Zicht op Zuid Vier jaar werken op Zuid 2007-2011
Zicht op Zuid Vier jaar werken op Zuid 2007-2011
Inleiding
Kunst en cultuur maken wijken aantrekkelijker. Geven bewoners nieuwe perspectieven. Het wordt vaak geroepen, maar hoe zit het nou echt? In deze bijlage volgt een overzicht van een aantal projecten en initiatieven. Ze zijn tot stand gekomen door de betrokkenheid van veel enthousiaste mensen. Het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid speelde een steeds wisselende rol. Soms als ondersteuner van het eerste uur in het prille begin. Dan weer als ontwikkelaar of meedenker. Maar vooral: als motor en verbindende schakel in een dynamisch proces om van vele kleine en grote initiatieven een grotere beweging te maken die ertoe doet. Doel: het vinden van authentieke antwoorden, eigen aan het gebied. Antwoorden en opties die blijvend zijn en waarop je verder kunt bouwen. Oprechte belangstelling, kwaliteit, betrokkenheid en duurzaamheid maken het verschil en geven Zuid daadwerkelijk een ander imago.
Zicht op Zuid, Vier jaar werken op Zuid, 2007-2011 verschijnt als bijlage bij het Ondernemingsplan Zuidzijde.
De Stichting Zuidzijde wil voortborduren op de ingeslagen weg. Door bestaande projecten krachtiger te maken, verder te ontwikkelen. En door nieuwe initiatieven, die in de visie passen, te stimuleren.
Zuidzijde is gepast trots op de omvangrijke erfenis van het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid. Het is onmogelijk een compleet beeld te geven van alle projecten. We kozen voor enkele activiteiten die alledrie de thema's uit het kunst- en cultuurprogramma tegelijkertijd in zich droegen: cultureel erfgoed, creativiteit en openbare ruimte. Activiteiten ook, die in een breder geheel passen, elkaar versterken en met elkaar samenhangen. Ze zijn voor een deel eerder beschreven in de krant Rotterdam Zuidzijde. Deze publicatie van het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid liet in vijf edities een samenhangend beeld zien van de ontwikkelingen in de wijken van Zuid. Het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid kwam tot stand door de inzet van het Museum Rotterdam, de Stichting KunstAccomodatie Rotterdam en het Centrum Beeldende Kunst Rotterdam.
3
ROFFA 5314 5314 is een getal dat je in veel buurten op Zuid op muren en bushokjes ziet als graffiti tag. Jongeren hebben het zelfs getatoeëerd op hun lichaam, vaak gecombineerd met het woord 'Zuidzijde'. Het getal staat voor de metrozone op Zuid van de RET. En Roffa is natuurlijk straattaal voor Rotterdam. Het (Historisch) Museum Rotterdam stuitte in haar zoektocht naar urban cultureel erfgoed op jongeren die een heel eigen lifestyle hebben. Met een ongelofelijke trots op 'hun' Zuid, een trots die ze op allerlei manieren uitdragen. Ze voelen zich thuis op Zuid en gedragen zich als één grote familie, met af en toe bijbehorende ruzietjes. Ze rappen,
4
zijn Feyenoordfan, hangen in groepen en zijn niet gediend van bepaalde pottenkijkers. Een groep waarmee het voor officiële instanties niet eenvoudig is contact te leggen. Dit is met de nodige volharding in het maken en onderhouden van persoonlijke contacten en met gebruik van social media toch gelukt. De aandacht voor deze jongeren deed hen uiteindelijk goed. Er verschenen vier magazines, met jongeren zelf in de redactie. De eerste editie werd tijdens een groot 5314 evenement ten doop gehouden in de Maassilo. Een modeshow op de catwalk van het Afrikaanderplein via Freehouse was de opvolger. Er was een tentoonstelling in het Gemaal van hun foto's, kleding en gadgets. Meisjes ontdekten de mogelijkheid om professioneel model te worden. Er zijn vele andere voorbeelden te noemen.
CULTUREEL ERFGOED
"Ik heb mensen ontmoet waar ik anders niet zo snel mee te maken zou krijgen, zoals de mensen van het museum en de fotograaf. We vonden het heel erg bijzonder om ons eigen magazine te hebben. Er kwamen veel mensen op ons af. ROFFA 5314 heeft mij een beetje bekend gemaakt." Dylan (15), redactielid ROFFA magazine
Waar het om gaat is dat deze jongeren een kans kregen om een andere wereld te verkennen. Hun eigen idee is dat ze altijd maar worden afgeschilderd als criminelen die in een onveilige wijk wonen. Je zou je er bijna naar gaan gedragen... Terwijl ze zelf wel beter weten. Wat nou, achterstandswijk?
Goed, het zijn rauwe gasten. Maar de positieve benadering vanuit ROFFA leverde ze argumenten om juist niét voor criminaliteit te kiezen maar hun leven anders vorm te geven. Er is een optimistische energie op gang gekomen. ROFFA 5314 gaf hen een podium om zichzelf te 'representen'. Om hun trots op Zuid te laten zien aan de rest van de wereld. Die trots is vastgelegd in een boek, waar iedereen nog lang over napraat. Het Pact op Zuid gaf ROFFA meer massa, meer impact. Het magazine, het boek en de events waren zonder het Pact niet mogelijk geweest of waren veel minimaler geworden. De verbindingen met Freehouse en het Gemaal op Zuid zijn via het Pact als meedenker gelegd.
5
ZIET ZUID
Veel oudere bewoners van Rotterdam Zuid zijn vertrokken naar omliggende gemeenten of nog verder weg. Anderen zijn op Zuid gebleven. De hoopgevende trots van vroeger maakte plaats voor een gevoel van teleurstelling. Deze bewoners keerden Zuid lang geleden de rug toe, ook als ze er nog wel woonden.
6
CULTUREEL ERFGOED
Maar wat zij óók met elkaar delen is een liefde voor Rotterdam Zuid. Ze praten met heimwee over de jaren vijftig en zestig. Er bestaat een schat aan cultureel erfgoed in hun hoofden en in hun familiefotoalbums en persoonlijke filmarchieven. Het (Historisch) Museum Rotterdam heeft die schat ontsloten.
7
8
De zoektocht in persoonlijke archieven leverde een grote tentoonstelling op en twee fotoboeken met DVD's: 'Ziet Zuid' en 'Zuid van binnenuit'. Door de aandacht voor persoonlijke verhalen is onder bewoners een hernieuwde trots op Zuid ontstaan. Deze initiatieven wisten hen te mobiliseren. Hun eigenwaarde werd hervonden en gekoesterd.
foto- en filmproject legt die liefde vast. En verhaalt bovendien over al die verschillende wijken.
Zuid bestond – en bestaat nog steeds – uit verschillende wijken. Bewoners voelen zich vooral verbonden met hun eigen wijk, hun eigen buurtje. Daar vertellen ze graag over met veel liefde. Dit
Het Pact op Zuid was in dit project een initiërende, verbindende en ondersteunende partij. De grote tentoonstelling vond plaats in het Gemaal op Zuid en op diverse andere locaties op Zuid.
De projecten zijn een eerbetoon aan de veelbelovende periode dat Zuid een voorbeeld was van stedelijke vernieuwing met eigentijdse nieuwbouw in de tuinsteden.
CULTUREEL ERFGOED
Toekomst
Tamelijk onbereikbare groepen bewoners - streetwise kids en oudere autochtonen kregen door zowel ROFFA als ZIET ZUID veel aandacht. Dat heeft ze bewuster gemaakt van hun eigen erfgoed. Er ligt een vruchtbare basis om deze groepen in een volgende fase aan elkaar te verbinden.
In Carnisse is een initiatief ondernomen om op deze ervaringen verder te bouwen. Door het betrekken van bewoners en ondernemers in een relatief kleinschalig gebied, voelen mensen zich herkend. Er kan gebouwd worden aan structuren die gaan over economie, fysieke omgeving en sociale waarde met de menselijke maat als uitgangspunt. Kunst en cultuur zijn in staat om hier nieuwe vormen van begrip en solidariteit te stimuleren tussen groepen bewoners die zo op het oog weinig met elkaar te maken hebben.
9
OOST-WEST AS
Kijk je naar de plattegrond van Zuid dan valt op dat er van oost naar west een culturele route aan het ontstaan is. Deze route voert langs een aantal vitale kernen die onderling als een lint met elkaar verbonden raken. Bovendien valt de route deels samen met (winkel)straten die vanuit historisch oogpunt altijd al belangrijk waren voor Zuid zoals de Wolphaertsbocht, de Katendrechtse Lagendijk, de Dordtselaan, het Deliplein en de Pretorialaan. Sommige van deze straten waren levendige winkelgebieden met veel detailhandel en ambachtslieden. Op een andere manier keert die bedrijvigheid voorzichtigaan nu weer terug.
10
CREATIVITEIT
11
Oud-Charlois Blijven we nog even in Oud-Charlois dan vinden we een stuk zuidelijker Stichting B.a.d., een kunstenaarscollectief in een oude school. Ze bestaan al meer dan twintig jaar. Naast autonoom kunstenaarsschap ontwikkelen ze nieuwe ideeën over samenleven en samenwerken met bewoners. Door de focus op Zuid kregen ze de kans voorbeelden daarvan te realiseren in de directe omgeving. Er zijn veel meer voorbeelden te noemen van kunstenaarsactiviteiten in OudCharlois die een wisselwerking hebben met bewoners en omgeving. Er wonen en werken meer dan tweehonderd kunstenaars in dit gebied. Dat heeft invloed op de wijk.
In het westen, in het hart van Oud-Charlois, is Galerie Hommes met enige extra ondersteuning van het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid uitgegroeid tot een bloeiende ontmoetingsplek van de buurt. Er zijn niet alleen tentoonstellingen maar ook debatten en groepsbezoeken. Bovendien is de plek onderdeel van diverse atelierroutes. Want inmiddels zijn in Oud-Charlois veel meer kunstenaars en ateliers gevestigd. Ze doen van zich spreken!
"Dat hier kunstenaars neergestreken zijn, vind ik alleen maar prima. Samen proberen we de buurt hier op te kalefateren. De reacties zijn heel positief." Mark Mom dierenwinkel, Wolphaertsbocht
Waar het om gaat is dat via het kunst- en cultuurprogramma onderlinge verbindingen ontstaan, en verbindingen met de sociale, economische en fysieke opgave van Zuid. Mensen opereren in andere, nieuwe netwerken en kunnen daardoor extra kwaliteiten toevoegen. Ze hebben kanalen om mee te praten over hun wijk via debatten en evenementen. Dat doen ze dan ook.
We noemen onder andere Wolfart Projectspaces, A-locatie en Wandschappen. In dit laatste initiatief legt de kunstenaar steeds een verbinding tussen zijn productie en de wijk. Hij zoekt voortdurend wijkbewoners die voor gerenommeerde kunstenaars werk kunnen uitvoeren. Inmiddels heeft Wandschappen zijn activiteiten uitgebreid naar de Gooilandsingel aan de andere kant van Charlois.
"De combinatie van handwerkers en kunstenaars zorgt voor een kruisbestuiving en leidt tot productinnovaties. Ook zien bewoners van Zuid hun werk terug in internationale tijdschriften en tentoonstellingen. Ze zijn trots op hun kennis en kunde." Ivo van den Baar van Wandschappen
12
De A-locatie is een winkelpand op de Wolphaertsbocht dat vijf jaar leeg stond. Een jaar lang organiseerde een kunstenaar van hieruit exposities en ontmoetingen, onder andere met Küf Mold (kunstenaars uit de wijk maakten een werk voor ondernemers en winkeliers in de buurt). Dit alles trok de aandacht. Het pand is nu verhuurd aan een Hindoestaanse ondernemer.
CREATIVITEIT
13
Het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid stond aan de wieg van deze initiatieven als meedenker, het koppelen van netwerken aan elkaar en als motor om een grotere beweging op gang te krijgen.
Tarwewijk
Grenzend aan Oud-Charlois ligt de Tarwewijk. Ook hier wonen en werken veel kunstenaars. Er zijn bovendien veel kleine al of niet creatieve huiskamerbedrijfjes. De Kunstelevator is een organisatie van kunstenaars die zich richt op het zichtbaar maken van kunst in de Tarwewijk. Regelmatig zijn er activiteiten met Tarwewijkbewoners.
14
Vlakbij metrostation Maashaven is Atelier Tarwewijk. Een plek waar een cultureel ondernemer de kwaliteiten van de Tarwewijk laat zien en de plannen toont die voor de wijk bestaan. Door het faciliteren en stimuleren van wijkbewoners, van jong tot oud, zijn hier al vele ontmoetingen binnen de wijk geweest. Bewoners raken steeds meer betrokken bij de ontwikkeling van hun wijk.
CREATIVITEIT
"Ik doe hier dingen die allang gebeuren. Het nieuwe eraan is dat het een reeks van samenhangende impulsen is, over een jarenlange periode, die met elkaar een positieve invloed hebben op de openbare ruimte." Cultureel ondernemer Eric Dullaert
Tegenover Atelier Tarwewijk staat de Creative Factory, gehuisvest in een voormalige graansilo. Het is een bedrijfsverzamelgebouw voor jonge creatievelingen. Zuidzijde ziet het als een opgave om verbinding te leggen tussen de min of meer gearriveerde creatieven in de Creative Factory en de creatieve talenten in de omringende wijken. Door koppeling van activiteiten wordt de beweging beter zichtbaar en raken meer mensen op een hoger niveau betrokken.
15
Katendrecht Deze wijk ondergaat een majeure transformatie. Er is veel nieuwbouw. Het Deliplein is in oude luister hersteld. Daar presenteert Theater Walhalla dagelijks voorstellingen voor jong en oud. Dit theatertje was bedoeld als proef voor de vestiging van een groter theater. Die proef lijkt geslaagd. Het theater zit vrijwel altijd vol. Ook met kinderen uit de wijk.
16
In het prille begin was hier Stichting DSPS actief tussen totaal verloederde straten. Het was een tijd dat Katendrecht nog niet 'ontdekt' was. Het kunsten cultuurprogramma zag mogelijkheden voor een omslag en geloofde als een van de voorlopers samen met DSPS in de kansen van het gebied. Verderop organiseert letterencafé Tjechov & Co literaire ontmoetingen. Restaurantjes en winkels maken het opgeknapte Deliplein weer aantrekkelijk. Langzaam maar zeker komt de loop weer in het gebied.
CREATIVITEIT
Het klimaat op Katendrecht, mede geschapen door het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid, laat zaken tot wasdom komen. Een voorbeeld hiervan is de oprichting door bewoners van CEK (Culturele Energie Katendrecht). Geregeld worden er evenementen georganiseerd waaronder Spektakel op de Kaap met optredens van amateurs en professionals uit de wijk. En al langer bestaat de Volkskeuken Belvédère, waar levensverhalen verteld worden tijdens een maaltijd. Ontstaan naar aanleiding van de grote tentoonstelling De Zuiderlingen.
"Beschouw je de Kop van Zuid met het Luxor theater, Las Palmas en Lantaren/Venster als Broadway, dan kun je Katendrecht zien als offBroadway. In tijden van crisis doet off-Broadway het meestal beter." Industrieel ontwerper en beeldend kunstenaar en bewoner van Katendrecht Jan Konings
Zuidzijde zoekt mogelijkheden om dit soort bewonersinitiatieven te verbreden. Er blijft voorlopig aandacht nodig voor kunst en cultuur op Katendrecht.
17
18
19
Afrikaanderwijk Recht tegenover Katendrecht is de Pretorialaan voorzichtig aan een opmars begonnen. Om de hoek zit club De PLAYER, waar mensen uit het hele land en daarbuiten afkomen op bijzondere en kunstzinnige evenementen. Ook wijkbewoners laten zich regelmatig verbazen in deze club. Wat dieper in de Afrikaanderwijk is Freehouse gevestigd, inmiddels goed geworteld in de omgeving. Freehouse begon eind 2008 een
20
wijkatelier waar vrouwen uit de wijk naaien aan collecties van modeontwerpers. In 2009 volgde een wijkkeuken, waar wijkbewoners cateringopdrachten verzorgen. Deze activiteiten begonnen met financiële steun. Die is nog wel voor een klein deel nodig, maar ongeveer 80% draait zelfstandig. Dat geldt ook voor het vervoersproject in de wijk waar chauffeurs met transportscooters allerlei diensten verrichten.
CREATIVITEIT
"Het verschil met naailes in een buurthuis is dat wij hier samen met elkaar echt aan een collectie werken en andere producten maken. Daarmee kun je iets verdienen. Wij komen uit verschillende culturen, de voertaal hier is Nederlands." Farida, buurtbewoonster en deelneemster Freehouse
Een consultant is nu bezig om deze projecten voor 100% zelfstandig te krijgen, zodat Freehouse ze kan overdragen aan wijkbewoners.
Een vrouw uit de wijk is na de steun van Freehouse zelfstandig coupeuse geworden. Ook een taartenbakster, die begon in de wijkkeuken van Freehouse, heeft zich gevestigd als zelfstandig ondernemer met een eigen winkel in de wijk. Het kunst- en cultuurprogramma geloofde ook heilig in een toekomst voor het Gemaal op Zuid. Dit voormalige restaurant in het hart van de Afrikaanderwijk werd een tijdelijke tentoonstellings-, evenementen- en ontmoetingsruimte.
21
Eiland van Feijenoord
De Oost-West as loopt door naar Feijenoord. Hier zijn creatieve en ambachtelijke ondernemers actief rond de Piekstraat. Zuidzijde ziet het als een taak om ook in dit gebied verbindingen te leggen, netwerken aan elkaar te knopen en als motor te opereren. Dat geldt evenzeer voor de koppeling van Vakwerf Feijenoord aan de jongeren van het Helderheidplein. De groep Helderheid is inmiddels een zeer actieve groep in Feijenoord die met veel activiteiten jonge mensen bereikt en deze motiveert voor nieuwe positieve levenswijzen. Met de ontwikkeling van een mobiele inrichting van het Helderheidplein laat de groep zien dat ruimtelijke ordening ook van binnenuit ontwikkeld kan worden. De groep wil samen met omwonenden zijn verantwoordelijkheid nemen bij het beheer en onderhoud van het Helderheidplein. Zuidzijde spant zich in om de ambities rond dit plein mogelijk te maken en daarmee de jongeren vertrouwen te geven in hun toekomst.
H.E.L.D.E.R.H.E.I.D. is de artiestennaam van de overleden Breyten Muskiet (16.07.1978 07.04.2004), een bekende rapper in Rotterdam en inspirator voor jongeren met diverse culturele en religieuze achtergrond in Rotterdam Zuid. "Samen bouwen aan begrip! Progressie is de realiteit." Groep Helderheid
22
CREATIVITEIT
23
Markt van Morgen De markt op het Afrikaanderplein was jarenlang dé trekker voor bewoners uit de wijde omgeving. Je kon er alles krijgen, vooral op exotisch gebied. De laatste jaren was het aanbod op de markt wat sleets geworden. Te veel marktkooplui verkochten hetzelfde. De kunstenaars achter Freehouse proberen daar samen met Kosmopolis Rotterdam verandering in te brengen. Hierover is al een en ander gezegd bij het stukje over Freehouse (zie oost-west as).
24
"Wij zijn bezig om dingen van binnenuit te veranderen. Door hier voortdurend te zijn, door samen op te trekken met marktlui, ondernemers en bewoners en door de confrontatie met mensen en regelgeving aan te gaan. We vinden deze ruimte als het ware opnieuw met elkaar uit." Kunstenaar Jeanne van Heeswijk van Freehouse
De markt zelf is het toneel van allerlei culturele interventies, met als doel de markt aantrekkelijker maken en gebruiken als podium voor ontmoetingen. Het pimpen van marktkramen door
CREATIVITEIT
kunststudenten, modeshows van modetalenten en modellen uit de wijk, de kleding gemaakt van stoffen van de markt, andere toepassingen van die stoffen in tassen en sjaals, gebak gemaakt van fruit van de markt, regelmatige events, je kunt het zo gek niet bedenken of het gebeurt op de markt. Die is voor dit doel extra open op een aantal zondagen, wanneer het normaal stil is in de wijk. De activiteiten op de markt versterken de nieuwe lokale middenstanders aan de rand van het plein, zoals Lekker op Zuid en de Marokkaanse bakker.
"Ik heb nu een dosis lef nodig om nieuwe stappen te zetten. Kan ik een vaste kracht aannemen? Mag ik een terras openen? Ik zie hier op Zuid en in de Afrikaanderwijk heel veel mogelijkheden. Door de aandacht voor de wijk, komen hier ook andere mensen binnen, zoals kunstenaars en studenten. Leuk!" Bo Trlin, bewoner en ondernemer Lekker op Zuid
Het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid was medefinancier. Door ook mee te denken werd er een grotere samenhang zichtbaar tussen diverse onderdelen.
25
RAAMVERTELLINGEN PENDRECHT De Melissantstraat en de Middelharnisstraat in Pendrecht ondergingen een metamorfose. Twee kleinere portiekflats werden samengevoegd tot één
koopwoning met twee verdiepingen. Door de inspanningen van vele partijen kregen de woningen beeldende kunst mee. Raamkunst, in de hal van het
trappenhuis. Een tweede leven voor verouderde portiekflats en een nieuw thuis voor de doelgroep van bewoners die Rotterdam anders verlaten zouden hebben. Die bewoners wonen er nu dan ook. Ze zijn blij en tevreden met hun nieuwe woning. De kunst is aanvankelijk niet het eerste waar ze over beginnen, maar na enige uitleg lopen
ze er wel warm voor. Het geeft een chique uitstraling aan hun straat, waar elk trappenhuis heel herkenbaar is. Met de officiële en feestelijke opening van de kunstwerken was er veel publiek in de straten. Daardoor is de kunst – en ook de oorspronkelijke geschiedenis van de wijk - bij bewoners veel meer gaan leven. Een bewoner vertelde over zijn waardering over de upgrading van de omgeving. Zonder het te beseffen vertelde hij als het ware het verhaal van de architect en de kunstenaars, maar dan in eigen woorden. In de jaren vijftig werd de wijk Pendrecht ontworpen door Lotte Stam-Beese. In die periode was er veel meer verbondenheid tussen architectuur en beeldende kunst. Het werd voor die tijd een ultramoderne wijk waar bussen vol toeristen naar kwamen kijken als het voorbeeld van het nieuwe bouwen. In de jaren tachtig en negentig raakte Pendrecht in verval. Inmiddels vindt er grootscheepse vernieuwing plaats met veel sloop en nieuwbouw. Door de inspanningen van Woonstad en Van Schagen architecten zijn deze twee straten niet gesloopt maar duurzaam gerenoveerd. Tot in de kleinste details is de oorspronkelijkheid teruggebracht. Het Centrum Beeldende Kunst begeleidde het proces om vijf glaskunstenaars hun raamvertelling te laten realiseren. Dit kunstwerk maakt zichtbaar wat het tweede leven is voor deze vernieuwde flats. Het gedachtegoed van Lotte Stam-Beese kreeg nieuwe inhoud. De kwaliteiten daarvan vonden een nieuwe vertaling, passend bij de huidige tijd. Het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid heeft dit initiatief gesteund omdat het een voorbeeld is van het toevoegen van kwaliteit aan openbare ruimte. Bovendien hebben doorstarters hier hun huis gevonden. Een voorbeeld dat navolging verdient.
26
27
28
OPENBARE RUIMTE
29
BROKEN LIGHT KATENDRECHT kijken. De bewoners koesteren zich in de aandacht die dit grote werk met zich meebracht. Zo was er een bewoonster die vond dat zij het meeste 'recht' had op dit kunstwerk omdat zij als oudste bewoner het langst in de straat woonde. En een hooliganachtige Feyenoordfan, die juist zijn net overleden idool Coen Moulijn had zitten herdenken met Feyenoordvlaggen voor de ramen en al, breidde zijn trots op Coen met vanzelfsprekend gemak uit naar trots op de kunst in de Atjehstraat. Bewoners die zich gekend voelen zijn enorm waardevol voor een positief sociaal klimaat. Kunst stimuleert dat kennen en gekend worden.
Katendrecht is hot en zit in de lift. Vooral rond het Deliplein zijn er veel nieuwe ontwikkelingen. En ook aan de Maaszijde bloeit strakke nieuwbouw. Maar hoe zit het met de straten daar tussenin? Er staan nog steeds oudere woningen die aan de sloophamer zijn ontsnapt. Woningen die ook dreigden te ontsnappen aan de aandacht van beleidsmakers en creatieve geesten. Dat moest anders kunnen. Daarom is voor de Atjehstraat het lichtkunstwerk Broken Light ontworpen, als onderdeel van Deli-light, een groter lichtproject van stichting DSPS in de openbare ruimte voor Katendrecht.
Er zijn heel veel partijen bij betrokken om Broken Light van de grond te krijgen. Het is mede te danken aan de smeerolie van het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid dat dit omvangrijke werk uiteindelijk is gerealiseerd. Broken Light won onlangs de eerste prijs in de categorie Urbane and Landscape Lighting van de prestigieuze Lamp Award 2011 en nog twee andere internationale prijzen.
Deze lichtkunst laat de glorie van vroeger op een nieuwe manier zien. Bewoners zijn trots op dit werk. Hun straat is in het kale daglicht niet veel bijzonders. Maar zodra de schemering invalt en de openbare verlichting aangaat, wordt de Atjehstraat een spannend lichtspel waar je eindeloos naar kunt
30
OPENBARE RUIMTE
31
BEIJERKOPPEN HILLESLUIS Nieuwslezers uit de hele wereld die je 24 uur per dag toespreken met het laatste nieuws. Dat is wat je ziet op drie manshoge ledschermen aan het begin van de Beijerlandselaan. Speciale software zoekt continu naar hoofden van nieuwslezers. Zodra er een reportage of interview begint, zoekt de software naar een andere nieuwslezer elders op aarde. Zo houden de beelden een kalm karakter. Normaal zie je schreeuwerige of flikkerende reclame op een dergelijk scherm. Daar is dit kunstwerk wars van. Het blijft bij nieuwssprekende hoofden. Nieuws, in alle talen van de wereld als een herkenning voor ondernemers op de Beijerlandselaan en bewoners uit de omgeving. De Beijerlandselaan is altijd een belangrijke winkelstraat voor Zuid geweest. Vroeger was het
32
een laan met allure en veel gegoede middenstanders. Het is nog steeds een winkelstraat, maar nu met een internationaal karakter. Dit winkelaanbod sluit aan bij veel wijkbewoners, die ook overal in de wereld hun wortels hebben. De Beijerlandselaan was toe aan een grondige revitalisatie. Als kroon op dit werk is het kunstwerk op de Beijerkoppen - een nieuw gebouwd pand waar de Mediamarkt in is gehuisvest - een prachtig icoon. De Beijerkoppen zijn op 5 juni 2012 onthuld. Het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid is medefinancier en meedenker over de aansluiting tussen dit kunstwerk en de potenties van de Beijerlandselaan als imago-opkrikker voor dit gebied.
OPENBARE RUIMTE
33
Halen en brengen
ICONEN De drie grote kunstwerken op Zuid: Raamvertellingen in Pendrecht, Broken Light op Katendrecht en Beijerkoppen in Hillesluis vormen met elkaar drie iconen van Zuid. Het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid verbond ze met elkaar en vestigde de aandacht op deze iconen. Het zijn belangwekkende impulsen om de openbare ruimte in de lift te zetten en daarmee aandacht
voor bewoners te genereren. Maar wat deze iconen vooral in gang zetten zijn processen waarin bewoners elkaar op een andere manier ontmoeten. Zij spreken over iets gezamenlijks, hebben daardoor andere en nieuwe contacten, die verbindingen op andere niveaus in de hand werken. Spraakmakende kunst, zoals deze drie iconen, brengt dit soort processen op gang.
Het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid fungeerde als een ware kennisgenerator. De bevindingen rond kleinschalige kunst en cultuur zijn waardevol voor alle partijen binnen het Pact. Een woningcorporatie profiteert mee van ontdekkingen, opgedaan tijdens culturele interventies. Voor potentiële werkgevers krijgen bewoners een stem, een gezicht, door het uitgangspunt van de menselijke maat binnen kunst en cultuur. Zo maken we met elkaar een dynamisch en interactief kenniscentrum waar alle partijen aan leveren en uit putten. Zuidzijde gaat dit proces voortzetten, omdat juist dit soort processen van belang blijkt voor een stevig fundament in de wijken.
Tot slot De opsomming van de hier in een notendop beschreven projecten is, we schreven het al eerder, zeker niet volledig. We beschouwen dat als een goed teken. Het betekent dat er veel, véél gebeurt aan culturele interventies op Zuid. Interventies waar bewoners soms eerst een beetje aan moeten snuffelen. Maar al snel voelen zij zich gekend en herkend door de aandacht en de menselijke maat
34
OPENBARE RUIMTE
waarmee de kunst- en cultuurimpulsen gepaard gaan. Zij raken op een andere manier met elkaar in contact door de processen die kunst en cultuur op gang brengen. En hoe langer hoe meer doen zij actief mee om van hun straat, buurt en wijk een betere plek te maken en elkaar beter te begrijpen. En dat is precies waar het allemaal om draait.
35
Beeldverantwoording
4
Piece 5314 / foto Lastplak Collectief Tentoonstelling Roffa 5314 / Museum Rotterdam
5
Modeshow Roffa / foto Bas Czerwinski
6
Coverfoto publicatie Ziet Zuid / foto Uitgeverij Diafragma
7
Kampioensteam korfbal van het Katendrechts Volkshuis, 1943 / Familiealbum Groen, eerder gepubliceerd in Ziet Zuid, foto Uitgeverij Diafragma
8
Gemaal op Zuid / foto Uitgeverij Diafragma
9
Tentoonstelling Ziet Zuid / foto Uitgeverij Diafragma
10-11
Luchtfoto Maashaven, eerder gepubliceerd in Op Zuid, NAi Uitgevers / foto Max Dereta
12
Wolphaertstraat, Oud-Charlois / foto Sanne Donders
13
Porsche in Progress, kunstwerk Driessens & van den Baar / foto Wandschappen
14
Wijkparade Tarwewijk 2010 / foto Maarten Laupman
15
Atelier Tarwewijk / foto Christian van der Kooy
16
Tentoonstelling De Zuiderlingen / foto Bas Czerwinski
17
Theater Walhalla, Katendrecht / foto Bas Czerwinski
18-19
Kunst en Cultuur in Rotterdam Zuid / Transformers i.o.v. Stichting Zuidzijde
Teksten: Marleen de Jong
20
Freehouse Wijkkeuken/ foto Sanne Donders
Samenstelling en beeldredactie: Esther van der Schaaf
21
Freehouse Wijkkeuken bij RAAF / foto Kai Gorgels@RAAF
22-23
Ontwerp Helderheidsplein / foto Stijlgroep, landschap en stedelijke ruimte
24
Markt van Morgen / foto Sanne Donders
25
Markt van Morgen modeshow / foto Sanne Donders
26-27
Raamvertellingen Pendrecht / foto Daria Scagliola & Stijn Brakkee
28-29
Raamvertellingen Pendrecht / foto's Christian van der Kooy
30
Luchtfoto Atjehstraat en Veerlaan 1980 / foto Katendrechtse Bewonersorganisatie Atjehstraat no. 29, 1927 / foto Katendrechtse Bewonersorganisatie
31
Lichtkunstwerk Broken Light, Rudolf Teunissen / foto Studio Hans Wilschut
32
Koninginnedag Beijerlandselaan / foto Perron 14
33
Beijerkoppen / foto Toine Horvers en Paul Cox i.s.m. V2_Lab
34
Kunst en Cultuur in Rotterdam Zuid / Transformers i.o.v. Stichting Zuidzijde / foto Roos Marijn Limburg
Omslag
Wijkkeuken / foto Sanne Donders
Eindredactie: Herman van Wamelen Grafische vormgeving: Anneke Auer Met dank aan de collega's van het Pact op Zuid Copyright @ Stichting Zuidzijde en fotografen Rotterdam, 2012
Stichting Zuidzijde Postbus 51075 3007 GB Rotterdam
