- Algemeen 0 6 t a a r t s k y e p S n a V n i m o k l e W ! d l e e
: n e r e v o n e r l a a r t u e n e i g r e n E
? l e o d t e h s i t a W
b r o o v e t s r het ee
! n a c e w s e Y
In het project ‘De Stroomversnelling’ renoveren we verouderde woningen tot zo goed als nieuwe, gezonde Nul op de Meter woningen. Het doel: zorgen voor een prettige buurt met gezonde woningen, die méér comfort bieden voor de bewoners – voor hetzelfde geld!
? t a d s i t a w , r e t e m e d p o l u N Om lekker te kunnen wonen is energie nodig: • voor verwarming, koeling en warm water • voor het gebruik huishoudelijke apparatuur en verlichting In een Nul op de Meter woning is het saldo van de in- en uitgaande energiestromen op jaarbasis nul, bij normale weersomstandigheden. Anders gezegd: de woning gebruikt net zo veel energie als hij oplevert, gemeten over een heel jaar.
? n e t s a l n o o w w u p o d e o l v n i t i d t f e He De totale woonlasten (optelsom van huur, servicekosten en energierekening) mogen voor de bewoners in een tot Nul op de Meter gerenoveerde woning niet hoger zijn dan vóór de renovatie. Voor de bewoners wordt gekeken naar het gemiddeld energiegebruik van de afgelopen drie jaar. Als bewoner betaalt u na renovatie de totale woonlasten (inclusief dat gemiddelde energieverbruik) aan de woningcorporatie. De corporatie financiert daarmee de investering. Dus: • u betaalt als bewoner niet meer (totale woonlasten) dan voorheen • u krijgt een schone, comfortabele en milieuvriendelijke woning • de corporatie betaalt de renovatie en verdient het geld terug in de vorm van energiebesparing
Energieneutrale woningen hebben de toekomst. In 2020 moeten alle nieuwbouwwoningen energieneutraal worden gebouwd. De minister heeft bovendien besloten, dat een groot aantal (sociale) huurwoningen in Nederland moet worden gerenoveerd tot Nul op de Meter woningen. Er wordt daarom op dit moment keihard samengewerkt door bouwers, architecten, technici, woningcorporaties, om dat allemaal voor elkaar te krijgen. De aanpak verschilt per buurt en per woning.
! ? r e d r e v e Ho
: g n i l l e n s r e v m o o r t S e D g a l s e d n a a samen
Voor het project ‘De Stroomversnelling’ hebben 6 woningcorporaties en 4 grote bouwbedrijven afgesproken om samen te zoeken naar de beste oplossingen om verouderde woningen te renoveren tot ‘nieuwe’ Nul op de Meter woningen. Het project bestaat uit drie fases: • Fase 1: Prototyping, tot en met 2014 (1.000 woningen) • Fase 2: Industrialisatie, 2015 en 2016 (10.000 woningen) • Fase 3: Opschaling, 2017 t/m 2020 (100.000 woningen) De deelnemende corporaties zijn Portaal, Wonen Limburg, Lefier, Woonwaard, Stadlander, Tiwos. De deelnemende bouwers zijn Ballast Nedam, Volker Wessels, BAM Woningbouw en Dura Vermeer. Dura Vermeer doet dit in samenwerking met Doorwin.
r e e m r e V a r u D n a v e i s i V De ! k j i l e og
Elke deelnemende bouwer heeft nu één prototype gemaakt. Er zijn dus vier gerenoveerde Nul op de Meter prototype-woningen in Nederland. U staat in de woning die door Dura Vermeer en Portaal is gerenoveerd, in samenwerking met een groot aantal leveranciers en (energie) deskundigen. Begin 2014 gaan alle bouwteams bij elkaar kijken om van elkaar te leren voor volgende prototypes.
Zoals het klokje thuis tikt...
Deze woning is stap 1 op weg naar grote verbeteringen voor bewoners èn milieu. In de techniekkamer (eerste verdieping) kunt u lezen wat we in deze woning allemaal hebben gedaan (de Slimme Schil, toepassing van PV-panelen). In 2014 gaan we nog een prototype maken, waarin we andere oplossingen gaan uitproberen. Het gaat dan met name om: • Een nòg slimmere schil, die slanker is en nog handiger gefabriceerd kan worden (nog efficiënter). • Het vervangen van gas-installaties (HR-ketels, geiser, kookgas) voor elektriciteit – zo veel mogelijk gebruik makend van zonne-energie. • Een nog sneller/eenvoudiger maak- en bouwproces, zodat we bewoners (hopelijk) niet eens meer ‘lastig’ hoeven te vallen met steigers rondom de woning.
Maak de toekomst mogelijk
Methan CH4
Elektrolyse
De achtergevel in de steigers
H²
m t s m o k e o t e d k a Ma 1. Nul op de Meter zonder fossiel
2. Maak de toekomst mogelijk
3. Wij geloven in ‘Power to Liquid’
4. Kies later!
5. Maak óók een All Electric Prototype
Naast Nul op de Meter wil Dura Vermeer woningen het liefst helemaal onafhankelijk maken van fossiele brandstoffen. Want het gebruik van fossiele brandstoffen put de aarde uit en is dus slecht voor het milieu. Aardgas is een fossiele brandstof en elektriciteitscentrales werken óók voornamelijk met fossiele brandstoffen (onder andere kolen). De vraag die we ons bij Dura Vermeer stellen is daarom: kunnen we Nul op de Meter bereiken zònder nog langer een beroep te hoeven doen op aardgas en elektriciteit? Dan boeken we nòg meer winst voor mens, milieu en toekomst!
De ontwikkelingen gaan erg snel. Het is zonde om nu allerlei (dure) nieuwe technieken toe te passen, als we nog niet precies weten wat de beste en schoonste energie-oplossing gaat worden! De oplossing wordt op dit moment door allerlei mensen en organisaties gezocht in allerlei energiedragers: elektriciteitsnet, gasnet, warmtenet, biomassa-voorraad. Ons idee: wacht even af met grote investeringen (veranderen van de energie-infrastructuur van de woning) tot je weet wat de toekomst brengt!
Zonnepanelen leveren wèl schone energie, maar het probleem is het overbruggen van de zomer-winter pieken. Het teveel aan zonne-energie in de zomer kun je (nog) niet bewaren voor de winter, als je die energie het hardst nodig hebt. Elektriciteitsopslag van dag naar avond/nacht is op dit moment wèl mogelijk (met batterijen) maar voor seizoensopslag zijn batterijen niet geschikt. Bij Dura Vermeer geloven we erg in de techniek die het mogelijk zal maken om zonne-energie in te zetten voor de productie van vloeibaar gas (methaan). Die oplossing heet ‘Power to Liquid’. We verwachten dat Power to Liquid technieken over circa 10 jaar beschikbaar zullen zijn.
De keuze voor All Electric woningen (het elektriciteitsnet als drager) of Power to Liquid woningen (vloeibaar gas als drager) hoeft nu nog niet gemaakt te worden. Maar als je van de fossiele brandstoffen af wilt - en dat willen we bij Dura Vermeer - is Power to Liquid uiteindelijk een betere oplossing dan All Electric. Voorlopig handhaven we in deze woning dus het huidige gasnet met de bestaande HR-ketel – zodat we in de toekomst (over ca. 10 jaar) hetzelfde gasnet kunnen gebruiken voor ons ‘eigen gas’. Dit nemen we mee in de exploitatieberekeningen (wat investeer je wanneer) voor Portaal.
Om óók de ontwikkeling van All Electric woningen te volgen gaan we begin 2014 een tweede Prototype maken. Deze tweede proefwoning maken we wèl helemaal All Electric, dus zonder gas. Zo kunnen we volgen en meten wat het beste werkt.
-Wat hebben we in deze woning gedaan? We hebben de Trias Energetica gevolgd!
Wat is dat? Zie proceskamer
De Trias Energetica is een door Agentschap NL (studiecentrum van de overheid) ontwikkeld denkmodel om woningen energieneutraal te maken. Het werkt heel simpel.
Gevelelement gezien vanaf binnenzijde
Vanuit dak, plaatsing achtergevel
Achtergevel wordt met hijskraan op zijn plek gebracht
, a c i g o l n é é r a a m s i r E a c i t e g r e n E s a i r T e d s i dat
r o o v t a d t n e k e t e b t a W ? g n i n o w e z de
e d r o o v t a d t n e k e t e b t a W ? s i u h t i d n a v s r e n o w be
Wij volgen de Trias Energetica: 1 Beperk het energieverbruik door verspilling tegen te gaan. 2 Maak maximaal gebruik van energie uit duurzame bronnen. 3 Maak zo efficiënt mogelijk gebruik van fossiele brandstoffen om in de resterende energiebehoefte te voorzien.
Om het energieverbruik in de basis echt te beperken is gekozen voor een zeer hoge isolatiewaarde in de gevel en het dak. Met warmteweerstandwaarden van meer dan 7 m² K/W overtreffen de waarden van de nieuwbouwnorm ruimschoots en balanceren we tegen Passief kwaliteit.
De ruimteverwarmingsbehoefte (-80%) beperkt zich tot de zonloze maanden in de winter door de optimale isolatie en zuinige warmte terugwin balansventilatie. Warm tapwater wordt voor 50% voorzien door een zonne-boiler en voor 50% door hoog rendement gas. Elektriciteit wordt voorzien door traditionele fossiele centrales (75%) en zon PV (25%). Uiteindelijk wordt Nul op de Meter bereikt door compenserende zon PV opwekking op jaarbasis, dus nota-nul door salderen.
In deze woning hebben we een zogenaamde ‘Slimme Schil’ toegepast. We zetten een ‘theemuts’ om de woning die kant-enklaar in de fabriek is gemaakt en waar alle slimme technologische en innovatieve oplossingen samenkomen. Door de arbeid zoveel mogelijk te verplaatsen van de bouwplaats naar de fabriek zorgt dit voor minder overlast voor de bewoners en kan de productie onder perfecte omstandigheden plaatsvinden, waardoor de kwaliteit nog meer geborgd wordt.
• Een frisser en schoner huis. • Gezonder leefklimaat; geen tocht en vocht in de woning • Meer wooncomfort: de woning is veel gelijkmatiger warm (in de winter) en koel (in de zomer) • Een mooier huis • Minimale overlast tijdens de uitvoering • Mooie keuken, badkamer en toilet • Keuzemogelijkheden
Volg paars voor de proceskamer
Voor een frisser en schoner huis is gekozen voor de toepassing van een balansventilatiesysteem. In deze systemen wordt gebruikte lucht afgezogen in keuken, badkamer, toilet. Verse buitenlucht wordt toegevoerd in verblijfsgebieden zoals woon- en slaapkamers. Tussen de afgevoerde en toegevoerde lucht vindt warmteoverdracht plaats. Warm tapwater wordt voor een groot gedeelte opgewekt door de zonneboiler. Het zonneboilervat van 200 liter wordt geplaats op de zolder. De zonthermische panelen worden als luifel aan de zuid/zuidwest gevel geplaatst boven het woonkamerraam. Voor de opwekking van de energie worden 24 PV-panelen geplaats op de zuid/zuidwestzijde van het dak in een modulaire indeling.
Extra’s en opties voor bewoners
Volg oranje voor de bewonerskamers
Voorgevel, zijaanzicht
Volg groen voor de techniekkamer
Oude binnen- en buitenwand + ‘nieuwe schil’
Grotere keuken door bijtrekken veranda
Een grotere keuken, dat lijkt me fijn!
Voorspelbare woonlasten
- Bewoners 1 -
Bij alles wat we doen geldt: de bewoner staat centraal!
De bewoner staat centraal
n u p s g n a g t i u e k j i r g n Bela ten d e o g t e h e oen w d r e e n wan
• Als we niet alleen communiceren (vertellen, uitleggen) maar bewoners ook echt laten participeren (= meedenken, meebeslissen). • Als we na de renovatie kunnen vaststellen dat we meer wooncomfort voor iedereen hebben gerealiseerd. • Als we – binnen de gezamenlijke plannen - ook individuele wensen en ideeën van bewoners kunnen realiseren. • Als 100% van de bewoners mee wil doen, omdat de plannen goed, doordacht en leuk zijn en iedereen inziet dat het tot verbetering leidt. • Als iedereen in de buurt het leuk gaat vinden om nog minder energie te gaan gebruiken – ook na één jaar, na twee jaar, enzovoort. • Als we na afloop kunnen zeggen: we hebben weer iets geleerd van de bewoners (en zij hopelijk ook iets van ons).
Bewoners laten meedenken en meebeslissen
gezellige buren
lekkere warme voeten
mooie keuken
frisse lucht
schutblad.indd 34
minder tocht
30-11-13 00:05
’ p a h c s r e b a o n ‘ Goed , n e n n e k n e r e l r a a elk n e p l e h n e n e r e t c e p res
We willen graag goede buren van elkaar zijn
‘Goed noaberschap’ daarmee bedoelen we dat we graag goede-buren van elkaar willen zijn – en dat we er ook echt willen zijn voor elkaar. Dat principe geldt wat ons betreft ook voor de buurten waarin we renoveren: bewoners moeten ons ervaren als goede buren en omgekeerd. Hoe bereiken we dat? Dat gaat over: • Zorgen dat we u goed leren kennen: niet alleen uw huisnummer en uw woning, maar ook uw vragen en klachten, uw ‘leefstijl’ (waar houdt u van, waar niet van) en uw ideeën over prettig en goed wonen. • Respect voor elkaar! We zijn allemaal anders. Dat is niet vervelend, dat is juist leuk! Wat we niet van elkaar weten, kunnen we van elkaar leren! Dus communicatie en respect voor elkaars wensen en ideeën is erg belangrijk. Altijd! • Respect betekent ook: voorzichtig zijn met uw en onze spulletjes, zorgen dat uw huis schoon wordt opgeleverd (ook tijdens de renovatie), dat er geen gereedschappen en materialen in de buurt blijven rondslingeren en dat we zo veel mogelijk rekening houden met uw privacy! • Wij een kopje koffie/thee bij u, u een kopje koffie/thee bij ons? Graag! Gezellig.
- Bewoners 2 -
Bij alles wat we doen geldt: de bewoner staat centraal!
Het stappenplan
I. Inventarisatie Wat vindt u belangrijk?
In deze eerste fase gaat het vooral om wat de bewoners willen. Hoe komen we daar achter? Nou gewoon: we gaan het u vragen! 1 Per brief en via posters in de buurt kondigen we aan: er zijn plannen om hier te gaan renoveren. 2 We gaan praten met mensen die de buurt goed kennen: buurtmedewerkers, mensen van Portaal, leden van bewoners/ huurderscommissies enz. 3 We zorgen voor informatiemiddelen voor de bewoners: website, prikborden enz. 4 Door middel van enquêtes + gesprekken met bewoners proberen we uit te vinden wat bewoners nu vervelend vinden in hun woning (kou, tocht, vocht, lawaai) en wat ze voor verbetering vatbaar vinden (bijvoorbeeld keukens, badkamers, entree van de woningen, netheid van de buurt). 5 Bewoners kunnen zelf kiezen hoe ze betrokken willen worden bij de plannen: wilt u actief meedenken en meedoen of alleen op de hoogte blijven.
II. Participatie
III. Informatie en interactie:
IV. En dan is het FEEST!
V. We blijven in de buurt
Wat vindt u van de eerste plannen?
U mag kiezen en we houden elkaar op de hoogte
Uw woning is klaar en wordt opgeleverd
met tips en advies
U mag als bewoner zelf beslissen of u met de renovatieplannen mee wil doen of niet. Minimaal 70% van de bewoners moet ‘ja’ zeggen tegen de uiteindelijke plannen – anders gaat het niet door. Daarom is het belangrijk dat we de plannen samen met u maken en er net zo lang met elkaar over praten tot we het samen eens zijn.
Ook voor en tijdens de renovatie moeten we elkaar natuurlijk goed op de hoogte houden van de planning, de werkzaamheden en de door u gemaakte persoonlijke keuzes (voor bijvoorbeeld badkamer en keuken). Hoe doen we dat?
6 We organiseren bewonersavonden en inloopspreekuren om de eerste plannen met u te bespreken. Via de website en nieuwsbrieven houden we u op de hoogte. 7 De reacties en ideeën van de bewoners worden zo veel mogelijk verwerkt in een tweede versie van het renovatieplan. Dat wordt gepresenteerd op een bewonersavond, op de website en in de modelwoning. We geven u dan ook antwoord ook op vragen als:
• • •
•
Met deze ingrediënten maken we een eerste plan: wat moeten we verbeteren, wat kunnen we de bewoners aan extra’s en opties (keuzes) aanbieden?
•
Wat gebeurt er nu met uw huur en uw energierekening (wat gaat u straks betalen?) Wat gaan we precies doen in uw woning en hoe ziet de planning van het werk er uit? Wat doen we in elke woning en wat heeft u voor keuzes als het gaat om uw eigen woning? (bijvoorbeeld inrichting badkamer en keuken) Wat zijn de pluspunten voor u en wat doen wij allemaal om de overlast voor u tot een minimum te beperken? De E-app van Dura Vermeer: we laten u zien hoe u straks in uw eigen woning heel handig kunt zien en meten hoeveel energie u gebruikt en bespaart.
9 De plannen gaan door! Hoera. Op een bewonersavond, op de website en in nieuwsbrieven leggen we u graag (nogmaals) uit wat we nu precies gaan doen in alle woningen en welke extra opties u kunt kiezen voor uw eigen woning. 10 De afspraken en al uw persoonlijke keuzes leggen we goed met elkaar vast. U weet steeds precies waar u aan toe bent, wanneer de werkzaamheden aan uw woning zijn gepland c.q. klaar zijn en wat het resultaat moet zijn. 11 Dit leggen we onder andere vast in een dagkalender: per dag kunt u precies volgen wat we doen! 12 De werkzaamheden zelf nemen maar enkele werkdagen in beslag. We streven er naar om te zorgen dat we niet meer dan 5 dagen in elke woning bezig zijn. 13 We zorgen dat u tijdens de hele renovatieperiode altijd kunt binnenlopen op het inloopspreekuur en dat u altijd met vragen of klachten bij ons terecht kunt.
14 We lopen de woning met u na en leggen u precies uit wat, waar en hoe het allemaal werkt. 15 (Tijd voor een drankje, met elkaar!) 16 Onze Energie-Adviseur legt het gebruik van de woning uit. Hoe regelt u de nieuwe woning, nieuwe technieken, thermostaat, WTW systeem, zonnepanelen, zonneboiler, wat moet de bewoner wel/niet doen, etc. Verder geeft de EnergieAdviseur allerlei tips om nog meer energie te besparen en nog meer geld over te houden. 17 De energie-app! Een leuk en nuttig speeltje: met deze app kunt u steeds zien hoeveel energie u verbruikt en wat u bespaart. Zo wordt energie besparen vanzelf een spelletje!
18 Als alle woningen ‘gedaan’ zijn, laten we de buurt netjes en – hopelijk – tevreden achter. We gaan u vast missen! 19 Zijn we nu weg-weg en definitief weg? Nee, niet helemaal. We blijven u volgen, we houden contact (ook over het energieverbruik en hoe het daarmee gaat) en horen graag of er nog klachten, vragen of problemen zijn in uw nieuwe energiezuinige (Nul op de Meter) woning!
We houden contact!
Voorbeeld app voor bewoners
dag 1 Onze werkz
aamheden
Gevelwerkz aamheden aa n de galerij de balkonzi en jde. Vloeren afdekken
De bewoners hebben zelf de keuze!
8 Stemmen! U kunt ons via de website, brief of de stembus (in de modelwoning) laten weten of u voor of tegen de plannen bent. We rekenen erop dat we het zo goed met elkaar hebben voorbereid, dat inmiddels iedereen zin heeft in de verbeteringsplannen.
Afkoppelen installaties keuken douc en toilet. Ver he wijderen sa nitair
Verwijderen keukenblok incl. keuken blok. Loszit tend tegelw erk verwijder en
Fraiswerk aa
nbrengen Vloer douche
hoek uitvlakk
en Standleiding en verticaal per streng vervangen
3
Hinder
Voorbeeld website
Gezamenlijke toegang via de voordeur Er kan spra ke zijn van lawaai- en st Er kan vana ofoverlast f vandaag ge en gebruik keuken, douc meer gemaa he en wasta kt worden va fel. Bestaan n nachts besc de toiletpot hikbaar. is alleen avon d en
Voorziening e
n
Aan het eind van de dag is er een tijd Bestaande to elijke kookvo iletpot terug orziening aan het eind Er kan gebr van de dag uikt gemaa teruggeplaat kt worden va st n een centra le douche.
Aantal bouw
vakkers
Vandaag zijn er 3 mensen tegelijk in uw Let op: Vlo huis aan he er doucheho t werk ek moet drog en.
Wat verwac ht
en wij van u
Voorraad om pakken Er zijn geen etenswaren in de keuken De keuken en aanwezig keukenblok zijn leeggeha De douche ald en het toilet zijn leeggeha ald
Voorbeeld dagkalender
Dagkalender in de vorm van een scheurkalender
- Techniek -
Essentie van dit prototype: Maak de Toekomst Mogelijk!
V07
V06
In onze eerste prototypes zullen de meeste eigenschappen wel aanwezig zijn maar nog niet op de juiste plek in het optimale proces, dus leidingen zitten nog achter het element en er nog niet in. Esthetisch passen we nog steenstrips toe waarmee we eigenlijk nog de oude gewende namaken. De elementen zijn nu nog te dik maar zullen uiteindelijk slanker worden.
De stip op de horizon
l i h c S e m m i l S e D
1 Neem nu geen beslissingen die fancy of hip (en meestal duur) zijn, doe geen grote investeringen maar hou je ‘kruid droog’ tot de optimale oplossing voorhanden is (de komende 5 – 10 jaar). 2 Niet vervangen wat goed is (totdat er iets beters is): bestaande CVketel laten zitten, nuts gasaansluiting laten zitten: maak de toekomst mogelijk (Power to Liquid, All Electric, warmtenet enz.). 3 Volg de Trias Energetica: verbeter vooral de schil/isolatiewaarde (passieve trias) en werk daarin (prefab en droog) de installatietechniek zo veel mogelijk weg = minste ‘overlast’ voor bewoners. Kijk dan hoe je zo efficiënt mogelijk energie kunt opwekken (de actieve Trias, door middel van PV-panelen en zonneboiler). 4 N=1, zorgen dat er te produceren is in series van één woning, maak meer individuele keuzes en opties mogelijk – droog en prefab waar dat kan – en durf ook buiten het ‘bouwcircuit’ te zoeken naar bewonersvriendelijke oplossingen (meer keuze).
In de Slimme Schil, die in deze woningis toegepast zijn maar liefst vijf elementen (geprefabriceerd) samengebracht: 1 Unidek wandelement 2 Vianen kozijnen en aftimmering 3 Stork Zehnder WTW kanalen 4 Houtvezelplaat STO 5 Elastolith steenstrips en gevelstuc
• De ruimteverwarmingsbehoefte (-80%) beperkt zich tot de zonloze maanden in de winter door optimale isolatie en de zuinige WTW ventilatie. • Warm tapwater wordt voor 50% voorzien door een zonneboiler en 50% door hoog rendement gas. • Elektriciteit wordt voorzien door traditionele fossiele centrales (75%) en zon PV (25%). • Uiteindelijk wordt Nul op de Meter bereikt door compenserende zon PV opwekking op jaarbasis, dus nota-nul door salderen. • De door ons gebruikte isolatiedakplaten (sandwich – lichtgewicht met een zeer goede isolatiewaarde) blijken ook zeer geschikt voor de gevel!
Tekening van de architect
Ontwikkelen vanuit functionele eisen
huisnummer 56
huisnummer 58
56
huisnummer 60
huisnummer 62
Dat betekend dat elk product dat deel uitmaakt van het gehele element zijn optimale bijdrage gaat leveren aan alle gestelde functionele eisen en niet alleen vanuit zijn oorspronkelijke toegevoegde waarde. Hierdoor stimuleer je echt innovatie door optimale industrialisatie en gaan er nieuwe business modellen ontstaan. Functionele eisen: • Beschermend (tegen weersinvloeden) • Isolerend • Onderhoudsvrij • Energieopwekkend • Esthetisch • Innovatief • Droog en Prefab • Betaalbaar en financierbaar
58
huisnummer 64
60
huisnummer 56
huisnummer 58
huisnummer 60
huisnummer 62
huisnummer 64
? r e d r e v e w n a a g e o H s p e t s Next t s m o k e o t e
64
62
e z e d n i e w n e t k i e r e b t Wa ? g n i n wo
N=1!
V01
Wandelementen waar verschillende afwerkingen mogelijk zijn. Denk aan de autoindustrie met een goed doordacht concept waar verschillende paketten mogelijk zijn zoals; comfortline, energieline of highline. Stel een Highline uitvoering met composietafwerking met kozijnloze daglicht toetreding. De complete installatietechniek is opgenomen in onze elementen in een ‘Lego’ kliksysteem. Dit geheel dient in een paar dagen (montage < 5 dagen) gerealiseerd te worden zonder gebruik te maken van steigers om de overlast voor de bewoners tot een minimun te beperken.
e h c s i n h c e t e t s k j i r g n a l Be : e p y t o t o r p e t s r e e n e t n u p s g n a uitg
V03
V02
Denk aan een modulair dak met uitwissenbare elementen van PV panelen, zonthermische panelen, dakramen, schoorstenen, dakdoorvoeren en loze panelen waardoor de dakpan overbodig wordt.
V05
We willen elke woning individueel kunnen realiseren (N=1) zodat de bewoner zelf kan bepalen of hij/zij mee wil doen en zelf kan bepalen wanneer. Ook willen we dat er optimale, vernieuwende, innovatieve processen in de fabrieken plaatsvinden, dus echte industrialisatie.
V04
n o z i r o h e d p o p i t s e D
BELT M A N
A R C H I T E C T E
project
d r o o v k e i t c a T 1 Maak ook een All Electric woning (prototype) om de prestaties te
huisnummer 56
2
Bewoners centraal!
3
De woning krijgt letterlijk een nieuw ‘jasje’ en dus ook een nieuwe uitstraling en kwaliteit. Dit biedt tegelijkertijd mogelijkheden om meer waarde toe te voegen aan de woning of wijk. Bij de ontwikkeling van deze ‘slimme jas’ staan de bewoners centraal: de overlast wordt tot een minimum beperkt.
4 5
huisnummer 58
opdrachtgever
Dura Vermeer Bouw Henge
fase
Technisch ontwerp t/m Aan
huisnummer 60
Renovatie van Speykstraat
huisnummer 62
huisnummer 64
kunnen testen tegen een Dura Vermeer concept met een gasaansluiting woning (meten = weten). Verdere industrialisatie leidt tot nog slimmer, slanker en voordeliger produceren, in de toekomst: droog en prefab, hoogwaardig en duurzaam. Neem geen beslissingen die latere (betere) innovaties uitsluiten – maak de toekomst mogelijk en hou goed in de gaten welke innovatieve oplossingen er elders worden ontwikkeld. Sluit vooral niets uit! Maak solide, krijg onder controle, maak dan sexy. Niet andersom. Energiezuinige (witgoed) apparaten
status
onderdeel
bouw aanvraag
plattegronden, gevels, door nieuw
- Proces -
De Stroomversnelling en pressure cooker sessies
s e i s s e s r e k o o c ? t e a r l u e s d s e e r p w e n l e a g r g g e e l t n r i a e a D W r e e k j m i l r e e g V o a r u D van
m g o o Zo h
Om tot innovatieve, integrale oplossingen te komen, nodigen we alle betrokkenen leveranciers en disciplines uit voor integrale, pressure cookers sessies. We hebben het dan niet alleen over de techneuten en de bouwers, maar ook over klant-deskundigen (marktonderzoekers, marketeers, participatiespecialisten, communicatiebureaus, medewerkers van Portaal, woonconsulenten, bewoners vertegenwoordigers) en procesdeskundigen (specialisten op het gebied van ketensamenwerking, innovatiekracht en veranderingsmanagement). Zo zorgen we er voor dat alle krachten gebundeld zijn en dat we niet in onze vaste denkpatronen en routines kunnen blijven hangen. Voor de weg naar een optimaal resultaat definieerden we met elkaar het volgende stappenplan.
In de eerste pressure cooker sessies hebben we óók bepaald, welke ambities we waar willen maken – voor de bewoners, Portaal en onszelf. Hieronder het door ons geformuleerde antwoord op die vraag.
Stroomv
Snel op weg na ar
n e g i e e z n o n E 4 principes
Waarmaken van ambities
ersnellin
g
woning en die e nergie g even
7 Bewoner en Wat is de mee tla
wijk centraal
t voor Dura Ve
r? e e rm e V ra u D r o o v t a tl e e m e d Wat is • Flexibel en uitwisselbaar. • Simpel en comfortabel. • Robuust & meetbaar. . r) te e M e d p o l u (N d n e n ie rz o o v • Zelf • Duurzaam – aanpasbaar.
n_v5.in
dd 1
n a l p ppen
a t S g n i l l e n rs
08-10-
13
13:41 rmt ak vo p n a a t, o c p ie t e r e i c la t alla s (voo e iso iecon b. Inkesut ze voorr hdet installadte installautdiee, ven-te De asis voo k is om ater, ko ogelijk al de b bij het zaa arm tapw fficiënt m fficiënte a r t n e c k waar arming, w hting zo e en van e ent (HR-) j n i un rwenovatie va h verw ) en verlic Voorbeeld Rendem peratuur n e er voor de van een eving n o tilatie werken. zijn Hoog age Tem iënte w e n t g b laten assingen en voor L ergie-effic hting. 1. Dt euitgangspguisn het bienddee woonoemn aan toep , system TV) en en ED-verlic geavanHe e wonin en gezo t bijdrag vraagt ketelsarming (L aronder Lnken aan n om het der rtabele rs en he wijk. Dit der D ie A RI ie e JFSW Verw hting, wa n ook de systeme ositief te comfoe bewon esie in de sing voor orm te verlicer kan meutomation erbruik p aan d ciale coh erkoplos . Om dit vt reaVerd home a nkelijke v de soen maatw r woning ieconcep 1 en ceerd ners afha om e ct en iede t renovat serie van rking bewo loeden. roje dient he in een e uitwe , hun p B n k d n van beinv EWON geve baar te zijaand aan van de wij slaan p is o n liseer t voorafg tarisatie voor de e ogelijk word een inven e ambitie erernenenerguieik zo veel tmgenererenn n e G d d . c rmte e iegebr s op he ken va altij ners en voerd. wa het energ en we onruik te ma g en/of e bewo mst uitge g o n i k Nu rkt richt or geb p wonin gewekt e n l o e e t d k o e A r S ENERG bepe nergie do energie o at de op is kan e bijefswaardergmets d r a a r w a van ee- of windt doel is d p jaarbas eigen m t s d f o e j e o ri tr tb lijk zonn iveau. He ktriciteit oegen het ebruik 2. Bbeadsis vanohlgeens dupiduent van deeesn wijkn te en ele streept t tra. Het g n dat de Op en verv itgangs ren van gen een warmen wegge s en elek n periode an door word ld. Het u et realise oning te oningword uik van ga andstof (i egengega acht geste elling is h e meter woor de w erder v n v d s r gebr ssiele br t) wordt t de dag-n erbruge p , % e o n w 5 v 5,2 dat ie 0 allee van foiet schijn ccu’s om or het ovworden energement van betekent gskosten osten zon nzet van a uggen. Vo r cyclus pslag rend oratie. Dit investerin bedrijfsk n van de de in te overbr mer-winte-/koude o eer- de corp dan de ouds- en et vinde e draad D A RI cycli an de zo st wamte eit gebas JFSW kijken e onderh ct mee. Ht een rod gen vtueel naa p elektricit ook d n we dire ierin vorm even re, niet o ezocht. neme balans h ande singen g juiste t proces. oplos in he t n en gspu het DB a c n i a A t REI g N e W JW F SO itoring erg langrijk uitconcept is e wilop n n o e m s . t niet a endheeid houd woningen 3. Trivolgend breen van hektringloopk. eWn van v j id i l e h B 4. trokken oordelijk n van de assen vann Een t realise energie ruik ma ogelijk be ze verantw renovere elijk toep materiale bij he n van de gelijk geb zoveel m m dit o ite en iken. O Trias On t feitelijk eel mog clebare trokken m ’ lu s n in e BA m uit ru de ESWE NOE RNG na he t het zov n/of recy novatie begerelen zo ie van ‘ bergie verb volgens bestaat Naasruikbare e na de re s en hun ning energ eigen en erken we e. De trias stapt e e w ik h d z herb n we ook bewoner iedere woomotica u c n n r n a e e o ged volg liser ) Geb blijve wijk, de ingen. In en en d uste te reagetica 2.0 en van de ievraag, 2enteer bij deerde won eetsystemergiebewimuleren. Ener t doorlop de energ ) Implem en he nove sen we mdie het en lijvend st lijkheid erk romen 3 ronnen it p u e A B b st zo 1) S ENERG plaat assingen woners b de moge n output pen: ie uit rest nieuwbare - stoffen dit met M toep ag van be veneens fgesproke ON OR energ ame, her iele brand penseer IT gedr eeft ons e op de a duurz bruik foss jk en com rgie. Dit g f te sturen 4) Ge nt mogeli bare ene actie ificatie. efficië hernieuw spec . n 100% o r ij de bkelijke t b p k e a c n p n atieco de aan ingafha grijk a. Isboelginnennbvijan de woleonren. BeolarnbinnenWe eperke ed te is uze vo maken Het b door go k is de ke ze kan te ning, de vraag de aanpa Deze keu an de wohnische voor itenkant. itstraling ven de tec van het of bu en met u overlast e invulling ldoen hebb rwachten oning. D n tijde vo moet te ve van de w et te alle cipe: het staat tieplan mogrets’ prin n. isola et ‘no-re -proof’ zij aan h toekomst dus ‘
BE
AR
DE
e v m o Stro
ncept
rmeer?
• Niet comm uniceren maa r participere • Propositie = n. meer comfort voor iedereen • Comfort is ! voor iedereen iets anders du • N = 1. s: • Hou rekeni ng met alle w oonwensen, in hoeftes en par formatiebeticipatiewens en. • Ga voor 100 % ja-stemmer s. • Maak indiv iduele keuzes mogelijk. • Centraal be wonersplatfor m: leer van je klanten!
Vier bo uwers e n model te ontw zes woningc o ikkelen noveerd waarme rporaties werk tot ene en sam e uitein kracht rg ielevere en in deli va we onz n goede innov nde ‘nul-op-d jk 111.000 wo De Stroomv e innov ersn e a ning ti m e s zit in ati werken het op eter’ woninge en duurzaam elling om een we altijd eve oplossing e n innov kunn e . n O juiste m m en u volgens anier sa dat wij er van en worden ge atief een vas it in de vorm rem o v e v e n t stapp enplan. an integrale p brengen van rtuigd zijn dat ressure elemen de te cookers . Om d n, dokteren it te fac DUR_0 iliteren 195_St appenp la
r o o v e ti si o p ro p e d = n e g o rh En: comfort ve n e e ’ ts h c le ‘s is r te e M e d p o l u de bewoner! N il w r e n o w e b e d , e rd a a rw o o v d technische ran meer!
ICA
En wat is daar uit
R
ICA
ICA
EET
G
I
• Alle benodigde disciplines aan ta fel. • Pressure Cook ers – hutje op de hei. • Direct rekenen en tekenen.
ET
TR
2 Hoe?
I
1 Bewoner en w ijk centraal. 2 Bedrijfswaarde berekening. 3 Trias Energetic a. 4 Isolatieconcep t. 5 Installatieconc ept. 6 Genereren van warmte & energi e. 7 Blijvende mon itoring & betrokk enheid.
: it u n ze ij w l a a rt o P r o o v n e g in n e k Bere
IN
n we het aan?
r. e t e M e d p o l u N r a • Na . t n e m e d n e r % 5 ,2 5 • Bij • Bewoner centraal!
TR
Proces: hoe pakke
RD E
BE
n
g n i n e k e r e b e d 8 Bedrijfswaar
A ER
BE
AR
DE
I
ET
TR
5 Het stappenpla
g n i l l e n s r e v 1 Stroom
D
dd 2
v5.in
plan_
ppen
5_Sta
19 UR_0
-13
08-10
13:41
• Binnen 5,25% eis: n è n re e v le r’ te e M e d p o ‘0 e • Kunnen w aan: k n e D )! rt fo m o (c r e e m l e e v g o N • • Verbetering uitstraling woning. • Toevoegen domotica. • Keukens-badkamers. • Individueel optiepakket. ! n e n n la p in e ti a v o n re lf ze n a k r e n • Bewo
11 Elektrisch = fossiel! ? f a u n t e h 12 Is . . . t n a w e e N
gekomen?
9 Isolatie-installaties • • • • • •
6 Bewoner en wijk centraal Echte betrokkenheid =
! a c i g o l e g i n 3 De e n e r e l o s i t s r e • E en k á m e i g r e n e • Dan it u r e ’ l e i s s o f ‘ e • Tenslott
• • • • •
Goed ‘naoberschap’. Dura Vermeer voor de bewoners. Bewoners met elkaar. Corporatie – bewoner - Dura Verm eer. Maak ‘verbinding!
1 Intern proces: de stap van ketensamenwerking naar ketenintegratie heeft echt begeleiding nodig van veranderingsexperts: het loskomen van ingesleten routines en denkpatronen is soms niet makkelijk… 2 Neem geen beslissingen die latere (betere) innovaties uitsluiten – maak de toekomst mogelijk en hou goed in de gaten welke innovatieve oplossingen er elders worden ontwikkeld. Sluit vooral niets uit! 3 Maak solide, krijg onder controle, maak dan sexy. Niet andersom.
Maak de toekomst mogelijk
ER
Alle krachten bundelen
s e i s u l c n o c e t s k j i r g n a l Be e o t u n t o t s e c o r p
Isolatie ‘buitenom’ = meer comfort. Modulaire aanpak (no-regrets principe). Handhaaf wat goed is (geen verspilling). Doe meer dan de norm (bijvoorbeeld ventilatie). Standaardiseer-industrialiseer. Zorg voor simpel gebruiksgemak.
n e k a m e i g r 10 Ene • Zonne-energie! s lo p o e m a z r u u d n e ge = t e n t e h n a a n e v e g g • Teru . n le a d / n e k ie p r o o v sing l. ie s s fo k o o s r e m im is • Elektrisch ! ie it b m a e d = ie g r e n -e e n n o z n a v s a g k a a M • . p o n le a d / n e k ie p e e m r • Vang daa . jk li e g o m t s m o k e o t • Maak dat in de
13 Energieecosysteem
!
• Het Dura Vermeer E nergie-Ecosysteem: • No-regrets principe • Maak alles modulair • Maak zo nieuwe inn ovaties mogelijk • Blijf vernieuwen! Het is nooit af – innove
ren = durven verandere
n.
