ZE 400 MEDISCHE BEELDVORMING

2014-2015 Az Damiaan Thierry Claeys Cel begeleiding en retentie

ZE 400 MEDISCHE BEELDVORMING

INTRODUCTIEBROCHURE STUDENTEN VERPLEEGKUNDE

Beste student

Van harte welkom op de dienst Medische Beeldvorming. Deze introductiebrochure is een hulpmiddel om je snel wegwijs te maken op onze dienst, je stage zo vlot mogelijk te laten verlopen en tevens om een optimale service te verlenen aan de patiënten die ook op onze afdeling centraal staan.

ALGEMENE GEGEVENS HOOFDVERPLEEGKUNDIGE David De Cleer [email protected]
059 41 6056

DIENSTHOOFD Dr. P. Van Wettere

ARTSEN • • • • • • • •

Dr. A. Broeders Dr. B. Claikens Dr. A. Favril Dr. G. Heirwegh Dr. G. Jackers Dr. S. Legrand Dr. W. Roelandt Dr. P. Van Wettere

ONDERZOEKEN Röntgenstralen (röntgentoestellen + CT-scan) Röntgenstralen zijn elektromagnetische straling met een bepaalde golflengte en frequentie, die zich naar alle richtingen uitbreiden. De röntgenstralen situeren zich aan het uiteinde van het bekende spectrum van de elektromagnetische straling. We dringen er zeer sterk op aan een elementaire kennis te hebben over de fysische eigenschappen van röntgenstralen. Dit is waarschijnlijk al gezien op school. Kijk dit zeker eens na. Ook op dienst is er voldoende informatie beschikbaar. Vraag er naar. NMR (Nucleaire Magnetische Resonantie) Nucleaire Magnetische Resonantie, ook wel afgekort als MR, MRI of KST, is een relatief nieuwe beeldvormingtechniek waarbij de scanner bestaat uit een krachtige magneet waarin radiogolven gestuurd worden. Op een zeer veilige manier kunnen hierdoor alle inwendige organen en bloedvaten in het licht gesteld worden. De medische toepassingen zijn zeer uitgebreid en vaak met spectaculaire resultaten. Bovendien is het onderzoek niet invasief en ongevaarlijk (geen RX-stralen). Toch zijn er specifieke contra-indicaties waarbij het onderzoek niet mag plaatsvinden. DSA (angiografie, arteriografie) Bij een DSA (Digitale Subtractie Angiografie), ook angiografie genoemd, wordt er contraststof ingespoten in de slagaders zodat deze bloedvaten zichtbaar worden op de röntgenopnames. De meeste van deze invasieve onderzoeken worden vervangen door CT-angiografie of NMR-angiografie, die niet invasief zijn en toch goede resultaten opleveren.

TEAM Het personeel bestaat uit een verpleegequipe (Verpleegkundigen, Technologen Medische Beeldvorming en Medische Beeldvormers), afdelingsassistenten en een medisch secretariaat.

STAGEMENTOREN Bernard De Lee, Ernst Dierckx en Bart Maelbrancke als verpleegkundigen. Heleen Van Meenen en Loes Vandeputte als Technologen Medische Beeldvorming.

LOCATIE De afdeling Medische Beeldvorming ligt op het gelijkvloers in blok 4 (ZE400) en ligt naast de dienst spoedgevallen. De onderzoeken gebeuren zowel bij ambulante patiënten, als bij patiënten die in het ziekenhuis verblijven. Er is een grote patiëntenflow waarbij de stroming van de ambulante en de opgenomen patiënten zowel architectonisch als organistatorisch gescheiden zijn.

VEILIGHEID EN BESCHERMING Röntgenstralen zijn ioniserende stralen en houden een potentieel risico in. Op onze afdeling zijn alle wettelijke veiligheids- en beschermingsvoorzieningen aanwezig. Volg stipt de raadgevingen van het personeel op i.v.m. beschermende kledij, plaats, dosismeter ... tijdens het onderzoek. De dosismeter is verplicht te dragen op de dienst. Als student ontvang je deze dosismeter op je eerste stagedag van de begeleidingverpleegkundigen. Vraag naar deze dosismeter bij aanvang van je stage. Deze introductiebrochure moet gelezen worden vooraleer te starten met je stage. We vragen je dit te bevestigen door je naam te vermelden en te tekenen op een lijst bij de hoofdverpleegkundige.

DAGINDELING, ORGANISATIE VAN DE DIENST Diensturen 1) Werkdagen: a. dagdienst: 08.30 tot 12.30 uur 14.00 tot 17.30 uur b. vroegdienst: 06.45 tot 12.00 uur 12.30 tot 14.45 uur c. laatdienst: 13.15 tot 17.00 uur 17.30 tot 21.15 uur d. nachtdienst: 21.15 tot 06.45 uur 2) Weekends: Op zaterdag zijn er NMR-onderzoeken op afspraak (07.30 uur – 20.30 uur) en zijn er permanent 3 verpleegkundigen, volgens wisselende shiften, aanwezig op de dienst om alle dringende onderzoeken uit te voeren. Op zondag zijn er, volgens wisselende shiften, 3 verpleegkundigen op de dienst om alle dringende onderzoeken te garanderen. Er worden geen studenten ingezet tijdens de weekends, ook niet op vraag van de student.

Organisatie en dagindeling Iedere patiënt wordt eerst administratief ingeschreven aan de receptie van de dienst Medische Beeldvorming. Daar worden de aanvragen toegewezen aan een bepaalde modaliteit. Voor de binnenliggende patiënten houdt men rekening met de graad van dringendheid en afspraken. De ambulante patiënten kunnen enkel voor CT, NMR, mammografie en BDM een afspraak krijgen. Alle andere ambulante onderzoeken worden zonder afspraak uitgevoerd. Op onze afdeling krijgt ieder personeelslid een specifieke taak of röntgenzaal toegewezen. Ook de stagiair krijgt een röntgenzaal toegewezen. D.m.v. een beurtrol tijdens je stageperiode komen alle röntgenzalen aan de beurt. De lijst met de taakverdeling ligt vast volgens het maandrooster. Eventuele aanpassingen kunnen gebeuren i.f.v. eventuele afwezigheid van een medewerker. De student dient voor de aanvang van zijn stage contact op te nemen met de hoofdverpleegkundige om een werkrooster te bespreken. Een student staat nooit alleen in een onderzoekszaal en krijgt nooit de eindverantwoordelijkheid. Het bespreken van het werkrooster is enkel i.f.v. de stagedoelstelling die de student stelt. Solidariteit en wederzijdse samenwerking zijn van groot belang op de dienst.

VOORKOMENDE PATHOLOGIE/PATIENTENPOPULATIE/TERMINOLOGIE Medische Beeldvorming is een medisch-technische dienst die nauw samenwerkt met zowel alle zorgeenheden binnen het AZ Damiaan als bepaalde diensten buiten het AZ Damiaan. Daarom zijn de voorkomende pathologie, patiëntenpopulatie en terminologie zeer uitgebreid. Specifieke terminologie vind je terug in de procedureboeken.

VERWACHTINGEN VANUIT DE DIENST MBV NAAR DE STUDENT TOE Infomap voor studenten AZ Damiaan Oostende Deze map moet vooraf gelezen zijn. De hierin vermelde verwachtingen (rubriek 8) zijn ook van toepassing op onze afdeling!

Medische Beeldvorming is geen ‘gewone’ dienst • Elke zaal is verdeeld in een onderzoeksruimte en een bedieningsruimte. Betreed nooit zonder beschermende kledij de onderzoeksruimte tijdens scopie of röntgenopname en volg steeds de raadgevingen van de dokters en personeelsleden op. • Een dienst MBV is ten opzichte van andere diensten in een ziekenhuis zeer technisch. Voor de patiënt is het onderzoek slechts een deel van wat hem bezighoudt, wanneer hij op onze dienst komt. Allerlei vragen spelen door zijn hoofd: zal het pijn doen, zal ik me moeten uitkleden, waarom moest ik nuchter blijven, hoelang zal het duren, … enz. Het technisch aspect is dus zeker niet het enige waar aandacht moet aan gegeven worden, dit zowel voor de student als voor het personeel. Een patiënt mag dus niet als ‘een onderzoek van …’ behandeld worden. Een empatische benadering van de patiënt blijft zonder uitzondering een belangrijke competentie van zowel de verpleegkundigen als van de studenten.

Theorie vooraf inzien Een goede kennis van de anatomie is een noodzaak voor een stage op onze dienst. Elke student is zelf verantwoordelijk voor een opfrissing van de anatomie voor men aan de stage begint. Op iedere zaal is een procedureboek aanwezig waarin alle onderzoeken, specifiek voor die bepaalde zaal, beschreven staan. Hierin is zowel de voorbereiding, als de uitvoering en de nazorg bij ieder onderzoek beschreven. Een correcte uitvoering van verpleegtechnische handelingen is eveneens een vereiste. Gezien er veel kritische patiënten een onderzoek op onze dienst ondergaan is een goede kennis van Basic Life Support een vereiste.

Specifieke verwachtingen op de dienst Medische Beeldvorming • • • • •

• • •

Een röntgenopname op een juiste manier kunnen bekijken, d.w.z. wat is rechts - links, boven - onder. De grote anatomische structuren (hersenen, longen, lever, wervelzuil, …) kunnen herkennen/aantonen op een CT-opname. Kennis inzake de stralingshygiëne en de concrete toepassing ervan. Kennis in verband met contraststoffen (risicogroep, bijwerkingen, behandeling). Hoe handelen bij de verschillende soorten van allergische reactie. De patiënten op een correcte manier informeren en geruststellen in verband met het radiologisch onderzoek van toepassing, deze informatie blijft nuttig op de volgende stageplaatsen en zelfs in het latere beroepsleven. Vlotte samenwerking met het team van personeelsleden op de dienst, vnl. inzake nazorg, informatieverlening aan de patiënt. Leren gebruik maken van een procedureboek. De basisprincipes toepassen bij een medisch - technisch onderzoek vb. positionering van de patiënt bij een RX van de thorax (face, profiel).

AANBOD LEERMOMENTEN Team Door een beurtrol worden zoveel mogelijk onderzoeken bijgewoond, daarbij wordt gestreefd dat je niet enkel als ‘toeschouwer’ maar als een volwaardig teamlid functioneert. De personeelsleden bieden je dan ook de kans om actief deel te nemen.

Vaardigheden De totaalzorg van een onderzoek samen met het team realiseren. We denken aan volgende vaardigheden: • Werken met het procedureboek (in te kijken vóór het begin van een onderzoek). • Patiënten telefonisch oproepen vanuit het ziekenhuis (naam van de patiënt, welk onderzoek, welke wachtzaal). • Patiënt op een tactvolle manier afhalen uit de wachtzaal: 1. de angst leren onderkennen (onwetendheid, schrik voor pijn, …) 2. in een paar woorden uitleggen welk onderzoek ze krijgen; meer uitleg geven onder toezicht of hulp inroepen 3. uitleggen aan de patiënt wat er moet uitgekleed worden, aanbieden van een hemdje, indien nodig helpen bij het uit -en aankleden van de patiënt. • Tijdens het onderzoek leren praten met de patiënt (geruststellen, bemoedigen, …). • Letten op het comfort van de patiënt (hoofdkussen, in bed - rolstoel helpen, …). • Kinderen leren opvangen, geruststellen. • Bij contrasttoediening: 1. navragen of de patiënt tot een risicogroep behoort; 2. onderkennen van de nevenverschijnselen. • Een perfusie klaarmaken. • Nazorg naar patiënt en administratie.

Verloop stage volgens opleiding: In bijlage kunt u de een overzicht van de stageplanning vinden. Elke opleiding wordt door ons anders ingepland. Op dit moment is er een planning voorzien voor volgende studenten: • Nederlandse studenten MBRT • HUB studenten TMBV • Studenten verpleegkunde (Bachelor en gediplomeerde studenten hebben zelfde plan, wel andere invulling van stagedoelstellingen) • Kijkstage secundair onderwijs Per stageplan kun je de specifieke verwachtingen en doelstellingen vinden.

VARIA Stageverslag Voor het stageverslag mag je steeds de verslagen van het onderzoek inkijken of overnemen. Er wordt wel aandacht gevraagd voor het beroepsgeheim, d.w.z. geen protocols met de naam van de patiënt, geneesheer of hoofding van het ziekenhuis in het verslag. Indien de student foto’s of CT/NMR beelden nodig heeft voor het stageverslag dient hij deze te vragen aan de hoofdverpleegkundige, die deze dan anoniem uit het PACS haalt.

Na de stage Graag kregen we van de student een respons van hoe de stage verlopen is. Uw mening en ervaring is van belang. Waar we kunnen, sturen we graag bij.

BESLUIT Een dienst Medische Beeldvorming wordt soms verkeerdelijk gezien als een louter technische dienst, waar geen plaats is voor verpleegtechnieken, procedures of een empatische benadering van de patiënt. De evolutie in de medische beeldvorming gaat echter razend snel. De afdeling Medische Beeldvorming beschikt over de nieuwste toestellen op de markt en heeft enkele primeurs op het vlak van medische beeldvorming op de afdeling aanwezig. Naast de ultramoderne apparatuur heeft de afdeling een uitstraling naar buiten toe, die belangrijk is voor zowel het ziekenhuis als de afdeling zelf.

AANDACHT VEILIGHEID EN BEPERKEN RISICO’S Risicogroep Personeel Verplegend personeel, Technologen MBV, afd. assistenten; onderhoudspersoneel

Aard van risico

Kans op blootstelling aan: agressie, Elektromagnetische ioniserende straling, bloed en lichaamsvocht, naalden, punctiemateriaal

Preventiemaatregelen

Niet toegelaten

Inschatten van het risico door informatie.

Zwangere studenten

Bij bekend risico wordt student niet alleen gelaten. Geneeskundig attest kunnen voorleggen dat hij/zij voldoet.

Heb je vragen of suggesties m.b.t. deze introductiebrochure, aarzel dan niet contact te nemen met de cel begeleiding en retentie van Az Damiaan [email protected]

Bijlage: Nederland (MBRT = 20 weken) i. Doelstellingen: 1. werking van de dienst (week 1) a. patiëntenflow b. voorschriftenflow c. VANAS d. Systeem beddenwacht e. Identificatie operator f. Mentoren op de dienst RX g. Stralingsbescherming (personeel en patiënten)!! h. Planning zalen: − Zaal 3 en 4 (1dag) − Zaal 2 (1 dag) − CT (1/2dag) − NMR (1/2 dag) − Beddenwacht en zaal 1 (1 dag) − Nucleaire geneeskunde (Facultatief 1dag) 2. klein bot (week 2 – 5): a. hoofdkracht ligt op zaal 3 b. zelfstandig uitvoeren en specifieke aandachtspunten bij: − hand − pols − scaphoïd − vinger − elleboog − voorarm − enkel − enkel stress (indien mogelijk) − voet − teen − onderbeen − voet belast − thorax 3. Nucleaire geneeskunde (week 6) a. Stralingsbescherming b. Veiligheidsmaatregelen op dienst NG 4. Groot bot (week 7 – 10) a. Hoofdkracht ligt op zaal 4 b. Zelfstandig uitvoeren en specifieke aandachtspunten bij: − Thorax − Schedel − Wervelzuil (CWZ, DWZ, LWZ) − Sacrum − Bekken

− Abdomen − Full spine − Full leg − Ribben − Clavicula − Sternum − ACC − Schouder − Humerus − Knie − Heup − Femur − Sinussen − Diafragmakoepels − Hals weke delen − Neus 5. Dynamische onderzoeken (week 11 - 13) a. Hoofdkracht ligt op communicatie en coördineren/zelfstandig functioneren: − Communicatie binnen de dienst (tussen verschillende werkposten) − Communicatie tussen beddenwacht en externe zorgeenheden/ spoedgevallen − Zelf in de hand nemen van stagedoelstellingen m.b.t. volgen van de verschillende onderzoeken binnen deze stageperiode b. Te volgen onderzoeken (zaal 1): − ERCP − Arthro schouder − CCD − Cystografie − Hysterografie (indien mogelijk) − Flebografie − Arteriografie (indien mogelijk) − Steriliteit c. Onder supervisie uit te voeren onderzoeken (zaal 2) − Voorbereiding onderzoek − Voorbereiding en zorg voor patiënt − Nazorg bij patiënt 1. SMD 2. Colon inloop 3. IVP d. Beddenwacht onder supervisie: (4 dagen) − Coördinatie en management patiëntenflow: 1. identificatie patiënten 2. opvolging van patiënten (flow onderzoek)

− Communicatie binnen dienst − Communicatie naar externe diensten e. Mobiel RX-toestel onder supervisie: − Thorax aan bed − Communicatie met andere zorgverleners − Stralingsbescherming op externe dienst − Spoedgevallen 6. CT (week 14 – 15): a. Werking en organisatie van de CT-zaal b. Positionering CT c. Voorbereiding en nazorg van de patiënt d. Veiligheid van de patiënt e. Consolewerk, werking CT − Bediening tafel − Topogram − Scanprotocols − Reconstructies onder supervisie f. VANAS g. Pro-actief werken: − Patiënten − Spuitpomp h. Communicatie intern/extern i. Zelfstandig uit te voeren onderzoeken (zonder contrast): − CT schedel − CT thorax − CT abdomen 7. Traumazaal (week 16 – 17): a. Leren werken met patiënten waarbij er beperkingen zijn om onderzoek correct uit te voeren b. Aandachtspunten ergonomie c. Aandachtspunten geriatrische patiënten: − Identificatie − Mobiliteit ifv onderzoek − Communicatie − Dementie en verwarde patiënten d. Aandachtspunten traumapatiënten e. Spoedgevallen / Urgenties f. Zelfstandig uitvoeren van alle onderzoeken op RX

8. NMR (week 18-19): a. Werkingsprincipe NMR (theorie aftoetsen aan praktijk) b. Veiligheidsmaatregelen NMR c. Positionering d. Voorbereiding van patiënten − Prothesemateriaal − Pacemaker en interne pompen − Stressreductie − Communicatie en empathie − Nazorg van patiënten − Communicatie e. Begrijpen van verschillende sequenties i.f.v. klinische inlichtingen en diagnostische vraagstelling i. Algemene principes 9. Invulling in functie van stageopdracht (week 20): a. Autonome invulling van de werkposten volgens stageopdracht en interesse of behoefte Stagebegeleiding: 1. Tussentijdse evaluatie na elke stagefase 2. overlopen van alle onderzoeken aan te vinken op lijst door mentor (op vraag van de student)

HUB: Kijkstage (week vooraf in oktober) 1. werking van de dienst b. patiëntenflow c. voorschriftenflow d. VANAS e. Systeem beddenwacht f. Mentoren op de dienst RX g. Stralingsbescherming (personeel en patiënten)!! h. Planning zalen: − Zaal 3 en 4 (1dag) − Zaal 2 (1 dag) − CT (1/2dag) − NMR (1/2 dag) − Beddenwacht en zaal 1 (1/2 dag) − Mammografie (1/2 dag) enkel V! − Nucleaire geneeskunde (Facultatief 1dag) RX stage (4 weken) 1. klein bot (week 1 – 2): a. hoofdkracht ligt op zaal 3 b. zelfstandig uitvoeren en specifieke aandachtspunten bij: − hand − pols − scaphoïd − vinger − elleboog − voorarm − enkel − enkel stress (indien mogelijk) − voet − teen − onderbeen − voet belast − thorax

2. Groot bot (week 3) a. Hoofdkracht ligt op zaal 4 b. Zelfstandig uitvoeren en specifieke aandachtspunten bij: − Thorax − Schedel − Wervelzuil (CWZ, DWZ, LWZ) − Sacrum − Bekken − Abdomen − Full spine − Full leg − Ribben − Clavicula − Sternum − ACC − Schouder − Humerus − Knie − Heup − Femur − Sinussen − Diafragmakoepels − Hals weke delen − Neus 3. Traumazaal (week 4): a. Leren werken met patiënten waarbij er beperkingen zijn om onderzoek correct uit te voeren b. Aandachtspunten ergonomie c. Aandachtspunten geriatrische patiënten: − Identificatie − Mobiliteit ifv onderzoek − Communicatie − Dementie en verwarde patiënten d. Aandachtspunten traumapatiënten e. Spoedgevallen / Urgenties f. Onder supervisie uitvoeren van alle onderzoeken op RX Begeleiding: Tussentijdse evaluatie: wekelijks

Verpleegkundigen (gediplomeerde en bachelor): 1. werking van de dienst (week 1) i. patiëntenflow j. voorschriftenflow k. VANAS l. Systeem beddenwacht m. Mentoren op de dienst RX n. Stralingsbescherming (personeel en patiënten)!! o. Planning zalen: − Zaal 3 en 4 (1dag) − Zaal 2 (1 dag) − CT (1/2dag) − NMR (1/2 dag) − Beddenwacht en zaal 1 (1/2 dag) − Mammografie (1/2 dag) enkel V! − Nucleaire geneeskunde (Facultatief 1dag) 2. Onderzoeken zaal 2 (week 2): a. Hoofdkracht ligt op voorbereiding en nazorg van de patiënten, initiatief (student vult in samenspraak met MW dienst programma zelf in) b. Aandachtspunten ergonomie c. Volgen van onderzoeken d. Intraveneus infuus prikken(coördinatie via beddenwacht) e. Patiëntenflow en management naar externe diensten opvolgen en begrijpen f. Volgen onderzoeken zaal 1 volgens stagedoelstellingen (1 dag) g. Stralingsbescherming 3. Volgen onderzoeken (week 3) a. CT (2 dagen) b. Nucleaire geneeskunde (2 dagen) 4. Volgen onderzoeken (week 4 indien voorzien): a. NMR (2 dagen) b. Invulling volgens stagedoelstellingen (2 dagen) Begeleiding: Tussentijdse evaluatie: wekelijks

Kijkstage (secundair onderwijs): 1. werking van de dienst a. patiëntenflow b. voorschriftenflow c. VANAS d. Systeem beddenwacht e. Mentoren op de dienst RX f. Stralingsbescherming (personeel en patiënten)!! g. Planning zalen: − Zaal 3 en 4 (1dag) − Zaal 2 (1 dag) − CT (1/2dag) − NMR (1/2 dag) − Beddenwacht en zaal 1 (1/2 dag) − Mammografie (1/2 dag) enkel V! − Nucleaire geneeskunde (Facultatief 1dag) 1. Indien 2e week voorzien: h. Volgen onderzoeken volgens interesse i. CT en NMR volledige dagen (week 1 aangepast) j. RX volledige dagen (aangepast week 1) 2. Algemene stagedoelstellingen a. Werking van de dienst b. Stralingsbeschermingsmaatregelen c. Verpleegkundige aandachtspunten bij het gebruik van contraststoffen bij verblijvende patiënten (relevante aandachtspunten voor de zorgeenheden) d. obstipatie − vochtregulatie − laattijdige reacties − nuchter of niet in voorbereiding van het onderzoek − te verwachten reacties − zeldzame reacties e. Verpleegkundige aandachtspunten in voorbereiding van onderzoeken (hoe dienen de zorgeenheden voor te bereiden) − nuchter of niet (waarom, enz) − allergie − contra-indicaties te melden − kledij Evaluatiemomenten: − Wekelijkse bespreking van alle aanwezige studenten door de mentoren RX − Personeelsruimte RX − Eindevaluatie door mentoren in samenspraak met HVpk RX