zussen hebben tot nu toe geen stuiver gezien, want LoSiccowerd faillietverklaard. Met300 miljoen lire (ongeveer 155duizend euro )subsidie van een regionale antimaffia-instantie konden de Pilliu-zusters uiteindelijk hun winkel weer openen. 'Wijzijn nog steeds bang,' zegt Maria Rosa zacht. 'Die man is veroordeeld, maar ik zie hem gewoon lopen op straat. Het is vooral droevig voor moeder.' Savina bait haar vuisten: 'Bang? Zeker, maar ik ben vooral woedendI' Dus ook zij hebben zich aangesloten bij het comite. Soms ontmoeten ze de jongeren. 'Diestaan dag en nachtvoor ons klaar.'En bij elkemanifestatie zijn ze ermet een kraam vol Sardijnse delicatessen. Hun namen staan op de website en in mei stonden ze met ruim honderd Addiopizzo-winkeliers in GiomaIe della Sicilia. Sindsdien complimenteren steeds meer klanten hen om hun deelname. Desondanks is hetvoorvelen noggeen gespreksonderwerp. Laatst vroeg Savina aan een bakker uit de straat of hij zich niet wilde aansluiten bij Addiopizzo. Hij werd lijk-
I .
...
" ...
...'
V
..........
bleek en beende de zaak uit. 'Devorige generaties hadden in opstand moeten komen,' zegtMaria-Rosa. 'Maar zij durfden niet. Deze jongeren hebben ontzettend veel moed.'
Seepsis
Ook maffia-onderzoeker Dino Paternostro prijst de Addiopizzo-jongeren om de 'directe manierwaarop zij een beroep doen op het Siciliaanse geweten'. Buitengewoon dapper noemt hij het. 'LaCosaNostra zal niet blij zijn dat ze haar macht ter discussie stellen. Het is wachten op een reactie.' Deoudere Sicilianen kijken volgens hem met een mengeling van sympathie en scepsis naar de beweging. Zij hebben initiatieven zien ontstaan en weer verdwijnen. Het isstrijden tegen een systeem dat al anderhalve eeuw bestaat. En als je bedenkt dat er in Palermo duizenden ondernemingen zijn, vormen de honderdzesendertig pizzo-vrije winkels een wel erg kleine' minderheid.Eris meernodigom de mentaliteitte veranderen, meent de onderzoeker. 'Zo lang er banden bestaan tussen de maffia aan de ene kant en de politiek en witte boorden aan de andere kant, verandert erweinig.' Er heerst grote armoede en werkloosheid op het eiland en van de staat hebben de Sicilian en niets teverwachten. Ditspeelde de maffia in de kaart en heeft tot een afhankelijkheidssituatie geleid. Deregionale Siciliaanse verkiezingen in>mei2006 zijn er het zoveelste bewijs van. Decentrumrechtse Salvatore (Toto)Cuffaro versloeg zijn linkse opponent Rita Borsellino toen met drieenvijftig tegen
tweeenveertig procent van de stemmen en werd herkozen als president. Tegen 'Tot6'10pen al enkele jaren rechtzaken vanwege zijn vermeende maffiaconnecties. Rita is de zustervan Paolo Borsellino, de onderzoeksrechter die door een aanslag met een autobom om het leven kwam; zij is uiteraard zeer antimaffia. Bij de verkiezingen streed de maffia dus tegen de antimaffia. En de maffia won. Paternostroverklaartditdoor hetimposante netwerk van Cuffaro:de bevolking hoopte op werk en gunsten in ruil voor een stem. Bovendien vinden zij Toto charismatisch. Rita is in hun ogen maar een linkse moraalridder. Zij voert nu van uit de oppositie een missie van bewustmaking en steunt de jongeren van Addiopizzo openlijk. 'De burgers zouden met hun verstand moeten stemmen en meer verantwoordelijkheidsgevoel moeten hebben,' zegt Paternostro. 'Daar dragen de jongeren van Addiopizzo zeker aan bij, zij zorgen voor discussie. Devraag is hoe lang.'
Provoceren Op een terras smelten twee zachte broodjes met ijs, de lunch van veel studenten, in de najaarszon. Psychologiestudent Salvatore (27)neemt snel een hap. 'I
'Toener zes vaten ongebluste kalk voor de winkel stonden, werden we echt bang. Daarin dumpt de maffia de lijken na een liquidatie'
155 VRIJNEDERLAND 23 DECEMBER 2006
Nieuw verzet: een billboard promoot een hulplijn van de grootste instanties tegen maffia-onderdrukking.
go ofgesmoes. Enaf en toe een compliment. 'Je ziet steeds vaker studenten in het T-shirt lopen: zegt Salvatore. 'Mijn moeder heeft me gesmeekt het niet te dragen, zij vindt het zinloos en gevaarlijk. Haar generatie spreekt niet over de maffia,niet negatief en niet positief.Je moet op geen enkele manier laten weten tegen het "establishment" te zijn. Sinds de acties van Addiopizzo praten wij er op de universiteit en onder vrienden steeds vaker over. Maar we zijn er nog lang niet. Zelfsde mensa van de Palermitaanse universiteit betaalt op dit moment protectiegeld.' Over twintig jaar, schat Salvatore, is de machtvan de maffia een stukminder. 'Alshet de Sicilianen tenminste lukt kritisch te leren denken,' voegt zijn neefje eraan toe.
ham en wijn ophalen. Zijstaat op de lijst van Addiopizzo-consumenten en probeertalleen in winkels te komen die geen protectiegeld betalen. Haar oudere vriend Mario heeft en-' kele elektronicazaken in de stad en weigert sinds kort pizzo te betalen, ondanks herhaalde dreigementen. Elvira werkte in een van zijn zaken. Elkjaar rond Kerstmis, Pasen en in de zomervakantie kwam een smaakvol geklede twintiger een dikke envelop ophalen. Tegenwoordig int de maffia een vast maandbedrag, tweehonderd euro voor een middelgrote zaak, of een percentage van de omzet. Elvira legt uit wat er gebeurt als je weigert. Eerst kitten 'ze' de bel dicht met lijm. Dan meldt zich een 'mediator'. Hijzegt dat je in de problemen zit, maar dat hij je kan helpen als je betaalt. Doe je dit niet, dan beginIn de Via del Bersagliere deelt Vittorio met nen de dreigementen. Dangooien 'ze'vuilnis drie vrienden folders uit. Een jonge vrouw en bidons benzine op de stoep van de winkel, met weelderig rood haar stopt om over slaan ze de ramen in en uiteindelijk steken ze een andere pizzo-actie te vertellen. Elvira is de winkel in brand. Soms moet een winkelier een goede bekende van de gezusters Pilliu het met een overval of de dood bekopen. 'De en komt haar wekelijkse bestelling parma- mediator zei tegen mijn vriend datzijn doch-
Tegen afpersing sta je niet aileen'
terwordtvermoord.Zij studeert nu in Rome. Mario heeft samen met andere winkeliers een certificaat laten afdrukken waarop staat dat zij niet betalen. Het prijkt nu op de winkelruiten.' En tegen Vittorio, zegt ze, terwijl ze de delicatessenzaak inloopt: 'Binnenkort zullen ze zich bij jullie aansluiten.' Vittorio grijnst, dat hoorthij vakerzeggen. Hij hoopt het, maar is voorlopig blij met elk initiatief. Comitato Addiopizzo heeftde laatstetweeenhalf jaar meer dan zeventig activiteiten ge. organiseerd. Elkeweek melden zich nieuwe winkeliers en consumenten. Enin navolging van de Palermitaanse jongeren mobiliseren ook in Alcamo en Locrijonge mensen zich. De maffia blijft intussen haar territorium bewaken. Gisteren isopnieuw een bel van een pizzo-vrijewinkel dichtgekit. TochisVittorio overtuigd dat er ooit een einde komt aan de maffia-onderdrukking. 'Zoals Giovanni Falcone zei: "De maffia is niet helemaal onoverwinnelijk. Het is i~ts menselijks, en zoals aIle menselijke dingen heeft het een begin en zal het ook een einde hebben."' ..,....
