ZUURSTOF THUIS Bij een ernstige hart- of longaandoening is de aanvoer van zuurstof via de longen naar het bloed verm inderd. Hierdoor kan er een zuurstoftekort ontstaan. In deze folder leest u m eer over het toedienen van zuurstof thuis.
Zuurstof Bij een ernstige hart- of longaandoening is de aanvoer van zuurstof via de longen naar het bloed verm inderd. Hierdoor kan er een zuurstoftekort ontstaan. Een langdurig tekort kan leiden tot kortadem igheid bij inspanning of zelfs al in rust, m in der goed geestelijk functioneren, verm oeidheid en hartklachten. Extra zuurstofgebruik kan deze problem en voorkom en of tegengaan en daarnaast ervoor zorgen dat uw conditie m inder snel achteruit gaat. De ervaring is dat veel patiënten m erken dat ze m et extra zuurstof m eer kunnen. Wanneer heeft u extra zuurstof nodig? Klachten die m ogelijk op een zuurstoftekort w ijzen zijn kortadem igheid, onrust, m oeite om in slaap te kom en, hartkloppingen, verw ardheid en sufheid. De ernst van het zuurstoftekort, die kan w orden gem eten m et behulp van bloedonderzoek en/of inspanningsonderzoek, bepaalt echter of u extra zuurstof nodig heeft. Klachten, zoals kortadem igheid, w ijzen niet altijd op een zuurstoftekort. Alleen door uitgebreid onderzoek kan uw longarts dit vaststellen. Voorw aarden voor zuurstof thuis Als u rookt heeft extra zuurstof geen zin: roken doet het effect van de extra zuurstof teniet. Daarbij is roken in com binatie m et zuurstof zonder m eer gevaarlijk: de kans op brand en op ernstige brandw onden is groot. Voordat u kunt beginnen aan zuurstof thuis m oet u dan ook gestopt zijn m et roken. Andere voorw aarden zijn dat er m et de gebruikelijke m edicatie (zoals inhalatie m edicijnen) en aanvullende behandelingen (zoals fysiotherapie en dieet) geen verbetering m eer m ogelijk is en dat het zuurstoftekort niet verbetert gedurende tw ee tot drie m aanden ondanks deze m axim ale behandeling. Hoeveel en hoelang zuurstof? De hoeveelheid extra zuurstof (uitgedrukt in liter per m inuut) die u nodig heeft hangt af van het zuurstofteko rt in uw bloed. Een te grote hoeveelheid zuurstof kan schadelijk zijn. Uw longarts zal aangeven
hoe u de zuurstof m oet regelen, zow el in rust, tijdens inspanning en gedurende de nacht. Als er sprake is van een onderhoudsbehandeling m et zuurstof is deze alleen zinvol w anneer u m instens vijftien uur per etm aal zuurstof gebruikt. Hoe m eer uren u gebruikt, hoe beter. Bij inspanning verbruikt ons lichaam m eer energie en zuurstof. Als u bijvoorbeeld gaat w andelen kunt u ’s ochtends een extra boterham eten. M aar van zuurstof kunt u geen voorraad aanleggen. Daarom is het belangrijk om bij inspanning zuurstof te gebruiken. Gebruik daarnaast vooral ’s nachts zuurstof. Zuurstof tijdens de slaap is belangrijk om dat de adem haling dan op een w at lager pitje staat dan w anneer u op bent. Verschillende zuurstofbronnen Er zijn verschillende toedieningsvorm en m ogelijk w anneer u thuis zuurstof nodig hebt. In elk geval kom t zuurstof uit een ‘zuurstofbron’ via een slangetje in de luchtw eg om zich daar m et de lucht die u inadem t te verm engen. De inadem inglucht w ordt zo m et zuurstof verrijkt. Er -
bestaan drie verschillende zuurstofbronnen: zuurstofcilinder zuurstofconcentrator vloeibare zuurstof
De basisverstrekking bestaat vaak uit een concentrator aangevuld m et een draagset voor m obiel gebruik. Zuurstofcilinder Een grote cilinder m et zuurstof w eegt tw intig kilogram . Een reservecilinder m oet u in een aparte ruim te opslaan. Het verw isselen van een zuurstofcilinder vergt de nodige kracht. Waarschijnlijk kunt u dit niet zelf.
Buitenshuis kunt u gebruik m aken van draagbare zuurstofflessen. Een draagbare zuurstoffles w eegt ongeveer vijf kilogram en bevat zuurstof voor ongeveer tw ee tot zes uur, afhankelijk van het gebruik. Eén m aal per jaar vindt controle en onderhoud van het sy steem plaats. Voordelen - betrouw baar - geruisloos Nadelen - beperkte bew egingsvrijheid door de lengte van de zuurstofslang en de zw are ‘draagset’ (vijf kg) - gebruiksonvriendelijk door de grootte en het gew icht van de flessen (tw intig kg), door een lastige bediening en door de noodzaak om (eventueel m et de noodzakelijke hulp) de flessen m et regelm aat te verw isselen - een keer per m aand tot tw eem aal per w eek thuisbezorging - goede ventilatie is noodzakelijk Zuurstofconcentrator De zuurstofconcentrator is een elektrisch apparaat dat zuurstof uit de lucht haalt. Het is ongeveer zo groot als een nachtkastje. De concentrator kan tot ongeveer zes liter zuurstof per m inuut leveren. Bij iedere vorm van zuurstofgebruik is goede ventilatie een noodzaak. Dit geldt zeker ook voor de concentrator die veel lucht nodig heeft om zuurstof te kunnen produceren. Een nadeel van de concentrator is dat hij geluid m aakt. Buitenshuis kunt u gebruik m aken van draagbare zuurstofflessen. Voordelen - m akkelijk in het gebruik - eenvoudig te plaatsen - eenm alige thuisbezorging - veilig
Nadelen - beperkte bew egingsvrijheid door de lengte van de zuurstofslang en zw are draagset (vijf kg) - m aakt geluid - elektriciteit is nodig (bij stroom storing m oet een noodvoorziening aanw ezig zijn) - goede ventilatie is noodzakelijk Vloeibare zuurstof Voor vloeibare zuurstof w ordt een m oedertank bij u thuis geplaatst. Er hoort een kleine draagtank bij, goed voor zo’n acht uur zuurstof, uiteraard afhankelijk van het verbruik. De draagbare tank w ordt steeds uit de m oedertank bijgevuld. De m oedertank w eegt vol bijna zestig kg, de draagbare ongeveer 3,5 kg. Een nadeel is dat vloeibare zuurstof in de draagset verdam pt. Hierdoor bent u bij een langer verblijf buitenshuis afhankelijk van het m oedervat. Eén m aal per jaar vindt controle en onderhoud plaats. Vloeibare zuurstof is de m eest kostbare vorm van zuurstofbehandeling. Niet iedere zorgverzekeraar is bereid het in elke situatie te vergoeden. Voordelen - betrouw baar - goede bew egingsvrijheid door relatief licht draagvat (drieenhalve kg) m et veel zuurstof - gem akkelijk in het gebruik Nadelen - niet overal te plaatsen door het zw are m oedervat - kans op bevriezingsletsel bij het vullen van het draagvat - het draagvat sist en voelt koud aan - de zuurstof in het draagvat verdam pt spontaan - ongeveer eenm aal per w eek thuisbezorging Bijw erkingen zuurstof Zuurstof droogt het slijm vlies van de luchtw egen enigszins uit. Een enkele m aal raakt het slijm vlies hierdoor geïrriteerd. Deze irritatie treedt m eestal pas op bij een zuurstofstroom van m eer dan vier l/m in. U kunt deze irritatie voorkom en door een ‘bevochtiger’ te gebruiken.
Inform eer hiernaar bij uw zuurstofleverancier. Bij m ensen m et een gevoelige huid kan het zuurstofslangetje plaatselijk irritatie geven. Het is een m isvatting dat zuurstof verslavend w erkt en dat u steeds m éér zuurstof nodig hebt. Wanneer uw longen niet voldoende zuurstof opnem en, is extra zuurstof gew oon nodig: niem and kan zonder zuurstof. Som s blijkt dat m ensen na verloop van tijd m et w at m inder zuurstof uitkom en, om dat ze hun adem halingsspieren enigszins hebben getraind of hun conditie hebben verbeterd. Gebruik nooit op eigen houtje m eer zuurstof per m inuut dan voorgeschreven. Te veel zuurstof kan averechts w erken. Via verschillende m echanism en leidt het teveel aan zuurstof tot een rem m ing van de adem haling en een ophoping van koolzuur in het bloed (koolzuurstapeling). Dit kan uiteindelijk hoofdpijn, prikkelbaarheid, slaperigheid en bew ustzijnsstoornissen geven. M ochten deze klachten optreden, neem t u dan contact op m et uw huisarts of longverpleegkundige. M et een neusbril of neuskatheter kom t de zuurstof via de neus binnen. Dit is de m eeste gebruikelijke m anier. Bij som m ige m ensen geeft dit irritatie van neus, keel of oren of klachten als heesheid, bloedneuzen en verstopte neus. Veiligheid Tijdens het adem en w ordt m aar een deel van de zuurstof uit de lucht opgenom en. Wanneer u extra zuurstof gebruikt, bevat de lucht die u uitadem t daarom ook m eer zuurstof dan ‘gew one’ uitadem inglucht. Hierdoor w ordt de lucht in huis zuurstofrijk. Zuurstof kan zelf niet branden, m aar zorgt er w el voor dat andere m aterialen zeer heftig branden. Olie en vet kunnen door contact m et zuivere zuurstof spontaan ontbranden. Zorg dus dat er geen vet, boter, olie of alcohol (denk aan crèm es en lotions! ) aan de apparatuur kom t. Crèm es en lotions op w aterbasis kunt u w el gerust gebruiken. Er m ag niet w orden gerookt in de nabijheid van degene die zuurstof gebruikt. Een ‘Verboden te roken’-sticker kan helpen om dit duidelijk te m aken. Deze stickers kunt u gratis bestellen bij Stivoro (Postbus 83470, 2508 AJ Den Haag).
In som m ige gem eenten m oet u de plaatselijke brandw eer op de hoogte stellen van de aanw ezigheid van zuurstofcilinders of vloeibare zuurstof. Een enkele m aal m aakt de brandw eer bezw aar teg en de plaatsing van vloeibare zuurstof, of stelt zij bepaalde voorw aarden hieraan. Dit kan plaatsing in een flat of verzorgingshuis bem oeilijken. Uw zuurstofleverancier zal aangeven w elke veiligheidsm aatregelen er verder in uw situatie noodzakelijk zijn. U m oet zelf uw inboedelverzekering op de hoogte te stellen dat er zuurstof bij u in huis is. M eestal zijn hier geen extra kosten aan verbonden. Zuurstofcilinders zijn zw aar; als ze vallen kunnen ze verw ondingen veroorzaken. De cilinders m ogen daarom niet los staan. Bevestig ze m et beugels aan m uur, tafel, stoel of bed. Buitenland M ocht u op reis gaan overleg dan tijdig (altijd voor boeking van de reis en zeker zes w eken voor vertrek) m et uw longarts en longverpleegkundige zodat de zuurstofvoorziening tijd ens de (vlieg) reis en tijdens het verblijf in het buitenland gew aarborgd kan w orden. De vergoeding van zuurstof in het buitenland w ordt door som m ige verzekeraar alleen tegen dagprijs (in Nederland) vergoed. Dit betekent dat de rest van de kosten door u betaald m oeten w orden. Overleg hierover vooraf m et uw zorgverzekeraar. Niet alle vliegtuigm aatschappijen faciliteren het gebruik van m edicinale zuurstof tijdens de vliegreis. Tijdens de vliegreis m oet u gebruik m aken van de voorzieningen die geboden w orden d oor de vliegm aatschappij. Overleg hierover vooraf m et uw reisbureau en/of de vliegm aatschappij zelf. Wijziging zuurstofindicatie Als uw arts u m inder of m eer zuurstof voorschrijft, dan m oet u dit m elden bij de zuurstofleverancier, zodat zij kunnen bezien of het huidige systeem w el aansluit bij het voorschrift van de arts en uw behoefte.
Ziekenhuisopname Een ziekenhuisopnam e of opnam e in een verpleeghuis dient u ook te m elden bij uw zuurstofleverancier. Tot besluit Voor m edische vragen of problem en kunt u altijd contact opnem en m et uw longarts of longverpleegkundige. Naam : ............................................................................................................ Functie: .......................................................................................................... Telefoon: ....................................................................................................... E-m ail: ........................................................................................................... Bereikbaar: .................................................................................................... Heeft u technische vragen of problem en, raadpleeg dan eerst de gebruiksaanw ijzing of neem contact op m et de leverancier. Leverancier: .................................................................................................. Telefoon: ....................................................................................................... Contactpersoon: ........................................................................................... Bereikbaar op dagen/tijden: ........................................................................
Afspraken zuurstofgebruik bij start behandeling Gebruiksduur Het aantal uren dat u de zuurstof m oet gaan gebruiken is: ........................................................................................ per dag Dosering In rust: ............................................................................... l/m in Tijdens inspanning: ......................................................... l/m in Tijdens slaap: .................................................................... l/m in
Contact Bezoekadres Universitair Centrum voor Chronische Ziekten Nijm eegsebaan 31 5661 KE Groesbeek Telefoonnum m er Algem een: (024) 68 59 911 Patiënten: (024) 68 59 220
9007-01052012
