Zin in Stilte
Franciscaans Milieuproject
Panoramafoto van de paddenpoel, een mooie plek in Stoutenburg om in stilte bij te verwijlen.
Zin in Stilte
Zin in Stilte?! Voor de tweede keer organiseerde de werkgroep studiesecretariaat van het Franciscaans Milieuproject een ‘24 uur Stoutenburg’. De vorige ging over de diepste motivatie om je in te zetten voor een zinvol leven en een zinvolle wereld. In aansluiting daarop werd voor de bijeenkomst van 2007 voor het thema Stilte gekozen. De ruim dertig deelnemers werd gevraagd daarover van te voren iets op papier te zetten. Deze brochure bundelt een aantal van hun bijdragen. Als één ding duidelijk wordt dan is het wel dat de ervaring van stilte voor de meeste deelnemers een diepe religieuze lading heeft.
28
Meer publicaties over spiritualiteit "Maak ons uw aarde”, de spiritualiteit van het Franciscaans Milieuproject. Guy Dilweg zet de belangrijkste elementen van de spiritualiteit van het Franciscaans Milieuproject bij elkaar. 28 Pagina's, € 3,20 inclusief porto. “In Vuur en Vlam”, Bronnen van inspiratie op weg naar verbondenheid. Waar halen we de moed en de inspiratie vandaan om ons te blijven inzetten voor andere waarden in de samenleving? 30 Pagina’s, kleurenomslag € 4,50 inclusief porto. "Het Stoutenburg brevier, Een boekje met meer dan zestig teksten rond de centrale thema's van het Franciscaans Milieuproject: Gemeenschap, Spiritualiteit en Natuur. De keuze geeft aan hoe breed de communiteit zich in haar leven en werken laat inspireren. 50 Pagina's, € 4,- inclusief porto. Bestellen door het bedrag over te maken op Postbank 7661227. Franciscaans Milieuproject, Stoutenburgerlaan 5, 3835 PB Stoutenburg. Tel. 033 4945500 E-mail :
[email protected] Webstek: www.stoutenburg.nl
1
Teksten over stilte, zoals ervaren door de deelnemers aan de bijeenkomst ‘Zin in Stilte?!’, Stoutenburg 2007
Zin in Stilte
Beuk *
Aan het beukenbos van Stoutenburg
dat nu zo veel veranderingen ondergaat Beuk, je bent een bron van verhalen. Blijf staan, wees het hart van deze plek. Specht, ga niet weg. Zegen deze plek met je geroffel. Bos, Wees en blijf Bos
2
Dit boekje is een uitgave van de werkgroep studiesecretariaat van het Franciscaans Milieuproject. ISBN/EAN: 978-90-808436-6-0 1e druk zomer 2007. Meer info? Tel 033 4945500, webstek: www.stoutenburg.nl Bijdrage € 2,10. Verzendkosten € 1,50. Foto voorzijde: milieucentrum Rotterdam. Foto achterzijde: Guy Dilweg.
*) Gedicht gemaakt tijdens de workshop ‘Stilte en natuur’.
27
Zin in Stilte
Inleiding Stil leven *
Waar de dood het leven voedt; zijn ledematen als richtingaanwijzers naar het Leven wijzen en zijn stramme lijf omringd is door net geboren groen. Waar het gat van zijn ontstaan plaats biedt als hol voor tal van dieren.
26
Dit is een plek waar dood en leven met elkaar vergroeien. Lieve, lieve dode boom je geeft me een gevoel van rust en geborgenheid. Stil geworden, vervolg ik mijn weg, Gevoed door deze ontmoeting met jou.
Stilte. Het is een maatschappelijk probleem geworden en als zodanig ook onderkend: overal lawaai. En we voelen aan dat die geluidsdruk niet goed is voor ons en zo redden we een paar plekken in Nederland waar de geluidsvervuiling wordt teruggedrongen. Stiltegebieden. Niet dat het daar stil is, maar het maakt ons weer even bewust van het rumoer dat ons dagelijks leven begeleidt. In 2007 gingen we tijdens de tweedaagse “Zin in Stilte?!” op zoek naar de stiltegebieden in onszelf. En we maakten daar contact mee. Via de film ‘In die grosse Stille’ en door middel van oefeningen en uitwisseling. Stilte houdt in dat je stilstaat en de voortwervelende wereld aan je voorbij laat gaan. Stilte veronderstelt dat je bereid bent in je zelf in te keren naar die laag in je bestaan waar je in je midden rust. Stilte is een teken van bereidheid te ontdekken wat er in jouw leven werkelijk toe doet. Stilte is de toegang tot het mysterie van het leven. Stil worden is een waagstuk. Gewaagd omdat het je kan confronteren met zaken in je leven waaraan je liever voorbij gaat. Gewaagd omdat het je in contact kan brengen met de kracht van het Leven waardoor jouw leven kan gaan veranderen. Stilte is de noodzakelijke voorwaarde en de bedding van waaruit het Mysterie, God, ons kan vinden. Niet in de donder, maar in het zachte suizelen van de wind. Stil willen worden vraagt oefening en toeleg. Je moet het willen, je moet het durven en dan ook doen. Maar hoe doe je dat in je dagelijkse leven? Hoe kun je stilte vinden of ervaren in het dagelijkse bombardement van lawaai? Voor de tweedaagse “Zin in Stilte” schreven deelnemers ervaringen met stilte op. We brengen die in deze publicatie samen. Hun teksten wisselen we af met citaten over stilte die we als voorbereidingsgroep bijeenzochten. Zo hopen we u een boekje aan te bieden om af en toe even stil te vallen, te lezen en te verdiepen. En dan weer gesterkt verder te gaan.
*) Gedicht gemaakt tijdens de workshop ‘Stilte en natuur’.
Werkgroep studiesecretariaat, juli 2007.
3
Zin in Stilte
Inhoud
4
1. Er is geen enkel geluid dat ik niet hoor Stilte—Guillaume van der Graft 2. Ik ben in mijn basis en mijn hoofd is helder 3. Opgenomen in een onmetelijke liefdesruimte 4. Energie naar binnen kweken 5. Verlangen om even alleen te zijn Stilte—Parker J. Palmer 6. Zo adembenemend, dat mijn gedachten stoppen 7. Ik was werkelijk lichter geworden 8. Stil vallen Stilte—Henri Nouwen 9. Geen haast meer Stilte—Antoine de Saint-Exupéry 10. De lege tussenruimte 11. Deel van het universum 12. Als die stilte er is, is het zeldzaam mooi 13. Mijn aandacht is gericht op het snoeien van de haag 14. Ruimte tussen aarde en hemel Stilte—Dag Hammerskjöld 15. Schoonheid van de natuur 16. Die wandeling door het stille dorp 17. Stil leven 18. Beuk Met bijdragen van Ria Abels, Carin Barendrecht, Han en Kees Both, Danny den Dekker, Guy Dilweg, Atty van Dijk, Theo Engbers, Tineke Harlaar, Joyce van der Horst, Leendert Jonkers, Guy Kilian, Cocky van Leeuwen, Beatrijs van den Lisdonk, Cathrien de Pater, Maria Tempelman, Willy de Valk, Ida Valk en Olga Verkuil.
Die wandeling door het stille dorp
5 6 7 8 9 11 12 13 14 16 16 17 18 19 20 21 22 23 23 24 25 26 27
Mijn moeder overleed op 85-jarige leeftijd. Ze stond opgebaard in het huis waar ze na de dood van mijn vader was gaan wonen. De dagen en nachten voor haar begrafenis, de dag voor kerst, hebben wij, haar negen kinderen, ervoor gezorgd dat er steeds een paar van ons bij haar waren. Zelf heb ik met een van mijn zussen twee keer daar geslapen. Allebei dicht naast elkaar op een matras in de kamer. Van de begrafenisondernemer hoorden we, dat het in dat dorp de gewoonte was om bij overlijden van een inwoner de klok te luiden van de oude dorpskerk. Dat gebeurde dan de volgende ochtend om acht uur. Mijn zus en ik vonden dit een bijzondere traditie en we wilden er graag getuige van zijn dat de klok voor onze moeder geluid werd. Dat zou gebeuren op zaterdagochtend. Dus wij zijn samen om half acht op weg gegaan richting kerk. Het was heel stil in het dorp. Ook wij waren stil, ieder met onze eigen gedachten en herinneringen. In dit dorp waren we immers geboren en opgegroeid. Natuurlijk waren we ook stil om het luiden van de klok te kunnen horen. Misschien hadden we het niet goed begrepen, want we hebben geen klok gehoord. Achteraf vonden we dat niet zo erg, want die wandeling in het stille dorp, met slechts af en toe een woord tussen ons beiden, is door ons als heel bijzonder ervaren.
25
Zin in Stilte
Schoonheid van de natuur
Er is geen enkel geluid dat ik niet hoor
Vorig jaar was ik met een groep in Nepal. Al dagenlang waren we op trekking. Het was goed, maar ik verlangde naar een poosje rust, naar alleen zijn.
In de loop van het leven zijn mij heel verschillende stilte-ervaringen ‘overkomen’. Momenten waarop ik niets ‘hoorde’, en alleen intens geur, kleur of vorm beleefde. Even vaak echter speelde ‘geluid’ wel een rol in de stilte-ervaringen. Zo hoorde ik ooit de bergen in India OM zingen of werd de wind en daarna alles een geruis van engelenvleugels.
Ik besloot een ochtend heel vroeg zonder groep op stap te gaan. Ik wandelde naar de voet van een gletsjer en ging zitten aan het meer. Een geluksgevoel overviel mij. Ik werd eindelijk geraakt. Nu, in stilte, de schoonheid van de natuur op me in laten werken dat was wat ik wilde. Ik kreeg een nieuw inzicht en ervaarde ook een groot gevoel van dankbaarheid. 24
Ik bouwde een klein altaartje van stenen en bloemen om de goden te bedanken.
Afgelopen februari mocht ik zomaar op een mooie zonnige ochtend weer eens ervaren hoe hoorbaar een ‘stilte-ervaring’ kan zijn! Bij deze een poging om die recente ervaring weer te geven: Op die bewuste zonnige februari-ochtend zoals gewoonlijk op de fiets naar het werk. Ik kom steeds langs zulke vertrouwde mooi natuurplekjes: de zon schittert er laag door de bomen en op het water. Nog wat mistflarden. Ik begin mijn mantra hardop te zeg-zingen. Iedere fietser die ik tegenkom groet ik met een glimlach die spontaan opborrelt uit m’n hart. Eventjes voel ik me ook wel wat mallotig. Dan een stukje door de bebouwing fietsen en opnieuw weer wat meer natuur (terwijl de auto’s langs me heen rijden en razen). De zon is groot oranje en verkleurt naar geel, een paar vogelsilhouetten, enkele wilgen en populieren en weer dat glinsterende water. En dan is er ineens die overweldigende ‘stilte’. Er is geen enkel geluid dat ik niet hoor, en alles daarvan is in harmonie. Verder weg dan ik logischerwijze kan zien of ‘horen’ miauwen twee buizerds, de bladeren van de populieren ritselen en ik hoor wormen onder de grond kruipen, ik hoor mensen praten in een vliegtuig dat strepen trekt door de lucht, de autobanden zingen over de weg en ergens luiden kerkklokken zoals vroeger op een zomerse zondagochtend in het ouderwetse Brabant van mijn jeugd.
5
Zin in Stilte
De ruimte tussen aarde en hemel
Een groot gevoel van dankbaarheid en alles doordringende vreugde vult me en ik begin de naam van mijn god te zingen. Ik zing een dankgebed voor alle vogels, elke grasspriet die ik zie, die ene knotwilg vol gaten en holen, voor de paar paarden ver weg, de zon en de wind en het water. Ik knipoog van binnen naar Franciscus: dit bedoelde jij dus met je Zonnelied … Er is volmaakte harmonie en vreugde.
Het eiland La Palma, 2003. Tijdens een kraterwandeling, boven en langs de kraters, met een ruim uitzicht over bergen en heuvels, en in de verte Tenerife met de piek Del Teide – op de top van de wereld, de ruimte tussen aarde en hemel.
23
6
Stilte bestaat uit een menigte Kleine versnipperde stukjes stilte Als eilandjes in de Egeïsche zee Voor de kust van het grote Ondeelbare continent. De zee ertussen is leeg. Enkele boten wagen De oversteek naar een betekenis. Ik ga onder zeil Als verstekeling mee.
Stilte is de ruimte rond iedere handeling en rond ieder samenleven als mensen. Vriendschap vraagt geen woorden
Guillaume van der Graft
Dag Hammerskjöld
- het is een eenzaamheid, bevrijd van de angst der eenzaamheid.
Zin in Stilte
Mijn aandacht is gericht op het snoeien van de haag
Ik ben in mijn basis en mijn hoofd is helder
Stil wordt het in me, als ik de haag sta te knippen. Mijn aandacht is op het snoeien van de haag gericht, maar de geluiden om me heen komen ook bij me binnen.
Ik ben beneden in de woonkamer en zit op de bank mijn schaaltje müsli te eten. Het is vroeg in de morgen, half zeven. Plotseling word ik mij bewust van mijn omgeving. Ik zie de meubels voor mij in de kamer en de tuin met de straat daarachter. Ik hoor de nijlganzen in de verte schreeuwen, ik zie de vogels in de lucht en ik merk dat het plotseling stil is geworden in mijn hoofd. Heel stil….. En ik realiseer mij dat het er zojuist een geweldige herrie was van allerlei gedachten. Maar nu is er ineens rust…. Niet alleen in mijn hoofd, maar ook in de kamer, die steeds al heel stil was, maar wat ik niet had opgemerkt vanwege de herrie. Ik geniet van de stilte. Ik merk dat mijn voorhoofd zich ontspant, alle spieren zich ontspannen en mijn gezicht weer zacht wordt. Er is stilte en rust in me. Ik ben in mijn basis en mijn hoofd is helder.
Het fluiten van de vogels. Zelfs het ruisen van de wind door de bomen merk ik op. Het lijkt wel of het geruis nog boven het lawaai van het voorbijgaande verkeer uitkomt. 22
Maar ik merk dat dit alles me niet afleidt van hetgeen waar ik mee bezig ben: het snoeien van de haag. Het is net of de snoeischaar een verlengstuk van me is en ik voel hoe de takken afgeknipt worden. Ik sta ‘er middenin’ en niet dat ik dit alles als buiten me ervaar. Stil word ik als ik dit op deze wijze beleef, het één zijn met alles. Een poging om te verwoorden wat eigenlijk niet te verwoorden valt. Het maakt zoveel 'lawaai’, al die woorden.
Kort daarna realiseer ik me dat gedachten weer de plaats van de stilte hebben ingenomen. Ik was er weer even van weg. Nu ik dit merk, keer ik met een gevoel van heimwee weer naar de stilte terug, als om die te behouden. Maar het is niet meer hetzelfde als daarnet en ik voel alweer enige onrust in me opkomen omdat de tijd dringt en ik naar m’n werk moet. Ik doe mijn jas aan, pak de spullen die al klaar staan in de keuken, en vertrek. Buiten gekomen heb ik de stilte nog een beetje in me. Ik kijk met meer aandacht naar de bomen en struiken langs de kant van de weg, naar de waterhoentjes in de sloot en ik zie nu bewust de lege bussen vertrekken van het busstation, op weg naar hun eerste dienst. En bij de bushalte begroet ik de enkele mensen die al staan te wachten.
7
Zin in Stilte
8
Opgenomen in een onmetelijke liefdesruimte
Als die stilte er is, is het zeldzaam mooi
Het zitten in onze meditatieruimte geeft mij vaak het gevoel opgenomen te worden in het grote geheel en in een onmetelijke liefdesruimte. Eerst zijn er de dingen die gebeurd zijn en kennelijk nog niet verwerkt; daarna komen de gedachten over de dingen die nog staan te gebeuren. Dan richt ik mij op mijn ademhaling en mijn diepste kern, waarin de rust en de liefdevolle bron mij verwelkomen. Ik voel het in mij gaan stromen en warm worden en daarna stroomt de liefde uit en in mij en vindt er een soort streling en heling plaats. Mijn lichaam en ziel worden één met de lucht, het water, de aarde en het vuur en de grenzen zijn licht en doorlaatbaar.
Stilte is zeldzaam? Als ik stil ben in mijzelf, is het dan overal stil, temidden van lawaai?
Ik heb ook dergelijke ervaringen in de natuur. Het kleinste bloempje of beestje kan mij bij mijn stilteplek brengen, waar verwondering en liefde is. De sterren en planeten, de bergen en de meren, de bomen en de dieren geven mij het gevoel van eenheid en kleinheid, waarin alles groots en stil is. De ontmoeting met mensen wordt krachtiger en liefdevoller als er stilte in plaats kan hebben. Met mensen samen in stilte zijn maakt een stroom van helende energie los. Zonder stilte geen leven.
Eens, tijdens een uitvoering van de Mattheuspassion, zong een countertenor een aria, zo mooi, zo zuiver. Het was doodstil in de zaal met 2000 mensen. Toen de stem zweeg, bleef het even stil, zo stil, zo mooi. Pas geleden was ik op het tiki-atelier aan het werken met klei. De sfeer was rustig, ontspannen. Ik kwam tot rust en voelde een diepe ontspanning en stilte. Ik kon niet stoppen met gapen. Als ik in de natuur ben, luister ik naar de stilte. Soms hoor ik het, vaak zijn er constant geluiden. Het geluid van vogels en de wind verstoort de stilte niet. Dit is zeldzaam. En als die stilte er is, is het zeldzaam mooi.
21
Zin in Stilte
20
Deel van het universum
Energie naar binnen kweken
Onderweg naar Santiago heb ik ervaren hoe intens stilte kan zijn en op je in kan werken. Ik ging alleen op pad Liet mij omringen door de stilte om te horen wat je zelf denkt en dacht.
Opeens die roep van binnen, het teken dat gegeven wordt om stil te worden. Een verlangend moment dat zich gunt om langzaam leeg te worden.
Alleen lopen en alleen maar lopen is een bijzondere ervaring.
Wel wennen, hoor, om de maalstroom van mijn gedachten in de grote vertraging te krijgen, en zodoende te laten bezinken, zodat ik als door een heldere viskom een helder beeld herken. Mijn hartslag die zich aanvankelijk versnelt, door de confrontatie met het niets, komt meer en meer tot bedaren en laat mij zijn. Een warme golf van genoegdoening kan nu mijn lichaam doorademen en ik geef de tijd de kans om mij tot inkeer te laten komen.
‘Ik loop hier zonder woorden ik bid hier zonder worden ik bid hier met mijn voeten die steeds maar roepen dat ze lopen moeten’ Onderweg gaan zitten en opgaan en één worden met het landschap dat je omringt, maakt dat jij je voelt als een deel van het universum. Als je weer verder loopt, draag je dat in je hart mee.
Ik neem er de tijd voor. De tijd past voor mij, in plaats van andersom. Hij jaagt niet vooruit, zodat ik denk dat ik gisteren geleefd zou moeten hebben. Het is hier en nu.
Het is de Stilte van de inkeer, die weer reine kinderlijke verlangens in mij oproept. Het geeft een stille beschouwing van mijn levenswandel die ik aan de hand van het stille moment naloop, oppak, bezie en zonder enig oordeel weer laat rusten. Het is fijn om zo de realiteit te accepteren. Een echte geborgenheid en een weltevredenheid krijgt vat op mijn wezen, het kruipt langzaam door mijn lichaam vanuit mijn stilte door mijn ledematen en organen. Gevoelens van onderdrukking ebben langzaam weg. Stil zijn is energie naar binnen kweken. Het geeft kracht om weer door te gaan. Mijn stilte doorgrondt mijn ziel en is soms onpeilbaar. Dan ben ik alleen met mijzelf en vraag ik geen aandacht, koester ik geen lustverlangens en ben ik ook niet bezig met vergelijkingsmateriaal,
9
Zin in Stilte
De lege tussenruimte
zoals ’beter dan ...’. Die rust van met mijzelf in vrede zijn, stemt mij goed; het is een wezenlijke manier om tot besef van bestaan te komen. De existentie. Het geeft me weer minder gretigheid en dat leidt tot minder egocentrisme. Ik laat alles zoals het is; en het mag dan goed zijn. Het geluk ligt dan toch in de beleving van mijn tijd die vertraagd wordt, en het moment daarvan, meer be-leefd. Om mij te begeven in een wolk van stilte, beschouw ik als een groot voorrecht, om de veeleisendheid van alledag achter te laten en bij mij thuis te komen.
Stilte… de lege tussenruimte Als ik aan een indrukwekkend moment van stilte terugdenk, kom ik uit bij een ervaring in het bos. Zittend tegen een voor mij aantrekkelijke oude beuk, met een glimp zon op mijn lijf me langzaam leeg voelen worden. Loslaten van gedachten, van drukte, van stress, van angst voor van alles. Alleen maar zijn, de vogelgeluiden en de wind passen in de leegte. Helpt me eerder om gewaar te zijn, bijna zonder besef van lichaam, alleen aandacht voor wat is. Niet benoembaar eigenlijk. Openstaan voor al het levende om me heen zonder terughoudendheid uit angst. 19
10
Stilte vol klanken duisternis, van stralen doorschenen, licht dat zijn gelijke zoekt in melodie stilte die naar verlossing streeft in woorden leven in het duister der aarde hoe zelden gewas en bloem hoe zelden vrucht. Dag Hammerskjöld
Vanuit mijn werk als boswachter zoek ik het bos vaak op om even stil te worden. Mijn hoofd blijft echter bijzonder op de voorgrond aanwezig en zit steeds tussen mij en mijn omgeving. Pas op het moment dat ik echt los kan laten en ik niets meer hoef (vooral van mijzelf) kom ik dichterbij en ga ik daadwerkelijk het bos in. Bij het binnenshuis mediteren ben ik al blij als ik mijn gedachten kan laten passeren zonder me eraan te hechten. Soms meer een volhouden. Niet praten is niet hetzelfde als stilte, het is slechts geen stem geven aan de geluiden van binnen.
Zin in Stilte
Verlangen om even alleen te zijn
Als van een filmfragment. De kok kijkt mij aan. Ik kijk naar hem. Ik lach en steek mijn duim omhoog. Perfect zo, nietwaar? De kok komt tot zichzelf. Zijn gezicht plooit zich nu in een grote glimlach. Alsof ook hij nu even in- en uit-ademt. Dan loopt hij rustig verder. Geen haast meer. Hoeft niet meer. Van een van de personeelsleden hoor ik later dat onze retraitegroep voor het personeel een verademing is. Vooral na de eerdere groep die druk, ongeduldig en voor hen lastig was. 18
En ik zag dat ze de stilte nodig hadden. Want slechts in de stilte kan de waarheid van elkeen vrucht zetten en wortel schieten Antoine de Saint-Exupéry
Zin in stilte? Mijn antwoord hierop is een volmondig ja! In het jachtige bestaan van elke dag, waarin ik bewust of onbewust word meegetrokken, is er bij mij een voortdurend verlangen om even alleen te zijn. Waarom verlang ik naar stilte? Ten eerste heb ik me altijd beter kunnen concentreren als het stil is. Allerlei opdrachten gaan mij dan beter af en ik krijg daar een goed gevoel bij. Ten tweede - het meest belangrijke – geeft de stilte mij de mogelijkheid om met mezelf te praten en antwoorden te krijgen op essentiële vragen. Voorbeelden hiervan zijn: waarom ben ik zoals ik ben? ben ik één met anderen? kan ik uit liefde handelen? kan ik leven vanuit inspiratie? kan ik met meer intensiteit en vreugde leven? kan ik meer vanuit vertrouwen leven in plaats vanuit angst? Mijn ervaringen tijdens het stilzijn brengen mij heel langzaam meer naar mijn kern/oorsprong en ontdoen mij van vele ego-laagjes en aangeleerde handelingen. Deze stilte-ervaringen confronteren en verzoenen mij met mijzelf en ze tonen mij dat de echte rijkdom niet buiten maar binnen is. Er worden dingen ‘aangereikt’ in de stilte en ik voel en merk in mijn dagelijks leven dat dit prettig is. Het is wel zo dat ik stilte-ervaringen in de natuur als zeer bijzonder ervaar. Het gevoel van eenwording speelt dan veel meer. Als je een tijd in stilte hebt gelopen of in stilte hebt gezeten in een omgeving waarin alleen de elementen, het landschap, en de dieren en planten in hun natuurlijke omgeving je zintuigen kunnen prikkelen en je
11
Zin in Stilte
Geen haast meer
komt dan bij je zelf, dan kom ik ook echt thuis of zoals ik het onlangs omschreef: dan vergeet ik mijzelf. En als je jezelf kunt vergeten word je één met alles. Ik ben niet in de christelijke traditie grootgebracht, maar iemand zei laatst dat je je dan kunt voelen als de Schepper op de zevende dag – ‘en alles was goed’. En dat is wel een mooie omschrijving van mijn stilteervaringen in de natuur.
Een kok loopt gehaast een grote eetzaal binnen met een schaal warme groenten. Als kok heb je altijd haast. Als de groente bij een van de zeven buffetten op is, moet er meteen nieuw zijn. Mensen kunnen niet wachten. En te vroeg bijvullen kan ook al niet, want dan wordt het eten koud. Leer ze mij kennen, die mensen. Vorige week nog. Lastige mensen. Ongeduldig en schreeuwerig. Met zijn voet trapt hij de klapdeur open en stevent de zaal binnen, een grote schaal met dampende groente voor zich uit. Zijn ogen richten zich naar het achterste buffet waar weer ongeduldige mensen zullen staan. In volle vaart erop af. 17
12
Ik heb in de stilte geleerd, dat het dikwijls beter is een vraag dan een antwoord in het midden te brengen. Het is natuurlijk dat de stilte ons leert vragen stellen, omdat stilte zelf een vraag is. In de stilte heb ik geleerd vragen te stellen die ruimte openen waarin kinderen kunnen luisteren naar hun eigen ervaring, naar elkaar en naar het onderwerp dat aan de orde is – en niet primair naar de (autoriteit van de) leraar. Parker J. Palmer
De zaal. Het achterste buffet. Er klopt iets niet. Wat? Vaart minderen en even links en rechts blikken. Overal mensen. Maar geen herrie. In de zaal zijn 600 mensen die een retraite houden. Ik neem er aan deel. Gegeten wordt in stilte. Als we lopen, lopen we in aandacht. Als de bel klinkt, verstomd zelfs even het getik van het bestek op de borden. We staan allemaal even stil om weer in het nu en bij onszelf te komen. Even rustig in- en uitademen. Ik geniet steeds weer van die momenten van stilte en rust. Ondanks de grote groep voldoende ruimte voor jezelf. De kok mindert verder vaart. Kan hij beter om zich heen kijken. Zijn ogen worden groter. Zijn mond valt letterlijk open. Hij kijkt naar al die mensen. Geen herrie. Overal stilte. Geen gehaast. Overal rust. Hij kijkt met grote ogen en open mond. De kok die binnenkwam, liep naar het buffet waar ik net vandaan kom. In één seconde zie ik het bovenstaande gebeuren.
Zin in Stilte
Stil vallen
Zo adembenemend, dat mijn gedachten stoppen
Bij 'stilte' komen gemakkelijk de twee volgende ervaringen omhoog: De stilte die bij mij wordt opgeroepen als ik binnensmonds of aandachtig het volgende gedicht reciteer: ‘'t Geluid van de dauw is hoorbaar, zo stil en zo diep is de nacht’.
Het is voor mij moeilijk om stilte in mijzelf te ervaren. Ik ben graag bezig en altijd zijn er die eindeloos vele gedachten die maar door mijn hoofd gaan. Toch zijn er momenten dat het echt even stil wordt in mij. Dat zijn meestal momenten als ik in de natuur ben. Bijvoorbeeld wanneer ik, als ik soms in de zomer op Stoutenburg naar de tuin loop en dan na de schuur de hoek om ga, ineens die prachtige, bloeiende tuin voor mij zie, zo adembenemend, dat mijn gedachten stoppen en het minuten lang stil binnen in mij is. En zo zijn er nog veel meer van die momenten.
De toestand van innerlijke vrede die ik in de afgelopen jaren enkele keren heb gevoeld, een 'vredige staat van zijn'. Dit was steeds bij het ruim de tijd nemen voor het 'enkele staan', zowel thuis als bij mijn Tai Chi-les. Nu zie ik dat ook als vol-ledig - kunnen - stil-staan, niet actief & niet passief, resultaat van helemaal 'stil vallen'. 16
Woorden kunnen alleen maar gemeenschap tot stand brengen en nieuw leven schenken als zij doordrongen zijn van de stilte waaruit zij werden geboren. Zodra wij de woorden gebruiken als een middel om beslag te leggen op mensen, om onszelf te verdedigen of een ander aan te vallen, spreken zij niet meer van stilte. Als het woord de genezende en levengevende vrede van zijn eigen stilte oproept, is het niet meer nodig veel te spreken: men zegt dan veel door weinig te spreken. Henri Nouwen
Maar het diepst gevoelde moment van stilte in mij, beleefde ik, jaren geleden, in Zwitserland. We waren met vrienden 's avonds in een klein dorpje in de bergen geweest en reden terug naar ons hotelletje. Halverwege stopten we en stapten uit. Het was doodstil en aardedonker. Toen keken we omhoog en zagen de sterrenhemel met zijn ontelbare sterren. Op dat moment werd het echt helemaal stil in mij. Ik voelde mij een met alles! Ik weet niet meer hoe lang we daar stonden en ik kon mij er bijna niet van losmaken. Een diepe zucht ontsnapte me toen we weer terug in de auto stapten. De hele avond bleef die stilte in mij. En nog steeds, als ik op een echt donkere plek naar de sterrenhemel kijk, komt dat gevoel van echte stilte weer naar boven.
13
Zin in Stilte
Ik was werkelijk lichter geworden
14
Nu ik erbij stil sta welke betekenis stilte voor mij heeft en welke stilteervaring in mijn herinnering komt, denk ik terug aan zeven jaar geleden. Rond het millennium wilde ik erg graag naar de woestijn gaan. Met name de beleving van de eindeloze vlaktes, de stilte trok me erg aan. Ik heb toen een trektocht in de Sahara gemaakt; de stilte was ‘oorverdovend’. Ik heb toen, misschien wel voor het eerst bewust, de stilte in mijzelf kunnen ervaren. Daarna is mijn leven drastisch veranderd.
mijn aandacht getrokken door een bijzondere steen of een mooie bloem, en o wonder... een vlinder hield me een heel eind gezelschap! Toen we boven op de berg de col passeerden en even stopten waren de anderen ver achter mij en kwamen zuchtend aan. Ik kon nog wel uren doorlopen en ik besefte dat dit een goddelijke ervaring was, ik was werkelijk lichter geworden en voelde me helemaal opgenomen in het universum. Wat voelde ik mij dankbaar...
Nu, begin maart 2007, ben ik opnieuw een trektocht gaan maken in woestijngebied. Deze keer was ik met een groep en in de stilte kwamen meer geluiden naar voren en ebden weer weg. Ik merkte dat de stilte in mijzelf groter was dan de vorige reis en het was heerlijk om de hele dag meditatief te lopen.
Een mooie ervaring en een bevestiging voor mij dat in de stilte en aandacht de wonderen naar je toe kunnen komen. Na mijn millenniumwoestijnreis had ik ook al ervaren dat in de stilte de antwoorden komen op levensvragen. Gelukkig dat er plekken zijn op de aarde waar het nog stil is!
Ik herinner me een dag die heel bijzonder was. Op een stralende ochtend met een fris windje loop ik met de groep een helling op in de Jebel Siroua. De gids Mokthar loopt voor me en achter mij lopen andere groepsleden en de paarden met de berbers. Om me heen rotsen, hier en daar wat begroeiing, in de verte bergtoppen. Ik loop met aandacht, mijn ademhaling verbonden aan mijn stappen. Als ik op een vlak stuk loop adem ik 3 tellen in en 4 tellen uit. Maar hier lopen we omhoog en dan is het ‘2 in’ en ‘3 uit’: ‘in, in - uit, uit, uit’. Ik raak in een cadans en plotseling voel ik me zo licht en sterk dat er vanzelf woorden bij komen: ben licht (inademing), krachtig-vrij (uitademing). Daarmee loop ik een uurtje verder. Het voelde alsof ik werd opgetild, de aarde leek blij met mijn vreugde en het leek wel of ik gevuld werd met een frisse energie. Af en toe werd
15
