Het resultaat wordt negatief beïnvloed door de niet-betaalde facturen die door de AZ als oninbaar worden beschouwd1. Voor de AZ vertegenwoordigt dit 0,41 % van de omzet. De private AZ schatten het verlies volgens het geaggregeerde gemiddelde in op 0,32 % van de omzet. Bij de publieke AZ bedraagt dit zelfs 0,56 %. De PZ schatten het verlies beperkter in op 0,2 %. De consolidatie van de financiële toestand in de sector komt ook tot uiting bij analyse van de cashflow. Belangrijk is of de cashflow voldoende groot is om de vervallende langetermijnschuld terug te betalen (cashflow/schulden >1 jaar die vervallen binnen het jaar:
norm > 1). Uit (grafiek 6) is af te leiden dat de cashflow van de AZ wel groeide, maar dat de vervallende langetermijnschuld in verhouding sterker toenam, waardoor de ratio licht daalde van 2,04 naar 1,94, wat nog steeds ruimschoots boven de eenheidsnorm is. Bij 14 van de 91 instellingen zijn er wel betalingsproblemen (onder de eenheidsnorm), waarbij er zelfs twee instellingen zijn die een negatieve cashflow realiseren. Bij de UZ lag in 2004 de ratio met 5,2 op een zeer hoog niveau en hij evolueerde naar 5,0 in 2005. Al de UZ scoorden boven de eenheidsnorm, maar de verschillen tussen de acht instellingen zijn groot.
Opvallend in 2005 is dat voor het eerst sinds de start van de Maha-analyse de ligduur volgens de mediaanwaarde toeneemt in de belangrijke dienst Chirurgie – Diagnose (CD-dienst = +/- 70 % van het totaal aantal opnames). De ligduur stijgt er van 6,7 naar
De UZ kenden na belangrijke investeringen in 2004 een terugval in 2005. De verbetering van de ouderdomsindicator in 2004 wordt dan ook niet verdergezet in 2005.
Ondanks de toegenomen investeringen levert de ouderdomsindicator bij de AZ verder terrein in, opnieuw voor alle materiële activa. De onderliggende trend van de voorbije jaren wordt doorgetrokken. Het investeringsritme is vooralsnog te beperkt om de ouderdomsindicator te laten stijgen en dit zowel bij de private als bij de publieke AZ.
Merk op dat de ouderdomsindicator tussen de AZ, UZ en PZ moeilijk kan vergeleken worden. Psychiatrische ziekenhuizen beschikken bijvoorbeeld over veel minder medisch materiaal in vergelijking met AZ en UZ. Gezien medisch materiaal veel sneller wordt afgeschreven is het dan ook logisch dat de ouderdomsindicatoren van de AZ en UZ op een lager niveau liggen.
6 Voornaamste conclusies en de gecombineerde test: sector is geslaagd maar ...
6,8 dagen (grafiek 7). De verblijfsduur daalt nog wel volgens het geaggregeerde gemiddelde, al is de daling minder sterk dan voorgaande jaren. De bezettingsgraad blijft in deze dienst onverminderd afnemen van 75,6 % naar 75,3 % volgens de mediaan. Ook bij de UZ is er tussen 2004 en 2005 in tegenstelling tot voorgaande jaren geen daling meer van de verblijfsduur in de CDdienst, die volgens de mediaanwaarde constant blijft liggen op 6,8 ligdagen. De bezettingsgraad daalt volgens de mediaan bij deze instellingen eveneens verder van 76,5 % tot 75 %.
De gecombineerde test vat de gezondheid van de ziekenhuissector samen (grafiek 10). Met deze test gaan we kijken in welke mate de instellingen voldoen aan de gedefinieerde en aanvaarde richtnormen voor een aantal ratio’s. Volgende normen worden vooropgesteld: - Solvabiliteit (eigen vermogen op totaal vermogen) > 25 %; - Resultaat > 0; - Liquiditeit (acid test exclusief inhaalbedragen) > 1; - Investeringen MVA/afschrijvingen MVA > 1. In 2005 slaagden meer dan 75 % van de ziekenhuizen erin om aan tenminste drie criteria te voldoen. In 2002 was dat minder dan 54 %. Een gunstige financiële evolutie dus. Het aantal ziekenhuizen dat aan geen enkel criterium beantwoordt is wel gestegen van 1,7 % tot 4,3 %.
5 Investeringen: te beperkt herstel De ziekenhuisinfrastructuur veroudert. Dit komt tot uiting in de evolutie van de ouderdomsindicator, die de verhouding weergeeft tussen de boekwaarde en de aanschaffingswaarde. Als die 100 % bedraagt, dan is de infrastructuur volledig nieuw. 50 % houdt in dat de helft is afgeschreven en 0 % betekent dat alles is afgeschreven. Ook de continuïteitsratio (brutoinvesteringen van het boekjaar/afschrijvingen van het boekjaar) met als normwaarde 1 is essentieel op voorwaarde dat het liquidatieritme het afschrijvingsritme volgt. Dikwijls gebeurt het dat er toch een lichte achteruitgang is van de ouderdomsindicator bij een continuïteitsindicator van 1 omdat er af-
Bij de PZ werd de voorbije 3 jaren minder geïnvesteerd met een achteruitgang van de ouderdomsindicator tot gevolg.
Bij de PZ tot slot verbeterde de ratio van 1,7 naar 2,0. Slechts 4 op 34 instellingen bereikten de eenheidsnorm niet.
4 Activiteitsniveau: ligduurdaling in de klassieke diensten stagneert Reeds jarenlang zien we de ligduur in de ziekenhuissector alsmaar dalen. Dit is ondermeer toe te schrijven aan de medisch-technische evolutie die dit mogelijk maakt. Daarnaast werden de ziekenhuizen via diverse financieringsmechanismen aangezet om de ligduur zo kort mogelijk te houden. De ligduurdaling is in feite nog onderschat, gezien door de explosieve groei op het vlak van de daghospitalisatie het voorbije decennium voornamelijk heel wat kortere ligduren uit de klassieke hospitalisatie zijn verdwenen.
De stijging stellen we zowel vast bij de private als bij de publieke AZ. Wel is het duidelijk dat het investeringsniveau van de publieke AZ de voorbije jaren op een hoger niveau lag. Zij hebben tussen 2002 en 2005 dan ook een kleine inhaalbeweging gemaakt ten opzichte van de private AZ op het vlak van de ouderdomsindicator (grafiek 9).
geschreven vaste activa in de aanschaffingswaarde blijven zitten tot definitieve afboeking bij de liquidatie. Bij de AZ is de continuïteitsratio in 2005 duidelijk gestegen voor de verschillende vormen van materiële vaste activa (MVA) zoals gebouwen en terreinen, medisch materieel en niet-medisch materieel en uitrusting. Het is de eerste relatief sterke stijging van de investeringen in MVA sinds enkele jaren. Hiervoor zagen we veeleer een afbrokkeling van deze investeringen in verhouding tot de afschrijvingen (grafiek 8).
De balans voor het boekjaar 2005 is ongetwijfeld positief ondanks de opgetekende consolidatie. Er zullen echter nog belangrijke inspanningen moeten worden geleverd, vooral op het gebied van de investeringen. De nieuwe subsidiëringsregels van het VIPA in Vlaanderen bieden zeker mogelijkheden om, ook gezien het relatief lage rentepeil, de verouderende infrastructuur te vervangen door nieuwbouw en/of vernieuwbouw, een inhaalbeweging die noodzakelijk is. De voorbije jaren werden immers in belangrijke mate investeringen uitgesteld. Hierdoor zijn het geschetste positieve beeld en de evolutie van balansstructuur en resultatenrekening toch te nuanceren.
De volgende elementen hebben door het weinig investeren een impact op de resultatenrekening: een lagere niet-kaskost, minder financiële kosten en meer financiële opbrengsten. Dit leidt dus tot kunstmatig hogere resultaten op kortere termijn. De hogere cashflow die hieruit voortvloeit en die bij weinig investeringen minder dient gebruikt te worden om leningen af te lossen, leidt tot meer beleggingen en liquide middelen in de balans, een hoger bedrijfskapitaal en een betere solvabiliteit. Indien minder wordt geïnvesteerd, blijft ook de financiële schuldgraad lager. Een mogelijke toename van de investeringen in de segmenten, kan dus belangrijke gevolgen hebben voor de evolutie van de balansstructuur en het resultaat naar de toekomst toe. Een bijkomend aandachtspunt is trouwens ook dat de nieuwe financieringsregels rond het VIPA de investeringsrisico’s meer en meer bij de instellingen leggen. Daarnaast is er nog altijd de problematiek van de onderfinanciering in de sector, omdat de verpleegdagprijs onvoldoende is om de kosten te dekken die via deze financieringsbron gedekt dienen te worden. Dikwijls is het gevolg verhoogde afhoudingen op de artsenhonoraria.
Verantwoordelijke uitgever: Dirk Smet, Dexia Bank, Pachecolaan 44, 1000 Brussel - RPR Brussel BTW BE 0403.201.185
van het resultaat volgens het geaggregeerde gemiddelde uit tabel 1 bij de UZ is dan ook voornamelijk te wijten aan het hoge uitzonderlijke resultaat geboekt bij één instelling. Het structurele resultaat bij de UZ ging echter achteruit (cfr. brutobedrijfsresultaat).
Ziekenhuissector klaar voor investeringen 2007
De versnelde uitbetaling van de inhaalbedragen tot 1998 heeft de thesauriepositie van de ziekenhuizen gunstig beïnvloed. Toch zijn er nog steeds belangrijke kapitalen waarop de ziekenhuizen recht hebben en zullen de inhaalbedragen weer aangroeien bij herziening van de boekjaren gekenmerkt door de sociale maribel. De sector staat dus zeker nog belangrijke uitdagingen te wachten.
1. Waardeverminderingen op vorderingen kleiner dan 1 jaar inclusief min- of meerwaarden.
G7 Bezetting en verblijfsduur CD-dienst
G8 Bruto investeringen MVA/geboekte afschrijvingen MVA
Evolutie 2002-2005 79 AZ (medianen) Ligduur # dagen
100 %
1,5
7,0 6,7
7,0
56,9
2,6
6,8
1,4
1,2
90 % 2,0
2,0
1,9
78,6 %
77,1 %
75,6 %
75,3 %
70 %
1,3
52 %
Private AZ PZ
2,6 7,0 20,0
25,2 26,1
42,6
60 %
4,3
0 criteria
10,4
1 criterium
9,6
2 criteria
36,5
3 criteria
32,2 22,6
48 % UZ
2,6 10,4
80 %
Publieke AZ 1,4
1,7 18,3
44 %
47,6 46,4
46,3
40 % 45,3
44,7 44,2
43,3
43,9
44,4
43,5 43,3
39,1
31,3
29,6
27,8
2002
2003
2004
20 %
42,2
5,0
4,0
1,5
2,2
54,2
PZ
2,2
80 % 6,0
Publieke AZ UZ
55,6
56 %
60 %
1,4
1,5
1,0
1,7
Private AZ
40 % 2002
2002
2003
2004
2005
50 %
2002
2003
2004
Dexia Bank
de AZ, UZ en PZ voldoen (115 instellingen) 100 %
57,9
%
G10 Gecombineerde test/ aantal criteria waaraan
Evolutie 2002-2005/ 75 AZ, 8 UZ & 30 PZ (geaggr. gemid.) 60 %
Bezettingsgraad
8,0 7,2
G9 Boekwaarde MVA/aanschaffingswaarde MVA
Evolutie 2002-2005/ 75 AZ, 8 UZ & 30 PZ (geaggr. gemid.)
2003
2004
2005
0% 2005
4 criteria
in de Social Profit-sector
Dexia Bank mag zich de bankier noemen van de Social Profit-sector. Na het samengaan in het recente verleden van banken die elk een specifiek domein benaderen van Social Profit, staat Dexia Bank vandaag sterk in sectoren zoals de rusthuizen, de hogescholen en universiteiten, de voorzieningen gehandicaptenzorg en de socioculturele organisaties. Daarnaast is Dexia Bank de referentiebankier van de ziekenhuizen. Dit label dankt de bank aan haar jarenlange inspanningen in dit segment. De Maha-analyse is een van de instrumenten waarmee Dexia Bank zijn knowhow bewijst aan de Belgische ziekenhuizen. De studie houdt de ziekenhuizen als het ware onder de scanner en maakt jaarlijks een analyse van de financiële situatie van de sector. Naast de studies rond de ziekenhuizen werkt Dexia Bank ook reeds verschillende jaren een analyse uit rond de gehandicaptenzorg in samenwerking met het Vlaams Welzijnsverbond. De sectorstudies rond de rusthuisssector zijn in volle voorbereiding. Recent werd ook het adviesproduct MahaSim ontwikkeld. Dit product helpt de ziekenhuizen in te schatten welk effect een belangrijk investeringsproject zal hebben op de financiële situatie naar de toekomst toe.
2005
SOCIAL PROFIT
1 De ziekenhuissector klaar voor investeringen Voor de dertiende maal werd de Maha-analyse (Model for Automatic Hospital Analyses) uitgewerkt voor de algemene ziekenhuizen (AZ). De steekproef van de AZ (privaat & publiek), bekomen via de vrijwillige deelname van de instellingen, groeit alsmaar en bedroeg dit jaar zelfs ruim 94 % van de markt (100 van de 106 ziekenhuizen) of ongeveer 97 % op basis van het beddenaanbod. Naast de AZ werden ook aparte analyses uitgewerkt van de universitaire en de psychiatrische ziekenhuizen (UZ en PZ). De steekproef van de PZ is goed voor ongeveer 65 % van het beddenaantal. Wat de UZ betreft, bedraagt de deelname zelfs 100 %. De verschillende steekproeven zijn dan ook meer dan relevant genoeg om de conclusies door te trekken tot op sectorniveau.
eerste vrijwillige reconversie in de jaren 90, zoals eerder uitgebreider omschreven in de brochure De ziekenhuissector onder de scanner.
In deze brochure geven wij u de analyse en evolutie van de balans en de resultatenrekening met de erbij horende financiële ratio’s. Daarnaast volgt een bespreking van het activiteitsniveau en de investeringen in de segmenten, om tot slot af te ronden met de conclusies en de zogenaamde gecombineerde test.
Naast het bedrijfskapitaal en de acid test is ook de solvabiliteit (grafiek 3) een belangrijke parameter om de gezondheid van de ziekenhuizen in te schatten. De solvabiliteit geeft het relatief aandeel weer van het eigen vermogen in het balanstotaal. Een hoge solvabiliteit is cruciaal om de continuïteit van het ziekenhuis te waarborgen. De gehanteerde minimumnorm bedraagt 25 %.
Merk op dat door typische, dikwijls ook historische redenen er grote financiële verschillen kunnen voorkomen tussen de vier segmenten. Om deze verschillen beter te kunnen kaderen verwijzen we naar de brochure De ziekenhuissector onder de scanner (februari 2006), terug te vinden op www.dexia.be, de website van Dexia.
Ook wat de solvabiliteit betreft, zien we een verbetering tussen 2002 en 2005 voor al de segmenten. De grootste stijging van de solvabiliteit stellen we vast bij de publieke ziekenhuizen. Hiervoor verwijzen we naar de gunstige evolutie van het resultaat waar verlies werd omgebogen in een kleine winst in 2004 en 2005. Tevens speelde hier het Tonusplan in Wallonië met kapitaalsinjecties bij publieke ziekenhuizen onder bepaalde voorwaarden. De diverse fusies, voornamelijk in Vlaanderen, met private ziekenhuizen tot autonome verenigingen waren ook van belang.
In deze brochure bieden we ook meer uitleg over het Mahaadviesproduct.
De solvabiliteit van de publieke ziekenhuizen volgens het geaggregeerde gemiddelde ligt nog wel onder de norm, maar is vertekend laag omdat nog niet al de deficits uit het verleden zijn aangezuiverd door de gemeenten. Bij aanzuivering van deze deficits, waartoe de gemeenten op termijn verplicht zijn, wordt de norm wel gehaald.
2 De balansstructuur: verdere versteviging De balans per einde 2005 werd sterk beïnvloed door de storting van de door de ziekenhuizen nog te vorderen positieve inhaalbedragen (al de segmenten). Deze inhaalbedragen waren ontstaan doordat de verpleegdagprijs, uitbetaald aan de ziekenhuizen in het verleden, na herziening door de overheid bij heel wat instellingen te laag bleek. Normaal worden deze inhaalbedragen gespreid uitbetaald via het budget van financiële middelen (BFM). Nu werd echter beslist, gezien het grote tijdsverschil, om al de toegekende inhaalbedragen tot het boekjaar 1998 eenmalig in één bedrag aan de instellingen uit te keren. Dit kwam neer op een bedrag van ongeveer 350 miljoen euro, wat uiteraard de thesauriepositie van de ziekenhuizen gunstig heeft beïnvloed.
(tijdelijk) gevoelig zijn gestegen in al de segmenten. Aan de passivazijde konden de ziekenhuizen daardoor eveneens hun kortetermijnschuld flink afbouwen. Dit heeft een gunstig effect op het positieve bedrijfskapitaal dat wordt behaald in de diverse segmenten, zoals te zien is in (grafiek 1) (bedrijfskapitaal = overschot aan permanent vermogen na dekking van de vaste activa). Deze grafiek laat een mooie verschuiving zien van de meeste ziekenhuizen in al de segmenten tot boven de bissectrice, wat wijst op een vrijwel algemene verbetering van deze ratio tussen 2004 en 2005. Dit is gunstig omdat hierdoor de sector beter in staat is om mogelijke liquiditeitsschommelingen op te vangen (cfr. betalingsgedrag mutualiteiten).
De mediaanwaarde van de acid test exclusief inhaalbedragen ligt voor de vier segmenten op of boven de minimum te behalen eenheidsnorm en is de voorbije jaren gunstig geëvolueerd. Enkel bij de publieke ziekenhuizen zien we een kleine daling tussen 2004 en 2005. Wellicht is dit te verklaren doordat dit segment het meest heeft geïnvesteerd in 2005, zoals zal blijken uit de investeringsratio’s.
De operatie heeft er eind 2005 alleszins voor gezorgd dat de liquiditeiten en de beleggingen op de activazijde van de balans
De erg goede liquiditeitstoestand van de psychiatrische ziekenhuizen dient voornamelijk gezocht te worden bij de uitvoering van de
G2 Acid test evolutie 2002-2005
Bij de AZ zagen we tussen 2004 en 2005 de omzet stijgen met 3,9 % (tabel 1). De bezoldigingskost als belangrijkste kostencomponent steeg evenwel sterker met 4,5 %. Het is geleden van het slechtste financiële jaar 2001, dat de bezoldigingskost nog eens sterker steeg dan de omzet. We kunnen hier voornamelijk verwijzen naar de sterke toename met 4 % van het aantal FTE paramedisch, verzorgend en verplegend per verantwoord bed in 2005. De voorgaande jaren lag dit percentage een stuk lager. De verklaring van deze stijging dient gezocht te worden bij de sociale maribel en de eindeloopbaanmaatregelen, wat resulteerde in meer personeel. Bij de UZ is deze tendens nog meer uitgesproken. De omzet steeg er met 3 % terwijl de bezoldigingskost toenam met 5,6 % om dezelfde redenen.
G3 Evolutie solvabiliteit (% balanstotaal)
Steekproef 91 AZ, 8 UZ & 33 PZ (medianen) 2005 55 % 45 % 35 % 25 %
Bij een gelijk niveau aan voorzieningen zou de solvabiliteit van de UZ ongeveer uitkomen op het niveau van de private AZ. Belangrijk voor de psychiatrische ziekenhuizen is dat zij de erg negatieve trend van de solvabiliteit die ingezet werd in 2001, hebben kunnen ombuigen vanaf 2003. De verbetering van de thesaurietoestand en de solvabiliteit in de vier segmenten vertaalt zich in een daling van de financiële schuldgraad (grafiek 4). De financiële schuldgraad geeft aan in welke mate de banken de activa van de ziekenhuizen financieren (korte en lange financiële schuld). De publieke algemene ziekenhuizen hebben wel beduidend meer bancaire schuld aangegaan in vergelijking met de private instellingen. Voor beiden is de tendens evenwel dalend (onder bissectrice). De dalende trend heeft zich reeds een aantal jaren ingezet en is door heel wat redenen te verklaren, ondermeer door de eenmalige versnelde uitbetaling van de inhaalbedragen, de gestegen cashflow in de segmenten, de lage investeringen en de uitbetaling van een groot stuk van het BFM via twaalfden.
2
Private AZ PZ
Ondermeer door de uitbetaling van de inhaalbedragen zien we een sterke verbetering van het financieel resultaat bij al de segmenten. Merk op dat het financieel resultaat wel licht negatief blijft bij de AZ.
De kosten voor aankopen, leveringen en diensten stegen sterk bij de AZ en de UZ. Een belangrijke stijging van de brandstofkost is hier op te merken. In absolute cijfers steeg de brandstofkost voor de geëxtrapoleerde steekproef van AZ en UZ zowat met 13 miljoen euro in 2005. Het BFM werd ter compensatie wel verhoogd, maar slechts met 4,4 miljoen euro per 1 juli 2005, zodat in het volledige jaar 2005 slechts 2,2 miljoen euro bij de ziekenhuizen terechtkwam om dit probleem op te lossen.
Het uiteindelijke resultaat in 2005 bedroeg voor de AZ 1,4 % van de omzet tegenover 1,5 % in 2004. De private AZ boekten 2,4 % winst en de publieke AZ een kleine winst van 0,1 %. Dit is een consolidatie na de verbetering in zowel 2003 als 2004. De consolidatie komt goed tot uiting in (grafiek 5), waarbij de ziekenhuizen met een beter en die met een lager resultaat elkaar min of meer neutraliseren (AZ en PZ). De grafiek laat ook zien dat vijf van de acht UZ een lager resultaat behaalden in 2005. De verbetering
Rubrieken
94 AZ % omzet 109,6 100,0 38,4 15,0 40,7 9,5
1,2
1,2
1
5%
0,9
1,2
1,5
1,5
1,4
1,4
55
0,9
1,0
50
52
Private AZ PZ
1,3 1,1
35
Publieke AZ UZ Private AZ PZ
39
37
-15 % 15 %
25 %
35 %
45 %
55 % 2004
0
2002
2003
2004
2005
% omzet 114,5 100,0 88,1 3,9 5,9 14,5
% abs. 2,3 1,9 1,3 8,8 3,9 5,4
In tegenstelling tot het aantal FTE steeg de bezoldigingskost per FTE paramedisch, verzorgend en verplegend slechts matig (inflatieniveau). In het kader van de sociale maribel en de eindeloopbaanmaatregelen werden immers voornamelijk jongeren aangetrokken ter vervanging van ouder personeel wat vermoedelijk resulteerde in een iets lagere anciënniteitskost.
Aankopen, leveringen, diensten (-)
57,1
4,1
38,8
8,6
23,4
2,0
Bezoldigingen (-)
43,9
4,5
61,3
5,6
80,6
1,9
Bruto bedrijfsresultaat (+/-)
7,8
0,9
8,9
-7,3
9,4
3,9
Niet-kaskosten (-)
6,6
0,7
7,5
10,0
8,5
2,6
Financieel resultaat (+/-)
Bij de psychiatrische ziekenhuizen is de evolutie anders. De sector slaagde erin om de stijging van de bezoldigingskost te beperken tot het stijgingspercentage van de omzet (+1,9 %). Het
-0,2
20,8
1,1
1 150,0
1,2
58,4
Uitzonderlijk resultaat (+/-)
0,4
-18,5
1,6
394,0
1,1
-42,8
Resultaat (+/-)
1,4
-0,9
4,0
26,9
3,1
-6,6
G5 Resultaat (% omzet) 2004-2005/ 94 AZ, 8 UZ & 38 PZ
G6 Analyse gerealiseerde cashflow/ 91 AZ
32
30
30
70 %
2005
60 % 50 %
Publieke AZ UZ
12 %
Private AZ PZ
mio EUR
Publieke AZ UZ Private AZ PZ
vrije marge schuld. >1j vervall. <1j
7%
15
2002
22
23
20
2003
2004
Totale cashflow 396 127 269
514 231 283
614 313
622 302
301
320
40 %
40
39
30
20
5%
38 PZ % abs. 3,7 3,0 2,6 3,9 2,8 9,4
Hierbij dient wel een kanttekening te worden gemaakt. Een gedeelte van de bezoldigingskost sociale maribel wordt immers vergoed en gerecupereerd in de rubriek overige bedrijfsopbrengsten. Deze opbrengsten stegen dan ook bij de AZ en UZ met respectievelijk 6,3 % en 9,4 %.
30 %
geaggr. gemid. mediaan
2%
20 %
-5 %
% omzet 111,4 100,0 38,6 18,1 38,4 11,3
Bedrijfsopbrengsten (+) Omzet Budget fin. mid. (BFM) Farmaceut. prod. Honoraria Overige bedrijfsopbr.
G4 Financiële schuldgraad 2004-2005/ 95 AZ, 8 UZ & 38 PZ
54
52
-5 %
-15 %
8 UZ
% abs. 4,1 3,9 2,8 4,8 4,1 6,3
Steekproef 91 AZ, 8 UZ & 33 PZ (geaggr. gemid.)
Publieke AZ UZ
1,9
1,8
In 1997 stelden we reeds vast dat besparingen op het vlak van de honoraria harder aankomen bij de UZ, gezien het andere statuut van de ziekenhuisarts (bezoldigd versus zelfstandig in de AZ). Bij de AZ zal immers via de retrocessie een deel van de besparing dienen gedragen te worden door de artsen.
Tabel 1 Resultatenrekening/ rubrieken als % van omzet (2005)
2005 Publieke AZ UZ
De structurele financiële evolutie wordt het best weerspiegeld door het brutobedrijfsresultaat (bedrijfsopbrengsten min aankopen, leveringen, diensten min bezoldigingen). Hier zien we duidelijk een verschil tussen de AZ en de UZ. Bij de AZ daalde het brutobedrijfsresultaat in relatieve termen slechts lichtjes van 8,1 % tot 7,8 % van de omzet, bij de UZ zien we het brutobedrijfsresultaat fors teruglopen van 9,9 % tot 8,9 %, al blijft dit op een hoog niveau uitkomen.
Een andere trend die zich nog steeds verder doorzet is de geringe groei van het BFM, dat slechts toeneemt met 2,8 % bij de AZ, 2,6 % bij de UZ en 1,3 % bij de PZ.
2,4 2,2
15 %
- 25 % -25 %
Wanneer we de omzetcomponenten bekijken, werd er voornamelijk bezuinigd op het vlak van de honoraria, wat vooral van belang is voor de AZ en UZ waar deze honoraria een groot deel uitmaken van hun omzet. Tussen 2003 en 2004 steeg de omzet honoraria bij de AZ bijvoorbeeld nog met 9 %. Tussen 2004 en 2005 blijft de stijging beperkt tot 4,1 %, al neemt het relatief belang in de globale omzet bij de AZ nog steeds toe. De beperktere groei heeft te maken met de maatregel om de honoraria in 2005 niet te indexeren.
3 Het resultaat en de cashflow: consolidatie tot lichte achteruitgang na recente verbetering
Aansluitend bij het bedrijfskapitaal en de uitbetaling van de inhaalbedragen zien we de volgens de mediaanwaarde de liquiditeitsratio verbeteren (grafiek 2).
Door deze (eenmalige) maatregel is de problematiek van de belangrijke nog te vorderen inhaalbedragen niet definitief opgelost. Verwacht wordt immers dat bij de herziening van de boekjaren waarin de sociale akkoorden spelen (de voorbije jaren) de te vorderen inhaalbedragen weer zullen toenemen. Tevens zullen door de manier waarop de herzieningen gebeurden bij de psychiatrische ziekenhuizen (op basis van het nog niet opgesplitste onderdeel B van de verpleegdagprijs) een aantal psychiatrische ziekenhuizen later een gedeelte van de uitbetaalde inhaalbedragen dienen terug te storten.
G1 Bedrijfskapitaal 2004-2005/ 95 AZ, 8 UZ & 38 PZ
Er dient ook een kanttekening gemaakt te worden bij het niveau van de solvabiliteit van de UZ. De UZ leggen beduidend meer
verschil met de AZ en de UZ is dat het aantal FTE per bed slechts licht aangroeide met 0,8 %. Tussen 2002 en 2005 zagen we immers dat psychiatrische ziekenhuizen met financiële problemen het personeelsbestand noodgedwongen terug hebben gedrongen tot de personeelsnorm.
voorzieningen aan in vergelijking met de AZ (+7 % van het balanstotaal). Deze voorzieningen worden ondermeer aangelegd in functie van toekomstige brugpensioenen (cfr. leeftijdstructuur personeel). Het personeelsbestand van de UZ is in verhouding tot dit van de algemene ziekenhuizen een stuk hoger, gezien de artsen bij de UZ bezoldigd zijn, terwijl ze bij de AZ een zelfstandigenstatuut hebben.
2005
-3 %
10 %
20 %
30 %
40 %
50 %
60 %
70 % 2004
-8 % -8 %
1,47 1,49
1,82 1,76
2,04 2,20
1,94 1,92
Instellingen met cashflow
10 % 0% 0%
Cashflow/schuld > 1j die vervallen binnen het jaar
< vervall. schuld >0* negatief -3 %
2%
7%
12 %
2004
20 6
17 3
16 0
12 2
2002
2003
2004
2005
* Cashflow kleiner dan de vervallen schuld, die groter is dan nul = ZH met terugbetalingsproblemen.
1 De ziekenhuissector klaar voor investeringen Voor de dertiende maal werd de Maha-analyse (Model for Automatic Hospital Analyses) uitgewerkt voor de algemene ziekenhuizen (AZ). De steekproef van de AZ (privaat & publiek), bekomen via de vrijwillige deelname van de instellingen, groeit alsmaar en bedroeg dit jaar zelfs ruim 94 % van de markt (100 van de 106 ziekenhuizen) of ongeveer 97 % op basis van het beddenaanbod. Naast de AZ werden ook aparte analyses uitgewerkt van de universitaire en de psychiatrische ziekenhuizen (UZ en PZ). De steekproef van de PZ is goed voor ongeveer 65 % van het beddenaantal. Wat de UZ betreft, bedraagt de deelname zelfs 100 %. De verschillende steekproeven zijn dan ook meer dan relevant genoeg om de conclusies door te trekken tot op sectorniveau.
eerste vrijwillige reconversie in de jaren 90, zoals eerder uitgebreider omschreven in de brochure De ziekenhuissector onder de scanner.
In deze brochure geven wij u de analyse en evolutie van de balans en de resultatenrekening met de erbij horende financiële ratio’s. Daarnaast volgt een bespreking van het activiteitsniveau en de investeringen in de segmenten, om tot slot af te ronden met de conclusies en de zogenaamde gecombineerde test.
Naast het bedrijfskapitaal en de acid test is ook de solvabiliteit (grafiek 3) een belangrijke parameter om de gezondheid van de ziekenhuizen in te schatten. De solvabiliteit geeft het relatief aandeel weer van het eigen vermogen in het balanstotaal. Een hoge solvabiliteit is cruciaal om de continuïteit van het ziekenhuis te waarborgen. De gehanteerde minimumnorm bedraagt 25 %.
Merk op dat door typische, dikwijls ook historische redenen er grote financiële verschillen kunnen voorkomen tussen de vier segmenten. Om deze verschillen beter te kunnen kaderen verwijzen we naar de brochure De ziekenhuissector onder de scanner (februari 2006), terug te vinden op www.dexia.be, de website van Dexia.
Ook wat de solvabiliteit betreft, zien we een verbetering tussen 2002 en 2005 voor al de segmenten. De grootste stijging van de solvabiliteit stellen we vast bij de publieke ziekenhuizen. Hiervoor verwijzen we naar de gunstige evolutie van het resultaat waar verlies werd omgebogen in een kleine winst in 2004 en 2005. Tevens speelde hier het Tonusplan in Wallonië met kapitaalsinjecties bij publieke ziekenhuizen onder bepaalde voorwaarden. De diverse fusies, voornamelijk in Vlaanderen, met private ziekenhuizen tot autonome verenigingen waren ook van belang.
In deze brochure bieden we ook meer uitleg over het Mahaadviesproduct.
De solvabiliteit van de publieke ziekenhuizen volgens het geaggregeerde gemiddelde ligt nog wel onder de norm, maar is vertekend laag omdat nog niet al de deficits uit het verleden zijn aangezuiverd door de gemeenten. Bij aanzuivering van deze deficits, waartoe de gemeenten op termijn verplicht zijn, wordt de norm wel gehaald.
2 De balansstructuur: verdere versteviging De balans per einde 2005 werd sterk beïnvloed door de storting van de door de ziekenhuizen nog te vorderen positieve inhaalbedragen (al de segmenten). Deze inhaalbedragen waren ontstaan doordat de verpleegdagprijs, uitbetaald aan de ziekenhuizen in het verleden, na herziening door de overheid bij heel wat instellingen te laag bleek. Normaal worden deze inhaalbedragen gespreid uitbetaald via het budget van financiële middelen (BFM). Nu werd echter beslist, gezien het grote tijdsverschil, om al de toegekende inhaalbedragen tot het boekjaar 1998 eenmalig in één bedrag aan de instellingen uit te keren. Dit kwam neer op een bedrag van ongeveer 350 miljoen euro, wat uiteraard de thesauriepositie van de ziekenhuizen gunstig heeft beïnvloed.
(tijdelijk) gevoelig zijn gestegen in al de segmenten. Aan de passivazijde konden de ziekenhuizen daardoor eveneens hun kortetermijnschuld flink afbouwen. Dit heeft een gunstig effect op het positieve bedrijfskapitaal dat wordt behaald in de diverse segmenten, zoals te zien is in (grafiek 1) (bedrijfskapitaal = overschot aan permanent vermogen na dekking van de vaste activa). Deze grafiek laat een mooie verschuiving zien van de meeste ziekenhuizen in al de segmenten tot boven de bissectrice, wat wijst op een vrijwel algemene verbetering van deze ratio tussen 2004 en 2005. Dit is gunstig omdat hierdoor de sector beter in staat is om mogelijke liquiditeitsschommelingen op te vangen (cfr. betalingsgedrag mutualiteiten).
De mediaanwaarde van de acid test exclusief inhaalbedragen ligt voor de vier segmenten op of boven de minimum te behalen eenheidsnorm en is de voorbije jaren gunstig geëvolueerd. Enkel bij de publieke ziekenhuizen zien we een kleine daling tussen 2004 en 2005. Wellicht is dit te verklaren doordat dit segment het meest heeft geïnvesteerd in 2005, zoals zal blijken uit de investeringsratio’s.
De operatie heeft er eind 2005 alleszins voor gezorgd dat de liquiditeiten en de beleggingen op de activazijde van de balans
De erg goede liquiditeitstoestand van de psychiatrische ziekenhuizen dient voornamelijk gezocht te worden bij de uitvoering van de
G2 Acid test evolutie 2002-2005
Bij de AZ zagen we tussen 2004 en 2005 de omzet stijgen met 3,9 % (tabel 1). De bezoldigingskost als belangrijkste kostencomponent steeg evenwel sterker met 4,5 %. Het is geleden van het slechtste financiële jaar 2001, dat de bezoldigingskost nog eens sterker steeg dan de omzet. We kunnen hier voornamelijk verwijzen naar de sterke toename met 4 % van het aantal FTE paramedisch, verzorgend en verplegend per verantwoord bed in 2005. De voorgaande jaren lag dit percentage een stuk lager. De verklaring van deze stijging dient gezocht te worden bij de sociale maribel en de eindeloopbaanmaatregelen, wat resulteerde in meer personeel. Bij de UZ is deze tendens nog meer uitgesproken. De omzet steeg er met 3 % terwijl de bezoldigingskost toenam met 5,6 % om dezelfde redenen.
G3 Evolutie solvabiliteit (% balanstotaal)
Steekproef 91 AZ, 8 UZ & 33 PZ (medianen) 2005 55 % 45 % 35 % 25 %
Bij een gelijk niveau aan voorzieningen zou de solvabiliteit van de UZ ongeveer uitkomen op het niveau van de private AZ. Belangrijk voor de psychiatrische ziekenhuizen is dat zij de erg negatieve trend van de solvabiliteit die ingezet werd in 2001, hebben kunnen ombuigen vanaf 2003. De verbetering van de thesaurietoestand en de solvabiliteit in de vier segmenten vertaalt zich in een daling van de financiële schuldgraad (grafiek 4). De financiële schuldgraad geeft aan in welke mate de banken de activa van de ziekenhuizen financieren (korte en lange financiële schuld). De publieke algemene ziekenhuizen hebben wel beduidend meer bancaire schuld aangegaan in vergelijking met de private instellingen. Voor beiden is de tendens evenwel dalend (onder bissectrice). De dalende trend heeft zich reeds een aantal jaren ingezet en is door heel wat redenen te verklaren, ondermeer door de eenmalige versnelde uitbetaling van de inhaalbedragen, de gestegen cashflow in de segmenten, de lage investeringen en de uitbetaling van een groot stuk van het BFM via twaalfden.
2
Private AZ PZ
Ondermeer door de uitbetaling van de inhaalbedragen zien we een sterke verbetering van het financieel resultaat bij al de segmenten. Merk op dat het financieel resultaat wel licht negatief blijft bij de AZ.
De kosten voor aankopen, leveringen en diensten stegen sterk bij de AZ en de UZ. Een belangrijke stijging van de brandstofkost is hier op te merken. In absolute cijfers steeg de brandstofkost voor de geëxtrapoleerde steekproef van AZ en UZ zowat met 13 miljoen euro in 2005. Het BFM werd ter compensatie wel verhoogd, maar slechts met 4,4 miljoen euro per 1 juli 2005, zodat in het volledige jaar 2005 slechts 2,2 miljoen euro bij de ziekenhuizen terechtkwam om dit probleem op te lossen.
Het uiteindelijke resultaat in 2005 bedroeg voor de AZ 1,4 % van de omzet tegenover 1,5 % in 2004. De private AZ boekten 2,4 % winst en de publieke AZ een kleine winst van 0,1 %. Dit is een consolidatie na de verbetering in zowel 2003 als 2004. De consolidatie komt goed tot uiting in (grafiek 5), waarbij de ziekenhuizen met een beter en die met een lager resultaat elkaar min of meer neutraliseren (AZ en PZ). De grafiek laat ook zien dat vijf van de acht UZ een lager resultaat behaalden in 2005. De verbetering
Rubrieken
94 AZ % omzet 109,6 100,0 38,4 15,0 40,7 9,5
1,2
1,2
1
5%
0,9
1,2
1,5
1,5
1,4
1,4
55
0,9
1,0
50
52
Private AZ PZ
1,3 1,1
35
Publieke AZ UZ Private AZ PZ
39
37
-15 % 15 %
25 %
35 %
45 %
55 % 2004
0
2002
2003
2004
2005
% omzet 114,5 100,0 88,1 3,9 5,9 14,5
% abs. 2,3 1,9 1,3 8,8 3,9 5,4
In tegenstelling tot het aantal FTE steeg de bezoldigingskost per FTE paramedisch, verzorgend en verplegend slechts matig (inflatieniveau). In het kader van de sociale maribel en de eindeloopbaanmaatregelen werden immers voornamelijk jongeren aangetrokken ter vervanging van ouder personeel wat vermoedelijk resulteerde in een iets lagere anciënniteitskost.
Aankopen, leveringen, diensten (-)
57,1
4,1
38,8
8,6
23,4
2,0
Bezoldigingen (-)
43,9
4,5
61,3
5,6
80,6
1,9
Bruto bedrijfsresultaat (+/-)
7,8
0,9
8,9
-7,3
9,4
3,9
Niet-kaskosten (-)
6,6
0,7
7,5
10,0
8,5
2,6
Financieel resultaat (+/-)
Bij de psychiatrische ziekenhuizen is de evolutie anders. De sector slaagde erin om de stijging van de bezoldigingskost te beperken tot het stijgingspercentage van de omzet (+1,9 %). Het
-0,2
20,8
1,1
1 150,0
1,2
58,4
Uitzonderlijk resultaat (+/-)
0,4
-18,5
1,6
394,0
1,1
-42,8
Resultaat (+/-)
1,4
-0,9
4,0
26,9
3,1
-6,6
G5 Resultaat (% omzet) 2004-2005/ 94 AZ, 8 UZ & 38 PZ
G6 Analyse gerealiseerde cashflow/ 91 AZ
32
30
30
70 %
2005
60 % 50 %
Publieke AZ UZ
12 %
Private AZ PZ
mio EUR
Publieke AZ UZ Private AZ PZ
vrije marge schuld. >1j vervall. <1j
7%
15
2002
22
23
20
2003
2004
Totale cashflow 396 127 269
514 231 283
614 313
622 302
301
320
40 %
40
39
30
20
5%
38 PZ % abs. 3,7 3,0 2,6 3,9 2,8 9,4
Hierbij dient wel een kanttekening te worden gemaakt. Een gedeelte van de bezoldigingskost sociale maribel wordt immers vergoed en gerecupereerd in de rubriek overige bedrijfsopbrengsten. Deze opbrengsten stegen dan ook bij de AZ en UZ met respectievelijk 6,3 % en 9,4 %.
30 %
geaggr. gemid. mediaan
2%
20 %
-5 %
% omzet 111,4 100,0 38,6 18,1 38,4 11,3
Bedrijfsopbrengsten (+) Omzet Budget fin. mid. (BFM) Farmaceut. prod. Honoraria Overige bedrijfsopbr.
G4 Financiële schuldgraad 2004-2005/ 95 AZ, 8 UZ & 38 PZ
54
52
-5 %
-15 %
8 UZ
% abs. 4,1 3,9 2,8 4,8 4,1 6,3
Steekproef 91 AZ, 8 UZ & 33 PZ (geaggr. gemid.)
Publieke AZ UZ
1,9
1,8
In 1997 stelden we reeds vast dat besparingen op het vlak van de honoraria harder aankomen bij de UZ, gezien het andere statuut van de ziekenhuisarts (bezoldigd versus zelfstandig in de AZ). Bij de AZ zal immers via de retrocessie een deel van de besparing dienen gedragen te worden door de artsen.
Tabel 1 Resultatenrekening/ rubrieken als % van omzet (2005)
2005 Publieke AZ UZ
De structurele financiële evolutie wordt het best weerspiegeld door het brutobedrijfsresultaat (bedrijfsopbrengsten min aankopen, leveringen, diensten min bezoldigingen). Hier zien we duidelijk een verschil tussen de AZ en de UZ. Bij de AZ daalde het brutobedrijfsresultaat in relatieve termen slechts lichtjes van 8,1 % tot 7,8 % van de omzet, bij de UZ zien we het brutobedrijfsresultaat fors teruglopen van 9,9 % tot 8,9 %, al blijft dit op een hoog niveau uitkomen.
Een andere trend die zich nog steeds verder doorzet is de geringe groei van het BFM, dat slechts toeneemt met 2,8 % bij de AZ, 2,6 % bij de UZ en 1,3 % bij de PZ.
2,4 2,2
15 %
- 25 % -25 %
Wanneer we de omzetcomponenten bekijken, werd er voornamelijk bezuinigd op het vlak van de honoraria, wat vooral van belang is voor de AZ en UZ waar deze honoraria een groot deel uitmaken van hun omzet. Tussen 2003 en 2004 steeg de omzet honoraria bij de AZ bijvoorbeeld nog met 9 %. Tussen 2004 en 2005 blijft de stijging beperkt tot 4,1 %, al neemt het relatief belang in de globale omzet bij de AZ nog steeds toe. De beperktere groei heeft te maken met de maatregel om de honoraria in 2005 niet te indexeren.
3 Het resultaat en de cashflow: consolidatie tot lichte achteruitgang na recente verbetering
Aansluitend bij het bedrijfskapitaal en de uitbetaling van de inhaalbedragen zien we de volgens de mediaanwaarde de liquiditeitsratio verbeteren (grafiek 2).
Door deze (eenmalige) maatregel is de problematiek van de belangrijke nog te vorderen inhaalbedragen niet definitief opgelost. Verwacht wordt immers dat bij de herziening van de boekjaren waarin de sociale akkoorden spelen (de voorbije jaren) de te vorderen inhaalbedragen weer zullen toenemen. Tevens zullen door de manier waarop de herzieningen gebeurden bij de psychiatrische ziekenhuizen (op basis van het nog niet opgesplitste onderdeel B van de verpleegdagprijs) een aantal psychiatrische ziekenhuizen later een gedeelte van de uitbetaalde inhaalbedragen dienen terug te storten.
G1 Bedrijfskapitaal 2004-2005/ 95 AZ, 8 UZ & 38 PZ
Er dient ook een kanttekening gemaakt te worden bij het niveau van de solvabiliteit van de UZ. De UZ leggen beduidend meer
verschil met de AZ en de UZ is dat het aantal FTE per bed slechts licht aangroeide met 0,8 %. Tussen 2002 en 2005 zagen we immers dat psychiatrische ziekenhuizen met financiële problemen het personeelsbestand noodgedwongen terug hebben gedrongen tot de personeelsnorm.
voorzieningen aan in vergelijking met de AZ (+7 % van het balanstotaal). Deze voorzieningen worden ondermeer aangelegd in functie van toekomstige brugpensioenen (cfr. leeftijdstructuur personeel). Het personeelsbestand van de UZ is in verhouding tot dit van de algemene ziekenhuizen een stuk hoger, gezien de artsen bij de UZ bezoldigd zijn, terwijl ze bij de AZ een zelfstandigenstatuut hebben.
2005
-3 %
10 %
20 %
30 %
40 %
50 %
60 %
70 % 2004
-8 % -8 %
1,47 1,49
1,82 1,76
2,04 2,20
1,94 1,92
Instellingen met cashflow
10 % 0% 0%
Cashflow/schuld > 1j die vervallen binnen het jaar
< vervall. schuld >0* negatief -3 %
2%
7%
12 %
2004
20 6
17 3
16 0
12 2
2002
2003
2004
2005
* Cashflow kleiner dan de vervallen schuld, die groter is dan nul = ZH met terugbetalingsproblemen.
1 De ziekenhuissector klaar voor investeringen Voor de dertiende maal werd de Maha-analyse (Model for Automatic Hospital Analyses) uitgewerkt voor de algemene ziekenhuizen (AZ). De steekproef van de AZ (privaat & publiek), bekomen via de vrijwillige deelname van de instellingen, groeit alsmaar en bedroeg dit jaar zelfs ruim 94 % van de markt (100 van de 106 ziekenhuizen) of ongeveer 97 % op basis van het beddenaanbod. Naast de AZ werden ook aparte analyses uitgewerkt van de universitaire en de psychiatrische ziekenhuizen (UZ en PZ). De steekproef van de PZ is goed voor ongeveer 65 % van het beddenaantal. Wat de UZ betreft, bedraagt de deelname zelfs 100 %. De verschillende steekproeven zijn dan ook meer dan relevant genoeg om de conclusies door te trekken tot op sectorniveau.
eerste vrijwillige reconversie in de jaren 90, zoals eerder uitgebreider omschreven in de brochure De ziekenhuissector onder de scanner.
In deze brochure geven wij u de analyse en evolutie van de balans en de resultatenrekening met de erbij horende financiële ratio’s. Daarnaast volgt een bespreking van het activiteitsniveau en de investeringen in de segmenten, om tot slot af te ronden met de conclusies en de zogenaamde gecombineerde test.
Naast het bedrijfskapitaal en de acid test is ook de solvabiliteit (grafiek 3) een belangrijke parameter om de gezondheid van de ziekenhuizen in te schatten. De solvabiliteit geeft het relatief aandeel weer van het eigen vermogen in het balanstotaal. Een hoge solvabiliteit is cruciaal om de continuïteit van het ziekenhuis te waarborgen. De gehanteerde minimumnorm bedraagt 25 %.
Merk op dat door typische, dikwijls ook historische redenen er grote financiële verschillen kunnen voorkomen tussen de vier segmenten. Om deze verschillen beter te kunnen kaderen verwijzen we naar de brochure De ziekenhuissector onder de scanner (februari 2006), terug te vinden op www.dexia.be, de website van Dexia.
Ook wat de solvabiliteit betreft, zien we een verbetering tussen 2002 en 2005 voor al de segmenten. De grootste stijging van de solvabiliteit stellen we vast bij de publieke ziekenhuizen. Hiervoor verwijzen we naar de gunstige evolutie van het resultaat waar verlies werd omgebogen in een kleine winst in 2004 en 2005. Tevens speelde hier het Tonusplan in Wallonië met kapitaalsinjecties bij publieke ziekenhuizen onder bepaalde voorwaarden. De diverse fusies, voornamelijk in Vlaanderen, met private ziekenhuizen tot autonome verenigingen waren ook van belang.
In deze brochure bieden we ook meer uitleg over het Mahaadviesproduct.
De solvabiliteit van de publieke ziekenhuizen volgens het geaggregeerde gemiddelde ligt nog wel onder de norm, maar is vertekend laag omdat nog niet al de deficits uit het verleden zijn aangezuiverd door de gemeenten. Bij aanzuivering van deze deficits, waartoe de gemeenten op termijn verplicht zijn, wordt de norm wel gehaald.
2 De balansstructuur: verdere versteviging De balans per einde 2005 werd sterk beïnvloed door de storting van de door de ziekenhuizen nog te vorderen positieve inhaalbedragen (al de segmenten). Deze inhaalbedragen waren ontstaan doordat de verpleegdagprijs, uitbetaald aan de ziekenhuizen in het verleden, na herziening door de overheid bij heel wat instellingen te laag bleek. Normaal worden deze inhaalbedragen gespreid uitbetaald via het budget van financiële middelen (BFM). Nu werd echter beslist, gezien het grote tijdsverschil, om al de toegekende inhaalbedragen tot het boekjaar 1998 eenmalig in één bedrag aan de instellingen uit te keren. Dit kwam neer op een bedrag van ongeveer 350 miljoen euro, wat uiteraard de thesauriepositie van de ziekenhuizen gunstig heeft beïnvloed.
(tijdelijk) gevoelig zijn gestegen in al de segmenten. Aan de passivazijde konden de ziekenhuizen daardoor eveneens hun kortetermijnschuld flink afbouwen. Dit heeft een gunstig effect op het positieve bedrijfskapitaal dat wordt behaald in de diverse segmenten, zoals te zien is in (grafiek 1) (bedrijfskapitaal = overschot aan permanent vermogen na dekking van de vaste activa). Deze grafiek laat een mooie verschuiving zien van de meeste ziekenhuizen in al de segmenten tot boven de bissectrice, wat wijst op een vrijwel algemene verbetering van deze ratio tussen 2004 en 2005. Dit is gunstig omdat hierdoor de sector beter in staat is om mogelijke liquiditeitsschommelingen op te vangen (cfr. betalingsgedrag mutualiteiten).
De mediaanwaarde van de acid test exclusief inhaalbedragen ligt voor de vier segmenten op of boven de minimum te behalen eenheidsnorm en is de voorbije jaren gunstig geëvolueerd. Enkel bij de publieke ziekenhuizen zien we een kleine daling tussen 2004 en 2005. Wellicht is dit te verklaren doordat dit segment het meest heeft geïnvesteerd in 2005, zoals zal blijken uit de investeringsratio’s.
De operatie heeft er eind 2005 alleszins voor gezorgd dat de liquiditeiten en de beleggingen op de activazijde van de balans
De erg goede liquiditeitstoestand van de psychiatrische ziekenhuizen dient voornamelijk gezocht te worden bij de uitvoering van de
G2 Acid test evolutie 2002-2005
Bij de AZ zagen we tussen 2004 en 2005 de omzet stijgen met 3,9 % (tabel 1). De bezoldigingskost als belangrijkste kostencomponent steeg evenwel sterker met 4,5 %. Het is geleden van het slechtste financiële jaar 2001, dat de bezoldigingskost nog eens sterker steeg dan de omzet. We kunnen hier voornamelijk verwijzen naar de sterke toename met 4 % van het aantal FTE paramedisch, verzorgend en verplegend per verantwoord bed in 2005. De voorgaande jaren lag dit percentage een stuk lager. De verklaring van deze stijging dient gezocht te worden bij de sociale maribel en de eindeloopbaanmaatregelen, wat resulteerde in meer personeel. Bij de UZ is deze tendens nog meer uitgesproken. De omzet steeg er met 3 % terwijl de bezoldigingskost toenam met 5,6 % om dezelfde redenen.
G3 Evolutie solvabiliteit (% balanstotaal)
Steekproef 91 AZ, 8 UZ & 33 PZ (medianen) 2005 55 % 45 % 35 % 25 %
Bij een gelijk niveau aan voorzieningen zou de solvabiliteit van de UZ ongeveer uitkomen op het niveau van de private AZ. Belangrijk voor de psychiatrische ziekenhuizen is dat zij de erg negatieve trend van de solvabiliteit die ingezet werd in 2001, hebben kunnen ombuigen vanaf 2003. De verbetering van de thesaurietoestand en de solvabiliteit in de vier segmenten vertaalt zich in een daling van de financiële schuldgraad (grafiek 4). De financiële schuldgraad geeft aan in welke mate de banken de activa van de ziekenhuizen financieren (korte en lange financiële schuld). De publieke algemene ziekenhuizen hebben wel beduidend meer bancaire schuld aangegaan in vergelijking met de private instellingen. Voor beiden is de tendens evenwel dalend (onder bissectrice). De dalende trend heeft zich reeds een aantal jaren ingezet en is door heel wat redenen te verklaren, ondermeer door de eenmalige versnelde uitbetaling van de inhaalbedragen, de gestegen cashflow in de segmenten, de lage investeringen en de uitbetaling van een groot stuk van het BFM via twaalfden.
2
Private AZ PZ
Ondermeer door de uitbetaling van de inhaalbedragen zien we een sterke verbetering van het financieel resultaat bij al de segmenten. Merk op dat het financieel resultaat wel licht negatief blijft bij de AZ.
De kosten voor aankopen, leveringen en diensten stegen sterk bij de AZ en de UZ. Een belangrijke stijging van de brandstofkost is hier op te merken. In absolute cijfers steeg de brandstofkost voor de geëxtrapoleerde steekproef van AZ en UZ zowat met 13 miljoen euro in 2005. Het BFM werd ter compensatie wel verhoogd, maar slechts met 4,4 miljoen euro per 1 juli 2005, zodat in het volledige jaar 2005 slechts 2,2 miljoen euro bij de ziekenhuizen terechtkwam om dit probleem op te lossen.
Het uiteindelijke resultaat in 2005 bedroeg voor de AZ 1,4 % van de omzet tegenover 1,5 % in 2004. De private AZ boekten 2,4 % winst en de publieke AZ een kleine winst van 0,1 %. Dit is een consolidatie na de verbetering in zowel 2003 als 2004. De consolidatie komt goed tot uiting in (grafiek 5), waarbij de ziekenhuizen met een beter en die met een lager resultaat elkaar min of meer neutraliseren (AZ en PZ). De grafiek laat ook zien dat vijf van de acht UZ een lager resultaat behaalden in 2005. De verbetering
Rubrieken
94 AZ % omzet 109,6 100,0 38,4 15,0 40,7 9,5
1,2
1,2
1
5%
0,9
1,2
1,5
1,5
1,4
1,4
55
0,9
1,0
50
52
Private AZ PZ
1,3 1,1
35
Publieke AZ UZ Private AZ PZ
39
37
-15 % 15 %
25 %
35 %
45 %
55 % 2004
0
2002
2003
2004
2005
% omzet 114,5 100,0 88,1 3,9 5,9 14,5
% abs. 2,3 1,9 1,3 8,8 3,9 5,4
In tegenstelling tot het aantal FTE steeg de bezoldigingskost per FTE paramedisch, verzorgend en verplegend slechts matig (inflatieniveau). In het kader van de sociale maribel en de eindeloopbaanmaatregelen werden immers voornamelijk jongeren aangetrokken ter vervanging van ouder personeel wat vermoedelijk resulteerde in een iets lagere anciënniteitskost.
Aankopen, leveringen, diensten (-)
57,1
4,1
38,8
8,6
23,4
2,0
Bezoldigingen (-)
43,9
4,5
61,3
5,6
80,6
1,9
Bruto bedrijfsresultaat (+/-)
7,8
0,9
8,9
-7,3
9,4
3,9
Niet-kaskosten (-)
6,6
0,7
7,5
10,0
8,5
2,6
Financieel resultaat (+/-)
Bij de psychiatrische ziekenhuizen is de evolutie anders. De sector slaagde erin om de stijging van de bezoldigingskost te beperken tot het stijgingspercentage van de omzet (+1,9 %). Het
-0,2
20,8
1,1
1 150,0
1,2
58,4
Uitzonderlijk resultaat (+/-)
0,4
-18,5
1,6
394,0
1,1
-42,8
Resultaat (+/-)
1,4
-0,9
4,0
26,9
3,1
-6,6
G5 Resultaat (% omzet) 2004-2005/ 94 AZ, 8 UZ & 38 PZ
G6 Analyse gerealiseerde cashflow/ 91 AZ
32
30
30
70 %
2005
60 % 50 %
Publieke AZ UZ
12 %
Private AZ PZ
mio EUR
Publieke AZ UZ Private AZ PZ
vrije marge schuld. >1j vervall. <1j
7%
15
2002
22
23
20
2003
2004
Totale cashflow 396 127 269
514 231 283
614 313
622 302
301
320
40 %
40
39
30
20
5%
38 PZ % abs. 3,7 3,0 2,6 3,9 2,8 9,4
Hierbij dient wel een kanttekening te worden gemaakt. Een gedeelte van de bezoldigingskost sociale maribel wordt immers vergoed en gerecupereerd in de rubriek overige bedrijfsopbrengsten. Deze opbrengsten stegen dan ook bij de AZ en UZ met respectievelijk 6,3 % en 9,4 %.
30 %
geaggr. gemid. mediaan
2%
20 %
-5 %
% omzet 111,4 100,0 38,6 18,1 38,4 11,3
Bedrijfsopbrengsten (+) Omzet Budget fin. mid. (BFM) Farmaceut. prod. Honoraria Overige bedrijfsopbr.
G4 Financiële schuldgraad 2004-2005/ 95 AZ, 8 UZ & 38 PZ
54
52
-5 %
-15 %
8 UZ
% abs. 4,1 3,9 2,8 4,8 4,1 6,3
Steekproef 91 AZ, 8 UZ & 33 PZ (geaggr. gemid.)
Publieke AZ UZ
1,9
1,8
In 1997 stelden we reeds vast dat besparingen op het vlak van de honoraria harder aankomen bij de UZ, gezien het andere statuut van de ziekenhuisarts (bezoldigd versus zelfstandig in de AZ). Bij de AZ zal immers via de retrocessie een deel van de besparing dienen gedragen te worden door de artsen.
Tabel 1 Resultatenrekening/ rubrieken als % van omzet (2005)
2005 Publieke AZ UZ
De structurele financiële evolutie wordt het best weerspiegeld door het brutobedrijfsresultaat (bedrijfsopbrengsten min aankopen, leveringen, diensten min bezoldigingen). Hier zien we duidelijk een verschil tussen de AZ en de UZ. Bij de AZ daalde het brutobedrijfsresultaat in relatieve termen slechts lichtjes van 8,1 % tot 7,8 % van de omzet, bij de UZ zien we het brutobedrijfsresultaat fors teruglopen van 9,9 % tot 8,9 %, al blijft dit op een hoog niveau uitkomen.
Een andere trend die zich nog steeds verder doorzet is de geringe groei van het BFM, dat slechts toeneemt met 2,8 % bij de AZ, 2,6 % bij de UZ en 1,3 % bij de PZ.
2,4 2,2
15 %
- 25 % -25 %
Wanneer we de omzetcomponenten bekijken, werd er voornamelijk bezuinigd op het vlak van de honoraria, wat vooral van belang is voor de AZ en UZ waar deze honoraria een groot deel uitmaken van hun omzet. Tussen 2003 en 2004 steeg de omzet honoraria bij de AZ bijvoorbeeld nog met 9 %. Tussen 2004 en 2005 blijft de stijging beperkt tot 4,1 %, al neemt het relatief belang in de globale omzet bij de AZ nog steeds toe. De beperktere groei heeft te maken met de maatregel om de honoraria in 2005 niet te indexeren.
3 Het resultaat en de cashflow: consolidatie tot lichte achteruitgang na recente verbetering
Aansluitend bij het bedrijfskapitaal en de uitbetaling van de inhaalbedragen zien we de volgens de mediaanwaarde de liquiditeitsratio verbeteren (grafiek 2).
Door deze (eenmalige) maatregel is de problematiek van de belangrijke nog te vorderen inhaalbedragen niet definitief opgelost. Verwacht wordt immers dat bij de herziening van de boekjaren waarin de sociale akkoorden spelen (de voorbije jaren) de te vorderen inhaalbedragen weer zullen toenemen. Tevens zullen door de manier waarop de herzieningen gebeurden bij de psychiatrische ziekenhuizen (op basis van het nog niet opgesplitste onderdeel B van de verpleegdagprijs) een aantal psychiatrische ziekenhuizen later een gedeelte van de uitbetaalde inhaalbedragen dienen terug te storten.
G1 Bedrijfskapitaal 2004-2005/ 95 AZ, 8 UZ & 38 PZ
Er dient ook een kanttekening gemaakt te worden bij het niveau van de solvabiliteit van de UZ. De UZ leggen beduidend meer
verschil met de AZ en de UZ is dat het aantal FTE per bed slechts licht aangroeide met 0,8 %. Tussen 2002 en 2005 zagen we immers dat psychiatrische ziekenhuizen met financiële problemen het personeelsbestand noodgedwongen terug hebben gedrongen tot de personeelsnorm.
voorzieningen aan in vergelijking met de AZ (+7 % van het balanstotaal). Deze voorzieningen worden ondermeer aangelegd in functie van toekomstige brugpensioenen (cfr. leeftijdstructuur personeel). Het personeelsbestand van de UZ is in verhouding tot dit van de algemene ziekenhuizen een stuk hoger, gezien de artsen bij de UZ bezoldigd zijn, terwijl ze bij de AZ een zelfstandigenstatuut hebben.
2005
-3 %
10 %
20 %
30 %
40 %
50 %
60 %
70 % 2004
-8 % -8 %
1,47 1,49
1,82 1,76
2,04 2,20
1,94 1,92
Instellingen met cashflow
10 % 0% 0%
Cashflow/schuld > 1j die vervallen binnen het jaar
< vervall. schuld >0* negatief -3 %
2%
7%
12 %
2004
20 6
17 3
16 0
12 2
2002
2003
2004
2005
* Cashflow kleiner dan de vervallen schuld, die groter is dan nul = ZH met terugbetalingsproblemen.
Het resultaat wordt negatief beïnvloed door de niet-betaalde facturen die door de AZ als oninbaar worden beschouwd1. Voor de AZ vertegenwoordigt dit 0,41 % van de omzet. De private AZ schatten het verlies volgens het geaggregeerde gemiddelde in op 0,32 % van de omzet. Bij de publieke AZ bedraagt dit zelfs 0,56 %. De PZ schatten het verlies beperkter in op 0,2 %. De consolidatie van de financiële toestand in de sector komt ook tot uiting bij analyse van de cashflow. Belangrijk is of de cashflow voldoende groot is om de vervallende langetermijnschuld terug te betalen (cashflow/schulden >1 jaar die vervallen binnen het jaar:
norm > 1). Uit (grafiek 6) is af te leiden dat de cashflow van de AZ wel groeide, maar dat de vervallende langetermijnschuld in verhouding sterker toenam, waardoor de ratio licht daalde van 2,04 naar 1,94, wat nog steeds ruimschoots boven de eenheidsnorm is. Bij 14 van de 91 instellingen zijn er wel betalingsproblemen (onder de eenheidsnorm), waarbij er zelfs twee instellingen zijn die een negatieve cashflow realiseren. Bij de UZ lag in 2004 de ratio met 5,2 op een zeer hoog niveau en hij evolueerde naar 5,0 in 2005. Al de UZ scoorden boven de eenheidsnorm, maar de verschillen tussen de acht instellingen zijn groot.
Opvallend in 2005 is dat voor het eerst sinds de start van de Maha-analyse de ligduur volgens de mediaanwaarde toeneemt in de belangrijke dienst Chirurgie – Diagnose (CD-dienst = +/- 70 % van het totaal aantal opnames). De ligduur stijgt er van 6,7 naar
De UZ kenden na belangrijke investeringen in 2004 een terugval in 2005. De verbetering van de ouderdomsindicator in 2004 wordt dan ook niet verdergezet in 2005.
Ondanks de toegenomen investeringen levert de ouderdomsindicator bij de AZ verder terrein in, opnieuw voor alle materiële activa. De onderliggende trend van de voorbije jaren wordt doorgetrokken. Het investeringsritme is vooralsnog te beperkt om de ouderdomsindicator te laten stijgen en dit zowel bij de private als bij de publieke AZ.
Merk op dat de ouderdomsindicator tussen de AZ, UZ en PZ moeilijk kan vergeleken worden. Psychiatrische ziekenhuizen beschikken bijvoorbeeld over veel minder medisch materiaal in vergelijking met AZ en UZ. Gezien medisch materiaal veel sneller wordt afgeschreven is het dan ook logisch dat de ouderdomsindicatoren van de AZ en UZ op een lager niveau liggen.
6 Voornaamste conclusies en de gecombineerde test: sector is geslaagd maar ...
6,8 dagen (grafiek 7). De verblijfsduur daalt nog wel volgens het geaggregeerde gemiddelde, al is de daling minder sterk dan voorgaande jaren. De bezettingsgraad blijft in deze dienst onverminderd afnemen van 75,6 % naar 75,3 % volgens de mediaan. Ook bij de UZ is er tussen 2004 en 2005 in tegenstelling tot voorgaande jaren geen daling meer van de verblijfsduur in de CDdienst, die volgens de mediaanwaarde constant blijft liggen op 6,8 ligdagen. De bezettingsgraad daalt volgens de mediaan bij deze instellingen eveneens verder van 76,5 % tot 75 %.
De gecombineerde test vat de gezondheid van de ziekenhuissector samen (grafiek 10). Met deze test gaan we kijken in welke mate de instellingen voldoen aan de gedefinieerde en aanvaarde richtnormen voor een aantal ratio’s. Volgende normen worden vooropgesteld: - Solvabiliteit (eigen vermogen op totaal vermogen) > 25 %; - Resultaat > 0; - Liquiditeit (acid test exclusief inhaalbedragen) > 1; - Investeringen MVA/afschrijvingen MVA > 1. In 2005 slaagden meer dan 75 % van de ziekenhuizen erin om aan tenminste drie criteria te voldoen. In 2002 was dat minder dan 54 %. Een gunstige financiële evolutie dus. Het aantal ziekenhuizen dat aan geen enkel criterium beantwoordt is wel gestegen van 1,7 % tot 4,3 %.
5 Investeringen: te beperkt herstel De ziekenhuisinfrastructuur veroudert. Dit komt tot uiting in de evolutie van de ouderdomsindicator, die de verhouding weergeeft tussen de boekwaarde en de aanschaffingswaarde. Als die 100 % bedraagt, dan is de infrastructuur volledig nieuw. 50 % houdt in dat de helft is afgeschreven en 0 % betekent dat alles is afgeschreven. Ook de continuïteitsratio (brutoinvesteringen van het boekjaar/afschrijvingen van het boekjaar) met als normwaarde 1 is essentieel op voorwaarde dat het liquidatieritme het afschrijvingsritme volgt. Dikwijls gebeurt het dat er toch een lichte achteruitgang is van de ouderdomsindicator bij een continuïteitsindicator van 1 omdat er af-
Bij de PZ werd de voorbije 3 jaren minder geïnvesteerd met een achteruitgang van de ouderdomsindicator tot gevolg.
Bij de PZ tot slot verbeterde de ratio van 1,7 naar 2,0. Slechts 4 op 34 instellingen bereikten de eenheidsnorm niet.
4 Activiteitsniveau: ligduurdaling in de klassieke diensten stagneert Reeds jarenlang zien we de ligduur in de ziekenhuissector alsmaar dalen. Dit is ondermeer toe te schrijven aan de medisch-technische evolutie die dit mogelijk maakt. Daarnaast werden de ziekenhuizen via diverse financieringsmechanismen aangezet om de ligduur zo kort mogelijk te houden. De ligduurdaling is in feite nog onderschat, gezien door de explosieve groei op het vlak van de daghospitalisatie het voorbije decennium voornamelijk heel wat kortere ligduren uit de klassieke hospitalisatie zijn verdwenen.
De stijging stellen we zowel vast bij de private als bij de publieke AZ. Wel is het duidelijk dat het investeringsniveau van de publieke AZ de voorbije jaren op een hoger niveau lag. Zij hebben tussen 2002 en 2005 dan ook een kleine inhaalbeweging gemaakt ten opzichte van de private AZ op het vlak van de ouderdomsindicator (grafiek 9).
geschreven vaste activa in de aanschaffingswaarde blijven zitten tot definitieve afboeking bij de liquidatie. Bij de AZ is de continuïteitsratio in 2005 duidelijk gestegen voor de verschillende vormen van materiële vaste activa (MVA) zoals gebouwen en terreinen, medisch materieel en niet-medisch materieel en uitrusting. Het is de eerste relatief sterke stijging van de investeringen in MVA sinds enkele jaren. Hiervoor zagen we veeleer een afbrokkeling van deze investeringen in verhouding tot de afschrijvingen (grafiek 8).
De balans voor het boekjaar 2005 is ongetwijfeld positief ondanks de opgetekende consolidatie. Er zullen echter nog belangrijke inspanningen moeten worden geleverd, vooral op het gebied van de investeringen. De nieuwe subsidiëringsregels van het VIPA in Vlaanderen bieden zeker mogelijkheden om, ook gezien het relatief lage rentepeil, de verouderende infrastructuur te vervangen door nieuwbouw en/of vernieuwbouw, een inhaalbeweging die noodzakelijk is. De voorbije jaren werden immers in belangrijke mate investeringen uitgesteld. Hierdoor zijn het geschetste positieve beeld en de evolutie van balansstructuur en resultatenrekening toch te nuanceren.
De volgende elementen hebben door het weinig investeren een impact op de resultatenrekening: een lagere niet-kaskost, minder financiële kosten en meer financiële opbrengsten. Dit leidt dus tot kunstmatig hogere resultaten op kortere termijn. De hogere cashflow die hieruit voortvloeit en die bij weinig investeringen minder dient gebruikt te worden om leningen af te lossen, leidt tot meer beleggingen en liquide middelen in de balans, een hoger bedrijfskapitaal en een betere solvabiliteit. Indien minder wordt geïnvesteerd, blijft ook de financiële schuldgraad lager. Een mogelijke toename van de investeringen in de segmenten, kan dus belangrijke gevolgen hebben voor de evolutie van de balansstructuur en het resultaat naar de toekomst toe. Een bijkomend aandachtspunt is trouwens ook dat de nieuwe financieringsregels rond het VIPA de investeringsrisico’s meer en meer bij de instellingen leggen. Daarnaast is er nog altijd de problematiek van de onderfinanciering in de sector, omdat de verpleegdagprijs onvoldoende is om de kosten te dekken die via deze financieringsbron gedekt dienen te worden. Dikwijls is het gevolg verhoogde afhoudingen op de artsenhonoraria.
Verantwoordelijke uitgever: Dirk Smet, Dexia Bank, Pachecolaan 44, 1000 Brussel - RPR Brussel BTW BE 0403.201.185
van het resultaat volgens het geaggregeerde gemiddelde uit tabel 1 bij de UZ is dan ook voornamelijk te wijten aan het hoge uitzonderlijke resultaat geboekt bij één instelling. Het structurele resultaat bij de UZ ging echter achteruit (cfr. brutobedrijfsresultaat).
Ziekenhuissector klaar voor investeringen 2007
De versnelde uitbetaling van de inhaalbedragen tot 1998 heeft de thesauriepositie van de ziekenhuizen gunstig beïnvloed. Toch zijn er nog steeds belangrijke kapitalen waarop de ziekenhuizen recht hebben en zullen de inhaalbedragen weer aangroeien bij herziening van de boekjaren gekenmerkt door de sociale maribel. De sector staat dus zeker nog belangrijke uitdagingen te wachten.
1. Waardeverminderingen op vorderingen kleiner dan 1 jaar inclusief min- of meerwaarden.
G7 Bezetting en verblijfsduur CD-dienst
G8 Bruto investeringen MVA/geboekte afschrijvingen MVA
Evolutie 2002-2005 79 AZ (medianen) Ligduur # dagen
100 %
1,5
7,0 6,7
7,0
56,9
2,6
6,8
1,4
1,2
90 % 2,0
2,0
1,9
78,6 %
77,1 %
75,6 %
75,3 %
70 %
1,3
52 %
Private AZ PZ
2,6 7,0 20,0
25,2 26,1
42,6
60 %
4,3
0 criteria
10,4
1 criterium
9,6
2 criteria
36,5
3 criteria
32,2 22,6
48 % UZ
2,6 10,4
80 %
Publieke AZ 1,4
1,7 18,3
44 %
47,6 46,4
46,3
40 % 45,3
44,7 44,2
43,3
43,9
44,4
43,5 43,3
39,1
31,3
29,6
27,8
2002
2003
2004
20 %
42,2
5,0
4,0
1,5
2,2
54,2
PZ
2,2
80 % 6,0
Publieke AZ UZ
55,6
56 %
60 %
1,4
1,5
1,0
1,7
Private AZ
40 % 2002
2002
2003
2004
2005
50 %
2002
2003
2004
Dexia Bank
de AZ, UZ en PZ voldoen (115 instellingen) 100 %
57,9
%
G10 Gecombineerde test/ aantal criteria waaraan
Evolutie 2002-2005/ 75 AZ, 8 UZ & 30 PZ (geaggr. gemid.) 60 %
Bezettingsgraad
8,0 7,2
G9 Boekwaarde MVA/aanschaffingswaarde MVA
Evolutie 2002-2005/ 75 AZ, 8 UZ & 30 PZ (geaggr. gemid.)
2003
2004
2005
0% 2005
4 criteria
in de Social Profit-sector
Dexia Bank mag zich de bankier noemen van de Social Profit-sector. Na het samengaan in het recente verleden van banken die elk een specifiek domein benaderen van Social Profit, staat Dexia Bank vandaag sterk in sectoren zoals de rusthuizen, de hogescholen en universiteiten, de voorzieningen gehandicaptenzorg en de socioculturele organisaties. Daarnaast is Dexia Bank de referentiebankier van de ziekenhuizen. Dit label dankt de bank aan haar jarenlange inspanningen in dit segment. De Maha-analyse is een van de instrumenten waarmee Dexia Bank zijn knowhow bewijst aan de Belgische ziekenhuizen. De studie houdt de ziekenhuizen als het ware onder de scanner en maakt jaarlijks een analyse van de financiële situatie van de sector. Naast de studies rond de ziekenhuizen werkt Dexia Bank ook reeds verschillende jaren een analyse uit rond de gehandicaptenzorg in samenwerking met het Vlaams Welzijnsverbond. De sectorstudies rond de rusthuisssector zijn in volle voorbereiding. Recent werd ook het adviesproduct MahaSim ontwikkeld. Dit product helpt de ziekenhuizen in te schatten welk effect een belangrijk investeringsproject zal hebben op de financiële situatie naar de toekomst toe.
2005
SOCIAL PROFIT
Het resultaat wordt negatief beïnvloed door de niet-betaalde facturen die door de AZ als oninbaar worden beschouwd1. Voor de AZ vertegenwoordigt dit 0,41 % van de omzet. De private AZ schatten het verlies volgens het geaggregeerde gemiddelde in op 0,32 % van de omzet. Bij de publieke AZ bedraagt dit zelfs 0,56 %. De PZ schatten het verlies beperkter in op 0,2 %. De consolidatie van de financiële toestand in de sector komt ook tot uiting bij analyse van de cashflow. Belangrijk is of de cashflow voldoende groot is om de vervallende langetermijnschuld terug te betalen (cashflow/schulden >1 jaar die vervallen binnen het jaar:
norm > 1). Uit (grafiek 6) is af te leiden dat de cashflow van de AZ wel groeide, maar dat de vervallende langetermijnschuld in verhouding sterker toenam, waardoor de ratio licht daalde van 2,04 naar 1,94, wat nog steeds ruimschoots boven de eenheidsnorm is. Bij 14 van de 91 instellingen zijn er wel betalingsproblemen (onder de eenheidsnorm), waarbij er zelfs twee instellingen zijn die een negatieve cashflow realiseren. Bij de UZ lag in 2004 de ratio met 5,2 op een zeer hoog niveau en hij evolueerde naar 5,0 in 2005. Al de UZ scoorden boven de eenheidsnorm, maar de verschillen tussen de acht instellingen zijn groot.
Opvallend in 2005 is dat voor het eerst sinds de start van de Maha-analyse de ligduur volgens de mediaanwaarde toeneemt in de belangrijke dienst Chirurgie – Diagnose (CD-dienst = +/- 70 % van het totaal aantal opnames). De ligduur stijgt er van 6,7 naar
De UZ kenden na belangrijke investeringen in 2004 een terugval in 2005. De verbetering van de ouderdomsindicator in 2004 wordt dan ook niet verdergezet in 2005.
Ondanks de toegenomen investeringen levert de ouderdomsindicator bij de AZ verder terrein in, opnieuw voor alle materiële activa. De onderliggende trend van de voorbije jaren wordt doorgetrokken. Het investeringsritme is vooralsnog te beperkt om de ouderdomsindicator te laten stijgen en dit zowel bij de private als bij de publieke AZ.
Merk op dat de ouderdomsindicator tussen de AZ, UZ en PZ moeilijk kan vergeleken worden. Psychiatrische ziekenhuizen beschikken bijvoorbeeld over veel minder medisch materiaal in vergelijking met AZ en UZ. Gezien medisch materiaal veel sneller wordt afgeschreven is het dan ook logisch dat de ouderdomsindicatoren van de AZ en UZ op een lager niveau liggen.
6 Voornaamste conclusies en de gecombineerde test: sector is geslaagd maar ...
6,8 dagen (grafiek 7). De verblijfsduur daalt nog wel volgens het geaggregeerde gemiddelde, al is de daling minder sterk dan voorgaande jaren. De bezettingsgraad blijft in deze dienst onverminderd afnemen van 75,6 % naar 75,3 % volgens de mediaan. Ook bij de UZ is er tussen 2004 en 2005 in tegenstelling tot voorgaande jaren geen daling meer van de verblijfsduur in de CDdienst, die volgens de mediaanwaarde constant blijft liggen op 6,8 ligdagen. De bezettingsgraad daalt volgens de mediaan bij deze instellingen eveneens verder van 76,5 % tot 75 %.
De gecombineerde test vat de gezondheid van de ziekenhuissector samen (grafiek 10). Met deze test gaan we kijken in welke mate de instellingen voldoen aan de gedefinieerde en aanvaarde richtnormen voor een aantal ratio’s. Volgende normen worden vooropgesteld: - Solvabiliteit (eigen vermogen op totaal vermogen) > 25 %; - Resultaat > 0; - Liquiditeit (acid test exclusief inhaalbedragen) > 1; - Investeringen MVA/afschrijvingen MVA > 1. In 2005 slaagden meer dan 75 % van de ziekenhuizen erin om aan tenminste drie criteria te voldoen. In 2002 was dat minder dan 54 %. Een gunstige financiële evolutie dus. Het aantal ziekenhuizen dat aan geen enkel criterium beantwoordt is wel gestegen van 1,7 % tot 4,3 %.
5 Investeringen: te beperkt herstel De ziekenhuisinfrastructuur veroudert. Dit komt tot uiting in de evolutie van de ouderdomsindicator, die de verhouding weergeeft tussen de boekwaarde en de aanschaffingswaarde. Als die 100 % bedraagt, dan is de infrastructuur volledig nieuw. 50 % houdt in dat de helft is afgeschreven en 0 % betekent dat alles is afgeschreven. Ook de continuïteitsratio (brutoinvesteringen van het boekjaar/afschrijvingen van het boekjaar) met als normwaarde 1 is essentieel op voorwaarde dat het liquidatieritme het afschrijvingsritme volgt. Dikwijls gebeurt het dat er toch een lichte achteruitgang is van de ouderdomsindicator bij een continuïteitsindicator van 1 omdat er af-
Bij de PZ werd de voorbije 3 jaren minder geïnvesteerd met een achteruitgang van de ouderdomsindicator tot gevolg.
Bij de PZ tot slot verbeterde de ratio van 1,7 naar 2,0. Slechts 4 op 34 instellingen bereikten de eenheidsnorm niet.
4 Activiteitsniveau: ligduurdaling in de klassieke diensten stagneert Reeds jarenlang zien we de ligduur in de ziekenhuissector alsmaar dalen. Dit is ondermeer toe te schrijven aan de medisch-technische evolutie die dit mogelijk maakt. Daarnaast werden de ziekenhuizen via diverse financieringsmechanismen aangezet om de ligduur zo kort mogelijk te houden. De ligduurdaling is in feite nog onderschat, gezien door de explosieve groei op het vlak van de daghospitalisatie het voorbije decennium voornamelijk heel wat kortere ligduren uit de klassieke hospitalisatie zijn verdwenen.
De stijging stellen we zowel vast bij de private als bij de publieke AZ. Wel is het duidelijk dat het investeringsniveau van de publieke AZ de voorbije jaren op een hoger niveau lag. Zij hebben tussen 2002 en 2005 dan ook een kleine inhaalbeweging gemaakt ten opzichte van de private AZ op het vlak van de ouderdomsindicator (grafiek 9).
geschreven vaste activa in de aanschaffingswaarde blijven zitten tot definitieve afboeking bij de liquidatie. Bij de AZ is de continuïteitsratio in 2005 duidelijk gestegen voor de verschillende vormen van materiële vaste activa (MVA) zoals gebouwen en terreinen, medisch materieel en niet-medisch materieel en uitrusting. Het is de eerste relatief sterke stijging van de investeringen in MVA sinds enkele jaren. Hiervoor zagen we veeleer een afbrokkeling van deze investeringen in verhouding tot de afschrijvingen (grafiek 8).
De balans voor het boekjaar 2005 is ongetwijfeld positief ondanks de opgetekende consolidatie. Er zullen echter nog belangrijke inspanningen moeten worden geleverd, vooral op het gebied van de investeringen. De nieuwe subsidiëringsregels van het VIPA in Vlaanderen bieden zeker mogelijkheden om, ook gezien het relatief lage rentepeil, de verouderende infrastructuur te vervangen door nieuwbouw en/of vernieuwbouw, een inhaalbeweging die noodzakelijk is. De voorbije jaren werden immers in belangrijke mate investeringen uitgesteld. Hierdoor zijn het geschetste positieve beeld en de evolutie van balansstructuur en resultatenrekening toch te nuanceren.
De volgende elementen hebben door het weinig investeren een impact op de resultatenrekening: een lagere niet-kaskost, minder financiële kosten en meer financiële opbrengsten. Dit leidt dus tot kunstmatig hogere resultaten op kortere termijn. De hogere cashflow die hieruit voortvloeit en die bij weinig investeringen minder dient gebruikt te worden om leningen af te lossen, leidt tot meer beleggingen en liquide middelen in de balans, een hoger bedrijfskapitaal en een betere solvabiliteit. Indien minder wordt geïnvesteerd, blijft ook de financiële schuldgraad lager. Een mogelijke toename van de investeringen in de segmenten, kan dus belangrijke gevolgen hebben voor de evolutie van de balansstructuur en het resultaat naar de toekomst toe. Een bijkomend aandachtspunt is trouwens ook dat de nieuwe financieringsregels rond het VIPA de investeringsrisico’s meer en meer bij de instellingen leggen. Daarnaast is er nog altijd de problematiek van de onderfinanciering in de sector, omdat de verpleegdagprijs onvoldoende is om de kosten te dekken die via deze financieringsbron gedekt dienen te worden. Dikwijls is het gevolg verhoogde afhoudingen op de artsenhonoraria.
Verantwoordelijke uitgever: Dirk Smet, Dexia Bank, Pachecolaan 44, 1000 Brussel - RPR Brussel BTW BE 0403.201.185
van het resultaat volgens het geaggregeerde gemiddelde uit tabel 1 bij de UZ is dan ook voornamelijk te wijten aan het hoge uitzonderlijke resultaat geboekt bij één instelling. Het structurele resultaat bij de UZ ging echter achteruit (cfr. brutobedrijfsresultaat).
Ziekenhuissector klaar voor investeringen 2007
De versnelde uitbetaling van de inhaalbedragen tot 1998 heeft de thesauriepositie van de ziekenhuizen gunstig beïnvloed. Toch zijn er nog steeds belangrijke kapitalen waarop de ziekenhuizen recht hebben en zullen de inhaalbedragen weer aangroeien bij herziening van de boekjaren gekenmerkt door de sociale maribel. De sector staat dus zeker nog belangrijke uitdagingen te wachten.
1. Waardeverminderingen op vorderingen kleiner dan 1 jaar inclusief min- of meerwaarden.
G7 Bezetting en verblijfsduur CD-dienst
G8 Bruto investeringen MVA/geboekte afschrijvingen MVA
Evolutie 2002-2005 79 AZ (medianen) Ligduur # dagen
100 %
1,5
7,0 6,7
7,0
56,9
2,6
6,8
1,4
1,2
90 % 2,0
2,0
1,9
78,6 %
77,1 %
75,6 %
75,3 %
70 %
1,3
52 %
Private AZ PZ
2,6 7,0 20,0
25,2 26,1
42,6
60 %
4,3
0 criteria
10,4
1 criterium
9,6
2 criteria
36,5
3 criteria
32,2 22,6
48 % UZ
2,6 10,4
80 %
Publieke AZ 1,4
1,7 18,3
44 %
47,6 46,4
46,3
40 % 45,3
44,7 44,2
43,3
43,9
44,4
43,5 43,3
39,1
31,3
29,6
27,8
2002
2003
2004
20 %
42,2
5,0
4,0
1,5
2,2
54,2
PZ
2,2
80 % 6,0
Publieke AZ UZ
55,6
56 %
60 %
1,4
1,5
1,0
1,7
Private AZ
40 % 2002
2002
2003
2004
2005
50 %
2002
2003
2004
Dexia Bank
de AZ, UZ en PZ voldoen (115 instellingen) 100 %
57,9
%
G10 Gecombineerde test/ aantal criteria waaraan
Evolutie 2002-2005/ 75 AZ, 8 UZ & 30 PZ (geaggr. gemid.) 60 %
Bezettingsgraad
8,0 7,2
G9 Boekwaarde MVA/aanschaffingswaarde MVA
Evolutie 2002-2005/ 75 AZ, 8 UZ & 30 PZ (geaggr. gemid.)
2003
2004
2005
0% 2005
4 criteria
in de Social Profit-sector
Dexia Bank mag zich de bankier noemen van de Social Profit-sector. Na het samengaan in het recente verleden van banken die elk een specifiek domein benaderen van Social Profit, staat Dexia Bank vandaag sterk in sectoren zoals de rusthuizen, de hogescholen en universiteiten, de voorzieningen gehandicaptenzorg en de socioculturele organisaties. Daarnaast is Dexia Bank de referentiebankier van de ziekenhuizen. Dit label dankt de bank aan haar jarenlange inspanningen in dit segment. De Maha-analyse is een van de instrumenten waarmee Dexia Bank zijn knowhow bewijst aan de Belgische ziekenhuizen. De studie houdt de ziekenhuizen als het ware onder de scanner en maakt jaarlijks een analyse van de financiële situatie van de sector. Naast de studies rond de ziekenhuizen werkt Dexia Bank ook reeds verschillende jaren een analyse uit rond de gehandicaptenzorg in samenwerking met het Vlaams Welzijnsverbond. De sectorstudies rond de rusthuisssector zijn in volle voorbereiding. Recent werd ook het adviesproduct MahaSim ontwikkeld. Dit product helpt de ziekenhuizen in te schatten welk effect een belangrijk investeringsproject zal hebben op de financiële situatie naar de toekomst toe.
2005
SOCIAL PROFIT
