71 Uitg
ave
aart jaargang 18, m van d e Vere niging
2008
lh Detai van Gepensioneerden uit de
mber 18e jaargang, septe
In dit nummer: Van de voorzitter
1
Van de redactie
2
Actie leden werving
3
Rectificatie OutFit juni
3
Aanbiedingsbrief ledenwerving
4
Aanmeldingsformulier
5
Kortingsoverzicht C.B
6
Leden werven leden
7
Jaarverslag Bpf-D 2007
8 e.v.
Jaarverslag deelnemersraad
12 e.v.
De nieuwe Pensioenwet
16
Voorstel tot wetswijziging
18
Contributie
19
Adresgegevens
20
Torenhoge schuld Hema
21
Adreswijzigingen
21
Reactie van lezers
22 e.v.
Collectief pensioen
24
Colofon
24
John Bogers
Van de voorzitter
Z
oals we allemaal dagelijks in de media kunnen volgen is er nogal wat gaande in het pensioenbolwerk Nederland. Tegenvallende beleggingsresultaten. Slinken van buffers van de pensioenfondsen en ga zo maar door. Er zijn al pensioenfondsbesturen die waarschuwen voor een mogelijke beperkte of geen indexering voor 2009 op pensioenen. Bij de geringste financiële problemen van een pensioenfonds wordt direct aan bijstelling of zelfs opschorten van de indexering op pensioenen gedacht. Als een vanzelfsprekendheid worden de problemen op de gepensioneerden verhaald. Er moet een halt worden geroepen tegen deze “denkrichting”. Als er al een bijdrage geleverd zou moeten worden aan het gezond houden van de dekkingsgraad dan moet daar iedereen een bijdrage aan leveren en niet alleen de gepensioneerden! Niet voor niets is er recentelijk door vertegenwoordigers van twee politieke partijen een initiatief wetsontwerp ingediend. Een bijstelling in de pensioenwet als wettelijke basis voor vertegenwoordiging van gepensioneerden in de besturen van pensioenfondsen. Mocht er nog iemand twijfelen aan de noodzaak van een sterke en goed georganiseerde belangenbehartiging voor gepensioneerden? Ik nodig die “iemand” uit eens om zich heen te kijken en de publicaties in kranten en media te volgen. Het antwoord is kort maar krachtig: verenig u, want ook voor vervolg op pagina 3
ande
l
2008
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Van de redactie Website van onze vereniging: www.v-g-d.nl. Sinds februari van dit jaar beschikt onze vereniging over een website. U heeft hierover kunnen lezen in “OutFit” van maart Martin J. Holtkamp
2008.
T
egen leden die onze site nog niet hebben bezocht zou ik willen zeggen, neem eens de tijd en ga eens kijken op www.v-g-d.nl. Wij van onze kant doen ons uiterste best de website zo actueel mogelijk te maken en te houden met zoveel mogelijk belangrijke informatie en nieuws voor onze leden. Immers onze website is “het” communicatie middel met de leden van de vereniging en de grote buitenwereld. Een snel en effectief communicatiemiddel. Daarnaast wordt 4 keer per jaar ons informatieblad “OutFit” uitgegeven.
uw pensioenregeling, OutFit archief. In de toekomst zal deze pagina verder worden uitgebreid met collectieve voordeel regelingen en andere voor de leden belangrijke voorzieningen. 5 Leden schrijven: Een open forum voor alle leden. U kunt hier uw mening geven over allerlei zaken, uw collega’s informeren, nieuws melden en allerlei actuele zaken aan de orde stellen. De voorwaarden vindt u op de pagina. 6 Nuttige adressen: Die voor gepensioneerden belangrijk kunnen zijn. Door het aanklikken van het internet adres komt u automatisch op de website van genoemde organisatie en/of bedrijf. 7 Pensioenzaken: Actuele informatie over de financiële ontwikkelingen rond pensioenfondsen. De nieuwe pensioenwet. Pensioenregeling en jaarverslag van het Bpf-D. 8 Prikbord: Op deze pagina vindt u recente artikelen uit dagbladen, tijdschriften en andere media die betrekking hebben op pensioenen, pensioenfondsen, zorgwetten, verzekeringen en andere voor gepensioneerden belangrijke zaken. Deze pagina wordt wekelijks voorzien van actueel nieuws. 9 Nieuws: Dagelijks nieuws wat voor de vereniging en haar leden belangrijk is. 10 Contact: Eenieder die iets te vragen of te zeggen heeft vult hier het contact-formulier in "Schroom niet" en bekijk onze site, wij hopen dat u in de toekomst actief gaat deelnemen aan het werk van onze vereniging door regelmatig uw reacties, ideeën en positieve bijdragen te leveren.
Wat vind U zoal op onze site? 1 De Homepage: Profiel van onze vereniging, contactgegevens en het actuele nieuws. 2 Organisatie: Bestuurssamenstelling, organisatie, historie van de vereniging, en statuten. 3 Lidmaatschap: Alle belangrijke voorwaarden van het lidmaatschap, hier kunnen nieuwe leden zich aanmelden. 4 Info voor leden: Deze pagina kan alleen door leden worden bezocht, hiertoe moet u inloggen met uw persoonlijke registratienummer wat u van het pensioenfonds hebt gekregen. U vindt hier de Collectieve ziektekostenverzekering Zilveren Kruis, Collectie voordeel regelingen Verzekeringen Centraal Beheer,
2
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Rectificatie
Van de voorzitter (vervolg)
I
n OutFit juni 2008 nr. 70 is een fout geconstateerd, in het artikel “Dalende aandelen, lage rente en inflatie bedreigen de koopkracht van Gepensioneerden” op pagina 3 rechter kolom laatste blokje tekst leest u: Deze meting is gedaan in maart 2008, op het moment dat dit artikel in Outfit verschijnt zal deze situatie zeker zijn veranderd, hopelijk in positieve zin. Het is snel bergafwaarts gegaan met de financiële positie van de pensioenfondsen. Toen in juli 2007 de credietcrisis uitbrak en de aandelenmarkten begon te infecteren stonden ze er nog prima voor. Er zat circa 700 miljoen euro in de pensioenpot. De gemiddelde dekkingsgraad – de verhouding tussen het pensioenvermogen en de pensioenverplichtingen - was dankzij drie uitstekende beleggingsjaren opgelopen tot gemiddeld 151 procent. De geaccentueerde tekst had moeten zijn ”Er zat circa 700 miljard euro in de pot”. Red. OutFit
gepensioneerden geldt; de kracht van de stem wordt bepaald door het aantal!!!!!! In september wordt een grote ledenwerf campagne gehouden onder alle gepensioneerden die hun pensioen ontvangen van de Stichting Bedrijfstak Pensioenfonds voor de Detailhandel. Ruim twee derde van deze gepensioneerden weet nog niet van het bestaan van een belangenvereniging. Ook u kunt leden werven! Spoor oud collega’s en andere gepensioneerden uit dit pensioenfonds aan lid te worden. Mag ik ook op u rekenen? John M.H. Bogers Voorzitter.
Actie leden werving oktober 2008 door oud collega’s en of bekenden die daarvoor in aanmerking komen te stimuleren lid te worden. De in de aanbiedingsbrief genoemde voordelen ten aanzien van De Ziektekostenverzekering van Zilveren Kruis Achmea en de Verzekeringen van Centraal Beheer gelden inmiddels al voor u als lid van de vereniging. De afspraken tussen Maxeda en Zilveren Kruis Achmea, over de premie’s en condities voor de ziektekostenverzekering en de verzekeringen van Centraal Beheer lopen tot eind 2008. Het is ons bekend dat bij toekomstige onderhandelingen tussen Maxeda en de verzekeraars geen afspraken meer worden gemaakt voor gepensioneerden. Bovendien weten wij niet welke condities zullen worden vastgelegd door Werkmaatschappijen die door Maxeda zijn of worden afgestoten. Wij hebben inmiddels voor leden van onze vereniging tot eind 2010 met Achmea en Centraal Beheer exact dezelfde premie- en conditieafspraken kunnen maken.
I
n oktober 2008 start de vereniging een ledenwerfactie. Alle gepensioneerden (ca. 54.000 ),die in welke vorm dan ook een uitkering ontvangen van het Bedrijfstak Pensioenfonds voor de Detailhandel, ontvangen in oktober 2008 een aanbiedingsbrief met kortingsoverzicht, waarbij wij eenieder uitnodigen lid te worden van de Vereniging van Gepensioneerden uit de Detailhandel(V.G.D.) en te profiteren van de vele voordelen die dat lidmaatschap geeft. U kunt als verenigingslid natuurlijk ook leden werven
3
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Aanbiedingsbrief aan gepensioneerden die nog geen lid zijn Geachte heer, mevrouw
Op onze website www.v-g-d.nl vindt u naast uitgebreidere informatie over de vereniging, ook digitale versies van het informatieblad en allerlei wetenswaardigheden/informaties die voor gepensioneerden van belang zijn.
Maak, als gepensioneerde, gebruik van uw recht op medezeggenschap door uw stem te laten horen bij uw pensioenfonds.
De voordelen voor leden van de vereniging op verzekeringen en financiële diensten van Centraal Beheer Achmea Als u lid bent krijgt u automatisch ook korting op de verzekeringen en financiële diensten van Centraal Beheer Achmea. Zo krijgt u maar liefst een korting van 35% op de Autoverzekering en een 0,2% lagere hypotheekrente. Maar de Personeelsverzekeringen hebben nog meer leuke voordelen. Bijvoorbeeld kortingen op weekendjes weg, vakanties en een aanbod van steeds variërende producten en diensten. In het bijgesloten kortingsoverzicht ziet u wat uw voordeel is.
Graag nodigen wij u uit lid te worden van de gepensioneerdenvereniging van de Stichting Bedrijfstak pensioenfonds voor de detailhandel. (Bpf-D) De vereniging is de eerste Nederlandse belangenvereniging voor gepensioneerden bij een bedrijfstakpensioenfonds, en komt voort uit het Ondernemerspensioenfonds VendexKBB, opgericht in 1987. Een belangenvereniging met ervaring. De noodzaak voor een actieve belangenbehartiging wordt dagelijks bewezen. De ontwikkelingen in pensioenland en de berichten die we horen en kunnen lezen zijn helaas niet altijd positief. Een goed georganiseerde belangenvereniging voor de gepensioneerden is dan ook absoluut noodzakelijk.
De Ziektekostenverzekering van Zilveren Kruis Achmea U krijgt als lid ook 10% korting op de premie van de Basis Ziektekostenverzekering en 15% korting op de aanvullende verzekeringen. Binnenkort ontvangt u hier meer informatie over.
De vereniging - behartigt de belangen van de gepensioneerden en nabestaanden uit het bedrijfstakpensioenfonds uit de Detailhandel (de Bpf-D) - benoemt of stelt kandidaten voor die de vereniging vertegenwoordigen in de deelnemersraad. - onderhoudt contacten met het bestuur van het pensioenfonds en de uitvoerder(s) van de pensioenregelingen - bevordert de medezeggenschap van gepensioneerden en nabestaanden in het pensioenfonds - vertolkt de wensen van de leden rond pensioenuitkeringen - adviseert de leden - bewerkstelligt collectieve voordelen, anders dan pensioen, zoals bijvoorbeeld de aanzienlijke collectiviteitkortingen op de verzekeringen van Centraal Beheer Achmea en korting op de Ziektekostenverzekering van Zilveren Kruis Achmea.
Meldt u direct aan als lid! Kortom: het lidmaatschap van de gepensioneerdenvereniging biedt u veel voordelen. En dit voor slechts € 12,- per jaar. Voor € 1,- per maand worden uw pensioen belangen behartigd en kunnen de collectieve voordelen u tot vele honderden euro's per jaar besparen! Wordt nu lid en betaal pas in 2009 maar profiteer al wel van alle voordelen Vul vandaag nog het aanmeldingsformulier (pag. 5 van deze Outfit) in en stuur het op. U kunt u ook aanmelden op onze website www.v-g-d.nl, door daar het deelnameformulier in te vullen. U betaalt pas in 2009, maar profiteert nu al van alle voordelen.
OutFit en internet Als lid van de vereniging ontvangt u 4 maal per jaar het informatieblad “OutFit”, een blad voor en door leden van de Vereniging van Gepensioneerden uit de Detailhandel.
Met vriendelijke groet, John M.H. Bogers Voorzitter Vereniging Gepensioneerden uit de Detailhandel
4
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
JA, ik word lid! Aanmeldingsformulier Ik wil dat mijn belangen als gepensioneerde goed behartigd worden, en profiteer van de collectieve voordelen die het lidmaatschap mij brengt. Noteer mij als lid van de Vereniging Gepensioneerden uit de Detailhandel en stuur mij het informatieblad Out Fit. U kunt u ook opgeven als lid via onze website www.v-g-d.nl. Aanhef, (s.v.p. invullen heer of mevrouw): Voorletters, Naam: Adres: Postcode, plaats:
.....................................................................................................................................................
E-mailadres: invullen indien beschikbaar
.....................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................
Relatienummer Bpf-D: ..................................................................................................................................................... Verplicht invullen door aanvrager. U vindt het relatienummer in correspondentie van het Bpf-D rechtsboven onder het kopje “ons kenmerk” Als laatste gewerkt bij:
.....................................................................................................................................................
Ik ontvang OutFit graag per:
* e-mail * post
Wijze van betaling: * Ik machtig de Vereniging Gepensioneerden uit de Detailhandel hierbij om mijn contributie jaarlijks in de maand maart m.i.v. 2009 van mijn bank of girorekening af te schrijven.
Mijn bank/giro rekeningnummer is: ____________________
Datum:___________ Handtekening_____________________
* Ik stort € 12,- contributie voor het eerst in maart 2009, op rekening 423595 t.n.v. Vereniging de Gepensioneerden Detailhandel te Leiderdorp * aankruisen wat van toepassing is Zoals in iedere vereniging is er steeds behoefte aan mensen die een bijdrage willen leveren aan de verdere uitbouw van de vereniging en de belangenbehartiging van haar leden. Schroom niet en toon uw belangstelling. U wordt dan door onze voorzitter benaderd om over uw wensen en mogelijke bijdrage van gedachten te wisselen. Ja, ik wil een actieve bijdrage leveren. Mijn deskundigheid/specialisatie is: . ................................................................................................................. Formulier opsturen in aparte envelop met antwoordnummer. Postzegel is niet nodig Vereniging Gepensioneerden uit de Detailhandel, Antwoordnummer 294, 1100 VB Amsterdam
5
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Uw kortingsoverzicht op collectieve verzekeringen van Centraal Beheer Achmea Kijk nu zelf hoeveel u bespaart Profiteer nu van de afspraken die uw vereniging met Centraal Beheer Achmea heeft gemaakt over de collectiviteitvoorzieningen. Hieronder ziet u een overzicht van de extra voordelen die voor u gelden. U kunt nu heel eenvoudig zien hoeveel u bespaart. Overzicht van het collectiviteitvoordeel van de Vereniging van Gepensioneerden (collectiviteitnummer 31054) met de daarbij behorende extra voordelen per september 2008. Pakketten
Collectiviteitvoordeel
Verzekeringspakket Autoverzekering Motorverzekering Kampeerautoverzekering Caravan verzekering Inzittenden beschermingsverzekering Motorrijtuigen Rechtsbijstandsverzekering Pechhulp Nederland Extra hulp buitenland W.A. Extra Buitenland
korting op de premie korting op de premie korting op de premie korting op de premie kortingsbedrag kortingsbedrag kortingsbedrag kortingsbedrag kortingsbedrag
Opstalgarantverzekering Inboedelgarantverzekering Aansprakelijkheidsverzekering voor Particulieren Glas verzekering Ongevallen verzekering Kostbaarheden Buitenshuis Verzekering Tuinverzekering Eigenaarbelang Pechhulp thuis
korting op de premie 10 % korting op de premie 10 % korting op de premie 10 % korting op de premie 10 % korting op de premie 10 % korting op de premie 10 % korting op de premie 10 % korting op de premie 10 % U betaalt slechts € 6,95 i.p.v. € 7,50 per maand.
6
35,0 % 15,0 % 37,0 % 5,0 % € 6,€ 5,€ 5,€ 2,50 € 2,-
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Rechtsbijstandsverzekering
kortingsbedrag
Permanente Reisverzekering Pleziervaartuig verzekering
korting op premie 5% korting op de premie 5 %
Overlijdensrisicoverzekering Nabestaanden Beschermingsplan Uitvaartverzekering
korting op premie korting op premie korting op premie
Vermogenspakket Top Spaarrekening Centraal Beheer Achmea Beleggingsfondsen Toekomst Investerings Plan Financieringspakket Verschillende hypotheekvormen
5,-
5% 5% 5%
extra rentevergoeding 0,1 % u betaalt slechts 0,3 % i.p.v. 0,5 % transactiekosten u betaalt slechts 5 % i.p.v. 7 % aankoopkosten 0,2 % lagere rente en u betaalt slechts 0,75 % i.p.v. 1 % afsluitkosten
Doorlopend krediet Autofinanciering
0,2 % lagere rente 0,2 % lagere rente
Aanvullende diensten Voordeel op het gebied van o.a. reizen, gezondheid en gemak; kijk op www.centraalbeheer.nl31054. Dit is de internet pagina van de Vereniging bij Centraal Beheer.
Geen internet? Even Apeldoorn bellen voor levensverzekeringen en financiële diensten 055-5798100, voor schadeverzekering 055-5798000
leden werven leden werven leden werven leden werven Het bestuur streeft naar een daadkrachtige vereniging van minstens 10.000 leden. Een vereniging die met kracht en door medezeggenschap uw belangen bij het pensioenfonds kan behartigen en collectieve financiële voordelen, anders dan pensioen, kan bewerkstelligen. Om het ledenaantal zo groot mogelijk te maken vragen wij u met klem, het voordeel en belang van onze vereniging over te brengen aan oud collega’s, vrienden, bekenden die aangesloten zijn bij het Bedrijfstak pensioenfonds. Overhandig het “aanmeldformulier” uit Outfit aan uw bekenden en stuur dit, na invulling, in gesloten envelop aan: Vereniging Gepensioneerden uit de Detailhandel Antwoordnummer 294 1100 VB Amsterdam Z.O. Een postzegel is dus niet nodig. Men kan zich ook aanmelden via internet: www.v-g-d.nl pagina “Lidmaatschap”
7
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Jaarverslag 2007 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Detailhandel Administrateur: Interpolis Pensioenen, Rijnzathe 10, 3454 PV De Meern, Postbus 3183, 3502 GD Utrecht www.pensioendetailhandel.nl
Samenvatting Het jaar 2007 was een jaar waarin het bestuur verder vorm heeft gegeven aan ontwikkelingen die zich al in 2006 hebben aangediend. Het betreft de fusie met Stichting Pensioenfonds Vendex KBB, de Pensioenwet en de Principes van goed pensioenfondsbestuur. Het bestuur heeft deze ontwikkelingen tevens aangegrepen om een structurele verandering door te voeren of in te zetten. In deze samenvatting beschrijven we deze ontwikkelingen en gaan we ook in op onze voornemens voor 2008.
van Bpf Detailhandel, een vertegenwoordiger van Maxeda en twee managers van Interpolis Pensioenbeheer zitting hebben. De belangrijkste activiteiten van het project waren het verbeteren van de datakwaliteit, de conversie van pensioenrechten en pensioenaanspraken en het verder ontwikkelen en implementeren van nieuwe regelingen. In afwijking van de verplichte pensioenregeling Detailhandel, is specifiek voor werknemers van Maxeda een garantieregeling en een compensatieregeling verder ontwikkeld. Daarnaast heeft het bestuur besloten om voor alle aangesloten werkgevers en/of deelnemers een aanvullende pensioenregeling en een vrijwillige pensioenregeling in te voeren.
Fusie met Stichting Pensioenfonds Vendex KBB In 2006 heeft het detailhandelsconcern Maxeda (voorheen Vendex KBB) het bestuur verzocht de bestaande vrijstelling per1 januari 2007 in te trekken. Vanaf 1 januari 2007 bouwen de medewerkers van Maxeda hun pensioen op bij het fonds. Op 30 januari 2007 heeft de formele fusie tussen de beide pensioenfondsen plaatsgevonden. Vanaf 31 januari 2007 is de Stichting Pensioenfonds Vendex KBB (hierna: Opf Vendex KBB) opgehouden te bestaan. Door de fusie van Opf Vendex KBB en de aansluiting van Maxeda is het fonds aanzienlijk gegroeid. Een snelle blik op de kerncijfers die vooraan in dit jaarverslag staan maakt dit al duidelijk. Het vermogen is met circa € 1,6 miljard toegenomen, terwijl het aantal deelnemers met 27.539, het aantal gepensioneerden met 14.528 en het aantal gewezen deelnemers met 44.980 steeg. In 2007 zijn daarnaast de (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden vanuit het directiepensioenfonds van Maxeda overgegaan naar Bpf Detailhandel. In het gehele jaar 2007 is hard gewerkt aan de transitie van Opf Vendex KBB en het directiefonds naar Bpf Detailhandel. Om de transitie goed te laten verlopen wordt het project aangestuurd door een Stuurgroep, waarin een bestuurslid
Vrijgestelde werkgevers In 2007 heeft het bestuur een aantal keren gesproken over vrijgestelde werkgevers. Het bestuur is van mening dat het voor veel van deze werkgevers aantrekkelijk kan zijn om zich bij het fonds aan te sluiten. Een aantal van deze werkgevers heeft in 2007 de beslissing genomen om zich bij het fonds aan te sluiten. Pensioenwet Per 1 januari 2007 is de Pensioenwet in werking getreden. Voor het merendeel van de bepalingen gold een overgangstermijn van één jaar, waardoor het bestuur in 2007 de tijd had om deze wijzigingen in statuten en in diverse reglementen door te voeren. Communicatie is een belangrijk thema in de Pensioenwet. Het bestuur en vooral de Commissie Dienstverlening en Communicatie hebben veel aandacht besteed aan de vormgeving van het communicatiebeleid. Het gaat hierbij om uitwerking van vragen als: welke doelgroepen wil ik bereiken? hoe zorg ik dat de informatie begrijpelijk is voor de verschillende doelgroepen? Om deelnemers meer inzicht te geven in hun persoonlijke pensioensituatie en de mogelijkheden die ze daarmee
8
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
hebben, is in 2007 het deelnemersportaal en de pensioenplanner live gegaan via de website van het fonds. Ter promotie hiervan is de in het oogspringende ‘stofdoek’-campagne bedacht.
Over het al dan niet afdekken van het inflatierisico zal naar verwachting in 2008 een besluit genomen worden. Doordat bij beleggingen in aandelen en onroerend goed meer beheersbaar risico wordt gelopen, wordt naar verwachting een extra rendement gehaald dat het fonds gebruikt om aan haar doelstellingen te voldoen. Dit risico wordt beheerst doordat in de uitvoering wordt gezorgd voor een goede selectie van aandelen en spreiding over regio’s en sectoren. Met het risico dat uiteindelijk overblijft, wordt rekening gehouden in de Asset Liability Management studie (ALM-studie). Het jaar 2007 is voor wat de beleggingsresultaten betreft een teleurstellend jaar geworden. Het jaar sloot af met een positief resultaat van € 283,5 miljoen. Het beleggingsrendement bedroeg 1,2%. Het belegd vermogen is gestegen van € 4,9 miljard ultimo 2006 tot € 6,9 miljard ultimo 2007. Deze stijging is grotendeels toe te schrijven aan de fusie met Maxeda (Opf Vendex KBB). Ultimo 2006 bedroeg het belegd vermogen van het gefuseerde fonds € 6,6 miljard. De dekkingsgraad van het gefuseerde fonds is gestegen van 126% naar 133%. Dit is met name toe te schrijven aan de gestegen marktrente.
Principes goed pensioenfondsbestuur De Principes van goed pensioenfondsbestuur zijn verankerd in de Pensioenwet. Het bestuur heeft hierover in 2006 richtinggevende uitspraken gedaan, die in 2007 verder zijn uitgewerkt. Zo is er een transparantiedocument opgesteld en zijn de reglementen voor het verantwoordingsorgaan en de visitatiecommissie opgesteld. Hoewel deze zaken zeker van belang zijn, heeft het bestuur voornamelijk invulling gegeven aan goed pensioenfondsbestuur door in 2007 kritisch naar haar eigen functioneren te kijken en naar haar relatie met de uitvoerder. Hiertoe heeft het bestuur de Ad Hoc Commissie Dienstverlening opgericht. Deze commissie heeft eind 2007 haar eindrapport gepresenteerd aan het bestuur. Dit rapport raakt zaken als de structuur van bestuur en commissies, deskundigheid van bestuursleden, oprichting van een bestuursbureau en de aanpassing van de dienstverleningsovereenkomsten. De verdere uitwerking van deze zaken zal in 2008 plaatsvinden. Vermogensbeheer Het vermogen van het fonds wordt belegd in aandelen, vastgoed, niet-beursgenoteerde deelnemingen, liquiditeiten en vastrentende waarden (obligaties en onderhandse leningen). Binnen deze beleggingscategorieën wordt het fonds in meer of mindere mate geconfronteerd met risico’s. In paragraaf 3.3.6 Beleggingsbeleid worden deze risico’s uitgebreider beschreven.
2008 In 2008 zal het bestuur zich bezighouden met de uitwerking van het eindrapport van de Ad Hoc Commissie Dienstverlening. Ook het verder vormgeven van een beleid rond het thema maatschappelijk verantwoord beleggen, is geagendeerd voor 2008. Dit onderwerp heeft begin 2007 veel media-aandacht gekregen. Het bestuur heeft het rapport van de praktische commissie die ingesteld is door de pensioenkoepels afgewacht. Op financieel terrein zullen de afronding van de ALM-studie van het gefuseerde fonds en de daarmee samenhangende beleidskeuzes een belangrijke plaats op de agenda innemen.
Financieel Toetsingkader Per 1 januari 2007 is als onderdeel van de Pensioenwet het Financieel Toetsingskader (FTK) van kracht geworden. Binnen het FTK worden de risico’s die het fonds loopt op haar beleggingen, meegenomen in de berekening van de vereiste dekkingsgraad van het fonds. Nadat het bestuur in 2006 had besloten om het renterisico af te dekken, is in 2007 gesproken over twee minder grote risico’s, te weten het valutarisico en het inflatierisico. Het bestuur heeft besloten het valutarisico in de loop van 2007 en 2008 verder af te dekken.
9
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Meerjarenoverzicht 2007
2007 Aantallen Gefactureerde werkgevers Werkgevers ultimo Gefactureerde deelnemers Deelnemers ultimo Gewezen deelnemers Gepensioneerden Gemiddelde leeftijd deelnemers (2)
2006
2005 excl.(1)
2004
2003
35.792 30.181 312.185 256.177 558.938 55.881 42
33.023 29.937 276.394 213.851 488.319 36.007 41
34.406 31.288 278.849 217.599 450.626 32.879 42
37.749 35.115 274.997 235.211 419.874 28.901 41
36.344 285.466 388.272 27.054 41
Gepensioneerden Ouderdomspensioen Nabestaandenpensioen Wezenpensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen Prepensioen
38.109 11.796 702 1.652 3.622
23.877 7.678 432 1.310 2.709
21.755 7.891 540 1.266 1.427
19.814 6.957 420 1.184 524
18.247 7.131 408 1.168 95
Premiepercentage Ouderdoms- en nabestaandenpensioen Ouderdoms , nabestaanden- en prepensioen Extra ouderdoms- en nabestaandenpensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen Aanvullend arbeidsongeschiktheidspensioen Branchepensioen (OP/NP) Gebra Branchepensioen (OP/NP) AGF
15,2% 2,5% 3,13%
14,1% 2,5% 3,13%
5,0% 10,5% 0,6% -
4,5% 10,5% 0,6% 0,4% -
4,0% 10,5% 0,6% 0,4% -
1,85% 1 ,295% 0,20% 0,25% 0,14% 0,175%
1,85% 1 ,295% 0,20% 0,25% 0,14% 0,175%
0,54% 1,46% 0,378% 1,022% 0,8% -
0,54% 1,46% 0,378% 1,022% 0,8% -
0,54% 1 ,46% 0,378% 1,022% 0,8% -
2,2% 1,3%
1,8% 1,7%
1 ,0% 1 ,0%
1,5% 1,5%
2,5% 2,5%
Opbouwpercentage per dienstjaar Ouderdomspensioen Extra ouderdomspensioen Nabestaandenpensioen Extra nabestaandenpensioen Prepensioen Brancheouderdomspensioen Gebra Brancheouderdomspensioen AGF Branchenabestaandenpensioen Gebra Branchenabestaandenpensioen AGF Toeslag op pensioen en pensioenaanspraken(3) Actieven Gewezen deelnemers en gepensioneerden
(1) De cijfers zijn exclusief de gegevens van Stichting Pensioenfonds Vendex KBB (2) Het gaat hier om de gewogen (naar voorziening) gemiddelde leeftijd van de actieven van Bpf-Detailhandel (3) Het percentage waarmee 1 januari van het komende kalenderjaar de pensioenaanspraken van de actieven en gewezen deelnemers en de pensioenuitkeringen van de gepensioneerden zijn verhoogd
10
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Financiële gegevens (x € 1.000)
2007
Feitelijke premie (2)
297.687
2006 incl 278.087
Kostendekkende premie (3)
309.565
300.912
Gedempte premie (4)
326.933
Uitkeringen
2006 excl.(1) 233.158
2005
2004
2003
261.310
233.644
216.532
--
375.537
388.371
389.191
300.912
256.925
--
--
--
189.685
173.093
88.601
71.355
57.080
48.558
29.007
23.774
20.227
17.269
17.009
15.576
6.930.509
6.624.201
4.964.867
4.569.640
3.925.986
3.523.039
(13.571)
337.799
245.228
494.073
263.717
203.968
1,2
--
5,7
12,3
7,5
6,3
Reserves
1.736.338
1.393.130
1.152.794
904.396
920.782
925.812
Voorziening pensioenverplichtingen
5.197.545
5.297.572
3.903.704
3.791.417
3.106.373
2.699.755
Aanwezige dekkingsgraad (%)
133 (6)
126 (7)
130
124
130
134
Vereiste dekkingsgraad (%)
121
126
127
203.498
305.500
248.398
(16.386)
(5.030)
(23.936)
Pensioenuitvoeringskosten Belegd vermogen Beleggingsopbrengsten (5) Gemiddeld rendement op beleggingen (%)
Resultaat
(1) De cijfers ‘exclusief ‘(= excl. VendexKBB) wijken in een aantal gevallen af van het jaarverslag 2006 als gevolg van herrubriceren naar Richtlijn voor de Jaarverslaglegging nummer 610 (RJ 610) (2) Zowel de feitelijk als de kostendekkende premie zijn hier exclusief de garantieregeling. (3) De kostendekkende premie inclusief solvabiliteitsvrijval is € 268.792 (4) De gedempte premie inclusief solvabiliteitsvrijval is € 286.160 (5) Bedrag tussen haakjes betekent verlies. (6) Voor de jaren t/m 2006 betreft dit de vereiste dekkingsgraad in het kader van de Actuariële Principes Pensioenfondsen. Voor het jaar 2007 betreft dit de vereiste dekkingsgraad volgens het in de Pensioenwet opgenomen Financiële Toetsingskader Pensioenfondsen. De wijziging van de dekkingsgraad is voornamelijk het gevolg van de overgang op de marktrente. (7)Voor de jaren t/m 2006 betreft dit de aanwezige dekkingsgraad in het kader van de Actuariële Principes Pensioenfondsen. Voor het jaar 2007 betreft dit de aanwezige dekkingsgraad volgens het in de Pensioenwet opgenomen Financiële Toetsingskader Pensioenfondsen.
11
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Toelichting op het meerjarenoverzicht
P
er 1 januari 2007 is detailhandelsconcern Maxeda aangesloten bij het fonds en heeft er een fusie plaatsgevonden met Stichting Pensioenfonds Vendex KBB. Ten opzichte van voorgaand verslagjaar zijn enkele kerncijfers significant toegenomen. Om dit verslagjaar met voorgaande jaren te kunnen vergelijken worden daarom in het meerjarenoverzicht op een aantal plaatsen de cijfers 2006 inclusief en exclusief deze ontwikkeling getoond. Richtlijn voor de jaarverslaggeving 610 Er zijn bedragen in de kolom 2006 die als gevolg van RJ 610 afwijken van het geen in de jaarrekening 2006 is vermeld. De cijfers over de jaren voorafgaand aan 2006 zijn niet aangepast.
Vereiste dekkingsgraad Voor de jaren t/m 2006 betreft dit de vereiste dekkingsgraad in het kader van de Actuariële Principes Pensioenfondsen. Voor het jaar 2007 betreft dit de vereiste dekkingsgraad volgens het in de Pensioenwet opgenomen Financiële Toetsingskader Pensioenfondsen.
Werkgevers en deelnemers ultimo Vanaf verslagjaar 2004 is het daadwerkelijke aantal werkgevers en deelnemers ultimo het jaar opgenomen.
Resultaat en reserves (afgerond op € 1.000) Het positieve resultaat over het verslagjaar bedroeg € 283.498 (2006: € 305.500). Van het resultaat werd aan de Algemene reserve een bedrag van € 237.013 toegevoegd. Een bedrag van € 50.936 werd toegevoegd aan de Herwaarderingsreserve. Een bedrag van € 4.433 werd onttrokken aan de Reserve AOP-regeling en € 18 werd onttrokken aan de Reserve AAOP-regeling.
Toeslag op pensioen en pensioenaanspraken Het percentage waarmee 1 januari van het komende kalenderjaar de pensioenaanspraken van de actieven en gewezen deelnemers en de pensioenuitkeringen van de gepensioneerden zijn verhoogd. Dekkingsgraad Voor de jaren t/m 2006 betreft dit de aanwezige dekkingsgraad in het kader van de Actuariële Principes Pensioenfondsen (gebaseerd op een rekenrente van 4% of de marktrente, indien deze lager is dan 4%). Voor het jaar 2007 betreft dit de aanwezige dekkingsgraad volgens het in de Pensioenwet opgenomen Financiële Toetsingskader (FTK) Pensioenfondsen (gebaseerd op de actuele nominale rentetermijn structuur zoals gepubliceerd door De Nederlandsche Bank).
Ultimo 2007 bedroeg: - de Algemene reserve € 1.493.831 (2006: € 1.197.108) - de Herwaarderingsreserve € 170.596 (2006: € 119.660) - de Reserve AOP-regeling € 67.966 (2006: € 72.399) - de Reserve AAOP-regeling € 3.945 (2006: € 3.963) - de Voorziening pensioenverplichtingen € 5.197.545 (2006: € 5.297.572)
Jaarverslag van de deelnemersraad
D
e deelnemersraad is in het verslagjaar intensief betrokken geweest bij de besluitvorming en advisering over vele onderwerpen. Zij heeft in het verslagjaar zevenmaal vergaderd waarvan eenmaal extra voor onderling beraad. De voorzitters van het bestuur en de fondsmanager van het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Detailhandel (het fonds) , zijn, behalve bij de extra vergadering, in iedere vergadering van de deelnemersraad aanwezig geweest om de adviesaanvragen toe lichten en over de pensioenuitvoerder te rapporteren. In dit hoofdstuk wordt uitsluitend verslag gedaan van de onderwerpen waarover is geadviseerd. Achtereenvolgens komen aan de orde:
12
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
De vaststelling van beleggingsnota voor het jaar 2008 De beleggingsportefeuille voor het jaar 2008 is door de deelnemersraad in haar vergadering van 12 december 2007 behandeld. De deelnemersraad heeft het bestuur positief geadviseerd met betrekking tot de beleggingsnota.
• de vaststelling van de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN) van het fonds voor het jaar 2007; • de vaststelling van het vastgoedbeleid van het fonds voor het jaar 2007; • de vaststelling van de beleggingsnota voor het jaar 2008; • de vaststelling van de verklaring beleggingsbeginselen van het fonds; • de toeslagenverlening met ingang van 1 januari 2008; • de wijzigingen in de statuten, het pensioenreglement en het reglement van de deelnemersraad als gevolg van de invoering van de Pensioenwet; • de vaststelling van een uitvoeringsreglement; • de oprichting van het verantwoordingsorgaan en commissies op grond van de Principes van goed pensioenfondsbestuur; • de vaststelling van het communicatiebeleidsplan van het fonds; • de vaststelling van het transparantiedocument.
De toeslagverlening met ingang van 1 januari 2008 Een belangrijk onderwerp waarover de deelnemersraad adviseert aan het bestuur, is de toeslagverlening. De deelnemersraad heeft in haar vergadering van 23 oktober 2007 een positief advies gegeven over de voorgestelde toeslag voor de actieve deelnemers, de slapers en gepensioneerden. De deelnemersraad heeft tijdens de bespreking over toeslagverlening een opmerking gemaakt over het indexatiebeleid. Het kan namelijk zijn dat de prijsstijging hoger is dan de loonstijging. De toeslag van de inactieven wordt in dat geval conform het toeslagenbeleid gemaximeerd op de loonstijging. Als in het jaar daarop de loonstijging hoger is dan de prijsstijging, dan vindt er geen compensatie plaats. Deze opmerking is op 18 december 2007 besproken door de Commissie Financiën, die besloot om de opmerking en vraag van de deelnemersraad mee te nemen in de eerstvolgende vergadering waarin het indexatiebeleid wordt besproken.
De vaststelling van de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota 2007 De ABTN beschrijft de financiële opzet van het fonds en de grondslagen waarop deze berust. In haar vergadering van 21 maart 2007 heeft de deelnemersraad over de ABTN geldend voor het jaar 2007 een positief advies uitgebracht aan het bestuur. De deelnemersraad heeft bij haar advies de vraag gesteld wat voor indexatiebeleid door dit bestuur zal worden gevoerd als de dekkingsgraad op grond van het Financieel Toetsingskader (FTK) hoger is dan de vereiste FTK-dekkingsgraad plus 10%. Hierover heeft het bestuur (nog) geen beleid ontwikkeld. Mocht hierover door het bestuur in de toekomst beleid worden ontwikkeld, dan dient dit ter advisering aan de deelnemersraad te worden voorgelegd.
Wijzigingen in het pensioenreglement en het reglement van de deelnemersraad per 1 januari 2008 Als gevolg van de inwerkingtreding van de Pensioenwet per 1 januari 2007, zijn met ingang van 1 januari 2008 wijzigingen voorgesteld in het pensioenreglement en het reglement van de deelnemersraad. De deelnemersraad heeft hierover een positief advies uitgebracht aan het bestuur van het fonds. De wijzigingen in het pensioenreglement hebben betrekking op:
De vaststelling van het vastgoedbeleid 2007 Het vastgoedbeleid van het fonds over het jaar 2007 is door de deelnemersraad behandeld in haar vergadering van 27 juni 2007. De deelnemersraad adviseerde het bestuur om akkoord te gaan met de vastgoedvoorstellen inzake woningen, kantoren, winkels en bedrijfsruimten.
• het keuzerecht van uitruil van ouderdomspensioen in partnerpensioen; • behoud van de aanspraak op partnerpensioen en wezenpensioen tijdens het opnemen van onbetaald verlof; • het beschrijven van het karakter en inhoud van de verplichte, aanvullende en vrijwillige pensioenregeling;
13
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
• de informatieverstrekking over de toeslagverlening; • de uitgaande en inkomende individuele waardeoverdracht; • de collectieve waardeoverdracht; • de wijziging van begrippen (bijvoorbeeld: nabestaande in partner); • de invoering van nieuwe begrippen (bijvoorbeeld: pensioenaanspraak, pensioenrecht, aanspraakgerechtigde); • de opname van het recht op ANW-pensioen voor de nabestaande van de gepensioneerde, die tot de pensioeningang deelnemer was in het fonds; • diverse kleine wijzigingen in het pensioenreglement.
van de statuten of het pensioenreglement; • schorsing, ontslag en evaluatie van het functioneren van bestuursleden; • de benoeming en het ontslag van leden van het verantwoordingsorgaan; • de wijze van organisatie van het interne toezicht; • de doorvoering van diverse verbeteringen in de statuten. De deelnemersraad heeft positief over deze statutenwijzigingen geadviseerd, waarbij de deelnemersraad ook voorstelde om het onderwerp kortetermijnherstelplan afzonderlijk op te nemen in de statuten. Reden hiervoor was dat het kortetermijnherstelplan uitdrukkelijk is opgenomen in het reglement van de deelnemersraad als onderwerp waarover het bestuur de deelnemersraad in de gelegenheid stelt advies uit te brengen. Het bestuur heeft besloten om dit voorstel niet over te nemen omdat de voorgestelde statutenwijzigingen voldeden aan het bepaalde in de Pensioenwet.
Daarnaast adviseerde de deelnemersraad positief over de invoering van de aanvullende en vrijwillige pensioenregeling binnen het fonds, die elk zijn opgenomen in een afzonderlijk hoofdstuk van het pensioenreglement. De aanvullende pensioenregeling biedt een werkgever de mogelijkheid om haar werknemers ook pensioen op te laten bouwen over het salaris vanaf het maximum loon Wfsv. De vrijwillige pensioenregeling biedt de deelnemer de mogelijkheid om premies te storten ter verhoging van diens aanspraak op ouderdomspensioen en partnerpensioen.
De vaststelling van een uitvoeringsreglement De deelnemersraad heeft in haar vergadering van 12 december 2007 het concept uitvoeringsreglement besproken. De deelnemersraad besloot hierover positief te adviseren aan het bestuur, met de opmerking dat artikel 22 van het uitvoeringsreglement diende te worden geschrapt. Artikel 22 handelt over de mogelijkheid van premiekorting. Dit artikel luidt als volgt:
Wijzigingen in de statuten per 1 januari 2008 Ook de statuten zijn ingrijpend gewijzigd als gevolg van de inwerkingtreding van de Pensioenwet. De statutenwijzigingen hebben betrekking op:
‘Het fonds kan uitsluitend korting verlenen op de kostendekkende premie indien ten aanzien van de pensioenverplichtingen wordt voldaan aan de wettelijke voorschriften in de Pensioenwet betreffende toereikende technische voorzieningen (artikel 126 Pensioenwet), het vereist eigen vermogen (artikel 132 Pensioenwet), de dekking door waarden (artikel 133 Pensioenwet) en de voorwaardelijke toeslagen kunnen worden nagekomen overeenkomstig het vastgestelde toeslagbeleid van het fonds.’
• het ledental en adviesbevoegdheid van de deelnemersraad; • wijzigingen in enkele begripsomschrijvingen (bijvoorbeeld: PVK in toezichthouder, gewezen deelnemer, de omschrijving van het pensioenreglement en het uitvoeringsreglement); • de aanpassing van de beschrijving van de ABTN; • de bepaling over vrijwillige aansluiting; • de bepaling over de deelnemersraad (uitbreiding van het aantal leden, het lidmaatschap van de deelnemersraad, de vaststelling van het reglement van de deelnemersraad, de ontvangst van vacatiegeld, reis- en verblijfkosten, de omschrijving van het adviesrecht, het vervallen van het klachtrecht); • de bepaling over de korting van aanspraken bij wijziging
Het bestuur heeft in haar vergadering van 20 maart 2008 besloten om het advies van de deelnemersraad niet over te nemen. De reden daarvan is dat uit de studie van de Veegwet blijkt dat er wel premiekorting wordt verleend. Er is sprake van premiekorting als buffervrijval in de premieberekening is opgenomen. In paragraaf 3.5 van de
14
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
ABTN staat dat er tot en met 2011 geen premiekorting wordt gegeven, behoudens in het geval van solvabiliteitsvrijval bij pensioenuitkeringen. De premie kan niet zonder toestemming van DNB blijven gekort. In de uitvoeringsovereenkomst moeten afspraken over premiekorting worden opgenomen als die zijn gemaakt.
De vaststelling van het transparantiedocument Voortvloeiend uit principe A1 van PFG moet elk pensioenfonds een transparantiedocument opstellen. De deelnemersraad heeft op haar vergadering van 23 oktober 2007 een positief advies gegeven met betrekking tot het transparantiedocument.
Principes van goed pensioenfondsbestuur De uitwerking van de Principes van goed pensioenfondsbestuur (PFG) heeft geleid tot: • de instelling van een verantwoordingsorgaan, een visitatiecommissie en geschillencommissie; • de vaststelling van een reglement voor dit orgaan en commissies. De deelnemersraad heeft een positief advies uitgebracht aan het bestuur van het fonds over de instelling van het verantwoordingsorgaan en de genoemde commissies. Tevens is positief geadviseerd over het reglement van het verantwoordingsorgaan, het reglement van de visitatiecommissie en het reglement van de geschillencommissie.
Advies over de jaarrekening en het conceptjaarverslag Detailhandel 2007 De deelnemersraad adviseert het bestuur van de Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Detailhandel de jaarrekening en haar conceptjaarverslag 2007, met inachtneming van de voorafgaande opmerkingen, goed te keuren en vast te stellen. Wij danken het bestuur voor de constructieve en transparante wijze van samenwerking met de deelnemersraad. De Meern, 25 juni 2008 P. Lamers Voorzitter
De vaststelling van het communicatiebeleidsplan 2008 – 2010 Het opstellen van een communicatiebeleidsplan vloeit voort uit de PFG. Hierin is bepaald dat ieder pensioenfonds een adequaat communicatiebeleid dient te hebben. Het communicatiebeleid dient erop gericht te zijn de doelgroepen van het fonds op begrijpelijke en effectieve wijze voor te lichten over de pensioenresultaten, het wel en wee van het fonds en over relevante veranderingen. Het communicatiebeleidsplan is voor de periode 2008 – 2010 beschreven. De deelnemersraad heeft in haar vergadering van 23 oktober 2007 een positief advies gegeven met betrekking tot het communicatiebeleidsplan 2008 – 2010.
Wilt u het volledige jaarverslag 2007 inzien? Kijk dan op de website van de vereniging www.v-g-d.nl pagina “Pensioenzaken”
15
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Pensioenkwesties De nieuwe pensioenwet
O
p 1 januari 2007 maakte de oude Pensioen- en Spaarfondsenwet (PSW) uit 1954 plaats voor een nieuwe Pensioenwet. De nieuwe wet legt meer nadruk op het tweerichtingsverkeer tussen werkgever en werknemer. Dat blijkt onder meer uit het feit, dat we nu over een pensioenovereenkomst praten en niet meer over een pensioentoezegging. Vóór 1 juli 2008 moet er een indexatietabel zijn ontwikkeld. Hieruit moet duidelijker af te lezen zijn hoe het met de continuïteit van het pensioenfonds is gesteld en hoe zeker de toekomstige indexatie lijkt. Ook wordt hierin de verwachte indexatie afgezet tegen het minimale percentage van de gemiddelde prijsindex. Deze informatie dient overigens uitsluitend als communicatie-instrument. Pensioen is voor veel ouderen een belangrijk onderdeel van het inkomen. Voor veel mensen ouder dan 65 jaar bestaat het inkomen op dit moment voor ongeveer de helft uit AOW en voor de andere helft uit pensioen.
pensioen is een arbeidsvoorwaarde die pas na verloop van tijd genoten wordt. Hierdoor ontstaat het gevaar dat werknemers zich pas op of vlak voor hun pensioendatum realiseren welke aanspraken zijn opgebouwd. Voor het nemen van eventuele aanvullende maatregelen in het kader van een financiële planning van de werknemer is het dan te laat. Om deze redenen worden de voorlichtingseisen in de nieuwe Pensioenwet aangescherpt ten opzichte van de PSW: Gewezen deelnemers (slapers) worden eens in de vijf jaar geïnformeerd over de opgebouwde pensioenaanspraken en over de toeslagverlening Voorlichting bij vrijwillige pensioenregelingen wordt in lijn gebracht met de eisen die op grond van de regelgeving over de financiële bijsluiter gelden voor complexe financiële producten Voorlichting over het voorwaardelijke karakter van de toeslagverlening wordt sterk aangescherpt
Transparantie en goede voorlichting. Transparantie is het kernwoord van de nieuwe wet, met name voor de deelnemers. Zij krijgen meer zekerheid over de (toekomstige) uitbetaling van hun pensioen. Ook krijgen zij een wettelijk recht op goede voorlichting over hun pensioen. Toetredingsleeftijd 21 jaar. In de nieuwe Pensioenwet schrijft de regering voor dat een pensioenregeling geen toetredingsleeftijd mag hebben die hoger is dan 21 jaar. Verantwoordelijkheden Verder zijn de taken van werkgever, werknemer, gepensioneerden en de pensioenuitvoerder uitvoerig in de Pensioenwet beschreven, zodat duidelijk is wie van deze partijen waarvoor verantwoordelijk is.
Waarom de nieuwe pensioenwet ? Veranderende samenleving Sinds de inwerkingtreding van de PSW op 1 januari 1954 is de nederlandse samenleving fors veranderd (vergrijzing, individualisering, tweeverdieners, etc.). De PSW is herhaaldelijk gewijzigd om de wetgeving aan te laten sluiten op de veranderende samenleving. Modernisering noodzakelijk Door deze wijzigingen is de Pensioen en Spaarfondsenwet (PSW) minder overzichtelijk geworden. Ook ontstond er op een aantal onderdelen ruimte voor verschillende interpretaties. Dit maakte het toezicht op de naleving van de PSW en handhaving ervan steeds moeilijker. Hierdoor bestond het risico dat de rechtszekerheid in het gedrang komt. Een grondige herziening en modernisering was dus noodzakelijk.
Transparantie. De regering vindt het essentieel dat deelnemers goed geïnformeerd worden over verschillende aspecten van de uitvoering van de pensioen-overeenkomst. Aanvullend
De belangrijkste wijzigingen pensioenwet. Op 1 januari 2007 is de nieuwe Pensioenwet van kracht geworden. Werknemers en gepensioneerden krijgen meer
16
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
zekerheid over de (toekomstige) uitbetaling van hun pensioen. Er gelden nieuwe eisen voor de omvang van het vermogen van de pensioenfondsen. Ook mogen bedrijfspensioenregelingen geen hogere toetredingsleeftijd hanteren dan 21 jaar.
de pensioenen onvoorwaardelijk worden aangepast aan de inflatie; Het toezicht op het uitvoeren van de wettelijke regels is in handen van de Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten (AFM).
De belangrijkste wijzigingen: Als een bedrijf een pensioenregeling heeft, dan moeten alle werknemers van 21 jaar en ouder daaraan kunnen deelnemen; De financiële zekerstelling door pensioenfondsen wordt wettelijk vastgelegd. Werknemers kunnen er met een hoge mate van zekerheid op vertrouwen dat het pensioen wordt uitgekeerd; Verzekeraars en pensioenfondsen zijn verantwoordelijk voor de voorlichting aan deelnemers aan een pensioenregeling. Dit betekent onder meer dat zij de deelnemers minstens jaarlijks moeten informeren over opgebouwde aanspraken en eventuele aanpassingen; Pensioenuitvoerders krijgen het recht om kleine pensioenaanspraken af te kopen; Werknemers die tegen een lager loon gaan werken, worden niet meer geconfronteerd met aantasting van opgebouwde pensioenaanspraken; Voormalige deelnemers aan een pensioenfonds worden eens per vijf jaar geïnformeerd over hun pensioenaanspraken; Voorlichting over vrijwillige aanvullende pensioenregelingen moet voldoen aan eisen die ook gelden voor voorlichting over andere financiële producten; Als pensioenfondsen de pensioenen niet aanpassen aan de inflatie, dan moeten zij hun deelnemers en gepensioneerden daarover helder informeren; Als er onduidelijkheid is over het indexatiebeleid van een pensioenfonds, dan gaat de toezichthouder ervan uit dat
In de nieuwe wet zijn een aantal overige zaken strakker geregeld: Het jaarverslag moet eerder klaar zijn en meer informatie bevatten (de grote fondsen houden zich hier meestal al aan). De werkgever dient de premies sneller af te dragen en achterstanden moeten eerder aan De Nederlandsche Bank worden gemeld. Er komt een verbod op instemmingsrecht van organen buiten het Fonds. Er zijn strakkere voorschriften voor de technische voorzieningen die vanwege de pensioenverplichtingen moeten worden aangehouden. Het Fonds heeft minder mogelijkheden om pensioenaanspraken en pensioenrechten te verminderen. De mogelijkheden tot indexering zijn verruimd. Indien fondsen door het minimaal vereiste eigen vermogen zakken, moet dit eerder worden gemeld aan De Nederlandsche Bank. Indien een aantal jaren niet is geïndexeerd of is gekort op de pensioenen vanwege de slechte situatie bij een fonds, moeten - wanneer het weer beter gaat - de achterstallige verplichtingen door het fonds worden voldaan, alvorens de werkgever een premiekorting kan bedingen. Er worden strengere eisen aan de interne controle gesteld: o.a. door het instellen van een verantwoordingsorgaan, een deelnemersraad, waarin ook gepensioneerden zitting hebben, en een visitatiecommissie.
Wat betekent dit voor gepensioneerden? Zij moeten opkomen voor hun belangen en wel met name op het gebied van indexatie. Zij moeten deelnemen in deelnemersraden en verantwoordingsorganen. Waar mogelijk ook in pensioenfondsbesturen. De Vereniging van Gepensioneerden uit de Detailhandel komt op voor de belangen van de gepensioneerden, die een pensioenuitkering ontvangen van het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Detailhandel. Bestuursleden van de vereniging zijn met 3 leden vertegenwoordigd in de deelnemersraad en met 1 lid in het verantwoordingsorgaan van het pensioenfonds.
17
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Voorstel van wet tot wijziging van de Pensioenwet met betrekking tot de medezeggenschap van pensioengerechtigden
Op 19 juli 2008 hebben Tweede Kamerleden Fatma Koser Kaya (VVD) en Stef Blok (D’66) een voorstel tot wijziging van de Pensioenwet ingediend. Het voorstel omvat de medezeggenschap van gepensioneerden in besturen en medezeggenschapsraden van Bedrijfstakpensioenfondsen en het meewerken door pensioenfondsen aan de oprichting en instandhouding van een gepensioneerden vereniging. Voor de volledige tekst van het voorstel zie: www.v-g-d-.nl pagina Pensioenzaken. Het bestuur heeft onderstaande bedankbrief aan de tweede Kamerfracties van D’66 en de VVD gestuurd.
Detailhandel kennis genomen van uw prima initiatief. Na de fusie in 2007 van het Bedrijfspensioenfonds Maxeda (voorheen Vendex KBB) en de Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Detailhandel (Bpf-D) hebben wij de Vereniging van Gepensioneerden Vendex KBB met ruim 3000 leden omgevormd tot voornoemde vereniging. In september a.s. gaat een grote ledenwerfcampagne van start onder de ruim 60.000 pensioengerechtigden van het Bedrijfstakpensioenfonds. Wij willen geen overmoedige uitspraken doen, maar verwachten dat onze vereniging in de rest van 2008 en het voorjaar van 2009 zal groeien tot
Amsterdam, 20 juli 2008 Betreft: initiatief wetsvoorstel “Meer invloed ouderen op pensioen” Zeer geachte leden van de fracties in de tweede kamer, Verheugd heeft de Vereniging van Gepensioneerden uit de
18
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Op 28 augustus ontvingen wij van D’66 het volgende antwoord:
15 à 20.000 leden. Een unieke situatie, want ons is gebleken dat onze vereniging de eerste en enige belangenvereniging is binnen het bedrijfstakpensioen gebeuren in Nederland. Wij hebben momenteel weliswaar een 3-tal vertegenwoordigers in de Deelnemersraad van het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Detailhandel, maar vertegenwoordiging binnen het bestuur is op dit moment nog volstrekt onbespreekbaar. Het initiatief van de Kamerleden mevr. Fatma Koser Kaya en Stef Blok juichen wij daarom van harte toe. Het moge duidelijk zijn dat wij natuurlijk zeer geïnteresseerd zijn in de voortgang van dit initiatief wetsontwerp en wij stellen het zeer op prijs de concepttekst hiervan te mogen ontvangen. “wetsontwerp vind u op www.v-g-d-.nl pagina Pensioenzaken (red.)” Natuurlijk is het bestuur van onze vereniging, voor zover dat op prijs wordt gesteld, beschikbaar om met de indiener van gedachte te wisselen over bestaande knelpunten en gewenste situaties voor de toekomst. U veel succes toewensend met uw werk, verblijven wij, hoogachtend, Vereniging van Gepensioneerden uit de Detailhandel
Geachte mevrouw Wieten, Hartelijk dank voor uw brief van 20 juli j.l. waarin u, namens de Vereniging van Gepensioneerden uit de Detailhandel, uw steun uitspreekt voor onze initiatiefwet. Deze ligt momenteel ter advisering bij de Raad van State. Als bijlage treft u de versie die daar is ingediend. . “bijlage” vind u op www.v-g-d-.nl pagina Pensioenzaken (red.) Met vriendelijke groet, Stef Blok Tweede Kamer D’66
W.G. Wieten-Göbel secretaris
Contributie Na twee oproepen in de Out-Fit van maart en juni om de contributie te storten op rekening 423595 t.n.v. de Vereniging van Gepensioneerden uit de Detailhandel was het toch nodig een aantal leden alsnog een acceptgiro te sturen. Met deze acceptgiro werd ook een machtiging gestuurd voor de automatische inning van de contributie met ingang van 2009. Een groot aantal leden heeft deze machtiging getekend en opgestuurd naar de ledenadministratie. Kreeg u een dergelijke machtiging nog niet aangeboden en wilt u ook gebruik maken van deze betaalwijze van de contributie dan kunt u alsnog een machtiging sturen. De machtiging is gratis verkrijgbaar op ieder postkantoor of bank. U kunt een machtiging altijd op ieder moment intrekken en als er contributie geïnd is (maand maart van ieder jaar) en u bent het daar niet mee eens dan kunt u binnen 30 dagen de betaling kosteloos laten terugdraaien door de Giro of Bank. U loopt dus geen enkel risico, alleen maar gemak! Opsturen in een gesloten envelop naar de penningmeester kan en mag natuurlijk ook. Let dan wel op de juiste adressering en in alle gevallen voorzien van een postzegel van € 0,44 Voor enkele leden geldt dat zij hun contributie nog niet betaald hebben. Graag direct doen! Minimaal €12,- voor 2008.
19
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Adresgegevens Voor de leden die niet over internet beschikken treft u onderstaand telefoonnummers en adresgegevens van pensioeninstanties, ouderen organisaties, consumentenorganisaties en belastingdienst. Nederl. Ver. Organisaties Gepensioneerden Utrecht Ministerie van VWS Den Haag Consumentenbond Den Haag College Zorgverzekeringen Diemen Zorgtoeslag Belastingdienst Inkomensafhankelijke bijdragen Belastingdienst Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekering Zeist Ouderen Organisatie Utrecht Vereniging Senioren (van 10.0 tot 14.0 uur) Eindhoven Maxeda Amsterdam NL. Pensioenstelsel Amsterdam Pensioenplatform Amstelveen Ombudsman pensioenen Den Haag
030 - 2846080 0800 - 8051 070 - 4454545 020 - 7978555 0800 - 0543 0800 - 0543 030 - 6988360 030 - 2769985 040 - 2127504 020 - 5490500 020 - 5249111 0900 - 4040401 070 - 3338965
Adresgegevens Pensioenfonds voor de Detailhandel Contactadres: Interpolis Pensioenbeheer B.V. Klant Contact Center Postbus 3183 3502 GD Utrecht Klant Contact Center tel: 030 - 245 39 22 e-mail:
[email protected] Vragen over AOW? Bel/mail de Sociale Verzekeringsbank (SVB) SVB kantoren: Breda 076 - 548 50 10 Deventer 0570 - 50 60 10 Groningen 050 - 316 90 10 Leiden 071 - 512 96 10 Nijmegen 024 - 343 10 10 Roermond 0475 - 36 80 10 Rotterdam 010 - 417 40 10 Utrecht 030 - 264 90 10 Zaanstad 075 - 655 10 11 Leden die over internet beschikken klik op : www.v-g-d.nl en ga naar de pagina “links”
20
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Torenhoge schulden brengt HEMA in de rode cijfers. De HEMA heeft over 2007 een verlies geleden van 18,8 miljoen euro. De HEMA een van de meest winstgevende warenhuizen van het voormalige Vendex/KBB later Maxeda, is door de overname van het Britse opkoopfonds Lion Capital in de problemen gekomen.
H
EMA is niet het eerste Nederlandse bedrijf dat na een overname door een private-equity fonds met torenhoge schulden kampt. Enkele bekende voorbeelden van deze overname praktijk zijn PCM, Delft instruments en Philips Semiconductors. Schulden maken is lucratief, en dat weten opkoopfondsen maar al te goed. Opkoopfondsen financieren een overname met geleend geld, dat na een overname als schuld in de boeken wordt opgenomen. Lion Capital, ook eigenaar van noodle-restaurantketen Wagamama en frisdrankmerk Orangina, kocht HEMA naar verluidt voor 1,1 miljard euro van Maxeda. Volgens de HEMA top geeft de schuldenlast geen reden tot zorg, er is volgens zeggen nog voldoende ruimte om te investeren. Over het dalende consumentenvertrouwen maakt HEMA zich weinig zorgen, aldus een woordvoerder. “we zien er in de omzet niets van terug”.
Bovendien presteert de HEMA in mindere tijden juist relatief goed. Bovendien: wie het zich niet meer kan permitteren om bij een veel duurdere Bijenkorf te winkelen, bezoekt eenvoudigweg toch de HEMA? De zware schulden waar HEMA nu mee kampt, zijn min of meer een bewuste keuze geweest, zegt Huib Lubbers algemeen directeur van adviesbureau Retail Management Center. Het bedrijf wist precies wat de gevolgen zouden zijn wanneer het met Lion Capital in zee zou gaan.
Adreswijzigingen Verhuisd? Een bericht van overlijden? Een e-mailadres doorgeven? Gaarne een berichtje aan: Vereniging van Gepensioneerden uit de Detailhandel
telefoon 045 - 574 00 19
J. M. H. Bogers, De Kommert 3
mobiel 06 - 40 00 68 38
6419 GA Heerlen
e-mail:
[email protected]
21
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Reacties van lezers
Brief d.d. 12 augustus van dhr. A. Schlüter
te zeggen krijgen over hun pensioen. Gepensioneerden moeten daarom een plaats krijgen in het bestuur van bedrijfstakpensioenfondsen zoals ABP (ambtenaren en onderwijs) en PGGM (zorg). De twee fracties in de Tweede Kamer hebben gisteren een initiatiefwet ingediend om dit te regelen. Volgens hen vormen ouderen door de vergrijzing een steeds groter wordende groep die vertegenwoordigd moet worden. In pensioenfondsen die gekoppeld zijn aan een bedrijf kunnen ouderen al wel deelnemen in het bestuur.' Omdat deze toch eigenlijk vanzelfsprekende wens tot nog toe maar niet te realiseren is gebleken, zult u begrijpen dat ik zeer gelukkig ben met dit initiatief. Zeker nu vanuit de politiek deze belangrijke stap is genomen, is het zaak dat juist ook de betrokkenen dit voorstel expliciet steunen. Wat ligt er dan meer voor de hand dan dat de Vereniging Gepensioneerden Detailhandel publiekelijk zijn steun betuigt aan dit initiatief. Een verzoek om steun richting ANBO, KBO en PCOB lijkt mij ook op zijn plaats.
Hema kort op inkoop Hema trekt voortaan 5% af van de factuur die zijn leveranciers sturen. Hiermee moeten de marketinginspanningen bekostigd worden. Voor de leveranciers voelt het alsof zij de kosten moeten dragen voor de winstgroei van de nieuwe eigenaar. Hema is in de rode cijfers beland door de zware financiering die op het bedrijf drukt. Het is inkooptactiek, maar de 5% is wel veel. Albert Heijn berekent 1%. (FD, p.9) Dit / voor mij bijna ongelofelijke / berichtje uit het FD spreekt boekdelen. Het zijn weer nieuwe effecten van het sprinkhaankapitalisme dat in de afgelopen jaren met het Vendex KBB concern is gevoerd. Dit kan ook te wachten staan bij de toekomstige verkopen van de volgende werkmaatschappijen... Er moet rekening mee worden gehouden dat ook het bestuur van het Pensioenfonds Detailhandel met dit type politiek van dit detailhandelsbedrijf geconfronteerd kan worden. Vanuit ervaring kan ik melden dat het daarom belangrijk is dat ook gepensioneerden in het bestuur worden opgenomen. Ook politiek maatschappelijk zal er actie moeten worden genomen om aan dit m.i. verwilderend gedrag in het bedrijfsleven een halt toe te roepen.
Ik denk dat zich hier een pracht gelegenheid voordoet om het belang van de verbrede nieuwe Vereniging uit te dragen en gestalte te geven. De noodzaak van rechtstreekse invloed en zeggenschap wordt met de dag groter. Graag dus uw spoedige actie svp.
Met groet, Ton Schlüter
Veel succes toegewenst en vriendelijke groet, Ton Schlüter
Brief.d.d. 10 juli van dhr. A. Schlüter
Brief d.d. 29 juli van dhr. J.J. Burgers
Hierdoor vraag ik uw bijzondere aandacht voor het volgende. Gisteren 9 juli 2008, stond in het Noord-Hollands Dagblad het volgende bericht: 'Meer invloed van ouderen op hun pensioen' De oppositiepartijen VVD en D66 willen dat ouderen meer
In uw brief over de contributie etc. van juli 2008 schrijft u over "onze website". Jammer dat u de naam van de site er niet even bij vermeld hebt. Ik heb hem zelf na enig zoekwerk gevonden. Ook over de content van de site nog een opmerking. Bij het inloggen wordt uitgelegd wat het referentienummer is, waar je dat kunt vinden en uit
22
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
hoeveel cijfers het bestaat. Dit zouden er ZEVEN (7) moeten zijn. Bij mij zijn het er echter ACHT (8). Wellicht goed om de info hierover aan te passen. Met vr. groeten, Jack Burgers
zijn in de ontwikkeling in de financiële wereld waar pensioenfondsen grote spelers zijn. Het is toch in ieders belang? Natuurlijk kunnen wij niets doen aan die vraagstukken, echter wij zijn er van overtuigd dat goed geïnformeerde gepensioneerden zich “weerbaarder” zullen opstellen naar de pensioenfondsen en andere instanties. Mag ik jouw opmerking plaatsen in OutFit? Laat me s.v.p. nog even wat weten? Met vriendelijke groeten,
Antwoord: Geachte heer Burgers, Hartelijk dank voor uw mail. Het is inderdaad niet handig dat als wij onze website promoten dan ook niet even melden hoe u daar op kunt inloggen. Deze tekortkoming hebben wij inmiddels aangepast. Wat betreft het referentienummer het volgende: navraag bij het pensioenfonds levert ons de informatie op dat het referentienummer ingeval van deelnemer detailhandel pensioenen altijd uit 7 cijfers bestaat. Is het wellicht mogelijk dat u het sofinummer zonder de voorloop nul gebruikt heeft, want dat zijn 8 cijfers ?? Mocht dat het geval zijn dan is de validatie van de inlog nog niet optimaal ingesteld. Wij hebben dit probleem voorgelegd aan onze website bouwer en verwachten daarover een antwoord te ontvangen. Ik hoop u hiermede naar behoren te hebben geantwoord. met vriendelijke groeten namens onze web-master Dhr. M. Holtkamp
Martin J. Holtkamp Redactie OutFit Brief d.d. 25 juni van dhr. W. Vaessen Geachte Martin Holtkamp, In het laatste personeelsorgaan van de HEMA,meldde men dat men geen opgave meer kan geven van gepensioneerden die recent overleden zijn, omdat het pensioenfonds is overgegaan naar het Bpf-d. Voor oud medewerkers is deze publicatie erg belangrijk zeker als het personen betreft waar je jaren mee samengewerkt hebt. Misschien kunt u hier iets aan doen. met groet Willem Vaessen.
John M.H. Bogers, waarnemer.
Antwoord: Beste Willem,
Brief d.d.25 juni van dhr. J.J.M. Kok
Ik ben zojuist teruggekeerd van vakantie, vandaar mijn late reactie. Ik zal e.e.a in het bestuur bespreken. Persoonlijk heb ik in de Bijenkorf gewerkt en wij als gepensioneerden krijgen het blad BIJ en KORF opgestuurd waarin altijd alle overlijdensberichten worden opgenomen. Dit werkt echter alleen als een overlijden ook bekend wordt gemaakt. Op dit moment overleggen wij met het Bpf-D hoe wij informatie hierover kunnen krijgen. Dit is sneller gezegd dan gedaan want men worstelt met de bescherming van de privacy. Zodra er iets meer bekend is zal ik dit melden in OutFit. Mag ik overigens Uw vraag weergeven in OutFit onder “reactie van lezers”? Graag verneem ik nog van u
Martin, In de OUTFIT van juni, Dalende aandelen, lage rente… blz.3, Zorg niet aan markt overlaten blz. 20 , Duurzaam beleggen is dagelijks beleid blz 22 en Pokeren met ons spaargeld blz.23 …. een aantal bladzijden, die er wat mij betreft uitkunnen. Wat doet onze vereniging concreet aan deze vraagstukken? Wat kunnen leden er concreet aan doen? Voor mij is dit passieve info met risico’s (die wij ook lopen?), wat ons blad kan missen!! Groet, Jan. Afz. J.J.M. Kok Antwoord: Beste Jan,
Met vriendelijke groeten, Martin J. Holtkamp Redactie OutFit
Genoemde artikelen zijn slechts bedoeld ter informatie aan de leden, gepensioneerden, die zeker geïnteresseerd
23
OUTFIT NUMMER 71 - september 2008
Onwaarheden over het collectief pensioen
Colofon Orgaan van de Vereniging van
• Bron: NRC 16-08-2008 Prof. Dr. J. de Vries Voerendaal
Gepensioneerden uit de Detailhandel
D
18e jaargang • Nummer 71 • September 2008 OutFit verschijnt 4 maal per jaar
e Pensioenwet gebiedt dat de pensioenuitvoerders communiceren met de belanghebbenden en dat op een deugdelijke wijze doen. In het artikel “Collectief pensioen is niet boterzacht” (Opiniepagina NRC, 9 augustus) waaraan twee medewerkers van de Algemene Pensioengroep (APG) hebben bijgedragen, wordt echter een aantal onwaarheden gedebiteerd. In de laatste zin staat: “de afgelopen decennia
Redactie: M.J. Holtkamp • J.J. Verlaan • drs. D. Smit Vormgeving en druk, distributie Paswerk – Grafisch Hoofddorp, Sandd
De Pensioenwet gebiedt dat de pensioenuitvoerders communiceren hebben de collectieve pensioenfondsen wel een volledig waarde- of welvaartsvast pensioen geleverd.” Hoe durf je zoiets te stellen, wanneer voor de ambtenarenpensioenen een achterstand in koopkracht van 20 procent is opgebouwd, en zeer recentelijk nog het reële, het totale pensioen, i.e. het pensioen dat de koopkracht uitdrukt, significant verlaagd is: met 2,1 procent van 2004 op 2005, en in 2006 was het totale pensioen nog steeds lager dan in 2003. Verder wordt geschreven: “Zo zijn de meeste collectieve pensioenen weer op peil, nadat de groei aan het begin van deze eeuw noodgedwongen achterbleef.” Hiermee wordt voorbijgegaan aan de werkelijke situatie. Doordat de prijzen ook na de jaren waarin pensioenuitkeringen werden verlaagd zijn blijven stijgen, doen de gevolgen van de verlaging zich tot op de dag van vandaag gevoelen. Tot slot: “……. maar de dekkingsgraden blijven ruim boven de door de Nederlandsche Bank gestelde eisen.” Medewerkers van de APG zullen toch weten dat voor het ABP de dekkingsgraad gezakt is van 148 procent op 1 november 2007 naar 125 procent op 17 juli 2008, terwijl de grenswaarde waarboven een indexatie is toegestaan, die volledig voor de prijsstijgingen compenseert, 135 procent is.
Voorzitter J.M.H. Bogers telefoon: 045 - 574 00 19 e-mail:
[email protected]
Bestuursleden Vacature
Secretaris Mw. W.G. Wieten – Göbel telefoon: 020 - 785 42 23 e-mail:
[email protected]
Secretariaat Mijehof 266 1106 HV Amsterdam
Penningmeester J.J. Verlaan telefoon: 071 - 589 54 30 e-mail:
[email protected]
Penningmeester Wilhelminastraat 15 2351 GS Leiderdorp
Ledenadministratie Ledenadministratie J.M.H. Bogers De Kommert 3 Telefoon: 045 - 574 00 19 6419 GA Heerlen e-mail:
[email protected] Redactie Outfit M.J. Holtkamp telefoon: 023 - 561 49 13 e-mail:
[email protected] Deelnemersraad Pensioenfonds A.J.M. Boonekamp telefoon: 0348 - 41 18 77 e-mail:
[email protected]
Redactie Graan voor Visch 17703 2132 ZH Hoofddorp
Postbankrekening nr. 423595 t.n.v. Vereniging de Gepensioneerden
J.J. Holleboom telefoon: 049 - 937 93 80 e-mail:
[email protected]
Internet: www.v-g-d.nl
A. van Dantzich telefoon: 071 - 576 40 13
E-mail:
[email protected]
e-mail:
[email protected]
Ingeschreven bij de KvK te Utrecht Inschrijfnummer 40345463
24