tekst Miloe van Beek, Eric van den Outenaar illustraties Johan Kleinjan
27
Zo verdien je geld in
ND TRE ecial sp
2014
De wereld verandert in rap tempo, en als ondernemer moet je bovenop die veranderingen zitten om mee te gaan met de markt. Of nog beter: de markt vóór zijn. Sprout helpt je een handje: deze trends mag je in 2014 niet missen.
december 2013
december 2013
28
in 2014
Hierarchie verdwijnt
zzp’er gelijk aan multinational, importeurs buitenspel, co-working De economische crisis, social media en nieuwe technologieën creëren een sociaal maatschappelijke revolutie, meent serieondernemer Ronald van den Hoff. “Co-working, verbinding en gelegenheidsformaties, dat is de toekomst. Het draait om delen, geven en lenen. Traditionele organisaties en structuren bestaan over vijf jaar niet meer, er zal steeds meer een georganiseerde chaos ontstaan, met ondernemende mensen die in tientallen on- en offline netwerken actief zijn en daar verschillende rollen vervullen. Ik omschrijf dat als ‘chaordisch’.” Eén op één relaties zijn daarin belangrijk,
meent hij, met kansen voor iedereen in het mondiale speelveld. “Een zzp’er is op social media gelijk aan een bedrijf als KLM.” Trendstrateeg Richard Lamb ziet de komende jaren een ‘borderless world’ opkomen: “Mensen kopen wereldwijd rechtstreeks producten bij makers en zetten daarmee importeurs buiten spel.”
Zombie economie Er zijn meer sectoren wier rol is uitgespeeld. “De Vereniging Eigen Huis creëert een gelegenheidsmarkt voor energie waarin consumenten zelf bepalen wat hun energie hun waard is. Broodfondsen voor
zpp’ers maken verzekeringen overbodig. Tussenhandelaren en callcenters gaan verdwijnen, reclamecampagnes zijn niet meer nodig”, zegt Van den Hoff. Veel sectoren staan erbij en kijken ernaar, denk aan de hotelketens die het succes van AirBnB niet z agen aankomen en van een vergelijkbaar platform als Couchsurfing. Die community heeft in meer dan 100.000 steden zes miljoen reizigers die hun leven en reizen d elen. “AirBnB en Couchsurfing hebben s amen 7,5 miljoen bedden tot hun beschikking waarmee ze een vernietigende slag aan de gevestigde toeristische sector gaan toebrengen.”
in 2014
Groen krijgt impact
elektriciteit uit magnetische velden, joint ventures, transparantie Alle succesvolle ondernemers hebben in 2014 een sterke link met duurzaamheid, stelt duurzaam ondernemer Ruud Koornstra. “Technologische ontwikkelingen zorgen voor meer transparantie. Met Google Glass of de iPhone scannen consumenten producten in de supermarkt en zien direct wat er in zit en hoe milieubelastend het is geproduceerd. Dat helpt goede beslissingen te nemen.” Ook Marga Hoek, directeur van De Groene Zaak, denkt dat duurzaamheid in 2014 een grote vlucht gaat nemen. “We gaan van exploratie naar impact. Er zijn de afgelopen jaren veel nieuwe initiatieven ontstaan, die worden nu opgeschaald.” Als voorbeeld noemt ze Fuji-film, dat van fotorolletjes overstapte op het ontwikkelen van membranen waarmee duurzame elektriciteit kan worden gewonnen uit een mix van zout en zoet water. Vijf jaar geleden werd het ontwikkeld in het laboratorium in Tilburg, nu wordt het wereldwijd opgeschaald. De export van Nederlandse kennis over schonere productieprocessen en verdienmodellen rondom het inpassen van duurzame energie gaat volgend jaar ook sterk toenemen, verwacht Hoek. “We weten nu waar we goed in zijn en kunnen dit effectiever vertalen naar business cases. Dat gaan we vanaf 2014 meer exporteren.” december 2013
Andere vormen van groene energie zullen vanaf volgend jaar sowieso bekender worden: magnetische velden die elektriciteit opwekken bijvoorbeeld. Koornstra: “Er gaan systeemveranderingen ontstaan. Denk aan het project ‘Pay per lux’ dat architect Thomas Rau heeft ontwikkeld met Philips: geen lampen meer kopen, maar betalen voor de verbruikte hoeveelheid licht. Er komt een generatie aan die geen eigen auto meer hoeft, het zal veel meer gaan om de toegang tot bezit, niet het eigendom. Bosch zal geen boormachines meer gaan produceren en BMW geen auto’s.” Koornstra verwacht in 2014 veel van groene creditcard XXimo en Koppert Cress, “de apotheek van de toekomst” van Rob Baan. 2014 zal verder het jaar worden van de bijzondere samenwerkingen, verwachten Koornstra en Hoek. Innovatieve mkb-bedrijven die joint ventures aangaan met grote multinationals en uiteenlopende sectoren die elkaar opzoeken. Zoals Interface, een bedrijf in duurzame tapijttegels, dat zich heeft verbonden aan Foodvalley in Wageningen. “Samen kijken ze of eiwitten een rol kunnen spelen bij de productie van duurzame vloerbedekking”, zegt Hoek. Stop met ploeteren in je eentje en ga verbindingen aan voor gezamenlijk succes, adviseert Koornstra.
december 2013
special
29
in 2014
E-commerce wordt mobiel realtime meten, video, nichewebshops weg
Naast de vele levendige, tijdelijke economische samenwerkingen, ontstaat er volgens Van den Hoff een ‘zombie economie’ met traditioneel ingestelde bedrijven zonder toegevoegde waarde zoals Sanoma, De Bijenkorf en Free Record Shop. Dat zijn voorbeelden van de oude economie, die “niet met hun tijd meegaan en verdwijnen”. Het worden daarentegen gouden tijden voor flexibele, kleinere ondernemers”, verwacht ook Lamb. “Zelfs enorme marketingbudgetten zullen banken, overheden en grote bedrijven niet helpen. Hun starre, onpersoonlijke infrastructuur past niet meer in deze tijd. De menselijke maat is belangrijker dan geld.” Flexibiliteit wordt dus nog meer het keyword: consumenten zullen razendsnel overstappen van de ene naar de andere dienst, meent Jan Willen Alphenaar, marketing trendwatcher en ondernemer. “Ondernemers die een model, dienst of product bedenken dat de markt verandert, zullen overleven. Verstorende, vernieuwende modellen met een unieke toegevoegde waarde, bijvoorbeeld wat de Hema nu doet met notarisaktes. Briljant.”
Maker movement De wereld ligt dankzij social media voor iedere ondernemer open, maar tegelijkertijd ontstaan er sterke lokale bewegingen: mini-economieën. “Lokale aanbieders van
‘Waarde toevoegen wordt belangrijker dan geld’ nicheproducten beginnen hun eigen merk en onderhouden persoonlijke relaties met klanten. Ze halen veel omzet weg bij grotere bedrijven”, zegt Raimo van der Klein, ex-ceo van Layar. Individuele wensen van consumenten zijn momenteel zo belangrijk dat die leiden tot een revival van de maker movement. “We gaan niet meer wachten tot een multinational iets voor ons produceert, met behulp van nieuwe technologieën kan iedereen dat zelf doen.” De economie van het delen wordt volwassen in 2014, door schaalvergroting worden bedrijven als Thuisafgehaald.nl nog groter. Initiatieven die inzetten op digitaal delen kunnen eveneens rekenen op een mooie toekomst, meent Lamb. “Wat De Correspondent doet, abonnees artikelen laten ‘weggeven’ op social media, past helemaal in deze tijd.” december 2013
In 2014 wordt de derde en laatste mobiele revolutie verwacht: ook kleding, sieraden en apparaten krijgen mobiele functies. Daardoor is meer en nauwkeuriger contact met gebruikers mogelijk. Richard Lamb: “Er wordt meer realtime gemeten en bijgestuurd, dus leren we veel over hoe en wanneer een product of dienst wordt gebruikt.” De customer journey neemt een vlucht. “Contactmomenten worden uitgebreid in kaart gebracht”, zegt ook Vincent Luyendijk, managing director van creatief bureau IN10. Verder worden bewegende beelden nog populairder, verwacht Marketingfacts. YouTube, met meer dan 1 miljard unieke bezoekers per maand, krijgt concurrentie van videodiensten Vine (Twitter) en Instagram Video. In Amerika wordt al geadverteerd op Instagram, vanaf 2014 kan dat ook in Nederland. Met 1,18 miljard gebruikers zal adverteren op Facebook niet verdwijnen, maar Twitter wint aan populariteit, vooral onder jongeren. Ook het nog relatief onbekende Snapchat, waar berichten na tien seconden verdwijnen, zal groter worden. Waarop je moet inzetten? Alphenaar: “Kijk wat bij je past; waar je het actiefst bent bepaalt steeds meer je identiteit.” Een Amerikaanse trend - webreuzen verkopen alles - lijkt ook hier door te dringen, denk aan Bol.com. Nichewebshops boksen daar moeilijk tegenop. Zeker als Amazon de langverwachte oversteek uit de VS maakt. december 2013
30
Technologie verbindt on- en offline
in 2014
flat design, Google Glass, internet of things, 3D-printen De websites van de Hema, de NS, de ANWB en het nieuwe Rijksmuseum zijn het al, in 2014 zullen we steeds meer ‘platte’ websites gaan zien. Dat voorspelt internetstrateeg Desiree Battjes in het boek Online trends 2014. Internetondernemer Rogier Thewessen is het met haar eens: “Het is flat design wat de klok slaat in 2014. Geen 3D of mooie schaduwverloopjes, maar clean en simpel met fletse kleuren. Daarbij hoort een minimale hoeveelheid informatie: je vertelt niet meer wat je doet, maar wat de bezoeker moet doen en stuurt degene regelrecht naar de knop met het formulier dat ingevuld dient te worden.” Websites zullen er rekening mee moeten houden dat de mobiele revolutie doorzet met als gevolg dat we echt altijd en overal
december 2013
online zijn. Jan Willem Alphenaar: “Het smartphonehorloge bestaat al een tijdje, maar de verkopen vallen tegen. Dat komt vooral omdat het nogal een lelijk, groot ding is. Ik zie wel een markt voor de buigbare telefoons die multifunctioneel inzetbaar zijn.” Richard Lamb ziet ook een grote toekomst voor oprolbare mobiele telefoons. “Straks kun je een video starten door een hoekje van je tablet om te vouwen. Tv-toestellen en computerschermen worden daardoor op veel plekken overbodig.”
Google Glass Het toppunt van mobiele communicatie is de Google Glass. Volgens ondernemer Raimo van der Klein, die app-ontwikkelaars voor Google Glass gaat begeleiden, wordt 2014 het jaar van de hightech bril. “Begin
december 2013
volgend jaar zullen er tientallen in Nederland aanwezig zijn, voor ruim 1.500 dollar in Amerika aangeschaft door mensen die een invite hebben kunnen regelen. Eind 2014 zijn er tienduizenden beschikbaar en is de prijs gedaald naar minder dan vijfhonderd euro.” De bril zal veel personeel overbodig maken, denkt Klein: met een barcode in je Glass kun je straks rechtstreeks inchecken in een hotel en in de supermarkt kan er direct mee worden betaald. Het grote voordeel van een bril boven bijvoorbeeld een horloge, is dat je je handen vrij hebt, meent Van der Klein. “Zo kan een ober zelfs met een vol dienblad in zijn hand de volgende bestelling lezen.” In de medische wereld zal de Google Glass extreem veel nut hebben: ambulanceperso-
special neel kan direct communiceren met een arts die live meekijkt, een chirurg ziet de vitale functies van een patiënt in zijn Glass terwijl hij aan het opereren is. Hij heeft zijn handen vrij als elke seconde telt.” Het klinkt allemaal erg virtueel, maar uiteindelijk zal de bril juist de fysieke en de online wereld gaan verbinden. Een stenen winkel binnenstappen, een barcode scannen met je Glass, betalen met bitcoins en een factuur van een online winkel krijgen. Het is volgens Van der Klein niet heel ver weg. Hij ziet een grote toekomst voor ondernemers die apps voor deze hightechbril ontwikkelen. “Gezichtsherkenning, gps, QR-codes, sensoren; de mogelijkheden zijn
eindeloos. Fabrikanten en diensten willen weten in welke context diensten of product worden gebruikt. Wat is de locatie en het tijdstip? Daar stem je je reclameboodschap of aanbieding op af.”
Internet of Things Niet iedereen heeft hooggespannen verwachtingen van de bril. Richard Lamb: “Het ziet er nerderig uit en ik krijg er hoofdpijn van. Ik denk dat de functionaliteiten van de Glass ingebouwd gaan worden in bijvoorbeeld zonnebrillen. Dan wordt het interessant voor de massa.” Lamb verwacht in 2014 veel van het internet of things. Deze verbinding tussen appa-
Marketing wordt persoonlijk
raten, objecten en het internet kent nu een aantal concrete toepassingen, bijvoorbeeld straatverlichting die zich aanpast aan het verkeer dat langskomt of Green Goose, dat via sensoren op objecten in huis van praktische zaken een spel maakt (met tanden poetsen punten verdienen die inwisselbaar zijn voor een iPad-spel). De trendstrateeg verwacht ook veel van de 3D-printer. “De website Shapeways is een groot succes, zij maken 3D-printing mogelijk voor iedereen en verbinden wereldwijd mensen met elkaar. Ik denk dat de komst van de 3D-scanner het 3D-printen verder zal laten doorbreken.”
in 2014
snackable, searchable, shareable
Echte verhalen. Geen gelikte verkooppraatjes maar branded content: het unieke, eigen verhaal van een bedrijf. Daar draait het om in 2014. “Ik adviseer bedrijven zich voor te stellen dat BBC Newsroom op bezoek komt. Wat vertel je hen over je organisatie?”, zegt Vincent Luyendijk. “Ik verwacht dat merken meer uitgevers worden en uitgevers merken. Het verhaal dat je als organisatie vertelt, moet verder altijd voldoen aan de drie s’en: snackable, searchable, shareable. “Delen op social media via blogs, foto’s, filmpjes en infographics is echt essentieel.” Ronald van den Hoff voegt daar het belang van het persoonlijke aan toe. “Vertel in blogs, video’s en op social media vooral wie je bent en waar je voor staat als ondernemer. Wees dynamisch, open en transparant. Coolblue is hier een fantastisch voorbeeld van. Zij hanteren overal een zeer persoonlijke benadering: medewerkers reageren vanuit hun eigen Facebookaccount op klanten. Zo praat je altijd met mensen, niet met een organisatie.” In Amerika wordt influence marketing - social mediagebruikers of bloggers met veel volgers inzetten om een verhaal te vertellen - al veel gebruikt als advertentietool. “Organisaties moeten invloedrijke men-
sen in kaart brengen en zorgen dat zij hun producten liken of erover schrijven op hun blog. Dat is de nieuwe vorm van reclame”, stelt Jan Willem Alphenaar. Marketing draait in 2014 ook om het offline creëren van (echte) verhalen, bij voorkeur door bijzondere partnerschappen. Zo werkt Bavaria regelmatig samen met studenten van de TU Eindhoven. Met ludieke acties zoals het maken van een brug van bierkratten of een spiegel die zorgt voor zon op terrassen in de schaduw, maken ze reclame voor bier, de TU en Eindhoven. Richard Lamb ziet ook dat organisaties steeds vaker on- en offline evenementen door elkaar organiseren. “Relatiedagen en -diners zijn een nieuwe trend.” Ook hier zal het model van Coolblue - online beginnen en dan fysieke winkels openen waar spullen aangeraakt kunnen worden - aan populariteit winnen. “Echt menselijk contact wordt gewaardeerd.” Luyendijk: “Het digitale denken zien we steeds meer terug in de fysieke wereld, pop-up stores zijn daarvan een goed voorbeeld. Niets is meer voor altijd.” Ook de grote jongens doen mee met die ontwikkeling: eind 2013 opende Google in zes Amerikaanse steden showrooms waar klanten computers en tablets kunnen bekijken, die dan wel online moeten worden besteld.
december 2013
december 2013
31
32
Financiering: impact boven winst
in 2014
geduldig kapitaal, corporate venturing, stapelen 2014 wordt het jaar van de social enterprises: ondernemers met een gezond bedrijfsmodel die het creëren van maatschappelijke impact belangrijker vinden dan het maken van winst. De Amerikaanse bank J.P. Morgan denkt dat de markt van social entrepreneurs in 2015 bijna 300 miljard euro waard zal zijn. Onlangs startte al Village Capital in Nederland: een van oorsprong Amerikaans initiatief dat microkredieten en informal investing combineert. Willemijn Verloop, oprichter van Social Enterprise NL, begint samen met investeerder Machtelt Groothuis in 2014 de Social Enterprise Accelerator. “De vraag naar ‘geduldig’ groeikapitaal gaat sterk toenemen. De tijd
van snel winst maken is voorbij”, licht ze toe. “Ik merk dat private beleggers steeds meer belangstelling tonen voor social enterprises. Ze halen bij commerciële beleggingen de rendementen van vroeger niet meer, en wie voor hetzelfde geld iets goeds kan doen en impact kan creëren met zijn geld, is snel om.” Er is bij social enterprises zowel behoefte aan start- als groeikapitaal, Verloop zoekt voor haar fonds investeerders met een lange adem, ondernemende filantropen of ex-ondernemers die met hun geld op de bank een bescheiden rendement willen maken, maar grote impact willen hebben. “We hebben vooral behoefte aan ervaren investeerders die gedegen begeleiding van
jonge, sociale ondernemers kunnen combineren met een langetermijninvestering.”
bitcoins Naast langzaam, geduldig kapitaal zal de trend naar sociaal kapitaal ook groter worden, verwacht Ronald van den Hoff. “Sociaal kapitaal is het nieuwe monetaire kapitaal. De ruilhandel neemt verder toe, met grote gevolgen voor het Bruto Nationaal Product. Voor elke auto die bijvoorbeeld via Snappcar wordt gedeeld, worden er minder verkocht. De staat krijgt dus steeds minder belastinggeld binnen.” Daarnaast ziet hij door de ruilhandel steeds meer alternatieve valuta ontstaan: bitcoins, Amazon Coins, Seats2Meet coins. “Waarde-
in 2014
Data leveren geld op voorspellen met wat je al weet
Big data. Een buzzwoord, dat je niet kunt negeren. Waar het in 2013 vooral een trend was onder multinationals, zal dit fenomeen komend jaar ook het mkb gaan bereiken. Dat voorspelt Oscar Wijsman van incubator AlmereDataCapital. “Als je slim bent ga je er nu al over nadenken”, raadt hij dan ook aan. Iedere dag komt er 1 triljoen (1 met 18 nullen) aan gegevens bij in de wereld. Big data duidt op de ontwikkeling waarbij we steeds beter in staat zijn om van die ongestructureerde berg informatie daadwerkelijk chocola te maken. “Je moet de term een beetje vergeten en het als kans zien om op een nieuwe manier te kijken naar de mogelijkheden van dataverwerking voor jouw bedrijf.” Volgens Wijsman kun je het komende jaar op verschillende manieren geld verdienen aan data. Zo kun je gebruik maken van nieuwe (vaak open software) tools waarmee je de bak aan ongestructureerde gegevens - denk aan info over klanten waar je niets mee doet - kunt ontginnen. “Dit gaat een stap verder dan business intelligence”, zegt Wijsdecember 2013
man. “Business intelligence zorgt ervoor dat je managementinformatie verzamelt. Bij big data moet je juist het idee loslaten dat je weet wat je zoekt. Je wil verbanden en inzichten ontdekken waar je nog niet van hebt durven dromen.” Hij noemt als voorbeeld een callcenter waar jarenlang kwalitatieve informatie werd verzameld over klachtafhandeling. In het veldje ‘commentaar’ werden algemene opmerkingen verzameld. Informatie waar managers weinig mee konden. Tot ineens het kwartje viel. Een paar slimme koppen lieten semantische analysesoftware op de woordenbrij los. “Ze ontdekten er patronen in en konden daardoor voorspellen hoe klanten zich aan de telefoon gingen gedragen.” Het callcenter had opeens iets in handen waarmee het zich onderscheidde van concurrenten. “Je hoeft dus geen internetbedrijfje te zijn om meer uit data te halen. Ga op zoek naar manieren om er je bestaande propositie mee te verbeteren of juist hele nieuwe diensten te ontwikkelen.” (EvdO)
december 2013
special Opkomende markten Azië India en China groeien nog hard, maar lijken steeds meer op ontwikkelde landen (lees: worden duurder). Interessant worden frontier markets Cambodja, Laos, Myanmar en de Filippijnen. Indonesië wordt een speler in mobiele communicatie.
systemen worden met elkaar gelinkt, zo ontstaan meerdere kleine geldstroompjes.” Ook ex-Layar ceo en serieondernemer Raimo van der Klein verwacht dat 2014 het jaar van de Bitcoin wordt: “De digitale munt gaat een grote vlucht nemen. Eind 2014 zullen er in Nederland honderdduizenden bitcoin wallets in omloop zijn. Het is dan een internationaal geaccepteerd betaalmiddel.” Bij ruim driehonderd Nederlandse ondernemers kan nu al worden betaald met Bitcoins, waaronder Thuisbezorgd.nl, die daarmee een nieuwe doelgroep wil aanspreken.
kredietunies Simone Brummelhuis, die met haar platform The Next Women vrouwelijke ondernemers adviseert over hun financieringsstrategie, verwacht dat er intensievere samenwerking tussen ondernemers en het bedrijfsleven gaat ontstaan. “Corporate venturing neemt toe: bedrijven als Microsoft, Google en Sanoma investeren in innovatieve, jonge ondernemers, om zo in hun kennis en manier van werken te kunnen delen.” Ondernemers die op zoek zijn naar kapitaal, adviseert ze hun financiering te stapelen. “Combineer crowdfunding met kredietunies, informele investeerders en - in een later stadium - factoring.” In de Verenigde Staten verloopt nu ongeveer zes procent van de zakelijke leningen
‘De digitale munt gaat een grote vlucht nemen’ via een kredietunie: ondernemers verenigd in een coöperatie lenen elkaar geld. In Nederland zijn nu vier kredietunies in oprichting; het CDA wil dat er de komende vijf jaar in Nederland nog vijftig ontstaan en werkt aan een initiatiefwetsvoorstel dat de wettelijke beperkingen moet opheffen. Verwacht wordt dat het totale bedrag aan verleende kredieten via Kredietunies op korte termijn ‘enkele tot tientallen miljoenen’ zal bedragen. Dankzij nieuwe spelers op de markt van factoring, zoals Trefi en Alpha Commercial Finance, komen kleinere bedrijven ook in aanmerking voor deze vorm van debiteurenbeheer. Een factorbedrijf neemt (een deel van) de debiteurenportefeuille over, betaalt het grootste deel direct uit en int uitstaande vorderingen. Openstaande rekeningen worden zo omgezet in direct beschikbare financiële middelen. Zo blijft de cashflow op gang, wat faillissementen kan voorkomen. december 2013
Latijns-Amerika Brazilië, maar vooral ook Colombia (agro, bloemen, infrastructuur, watermanagement), Peru (is net een free trade agreement mee gesloten) en Panama (maritieme sector, strategische hub voor de regio). Afrika na Zuid-Afrika vormen Kenia, Ghana en Nigeria de snelst groeiende economieën. Oost-Afrika loopt voorop met mobile payment. Midden-Oosten Irak is booming. Turkije is interessant met een groot achterland en een goed geschoolde bevolking op korte vliegafstand.
Not done in 2014 - augmented reality - iets ‘slim’ of ‘smart’ noemen (de term is totaal gedevalueerd) - QR-codes - Yammer of een variant daarop - een nichewebsite opzetten (alles is al uitgevonden en grote webreuzen gaan alles verkopen) - Apple of Steve Jobs als je grote voorbeeld aanhalen - usb-sticks
december 2013
33
