life Zoo januari 2014
dier van de maand
het Nijlpaard uitgelicht
alles over Artis!
de nieuwste dierntuin
nieuwtjes! koningspinguïn kuikens en een mega mooie pauwen kleurplaat!
in Zookids! 1
Meen gratis mee!
De leeuw wordt bedreigd met uitsterven. In Afrika zijn nu nog zo’n 15.000 leeuwen. Omdat er zoveel jacht op de leeuw is gemaakt zijn er nu wereldwijd beschermde gebieden. Je kunt een leeuw beschermen door reservaten op te kopen en daar streng te controleren of er niet wordt gejaagd. De reservaten zijn vaak groter dan het oppervlak van Nederland. Er omheen worden hekken geplaatst zodat er geen stropers bij kunnen komen.
colofon Projectbegeleider: Johan Bouwhuis Vormgeving: Laura Jaasma Drukwerk: ROC Friese Poort Sneek Met dank aan: Ouwehands Dierenpark Artis Burgers’ Zoo Diergaarde Blijdorp Dierenpark Emmen
2
terven.
g zo’n
acht maakt jd eden.
inhoud
het Nijlpaard in: dier van de maand 4
eng r d.
heen
geen n
uitgelicht
6
nieuws
7
zookids
8
3
het Nijlpaard dier van de maand
Het nijlpaard een van de grootste landzoogdieren. Slechts de olifanten en sommige neushoornsoorten zijn groter. Het is de enige levende soort van het geslacht Hippopotamus, dat onder andere ook enkele uitgestorven soorten uit Madagaskar en de Pleistocene Europese soort Hippopotamus antiquus omvat. Ondanks de naam heeft het geen enkele relatie tot het paard, het heeft wel dezelfde voorouders als de walvis.
Het mannetje probeert het vrouwtje in het water te krijgen waarna het mannetje en het vrouwtje met hun kaken tegen elkaar slaan. Daarna forceert het mannetje het vrouwtje in de paringshouding. Deze paring vindt plaats onder water, waarbij het vrouwtje geheel onder water verdwijnt. Als het vrouwtje met haar kop boven water probeert te komen om adem te halen, kan het voorkomen dat het mannetje naar haar gezicht hapt. De totale paring duurt enkele minuten. Tussen twee worpen zit een interval van twee jaar. Na een draagtijd van acht maanden wordt één, zeer zelden twee jongen geboren. De jongen worden gedurende het hele jaar door geboren, hoewel de meeste tijdens het regenseizoen ter wereld komen. Het jong wordt geïsoleerd van de kudde geboren. Moeder en jong blijven twee weken bij elkaar voordat ze terugkeren naar de kudde. Tijdens deze twee weken is de moeder zeer alert en agressief. Jongen worden zowel op het land als in het water gezoogd. De totale zoogtijd duurt zo’n acht maanden. Onder water klappen de oortjes en de neusgaten dicht, iets wat tijdens het zogen op het land in het begin ook nog gebeurt. Bij het zogen onder water komt het kalf regelmatig boven water om even adem te halen. De jongen, die bij de geboorte tussen de 25 en 55 kilogram wegen, zijn dan nog vrij speels. Na de eerste maand beginnen de jongen voorzichtig voor het eerst met grazen. De band tussen moeder en jong is zeer hecht. De moeder likt het jong en krabt het voorzichtig met de grote snijtanden. De moeder is erg beschermend naar haar jong toe en andere nijlpaarden worden op afstand gehouden. Na enkele maanden komt het voor dat jonge kalfjes in een soort van crèche worden achtergelaten, waarbij enkele nijlpaarden op de hele groep passen terwijl de moeders even weg zijn. De jonge nijlpaarden in de crèche houden zich vaak bezig met oefengevechten en achtervolgingen.
Leefgebied Nijlpaarden leven in en om het water, in rivieren, plassen, meren en moerassen in een groot deel van Afrika, oorspronkelijk van de Nijldelta tot de Kaap. Ze komen oorspronkelijk in ieder gebied voor waar voldoende water is om in te baden en gras om van te grazen. In bergen kunnen ze tot op 2000 meter hoogte worden gevonden. Nijlpaarden zijn een belangrijk onderdeel van hun ecosysteem. Er zijn meren die zonder nijlpaarden zo goed als levenloos zouden zijn, bijvoorbeeld doordat ze uit vrijwel steriel bronwater voortspruiten, maar door de bemesting door dit dier een hele levensgemeenschap ondersteunen. Voortplanting Dominante stieren gaan regelmatig op zoek naar de vrouwtjes in hun territorium die klaar zijn om te paren. Dit doet hij door aan het achterwerk van de koe te ruiken. Als hij een vrouwtje heeft gevonden dat klaar is voor paring probeert hij haar zo snel mogelijk het hof te maken.
Beschrijving Het nijlpaard heeft een groot, rond lichaam, korte poten en een grote kop met een brede snuit. De staart is kort en dik. Ze hebben geen vacht, slechts enkele borstelharen op de staart en het gezicht. De zachte, glimmende huid is paarsgrijs, bruin en/ of blauwig zwart. De onderzijde, oren en bek zijn meer roze. In de huid zitten klieren die een op bloed lijkende afscheiding uitscheiden.
4
Deze afscheiding dient onder andere als zonnebrandcrème, ontsmettingsmiddel en parfum. De ogen, oren en neusgaten zijn hoog op de kop geplaatst, zodat ze boven water blijven terwijl de rest van het lichaam onder water is. De snijtanden zijn zeer groot en dienen voornamelijk om te vechten. Bij mannetjes zijn de hoek- en snijtanden groter dan bij vrouwtjes. De tanden kunnen een lengte krijgen tot maar liefst 50 cm. De tanden blijven scherp doordat de tanden van de onderkaak en bovenkaak tegen elkaar aan schuren. Het nijlpaard heeft een kop-romplengte van 280 tot 350 centimeter en een schouderhoogte van 130 tot 165 centimeter. De staart is 35 tot 50 centimeter lang. Mannetjes zijn groter dan vrouwtjes. Vrouwtjes wegen over het algemeen 510 tot 2500 kilogram, mannetjes 650 tot 3200 kilogram. De mannetjes blijven veelal hun hele leven groeien. Nijlpaarden worden in gevangenschap circa 50 jaar oud en in het wild zo’n 40 jaar. De hoogst geregistreerde leeftijd van een nijlpaard in gevangenschap is 62 jaar.
en het water in te komen. Het dier voelt zich dan afgesneden en valt aan. Ook is het gevaarlijk om met bootjes in de buurt van nijlpaarden te komen. Zij gooien soms de boot om en takelen mensen dan akelig toe met hun tanden. Een volwassen mannetje kan een drie meter lange krokodil in tweeën bijten. De dieren lijken sloom en traag, maar aan land kunnen ze een snelheid tot 30 kilometer per uur halen en zijn ze uiterst wendbaar. Nijlpaarden worden bejaagd voor het vlees en voor de schade die ze berokkenen aan landbouwgebieden. Ze zijn echter vrij makkelijk te sturen met hekken en sloten. Hun verspreiding is tegenwoordig kleiner dan vroeger, maar er is een aantal initiatieven om de dieren weer op verschillende plaatsen waar ze van nature voorkwamen te herintroduceren. Sinds mei 2006 staat het nijlpaard op de IUCN Rode Lijst als een kwetsbare soort. De jacht op het dier voor vlees en ivoor en habitatverlies hebben het aantal nijlpaarden doen afnemen. Vooral in gebieden die politiek instabiel zijn, is het aantal nijlpaarden drastisch gedaald. In Congo-Kinshasa is bijvoorbeeld het aantal nijlpaarden in de periode 2000-2007 met circa 95% gedaald.
Mens en nijlpaard Nijlpaarden zijn veel gevaarlijker dan ze eruit zien. Het is in Zuid-Afrika zelfs, na de malariamug, het dier dat de meeste menselijke slachtoffers eist. Het is vooral heel onverstandig tussen een nijlpaard op de oever
5
uitgelicht Artis is de dierentuin van Amsterdam, en de oudste van Nederland, gelegen in de Plantagebuurt. De dierentuin werd opgericht in 1838 door G.F. Westerman, J.W.H Werlemann en J.W. Wijsmuller. Artis heeft zich ten doel gesteld om liefde en zorg voor de natuur te stimuleren. Met een 27-tal monumentale gebouwen die grotendeels uit de negentiende eeuw stammen heeft Artis volgens velen een charme en eeen historische dimensie die aan modernere dierentuinen ontbreken. De afgelopen jaren is er veel vernieuwd en dit zal in de toekomst zeker verder gaan om maatschappelijke taken te kunnen vervullen.
Bijzondere diersoorten Artis heeft in de collectie ook een aantal bijzondere soorten. De grote groep van de bijna uitgestorven algazellen is daar een goed voorbeeld van. Jaarlijks worden er van deze soort meerdere jongen geboren in de Amsterdamse tuin. Ook witstaartgnoes zijn in het wild bijna uitgestorven. De witstaartgnoes in Artis zijn een unicum in de Benelux en ook wereldwijd is deze kleine gnoe een zeldzaamheid in dierentuinen. Ook soorten als de grondkoeskoes, de potto, de witkeelmeerkat, de uilenkopmeerkat, margay, de Javaanse kleine kantjil en de laaglandanoa zijn een zeldzame verschijning in dierentuinen.
Natuurhistorische collecties Artis had als doel om de natuur zowel in levende als niet-evende vorm dichter bij de burger te brengen. De oprichters kochten een terrein in de Plantage, de toen groene buitenwijk van Amsterdam, en lieten er gebouwen neerzetten en een tuin inrichten. De toen nog lange naam, Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra, werd als snel versimpeld tot Artis. Op 1 mei 1852 verkreeg het genootschap het predicaat Koningklijk. Op 1 mei 1852 verkreeg het genootschap het predicaat Koninklijk. Aanvankelijk was de steeds groeiende verzameling van zogenoemde “naturalia”, op sterk water gezette specimina, skeletten, opgezette dieren, schelpen, fossielen en gesteenten, zeker zo belangrijk als de dierentuin. De museumcollectie verhuisde in 1855 naar het ‘Groote’ Museum aan de Plantage Middenlaan, dat prompt ook te klein werd. Uiteindelijk werd de naturaliaverzameling samengevoegd met de collectie van de Universiteit van Amsterdam en in 1882 ging de verzameling naar het Zoölogisch Museum Amsterdam en in 2010 naar het Naturalis Biodiversity Center. De uitgebreide volkenkundige verzameling die Artis lange tijd in bezit had, verhuisde in 1921 naar het nabijgelegen Tropenmuseum. Een derde onderdeel, de zoölogische bibliotheek met uiteindelijk 20.000 titels, kreeg een eigen gebouw op het terrein en bleef daar toen ze in 1939 overging naar de Universiteitsbibliotheek, inclusief het beroemde zoölogische prentenkabinet (90.000 prenten). Dit geheel is nu onderdeel van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam.
De tuin In de eerste jaren was Artis vrijwel alleen toegankelijk voor leden, die de tuin gezamenlijk financierden. Niet-leden mochten vanaf 1852 alleen in september de dierentuin bezoeken. Artis startte als een tuin met een vijver en een oranjerie van zestig bij tachtig meter op de plek van de huidige kinderboerderij. De eerste dieren waren apen, herten, papegaaien en een “Surinaamse boskat” (waarschijnlijk een Leopardus-soort) aangevuld met het naturaliënkabinet van Reindert Draak. Kort na het honderdjarige bestaan in 1938 dreigde faillissement en sluiting voor Artis vanwege hoge schulden, veroudering en dalende bezoekersaantallen. Het “Comité Redding Artis”, dat de dierentuin financieel steunde, werd opgericht. De grond en gebouwen werden aan de gemeente Amsterdam verkocht. De levende have bleef echter van Artis. In 1940, rond het begin van de Tweede Wereldoorlog ging het weer beter met Artis. Ook na het uitbreken van de oorlog was er voldoende voedsel voor de dieren en voldoende bouwmateriaal. Ter gelegenheid van het 125-jarige bestaan werd in 1963 de Jungle by Night, het nachtdierenhuis, geopend, terwijl het 150-jarige bestaan in 1988 aanleiding was voor de opening van het Planetarium in Artis (voorheen gevestigd in het Gaasperpark). In 1992 volgde het geologisch museum. In 1997 werd het Aquarium geheel vernieuwd met een koraalrif, een vloedbos uit de Amazone en de fauna van een Amsterdamse gracht.
6
nieuws Dierenpark Emmen
Blijdorp
16 januari 2014
19 december 2013
In de periode dat Dierenpark Emmen alleen in de weekenden open is, hebben medewerkers door de week volop gelegenheid allerlei klussen aan te pakken. Dat gaat allemaal veel efficiënter als er geen gasten in het park zijn. Het schoonmaken van de verschillende vijvers bijvoorbeeld. Als het water rond het eiland van de bavianen ververst moet worden en het vuil, dat zich op de bodem heeft verzameld, afgevoerd moet worden, moeten de bavianen een paar dagen binnen blijven. Die zijn dan niet te zien. Rond het buitenverblijf rijden nu grotere en kleinere voertuigen af en aan zonder gasten te hinderen.
Blijdorp heeft de verwachting aan het einde van het jaar uit te komen op ca. 1,45 miljoen bezoekers, geholpen door de opening van het vlinderparadijs Amazonica, de geboorte van het olifantje en niet te vergeten, het succes van Olli. De kerstvakantie staat nu nog voor de boeg. Bij het gezinsevenement PoolAvontuur worden nog veel bezoekers verwacht. De eerst weken na de opening op 7 december zijn veelbelovend. Het was een bewogen jaar, maar het bleek ook dat Blijdorp op de goede weg is. Er is vertrouwen in het toekomstplan dat uitzicht biedt op een gezond en levensvatbaar bedrijf, maar volgend jaar zal evenzeer weer spannend worden.
Burgers’ Zoo
Ouwehands Dierenpark Rhenen
12 januari 2014
06 januari 2014
Koninklijke Burgers’ Zoo heeft op zondag 12 januari de ‘Made in Arnhem Bokaal’ gewonnen! Tijdens “De Gelderlander Nieuwsquiz” is deze prijs uitgereikt aan de instantie/organisatie die in 2013 het meest heeft betekend voor de promotie van de stad Arnhem. De Campagne Made in Arnhem is er op gericht om de stad te promoten met als uitgangspunt “groen, creatief en zakelijk”. De prijs is bedoeld als waardering voor de inzet die de genomineerden hebben getoond. Door hun handelen, uitspraken of bijdrage aan het maatschappelijke klimaat van Arnhem passen zij goed in de uitgangspunten van de campagne Made in Arnhem.
Joop de zeeleeuw is op 31-jarige leeftijd geëuthanaseerd in Ouwehands Dierenpark Rhenen. Joop zijn gezondheid ging de laatste maanden sterk achteruit. Gezien zijn hoge leeftijd in combinatie met sterk verminderde eetlust is in het kader van dierenwelzijn Joop geëuthanaseerd. Hiermee verliest Ouwehand een bekend dier die zelfs tijdens zijn laatste show is uitgeroepen tot ereburger van de gemeente Rhenen. Na bijna 25 jaar trouwe dienst, 20.000 shows en 15 miljoen mensen vermaakt te hebben, was het tijd om van zijn welverdiende pensioen te gaan genieten. De laatste jaren was Joop nog te zien in het buitenbassin. Joop heeft zijn laatste jaren doorgebracht in het buitenbassin samen met een aantal vrouwtjes. Gedurende zijn leven heeft hij voor 8 nakomelingen gezorgd. Een aantal van deze jongen zijn op dit moment nog te zien in de zeeleeuwenshow ‘Elements’ in het theater Blue Lagoon.
Artis
9 januari 2014
Sinds een maand heeft Artis een nieuw verblijf voor de helmkasuarissen. Het mannetje, vrouwtje en jong zijn te zien op het perk tussen het Insectarium, de gorilla’s en de zeeleeuwen. Voordeel van deze nieuwe plek is dat het makkelijk gesplitst kan worden in twee verblijven van dezelfde grootte. Het mannetje en het vrouwtje in Artis, leven net als in het wild, voornamelijk apart. Alleen tijdens de paartijd komen ze samen. Bij de helmkasuaris broedt niet de hen, maar de haan de eieren uit. Als de hen haar groene eieren gelegd heeft, vertrekt ze, op zoek naar een nieuwe haan. Het mannetje zorgt dan voor de eieren en uiteindelijk het jongen. Ook bevat de nieuwe plek nu planten met besjes, net als in het wild. In het midden van het verblijf is een groene strook gecreëerd zodat de dieren elkaar echt apart van elkaar kunnen leven.
7
zookids
In Diergaarde Blijdorp zijn drie koningspinguïn kuikentjes geboren. Ze zijn duidelijk te herkennen aan hun grijze dons veertjes. Het is voor het eerst dat deze dierentuin drie gezonde kleintjes zijn uitgebroed. Een vorige keer kwamer er ook drie kuikens uit het ei maar daavan overleefden er maar twee. In dierentuinen is het best lastig om koningspinguïns kuikens te laten krijgen. Het verblijf moet voor deze pinguïns net zo zijn als in de natuur, op Antartica. Diergaarde Blijdorp heeft dat, waardoor het broedseizoen dit jaar goed is verlopen.
verwarmd houten ei op de plaats waar hij het echte ei weg haalt. Zo merken de ouders het niet als ze gaan broeden. Het echte ei kan zo veilig uit de broedmachine komen. Het duurt zo’n 60 dagen voordat er een baby pinguïn uit het ei komt. Daarna wordt het kuiken zo snel mogelijk teruggeplaatst in de groep.
Als de Koningspinguïn volwassen is, heeft hij een lengte van ongeveer 1 meter. Daarmee is dit de grootste pinguïnsoort. In Nederland is Blijdorp de enige dierentuin waarin deze soort is te zien.
Dit jaar is er een mooi kuiken door een pinguïn koppel zelf uitgebroed. De ouders houden het ei warm op hun voeten en onder een huidplooi van de buik. Maar, het ei kan door bepaalde bewegingen van de ouders beschadigen. Dat is bij dit ei gelukkig niet gebeurt.
Als de eieren worden gelegt, halen de verzorgers deze meteen weg om ze in de broedmachine veilig te stellen. De verzorger legt een
Na een half jaar gaat het jong in de rui, hierbij verliest hij zijn grijze veertjes en krijgt hij een volwassen pak. Dan is het kuikentje ineens een volwassen koningspinguïn.
8 8
