BRAAKLAND BRAAKLAND/Z AAKLAND/ZHEBILDING /ZHEBILDING IMMACULATA
I al van ’s morgensvroeg hangt een sterflucht om en rond het immaculata instituut - iemand die een gasfles heeft laten openstaan geronnen bloed, uit het vleesverwerkende bedrijf op het aanpalende terrein of is het de geur die opstijgt uit de wasserij van het sint-pieterscomplex met behuizing voor bejaarden waar heet gestoomd de witte lakens worden schoongemaakt en dan gesteven, lakens die straks in veelvoud zullen nodig zijn, en die nu vanuit de ventilatiesleuven de weeë lucht van droogkasthitte, ontsmettingsprocedures en detergent verspreiden wie goed kijkt, ziet de klepjes van de sleuven klepperen en de warme lucht die in wolkjes zijn weg naar buiten zoekt het is een heldere, doordeweekse ochtend Niemand had kunnen vermoeden dat het leven van de leerlingen, leerkrachten en opvoedend personeel van de Amerikaanse Columbine High School in het dorpse Littleton in Colorado na die ene dinsdag nooit meer hetzelfde zou zijn. Op 20 april 1999 – het is precies 110 jaar geleden dat Adolf Hitler werd geboren – rijden twee gefrustreerde en door woede verteerde laatstejaarsstudenten de schoolparking op. Gehuld in zwarte lange jassen – zo zag niemand dat ze wapens bij zich hadden - en gepakt en gezakt met ‘materiaal voor de chemieles’ stappen ze de cafetaria binnen. Met de woorden ‘go home, bad things are going to happen’ sturen ze één enkele leerling naar huis. De jongen begrijpt niet wat ze bedoelen, maar vlucht toch weg. Geen mens weet welke plannen een jaar lang beraamd hebben; geen mens merkt dat ze hier en daar zelfgemaakte bommen verstoppen.
1
en zo begint het dan. de middagbel is net gegaan en ik zie vanuit de schoolbieb door het gangraam hoe mijn liefje nadert. enkel al zijn blik is mij genoeg om alert en warm te worden ik kijk op, ik lach hij komt om mij te halen, dat is zeker. het is elf uur eenenvijftig en dan – heb niet gehoord wat er gebeurt, maar er klinkt iets, het is een slag of een klappertjespistool een deur die dichtslaat en de weergalm in de hal. in elk geval: ik zie hem vallen ter hoogte van de gangdeur die wijd open staat valt hij. slaat hij neer tegen de vlakte. een eerste neer. en dan ik het bloed Rachel Scott wordt neergemaaid op een grasveldje voor een van de schoolgebouwen. Het is 11.25 en Eric Harris (18) en Dylan Klebold (17) hebben zopas het vuur op hun medeleerlingen en leerkrachten geopend. Ze stappen de cafetaria binnen. Wekenlang heeft de oudste het bezoekersaantal - maximum 500 bestudeerd.
Nu
worden
vierhonderachtenveertig
leerlingen
opgeschrikt
door
enkele
knallen.
Onmiddellijk slaat de rust om in angst en paniek. Leraar Dave Sanders tracht andere jongens en meisjes ervan te overtuigen niet binnen te stappen in de eetzaal. Zijn snelle, doordachte manier van handelen redt op die manier vele jonge levens; hijzelf wordt twee keer in de rug getroffen en zal kort nadat leerlingen hem tot bij de hulpdiensten brachten, sterven.
Niemand beseft ten volle wat er gebeurt. Terwijl Eric en Dylan zich een weg banen doorheen de schoolbanken, vluchten leerlingen naar buiten. Leerkracht Patty Nielson denkt dat de twee een overval ensceneren voor één of andere schoolvideo. Voor ze de twee kan aanspreken, schiet Eric een raam aan diggelen. ik duik weg, ik hoor het schot en dan de vlaag aan scherven die zich over mij heen werpt, iets heeft mij geraakt in mijn rechterarm en schouder ik kan niet voelen wat, of het glas is, of ... De eerste reddingsteams rijden voorzichtig het schoolplein op. Even worden de killers afgeleid. Patty en haar leerlingen vluchten naar de schoolbieb.
2
het is elf uur tweeënvijftig buiten op de speelplaats ontstaat een chaos. verdwaasde eerstejaars – in alle windrichtingen de speelplaats op, sommigen weg van het gevaar anderen er zonder het te weten recht naartoe. Hulp is onderweg. De man aan de andere kant van de lijn tracht Patty ervan te overtuigen te blijven praten. Dan stormen Eric en Dylan de bieb binnen. we moeten rechtstaan zegt hij rechtstaan ‘All the jocks stand up! We are going to kill every one of you.’ Niemand durft op te staan. Vier leerlingen worden onmiddellijk gedood. Een meisje dat zich onder een van de tafeltjes verstopt had, wordt genadeloos in de nek geschoten. ‘When one of the killers asked her if she believed in God, I heard her say yes and then I heared a shot.’ Een jongen wordt gedood omdat hij zwart is. staat maar allemaal recht , zegt hij of blijft ge liever liggen? mij goed. voor mijn part moogt ge blijven liggen. schieten doe ik toch. De twee schijnen zich te amuseren. ‘This is what always wanted!’ Hoewel Eric in zijn dagboek een lijst had opgesteld met namen van leerlingen die hij uit de weg wilde ruimen, schiet hij nu lukraak mensen neer. Een jongen wordt twee keer in het hoofd getroffen. ‘This is fun!!’ Niemand durft nog te bewegen, leerlingen smeken in leven te mogen blijven. En dan is het over. De killers verlaten de bieb. In enkele minuten tijd maakten ze tien leerlingen af. buiten voor de school troepen intussen al de reddingsdiensten samen ongeruste ouders ook voorbijgangers een perimeter wordt nu ingesteld een safety zone Binnen is niets nog veilig. Leerlingen zien of horen de twee langs verschillende lokalen passeren. Doelloos schieten ze in het rond. In de cafetaria laten ze enkele pipe bombs ontploffen. Today the world ’s going to come to an end. Today’s the day we die. Het is 12.08. Eric en Dylan plegen zelfmoord.
Ondertussen weet iedereen dat er in Littleton geschoten werd. De pers nodigt iedereen die wat kan vertellen uit voor de camera. Leerlingen en leerkrachten getuigen, ouders willen hun kind mee naar hun veilige thuis, Bill Clinton betuigt zijn medeleven, een onderzoek naar het wie en waarom en hoe wordt ingesteld.
3
II Columbine is geen alleenstaand geval1 en is niet typisch Amerikaans. Zo doodden twee jongetjes – 11 en 13 jaar – in 1996 een aantal vriendjes. Ze hadden het brandalarm aangezet, wisten dat de leerlingen naar buiten zouden lopen, verstopten zich in de struiken en schoten in het wilde weg op iedereen die wegvluchtte. Twee jaar later doodde Kipland Kinkel twee medeleerlingen. Voor hij naar school kwam, had hij zijn ouders neergestoken en het huis vol bommen gestopt. De dag ervoor werd hij van school gestuurd omdat hij een mes bij zich had.
(Uit het dagboek van Kipland Kinkel)
Enkele maanden na de aanslag op de school in Littleton steekt een Duitse leerling zijn leerkracht dood. Met enkele vrienden had hij gewed dat hij een misdaad durfde te plegen. Op 26 april 2002 maait een achttienjarige, geschorste knaap uit Erfurt zestien klasgenoten neer. Op 16 januari 2004 wordt één van de leerkrachten van Het Terra College in Den Haag vermoord. Het is 25 oktober 2004 en nog steeds zit iedereen met dezelfde vraag: waarom? Hoe is het mogelijk dat leerlingen aan wapens geraken en die gewetensloos durven te gebruiken?
1
http://en.wikipedia.org/wiki/School_shooting
4
(Uit het dagboek van Kipland Kinkel) ‘Killers start sad and crazy’, schrijft Kipland Kinkel. Killers willen een boodschap duidelijk maken. Heel vaak worden zulke leerlingen om een of andere reden gepest. Hoewel ze vaak opvoorhand signalen geven – ze maken dingen stuk, trekken zich terug, ... of kondigen zelfs hun haast-niet-te-geloven-plannen aan, beseffen de meesten pas op het moment dat het te laat is dat er wat mis was. Het hoeft niet gezegd dat het moeilijk is om de precieze oorzaak - geweld op televisie, videogames, problemen thuis, met vrienden, ..., gepest worden, hardrock, slecht wapenbeleid, ... – te achterhalen. Meer en meer trachten leerkrachten en leerlingen, opvoeders en ouders samen aan te tafel te zitten om na te gaan wat er in hoofden van de jongeren omgaat. Na Columbine verschenen heel wat studies. In haar lezing2 sloeg dr. Helen Smith de nagel op de kop: Finally, a warning: legislators, like physicians, should pay close attention to the Hippocratic first principle. First, do no harm. In truth, we lose far more children to swimming pool accidents, domestic violence, or drunk driving than in school shootings, which are rare but highly publicized events. The past twenty years or so have seen one national school "crisis" after another, producing layer after layer of regulations, laws, and policies all of which persist long after the initial reason for them has gone, and the advocacy groups behind them have moved on. Despite the pressures to "do something" that are generated whenever a tragedy receives national publicity, such regulations often serve to make things worse, by tying the hands of school administrators, and by distancing teachers and sometimes even parents from their primary responsibilities. The best protection against school violence is to be found in caring, hands-on teachers and responsible, involved parents.
2
http://www.violentkids.com/articles/violence_article_6.html
5
III Klasgesprek
q
Wat voel je als je nadenkt over de schoolmoorden? Kun je de killers begrijpen?
q
In haar artikel benadrukt dr. Helen Smith het belang van interactie tussen de leerlingen en de leerkracht. Hoe zit dat bij jou op school? Kan je naar iemand stappen, als je met een probleem zit? Zou je dat ook doen, mocht dat nodig zijn? Heb je voldoende vertrouwen in de leerkrachten of de opvoeders of vertel je je verhaal liever aan een vriend of aan je ouders?
q
Werd je wel eens gepest? Waarom?
q
Heb wel eens iemand gepest? Waarom?
q
...
q
...
Opdrachten
q
Zoek op Internet meer informatie over de school killings.
q
Schrijf een kort krantenartikel over een van de killings.
q
Schrijf een gedicht over de school killings. Duik in de rol van een van de slachtoffers, de daders, de ouders, ...
q
Bekijk (enkele fragmenten uit) Bowling for Columbine van Michael Moore
q
Bekijk (enkele fragementen) uit Elephant van Gus van Sant
q
Lees (een fragment uit) Hé Nostradamus van Dougland Coupland.
q
Wat verwacht je van IMMACULATA?
6
FILM Bowling for Columbine Michael Moore (2002) Bowling for Columbine
0
Regisseur en buitenbeentje Micheal Moore maakte Bowline for Columbine naar aanleiding van de school killings in Littleton en Flint. De Amerikaan wil zijn publiek een spiegel voorhouden en duidelijk maken dat de (Amerikaanse) maatschappij alleen veilig lijkt, maar dat helemaal niet zo is. We leven in een wereld waar wapens als zoete broodjes en zonder al te veel vergunningen over de toonbank gaan – Open bij ons een rekening en wij bieden u met plezier een gun aan. Jaarlijks worden in Amerika meer dan 11.000 mensen neergeschoten, terwijl men in Canada of heel wat Europese landen geen 100 slachtoffers telt. Dat Eric en Dylan – the Columbine killers – naar de wapens grepen zou – in een land waarin gepleit wordt voor wapen in huis – niemand mogen verwonderen. Toch schoof iedereen de schuld op iemand anders af. Het was de televisie die ervoor zorgde dat kinderen zo geweldig werden, of de vele videogames. Rockzanger Marylin Masson werd met de vinger gewezen. De killers luisterden immers naar zijn muziek en dus moest hij wel medeplichtig zijn. Niemand dacht er aan om de schuld bij de Irak-bombarderende president te leggen of besefte dat wapens in huis alles net onveiliger maken.
In Bowling for Columbine gaat Michael Moore – met een flinke dosis lef en een gespeelde naïeviteit – op zoek naar een antwoord op de vraag ‘Are we gunnuts or are we just nuts’. Samen met enkele leerlingen van de Columbine High School, twee probleemjongeren, ouders van vermoorde kinderen, leerkrachten die de shooting overleefden, wapenhandelaar Charles Heston, oudleerling en South Parkmaker Matt Stone, sheriff Davis, ... blikt hij terug op de verschrikkelijke gebeurtenissen. Hij confronteert al zijn gasten met het wapenprobleem en zet op die manier zelfs machtige lui in hun hemd. Gawapend met een 16 mm-camera legt Moore op satirische wijze en beetje bij beetje de waarheid bloot.
1
Fragmenten
q
The Anarchist Cookbook
Twee jongeren uit het stadje Oscada vertellen kort wat over Eric Harris, een van de Columbine killers. Hoewel ze vrij onschuldig lijken, blijkt algauw dat ze zelf ook en ander op hun kerfstok hebben. De ene trok een tijd terug een wapen op school omdat hij een meningsverschil had met een medeleerling. ’I could have been a killer’, geeft hij toe. Zijn vriend staat de tweede op de lijst met namen van leerlingen die in staat
7
zouden kunnen zijn om een aanslag te plegen. Reden: hij kocht The Anarchist Cookbook of anders: een receptenboek om bommen mee te maken en knutselde ooit ‘homemade napalm’ in elkaar.
q
Littleton, a happy town
Sinds de Columbine killings is Littleton een van de bekendste stadjes in Amerika. Nooit zal iemand nog spreken over Littleton zonder te denken aan Eric en Dylan en de vele slachtoffers. Toch is het stadje nog voor wat anders bekend: een van de grootste wapenfabrieken is er gehuisvest, meer dan de helft van de inwoners is dagelijks bezig met de wapenproductie.
q
Vader van een vermoorde leerlingen
Kort na de shootings komen allerlei verzetsgroepen in actie. Ouders en kinderen, leerkrachten en opvoeders zetten zich in tegen de wapenhandel. Moore toont ons de vader van een van de neergemaaide kinderen.
q
Matt Stone, oudleerling en maker van South Park
Stone haalt heel fel uit naar het schoolbeleid. Hij verwijt leerkrachten die hun leerlingen erop wijzen dat wie geen succes heeft tijdens zijn schooltijd, ook later geen succes zal hebben. Wie zijn leerlingen dat aandoet, maakt hen op voorhand al kapot en is medeplichtig aan schoolgeweld.
q
Nultolerantie
Sinds de killings treden heel wat scholen veel kordater op tegen pestgedrag of agressief gedrag. In de eerste maanden na Columbine werden heel wat leerlingen van school gestuurd omdat ze spotten met medeleerlingen of een papieren pistooltje vouwden.
q
Marylin Manson
Eric en Dylan luisteren naar muziek van rockzanger Marylin Manson en dus wordt hij door sommigen aangeduid als een van de oorzaken voor de shooting. Michael Moore bezoekt de zanger en wil weten hoe hij met deze aantijgingen omgaat. Manson heeft slechts één boodschap voor de jongeren: het is hoogtijd dat er naar jullie geluisterd wordt.
q
The Columbine Shooting
Moore tracht aan de hand van echte videobeelden en telefoontjes van leerlingen, ouders en hulpdiensten de sfeer van de shooting opnieuw op te roepen.
8
q
K-Mart
Moore neemt twee van de gewonden van de Columbine shcoting mee naar K-Mart, de winkelketen waar school killers Eric en Dylan hun munitie kochten. Nadat ze aantal keer van het kastje naar de muur gestuurd worden, besluiten ze de grote middelen in te zetten. Samen met de pers trekken Michael en twee gewondgeraakte leerlingen een laatste keer naar de hoofdzetel van de winkel. Ze stellen één vraag: stop de verkoop van munitie voor vuurwapens. Uiteindelijk geeft de directie toe en besluit om binnen de 90 dagen alle kogels uit de rekken te halen.
q
Charles Heston, NRA
Uiteindelijk komt Moore terecht bij de voorzitter van het NRA (National Riffle Association). Hem vraagt hij waarom hij zo kort na de slachtpartij in Littleton een speech kwam houden voor het behoud van wapens. Beseft hij dan niet dat wapens meer gevaar dan bescherming betekenen? Moore lijkt er niet in te slagen om Heston te overtuigen en besluit het hard te spelen. Hij toont hem een foto van een meisje dat kort voordien door een zesjarig klasgenootje werd doodgeschoten. Het jongetje had het wapen bij zijn oom gevonden. Hoewel Heston zich nog tracht te verdedigen door Moore erop te wijzen dat het NRA wapeneducatie organiseert. Uiteindelijk druipt hij toch af. Een zogezegd machtig man wordt in zijn hemd gezet. 2
Opdrachten
q
Wat vind je van de manier waarop Michael Moorde de tragische gebeurtissen in scène brengt? Gaat hij te ver of juist niet?
q
Welke scène raakte je het meest? Waarom?
q
Met welke mening ga je akkoord? Waarom?
q
Je krijgt de kans om zelf een film of een toneelstuk te maken. Hoe pak je het aan? Vanuit welk perspectief ga je werken? Toon je de twee partijen of laat je enkel het verhaal van de daders of de slachtoffers horen? Stel kort een scenario op.
q
3
Schrijf een recensie over film.
Links
q
www.michaelmoore.com
q
www.bowlingforcolumbine.com
9
FILM Elephant Gus Van Van Sant 0
Elephant Net als Michael Moore baseerde regisseur Gus Van Sant zich op de schietpartij op de Columbine Highschool in Littleton. Toch krijgen we iets anders te zien. In tegenstelling tot Moore kiest Van Sant om de toeschouwers een fictief verhaal voor te schotelen. We bevinden ons in Portland (Oregon) en volgen de laatste schooldag van John, Elias, Michelle, Eric, Alex, een lid van een voetbalteam en zijn liefje en drie schoolvriendinnen. Van Sant schetst een beeld van elk van deze leerlinngen en stuurt ze daarna op pad. Elias gaat foto’s nemen, John moet nablijven omdat hij weer eens te laat is, de voetballer en het liefje trekken er even op uit, Michelle krijgt een paar taakjes
in de schoolbib, ... De personages ontmoeten elkaar en zetten hun weg verder. Van Sant laat ons de wereld vanuit verschillende perspectieven zien. Een van die perspectieven is dat van Eric en Alex, twee Hilter – en wapenfanaten. Niets doet ons vermoeden dat de jongens grote plannen hebben. Alex speelt gezwind Beethovens Für Elise en Moonlight, maar de frisse noten slaan echter om hardheid en valsheid. Niets is wat het lijkt met andere woorden. Op de laatste dag van hun leven bereiden de twee een bloedbad voor. Eric en Alex stappen zelfverzekerd hun school binnen, maken zich in een klaslokaaltje klaar en openen op het middaguur het vuur op hun medeleerlingen. This is the day we’re going to die!
Uit de video-opnames die de Columbine killers in de weken voor de slachtpartij maakten, werd duidelijk dat de twee uit waren op eeuwige roem. Eindelijk zou iedereen weten wie ze waren; Dylan meende dat filmregisseurs zouden om hun verhaal vechten om zich vervolgens af te vragen of Tarantino niet de meest geschikte zou zijn. Uiteindelijk was het Gus Van Sant die het aandurfde om de school shooting te verfilmen.
Elephant werd echter geen – zo door Eric en Dylan verhoopte – spektakelvertoning en ook de wereldberoemde acteurs bleven weg. Van Sant praatte met enkele highschoolleerlingen, trachtte zo diep mogelijk in hun gedachten te verzinken en nodigden hen daarna uit om zichzelf te spelen. De film balanceert dus op de grens tussen feit en fictie. Alleen de moorden werden geënsceneerd. De personages bestaan echt, ze zijn het kneusje of de schoolfotograaf en hebben echt een boontje voor de hunk van de voetbalploeg. We krijgen geen zeemzoeterigheid, maar de harde realiteit, ongeloof en ontreddering. Geen eind-goed-al-goed-gedoe, want zo is het ook niet in het hele echte leven.
10
1
Filmopbouw
De film bestaat uit twee grote delen. In het eerste deel laat Van Sant ons kennis maken met de verschillende leerlingen. Elke jongen of meisje wordt minutenlang gevolgd, steeds opnieuw krijgen we het verhaal vanuit een ander perspectief te zien. In het tweede deel krijgen we beelden van de shooting te zien. De ploeg schotelt ons geen Kill Billachtige en spektaculaire slachting voor, maar dwingt ons te kijken naar een koelbloedig afhandelen van het zaakje die de killers al maanden op voorhand gepland hadden.
2
Opdrachten
q
Vergelijk Bowling for Columbine met Elephant. De makers baseerden zich op dezelfde feiten, maar toch krijgen we heel wat anders te zien. Wat vind je beter? Waarom?
q
Hoe gaat Gus Van Sant om met spanning?
q
Je krijgt de kans om zelf een film of een toneelstuk te maken. Hoe pak je het aan? Vanuit welk perspectief ga je werken? Toon je de twee partijen of laat je enkel het verhaal van de daders of de slachtoffers horen? Stel kort een scenario op.
q
3
Schrijf een recensie over de film.
Links
q
www.elephantmovie.com
q
http://www.imdb.com/name/nm0001814/
q
http://www.mk2.com/elephant/intro.html
11
BOEK Hey Nostradamus Douglas Coupland Hey Nostradamus
0
In Hey Nostradamus neemt Douglas Coupland ons mee naar de kantine van een highschool in het rustige Vancouver. Drie jongens slenteren binnen en schieten in koelen bloede een aantal medeleerlingen dood. We krijgen geen lineair verhaal, maar ontmoeten vier mensen die geconfronteerd worden met de gruwelijkheden. Cheryl, bijna 18, zwanger en pas gehuwd in een kapel in Las Vegas wordt door een van de killers afgemaakt. Vanuit de dodenwereld vertelt ze over haar prille leventje, haar geloof en over de gebeurtenissen. Ze is gestorven in de armen van Jason, haar kersverse echtgenoot. In het tweede deel komt hij aan het woord. Het is ondertuss
en elf jaar geleden dat zijn Cheryl stierf en de wonde bloedt nog steeds. Hij
neemt ons mee naar het jaar 1988. Alles komt terug. De school, hun eerste huwelijksnacht, de brieven van haar ouders, ... Drie jaar later – in 2002 – heeft hij een nieuwe vriendin. Ook zij getuigt over hoe de kogelregen ook een stuk van haar leven vernietigde. In het vierde deeltje tenslotte ontmoeten we Rey, de diepgelovige vader van Jason. Hij heeft het nooit kunnen vinden met Cheryl, maar moet nu toegeven dat het eindelijk wel een goed kind was, die echt van zijn zoon hield.
Met Hey Nostradamus wilde de schrijver van Generation X (1991) zijn visie op de schoolmoorden geven. Net als Van Sant levert hij ons geen ophefmakend documentaire, maar oprechte gevoelens van vier slachtoffers. 1
Fragmenten
Alle fragmenten komen uit het eerste deel van het boek. Cheryl getuigt over wat er allemaal gebeurde in de kantine en laat het publiek op die manier kennismaken met al wie daar aanwezig was, gaande van haarvriendinnen en jaargenoten tot de moordenaars en Jason.
q
De afstandelijkheid waarmee ik de moordpartij kan bespreken, ontleen ik aan mijn nieuwe omgeving. De wereld trekt zich van me terug, verliest zijn vermogen om me verdriet te doen. Om te beginnen dit: niemand heeft ook maar een gil geslaakt. Dat is misschien nog wel het vreemdste aan de hele gebeurtenis. We dachten eerst dat er ergens rotjes werden afgestoken. Een vroege halloweengrap. Toen het geknal luider werd, keek iedereen naar de openstaande deuren in de verwachting dat er wat brutale jochies zouden opduiken. En toen kwam die
12
tiendejaars, Mark Weetikveel, naar binnen gestrompeld met een borst die onder de rode en paarse smurrie zat. Slecht gelukte make-up, dachten we, en er werd links en rechts gegrinnikt. Maar toen viel hij als een zoutzak om en sloeg met zijn hoofd op de rand van een bank. Er klonk geschreeuw en we zagen drie elfdejaars binnenkomen, gekleed alsof ze op eendenjacht waren – groene camouflagepakken met uitpuilende zakken en patroongordels. De voorste loste meteen een schot op een bak met tl-buizen aan het plafond. De opgangdraden braken en de lichtbak viel met een plof op een tafel – de nooit zo druk bezette tafel van de fotoclub en de schaakclub. De tweede knul, met een zonnebril en een barret op zijn hoofd, maaide drie negendejaars neer bij de snoepautomaat. Twee jongens en een meisje. Het was een onbesuisd salvo en er spatte een waaier van bloed op de witte bouwblokken van de muur. Een tiental leerlingen zette het op een lopen naar de deuren, maar de schutters (schuttertjes eigenlijk) draaiden zich om en vuurden een regen van hagel of kogels op hen af, of wat het ook is dat in zulke geweren gaat. Twee van de vluchtelingen haalden het en ik hoorden hun voetstappen weergalmen in de gang. Voor de rest van ons was er geen ontsnappen meer aan, dus doken we massaal onder de tafels, als bij zo’n atoombomoefening uit de zestiger jaren. (21-22)3
q
Ik deed in gedachten een rekenspelletje. Driehonderd mensen verdeeld over drie schutters kwam op honderd slachtoffers per schutter. Als ze ons allemaal wilden afmaken, zou dat behoorlijk veel tijd vergen, dus was mijn overlevingskans misschien toch nog niet zo klein als hij eerst geleken had. Maar we lagen wel op een slechte plek – precies in het midden van de zaal, letterlijk en figuurlijk het middelpunt, met navenante betekenis voor het aanzien van wie er zat, zodat eenieder die er zat op de nodige kift en afgunst kon rekenen. En riepen wij dan nog extra irritatie op doordat we Alivers waren? Mm, we waren nagenoeg onzichtbaar op school. Er waren vast wel leerlingen die ons bekrompen en elitair vonden, en menige Aliver was dat eerlijk gezegd ook. Maar ik was het niet. En als ik door het schoolgebouw liep, deed ik dat altijd met een vriendelijke glimlach. Niet omdat ik iedereen te vriend wilde houden, of geen vijanden maken, maar gewoon omdat het een makkelijke manier was om contact te voorkomen. Een vriendelijk glimlachje is als een groen stoplicht – leuk om te krijgen, maar zodra je er voorbij bent, ben je het vergeten. 31-32)
q
Here God, Mocht u zulke bloedbaden organiseren om de mensen aan het denken te zetten, dan lijkt het me toch beter om voortaan iets anders te bedenken. Een moordpartij op een highschool? Jongelui met sesambroodjes en blikjes Orange Crush? Nee, ik kan eigenlijk niet geloven dat U zoiets op touwen zou zetten. Een bloedbad op een highschool kan alleen maar op Uw afwezigheid wijzen – dat U er om een of andere reden voor koos om even niet in die kantine te zijn. Anders gezegd: dat U ons in de steek heeft gelaten. Cheryl, dat leuke meisje dat als laatste werd doodgeschoten, had al iets van die strekking op haar schoolschrift geschreven, hè? ‘God is nergens.’ Wie weet, misschien had ze nog gelijk ook.
3
Dougland Coupland, Hé Nostradalus. Meulehoff, 2003
13
(32)
q
Ik hoopte dat de kapotte ruiten en het sproeiende water de drie jongens zouden afleiden, maar nee. In plaats daarvan begonnen ze onderling ruzie te maken. Mitchell verweet Jeremy dat hij munitie had verspild die bedoeld was om ‘die arrogante klootzakken af te maken voor wie je niet meetelt als je geen sweater met een nummer draagt’. Hij zette zijn woorden kracht bij door het vuur te openen op een kluwen jongens aan de andere kant van de zaal – jongerejaars, dacht ik, al wist ik het niet zeker, omdat de tafels en de stoelen mijn zicht belemmerden. Om dezelfde reden kon ik niet zien of het woeste kogelregen was of een welgemikt salvo, maar ik zag o zo duidelijk dat zich enkele dikke stralen bloed met het neerplenzende water mengden en in een rode vloed naar de snoepautomaat kropen. De apparaten maakten een knetterend geluid en sprongen op zwart. Uit het groepje jongetjes steeg gegil op, nog wat gekreun en toen stilte. Mitchell schreeuwde ze toe: ‘O, zijn we allemaal dood? We weten heus wel dat de meesten van jullie niet eens geraakt zijn! Hé, Duncan, zullen we even kijken wie hier komedie ligt tespelen?’ ‘Ik weet het niet ... Ik zou dit leuker vinden als Jeremy ook een beetje zijn best ging doen.’ Ze draaiden zich allebei naar Jeremy, de zwijgzaamste van de drie. ‘Wat is er?’ vroeg Mitchell. ‘Krijg je soms medelijden? Goh, dat zou de Buiteneetclub wel geil vinden, hoor, een moordenaar met een klein hartje.’ ‘Moet jij nodig zeggen,’ zei Jeremy. ‘Hoe komt het dat jij nog niemand geraakt hebt? Volgens mijn schoot je net op de ramen omdat je die tenminste niet kon missen.’ Mitchell werd steeds bozer. ‘Weet je, ik geloof fat jij er écht onderuit wilt. Wel beetje laat, hoor.’ ‘En al zou ik dat willen, wat dan nog?’ ‘Let op,’ zei Mitchell. Hij legde aan en schoot een jongen dood die Clay heeette en een locker had in hetzelfde blok als ik. ‘Zie je? Ik schiet raak en ik vind het nog leuk ook. En als je zo lullig blijft doen, ben jij de volgende.’ ‘Ik nok ermee.’ ‘Nee, Jeremy daar is het te laat voor. hé, Dincan, wat voor score heeft Jeremy?’ Duncan ging de voorbije minuten na... ‘Vier zeker raak en vijf twijfelgevalletjes.’ Mitchell keek weer naar Jeremy. ‘Zo! En daar denk jij nog mee weg te komen?’ ‘Kan me niet schelen. Ik nok ermee.’ ‘Ah, ik begrijp het al,’ zei Mitchell. ‘Het Hitler-in-de-bunkerscenario...’ ‘Noem het maar wat je wilt’ Jeremy liet zijn geweer vallen. ‘Het is weer tijd voor een executie,’ zei Mitchel. (43-45)
q
Mitchell schoot op Jason, en miste, en er vloog iets door de lucht wat op een bonk grijze boetseerklei leek. Het raakte Mitchell tegen zijn slaap. Zo hard dat ik zijn schedel zag indeuken. Op dat moment tilden de jongens van de fotoclub hun tafel omhoog en gebruikten hem als schild terwijl ze op Duncan Boyle afstormden, de laatste overgebleven moordenaar. Ik zag dat
14
er papieren zakken en koekjes op het tafelblad bleven zitten, vastgekleefd in een plas bloed. Ze dreven Duncan met een smak tegen de ruwe bouwblokken van de muur. Ik zag zijn geweer op de grond vallen en ik zag hoe de jongens van de fotoclub de omgekeerde tafel op de liggende Duncan drukten, erop stapten en op en neer begonnen te springen. Alsof ze hem wilden uitpersen. Ze joelden en krijsten erbij en er kwamen andere leerlingen onder andere tafels vandaan die met hen mee begonnen te springen, en de tafel werd een executietoestel voor al die kinderen, jongens en meisjes, die een kwartier daarvoor nog rustig hun boterham met pindakaas en hun sinaasappel hadden gegeten. Wilden werden het, moordzuchtig en onvermoeibaar. Duncans bloed sijpelde onder tafelblad vandaan. Lauren riep iets en Jason kwam naar onze tafel toe gerend en rukte hem weg zoals een tornado een dak wegrukt. Ik zag dat hij iets tegen me zei, maar mijn gehoor was weg. Hij knielde bij me neer en probeerde me overeind te tillen, maar mijn nek was slap en gevoelloos, en het enige wat ik kon zien waren de leerlingen in de kantine, kinderen die andere kinderen vermorzelden. En toen was het voorbij. (48-49) 2
Opdrachten q
Coupland levert ons geen normale getuigenis af. Cheryl vertelt haar verhaal, maar is eigenlijk al gestorven. Welke sfeer tracht de auteur hier op te roepen? Welke gevoel krijg je bij het lezen van de verschillende fragmenten?
3
q
Hoe gaat Coupland om spanning?
q
Vergelijk Hey Nostradamus met Bowling for Columbine en Elephant.
q
Denk zelf aan een bepaalde situatie en beschrijf die vanuit verschillende perspectieven.
Links
q
www.heynostradamus.com
q
www.meulenhoff.nl
q
www.coupland.com
15
IV 1
Wie/wat/Braakland/ZheBilding ?
Braakland/ZheBilding is een van de jongste professioneel erkende theater-gezelschappen in Vlaanderen. Theatermakers Stijn Devillé & Adriaan Van Aken, dramaturge Els Theunis en muzikant Geert Waegeman vormen op dit moment zowat de artistieke kern van de groep. Braakland/ZheBilding wil een hedendaags artistiek en maatschappelijk relevant theater maken en gaat daarbij op zoek naar kruisbestuivingen met andere kunstenaars en disciplines. Theatermakers Sara Vertongen, Ivan Vrambout, Dirk Buyse, Kris Cuppens, Lévi Steenveld, muzikanten als Gerrit Valckenaers of Paul Van Nevel, beeldend kunstenaars Raymond Allaerts, Inge Kerfs of duizendpoot Bernard Van Eeghem, videasten ook, allen duiken regelmatig op.
Zachtjesaan vormt zich zo een equipe, een groep die niet is opgebouwd rond spelers, maar rond makers in de brede zin van het woord. De voorstellingen gaan vaak over gewetensnood, over de vraag naar schuld en boete, het afbrokkelen van het gelijk en het verglijden van alle zekerheden. Mensen die de trappers kwijtraken, mensen in een veranderende wereld, persoonlijke geschiedenissen tegen historische achtergronden. Dat schijnt een terugkerend thema te zijn in ons werk. Zo proberen we een parcours bijeen te lopen. Niet zozeer het vertolken van regulier repertoire als wel de zoektocht naar een eigen schriftuur staat daarbij voorop.
2
Producties Wil je meer weten over een van de productie van de vorige seizoenen: bel ons, schrijf ons of neem een kijkje op onze webstek! We helpen je graag verder! www.inbreek.be q
2001-2002
▫
La dissection d’un home armé
▫
Schimmen
▫
Het Konijn van Tante Germaine
▫
Het Ei van Firmin
16
▫
q
Vertigo
2002-2003
▫
Stella Outback
▫
Kaspar
▫
Kasper Kasperken (kinderversie van Kaspar)
▫
Alles in het Klein (Nacht in Nijinski, Het zou schoon zijn als ik niets zou vergeten, Une petite histoire, Ex-Revolutionair & Over naar jou)
q
q
▫
The Sound of Jekyl & Hyde
▫
La dissection d’un homme armé (reprise)
2003-2004
▫
Over naar jou/Weer over naar jou
▫
Lev
▫
Alles in het Klein # 2 (Holosofie)
2004-2005
▫
Immaculata (zie verder)
▫
De Vreemdeling
Een jonge man in de Franse kolonie Algerije begraaft zijn moeder en begaat niet veel later een moord op een Arabier. Het zijn dingen die voor Meursault zelf niet of nauwelijks verband met elkaar houden, maar die in de ogen van de publieke opinie en de rechters wel degelijk samenhang vertonen. Vooral zijn vermeende gevoelloosheid bij de begrafenis van zijn moeder wordt hem kwalijk genomen. Meursault wordt ter dood veroordeeld. Het tekent de jongeman dat hij in de laatste nacht voor zijn executie vasthoudt aan zijn visie op wat er is gebeurd. Aan zijn waarheid. Aan hoe hij het heeft beleefd, gezien, gevoeld, ervaren.
De Vreemdeling wordt een bewerking van Camus’ L’Etranger. woe 16 maart 2005 - 20.15 vrij 18 maart 2005 - 20.00 za 19 maart 2005 - 20.00 ma 21 maart 2005 - 14.00 di 12 april 2005 - 12.40 za 16 april 2005 - 20.30 vrij 29 april 2005 - 20.30 di 3 mei 2005 - 13.30
De Kruisboog, Tienen (016/ 81 28 07) - try-out Wagehuys, Leuven (016/22 21 13) - première Wagehuys, Leuven (016/22 21 13) Wagehuys, Leuven (016/22 21 13) PSK, Brussel ( 02/507 85 11) ccBe, Berchem (03/286 88 25) De Werf, Brugge (050/33 05 29) de doos, Hasselt – (011/22 99 31) de doos, Hasselt – (011/22 99 31)
17
di 3 mei 2005 – 20.00
▫
Lev
Moskou 1922. De jonge muzikant en uitvinder Lev Theremin demonstreert in het Kremlin een revolutionair instrument voor Lenin: de etherfoon. Het geheimzinnige ding zendt elektroakoestische stralen uit, die Lev beïnvloedt met zijn handen. Zo speelt hij muziek. Zwaar onder de indruk stuurt Lenin de jonge Lev op een wereldwijde promotour en geeft hem daarbij de opdracht te infiltreren in Amerikaanse wetenschappelijke kringen. Maar op bevel van Stalin wordt Lev een tijdje later gekidnapt door de KGB en naar Siberische kampen gestuurd…
Lev is een waanzinnige, spannende en muzikale roadmovie-op-toneel en werd het afgelopen seizoen overal op laaiend enthousiaste reacties ontvangen.
met: Dirk Buyse (vertolking), Rudy Trouvé & Geert Waegeman (live muziek) – tekst & regie: Stijn Devillé do 20 januari 2005 – 20.00 vrij 21 januari 2005 - 20.00 za 22 januari 2005 - 20.00 do 3 februari 2005 – 20.00 do 17 februari 2005 - 20.00 vrij 18 februari 2005 - 20.00 za 19 februari 2005 - 20.00 di 1 maart 2005 - 15.00 woe 2 maart 2005 - 14.00 woe 9 maart 2005 - 20.00 di 10 mei 2005 - 20.15 zo 19 juni 2005 – 20.00
Plaza Futura Eindhoven (0031 40 29 46 848) Brakke Grond Amsterdam (0031 20 62 66 866) Brakke Grond Amsterdam (0031 20 62 66 866) Klara Textuur – live-opname (016/226 345) Kulturamafestival, Molens Van Orshoven (016/226 345) Kulturamafestival, Molens Van Orshoven (016/226 345) Kulturamafestival, Molens Van Orshoven (016/226 345) MIM Brussel (02/545 01 30) MIM Brussel (02/545 01 30) Aula Q Brussel (02/629 23 25) De Kruisboog, Tienen (016/ 81 28 07) Rotterdam festival
18
V
Went to school and I was very nervous – no one knew me, no one knew me... Hello teacher, tell me what’s my lesson – look right through me, look right through me...
And I find it kind of funny, I find it kind of sad. The dreams in which I’m dying are the best I’ve ever had. I find it hard to tell you I find it hard to take When people run in circles It's a very, very mad world. (Gary Jules, Mad world)
overal waar ik kijk overal waar ik kom gaan de mensen maar door en door en door en ik woon dus in die wijk hier en soms heb ik echt enorm veel goesting om zowat alle bewoners hier van kant te maken (Immaculata)
19
Immaculata
1
Het is een frisse, heerlijke lentenacht en Bernt en Lotte hebben hem samen doorgebracht, buiten in de wijk. Franky heeft erop staan kijken. Een ander meisje, zonder naam, is ook nog wakker en beklaagt zich alvast de tong die ze draaide met de jongen die enkele uren later ook haar leven niet zal sparen.
In een pijnlijk normale middelbare school, ergens in een vlaamse stad, halen twee leerlingen tijdens de middagpauze zwaar geschut uit hun rugzakken en richten in de schoolbieb een bloedbad aan. Leraars en leerlingen van het Immaculata Instituut worden onverbiddelijk neergemaaid. Ergens aan een raam hangt de boodschap “help ons” en “hier bloedt iemand dood”. Het is een zonnige, doordeweekse ochtend.
2
Hoe?
In tegenstelling tot onder meer Michael Moore en Gust van Sant hebben regisseur Stijn Devillé en Adriaan Van Aken
het niet enkel over de Columbine killings, maar herwerkten ze pakken materiaal over
verschillende school killings. Ze bezochten talrijke websites, namen heel wat fictie (denk maar aan Hé Nostradamus) en non-fictie door en schreven aan de hand hiervan een theatertekst voor vier acteurs. Bovendien zorgen twee rockmuzikanten voor live muziek. Immaculata volgt het relaas van vier jongeren tijdens de laatste nacht (en ochtend) van hun leven. Ze hebben het over jong geluk. Of ongeluk. Over blijde verwachtingen. Of het gebrek eraan. Maar op de achtergrond van alles wat ze zeggen, klinken steevast reeds de naderende voetstappen van hun enkele medeleerlingen, gewapend en al op weg, om aan al dat jong geluk, aan al die blijde verwondering over dit leven, abrupt een einde te komen maken
3
Wie?
q
Tekst en regie
Stijn Devillé & Adriaan Van Aken
q
Dramaturgie
Els Theunis
q
Spel
Janne Desmet, Joeri Cnapelinckx, Kristof Van Perre & Sara Vertongen
q
4
Live-muziek
Yuri Van Uffelen & Ephraïm
Opdrachten
q
Vóór de voorstelling
▫
Welke functie heeft theater? Is theater louter vermaak of heeft het ook eeN maatschappelijkkritische functie?
20
▫
Welk soort theater brengt Braakland/ZheBilding? Bezoek even de website www.inbreek.be.
▫
Hoe zou jij een theaterstuk maken over de school killings? Welke boodschap wil jij aan je publiek meegeven?
q
Na de voorstelling
▫
Welke thema’s werd in Immaculata behandeld? Hoe werden ze op scène gebracht?
▫
Welke scène heeft je geraakt? Waarom? Welk gevoel houd je over na Immaculata?
▫
Bevatte Immaculata een dieperliggende boodschap? Wat was die boodschap? Ga je ermee akkoord?
▫
Hoe interpreteer jij de laatste scène?
▫
Kun je Eric begrijpen?
▫
Schrijf zelf een dialoog tussen Lotte en Eric of Frankie en Lotte of het meisje zonder naam en Franky of ... en voer het op in de klas.
▫
Schrijf een recensie en stuur die op naar Braakland/ZheBilding. Wij lezen je werk met veel plezier.
▫
...
21
Theatergezelschap Braakland/TzeBilding Brusselsestraat 63 3000 Leuven 016226345 www.inbreek.be
[email protected]
22
