ZA 4 MEI 2013 S I N T- R O M B O U T S K AT H E D R A A L
20:15
CONTRAPUNCTUS o.l.v. OWEN REES
ESTHER BRAZIL ZOË BROWN K AT Y H I L L R O YA S T U A R T - R E E S sopraan DANIEL COLLINS J O N AT H A N D A R B O R N E alt GUY CUTTING BENEDICT HYMAS tenor RUPERT REID GILES UNDERWOOD bas
AV O N D C O N C E R T
LAUDES VESPERTINAE DE B E A TA M A R I A V I R G I N E ( L O F ) Noel Bauldeweyn ……… Salve regina Ave maris stella (gregoriaans) Josquin Desprez ……… Ave Maria… virgo serena Processie hymne: Inviolata, integra et casta es Maria (gregoriaans) M I S S A D E B E A TA M A R I A V I R G I N E Noel Bauldeweyn ……… Quam pulchra es Noel Bauldeweyn ……… uit: Missa Quam pulchra es Kyrie en Gloria Alleluia. Vox turturis (gregoriaans) Noel Bauldeweyn ……… Sancta Maria virgo virginum pau z e Noel Bauldeweyn ……… uit: Missa Quam pulchra es Sanctus en Benedictus Josquin Desprez ……… Inviolata, integra, et casta es Maria Communio: Epulari et gaudere oportebat (gregoriaans) Noel Bauldeweyn ……… uit: Missa Quam pulchra es Agnus Dei Noel Bauldeweyn ……… Ave caro Christi cara Pierre de la Rue ……… Gaude virgo mater Christi
VA N M A R G A R E TA AAN MARIA RENAISSANCEP O LY F O N I E UIT MECHELEN
:
Tussen 1509 en circa 1513 — exact vijfhonderd jaar geleden — werkte Noel Bauldeweyn (fl. 1509-†1530?) als kapelkoormeester aan de Sint-Romboutskerk in Mechelen (de kerk werd pas in 1559 tot kathedraal verheven). Bronnen uit die periode leren ons dat zijn muziek gesmaakt werd in gans Europa, en werd uitgevoerd naast het werk van de grootste en bekendste polyfonisten van die tijd, zoals Josquin, Pierre de la Rue en Jean Mouton en componisten van de zogenaamde post-Josquin generatie. Maar vandaag is Bauldeweyns oeuvre in de vergeethoek gesukkeld, net omdat de muzikale erfenis van voornoemde meesters haar schaduw over zijn pennenvruchten heeft geworpen. Twee composities van Bauldeweyn werden eeuwenlang zelfs verkeerdelijk toegeschreven aan Josquin Desprez. Daaronder het sublieme, vierstemmige motet Ave caro Christi cara: een valse pluim op de hoed van Josquin, maar voor Bauldeweyn een visitekaartje van formaat! Bauldeweyns periode aan de Sint-Romboutskerk en aan de prestigieuze Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekathedraal — waar hij na zijn dienstjaren in Mechelen aan de slag ging als ‘sangmeester’ — valt samen met een bijzonder dynamische episode in de muziekgeschiedenis van onze streken. Mechelen was toen een van de belangrijkste ontmoetingsplaatsen van koninklijke hoogheden, edellieden en andere hoogwaardigheidsbekleders, en de residentie van Margareta van Oostenrijk die zich hier met haar hofhouding vestigde in 1507. Zo werd de stad ook de pleisterplek van de jonge aartshertog Karel, die er zijn eigen hof en muziekkapel inrichtte. Tot de gasten van Margareta en Karel behoorden CONTR APUNCTUS
55
eminenties als Keizer Maximiliaan I en Frederik de Wijze, keurvorst van Saksen. Niet alleen het hof, maar ook de Sint-Romboutskerk moet bij die gelegenheden in het middelpunt van de belangstelling hebben gestaan: het was het decor van talrijke belangrijke gebeurtenissen en vieringen en werd vermoedelijk ook gebruikt om de officiële troonsbestijging van aartshertog Karel (januari 1515) en zijn vertrek naar Spanje als koning (1517) de nodige luister bij te zetten. De Sint-Romboutskerk werd eveneens gebruikt voor een bijeenkomst van de Orde van het Gulden Vlies onder de heerschappij van Filips de Schone in 1491. Mechelen hield wel van spektakel en feestgedruis: alle grote kerkelijke feesten, zoals dat van Sint Rombouts op 1 juli, werden met toeters en bellen gevierd en gingen vaak vergezeld van processies of ‘ommegangen’ waarin instrumentalisten, zangers en de koormeester van de SintRomboutskerk meeliepen. Dat musici van de verschillende Mechelse kerken, het hof van Margareta en de Antwerpse kerken samenwerkten, kwam trouwens wel vaker voor. De Sint-Romboutskerk kon op dat moment al op een lange muziekgeschiedenis bogen, die op z’n minst terugreikt tot het midden van de veertiende eeuw. Voor heel wat musici betekende een post aan deze kerk dan ook een belangrijke stapsteen in hun carrière. Bauldeweyns voorganger bijvoorbeeld, was de illustere Jean Richafort, die daarna in dienst zou treden bij de Franse koning. En vóór Richafort was er Antonius Divitis, die vervolgens in de hofkapel van Filips de Schone belandde. Veel stiller zijn de archieven rond het leven en werk van Bauldeweyn zelf. Zijn familienaam duikt vanaf de late vijftiende eeuw driemaal op in de geschiedenis van de Bourgondische hofkapel, en ook op andere muzikale posten in en rond Mechelen wordt wel eens van deze familie gewag gemaakt. Maar over Noel Bauldeweyn is weinig meer bekend dan de reeds vermelde betrekkingen in Mechelen en Antwerpen — na 1517 is er zelfs geen spoor meer van hem terug te vinden. Van zijn muziek gelukkig wel! De vroegste kopieën van composities van Bauldeweyn werden vervaardigd in het vermaarde handschriftenatelier van Petrus Alamire: de scribent-spion die vanaf 1507 aan het hof van Karel was verbonden als officiële muziekkopiist. Bijna alle geidentificeerde missen van Bauldeweyn staan opgetekend in de boeken die 56
CONTR APUNCTUS
Alamire en zijn kalligrafen produceerden, en die bestemd waren voor onder meer Frederik de Wijze, Wilhelm IV van Beieren, het Onze-LieveVrouw-Broederschap in ’s-Hertogenbosch, de kathedraal van Barcelona (waar Sancta Maria virgo virginum als unicum is overgeleverd!) en — zo suggereren tenminste enkele historische inventarissen — het hof van Karel V en Filips II in Spanje. Dat Bauldeweyns muziek circuleerde in deze kringen, is wellicht de verklaring voor de wijde, pan-Europese verspreiding ervan — van Duitsland over Portugal tot in de pauselijke kapel! Dit concertprogramma spitst zich toe op het oeuvre van Bauldeweyn enerzijds en de Mariadevotie, zoals die eeuwenlang gangbaar was aan de Sint-Romboutskerk, anderzijds: het is immers precies in die optiek dat de vroegste uitvoeringen van polyfonie aan deze kerk gedocumenteerd zijn. Bovendien waren er diverse mariale broederschappen aan de kerk verbonden en was er vanaf de late vijftiende eeuw een kapel gewijd aan de Zeven Smarten van Maria. Het concert opent met muziek die de praktijk van het mariale officie weerspiegelt: muziek voor het ‘lof ’, een dagelijkse gebedsviering die werd ingezet met klokken en orgel, geconcentreerd rond een centraal antifoon — hier Bauldeweyns Salve regina — en gewoonlijk ook gregoriaanse gezangen, een hymne (Ave maris stella) en een polyfoon motet omvatte. Bauldeweyns Salve Regina — Je n’ay deuil wordt vanavond voor het eerst in moderne tijden weer uitgevoerd in de setting waarvoor het was bestemd. Het is een bijzonder rijk en krachtig werk, waarin de zes partijen een ambitus van drie octaven omspannen. Ook de expressiviteit van dit motet, dat het verdriet van de treurende Maagd Maria verklankt, is frappant — temeer daar de muzikaaltechnische premisse van Bauldeweyn allerminst evident is: in de meerstemmige schriftuur verwerkt hij zowel een chanson van Ockeghem (Je n’ay deuil, te horen in de bovenstem) als het gregoriaanse Salve (in de binnenstemmen). Het is waarschijnlijk een van Bauldeweyns vroegste composities: hier en daar zijn restanten van modale ambiguïteit en dissonante texturen terug te vinden die eerder typerend zijn voor oudere componistengeneraties. Met het gebruik van Ockeghems chanson moet Bauldeweyn de landvoogdes overigens een groot plezier hebben gedaan: het werk staat opgetekend in Margareta’s persoonlijke chansonnier, eveneens vervaardigd door Alamire’s atelier. CONTR APUNCTUS
57
Na het beurtgezang, het responsorium, het kerkgebed en de hymne Ave maris stella, gaat dit muzikale deel verder met Josquins (ca. 1450-1521) Ave Maria… virgo serena. Dit werk is een vroege compositie en een contrapuntisch meesterwerk: de zetting verklankt vijf verzen uit een metrisch gedicht met incipit ‘Ave’, telkens gewijd aan een van de vreugden van Maria. De laatste twee verzen zijn staaltjes van Josquins genie: op ‘Ave vera virginitas’ betrekt hij superius en tenor in een canon in drieledige maatsoort, en op ‘O mater Dei, memento mei’ verlengt hij de notenwaarden en plaatst hij de gregoriaanse melodie voor de mariale litanie, die gewoonlijk na het lof gezongen werd, in de altpartij. Josquins hymne Inviolata (waarvan de tekst de zuiverheid van de Maagd roemt) is dan weer gebaseerd op de gelijknamige sequens die soms ook tijdens het lof, maar vaker nog tijdens processies voor de hoogmis werd gezongen. Josquin construeerde een polyfoon drieluik met gevarieerde textuur, gebouwd op een canon tussen de tenorstemmen. Het werk is doordrongen van getallensymboliek, met het getal 12 in een hoofdrol. Mogelijk alludeert de componist hiermee op de twaalf sterren die met de Apocalyptische vrouw werden geassocieerd. De kern van het programma wordt gevormd door Bauldeweyns Missa Quam pulchra es: een zesstemmige parodiemis, waarvoor zijn eigen vierstemmige motet (dat net vóór de mis wordt uitgevoerd) het basismateriaal leverde. De tekst van het motet Quam pulchra es is een collage van verzen uit het Lied van Solomon (Hooglied) en maakt allusie op het huwelijk tussen Christus en de Maagd. Verzen uit het Hooglied worden ook gebruikt voor liturgische officie-hymnes en Mariamissen (zoals het vers Alleluia. Vox turturis) en vormen de basis van ontelbare polyfone motetten in de Renaissance. In het motet Quam pulchra es maakt de componist gebruik van een antifonale structuur en imitatieve textuur, waarbij muzikale motieven worden uitgewisseld tussen duo’s en trio’s van hoge en lage stemgroepen: een stijl die contrasteert met die van het Salve Regina, maar die Bauldeweyn wel vaker hanteert — onder meer in Ave caro Christi cara en het grootse, op een tripelcanon geconstrueerde Sancta Maria virgo virginum. Dit alles duidt op een grote invloed van Josquin Desprez. Materiaal uit het motet doordringt de hele mis en beademt een muzikaal weefsel dat ondanks enkele rustpunten gekenmerkt wordt 58
CONTR APUNCTUS
door een voortdurende klankenstroom, melodieën met beperkte ambitus, canonische episoden en een op het woordaccent geënte tekstdeclamatie. Beide werken genoten in de zestiende eeuw een grote bekendheid — het motet werd zelfs vereeuwigd door Caravaggio op zijn Rust tijdens de vlucht naar Egypte, waar het te lezen is in een boek dat Jozef toont aan een engel. Het behoort tot de weinige werken van Bauldeweyn die werden gedrukt (in Petrucci’s legendarische Motetti de la corona uit 1519) en werd onder meer door Nicolas Gombert gebruikt als basis van een polyfone mis. Bauldeweyns Missa Quam pulchra es is dan weer overgeleverd in een zestal prestigieuze koorboeken, waar het in enkele gevallen helemaal vooraan staat opgetekend: een duidelijk bewijs van de populariteit van het werk. Pierre de la Rue’s (ca. 1452-1518) tweedelige motet Gaude virgo mater Christi tenslotte, werd gecomponeerd op zeven verzen die telkens beginnen met ‘Gaude’ en eer bewijzen aan de zeven vreugden van Maria. Hier zijn slechts vier stemmen aan zet, maar ze spelen met dezelfde antifonale idee als de werken van Bauldeweyn. Het eerste van beide partes heeft een levendige imitatieve textuur en jongleert met inventieve ritmische constellaties. Aan het slot (bij ‘venerans in gloria’) plaatst de la Rue een opvallende passage voor superius en tenor, die schalt als een fanfare! Het tweede deel kent een meer gematigd verloop en besluit met een quasi-homofone triplumsectie. Als lievelingscomponist van Margareta van Oostenrijk levert de la Rue het perfecte sluitstuk voor dit opulente Bourgondische muziekmaal. Research en tekst: Bernadette Nelson De gregoriaanse hymnes voor de mis werden ter beschikking gesteld door Emily Snow. Vertaling: Sofie Taes
CONTR APUNCTUS
59
CONTRAPUNCTUS Contrapunctus is ontstaan uit het vocale ensemble A Capella Portuguesa, en heeft zich — gestuwd door de interesse in een steeds breder repertoire met een grotere geografische spreiding — in muziek van de zestiende en zeventiende eeuw uit Portugal, Spanje, de Lage Landen, Engeland en Duitsland gespecialiseerd. Contrapunctus telt geen instrumentalisten onder de gelederen, maar is een vocaal collectief dat de homogeniteit van de typisch Engelse koorklank weet te verzoenen met de transparantie waar het sublieme lijnenspel van de polyfonie om vraagt. Kenmerkend voor dit ensemble is daarnaast de worteling van een krachtige, dynamische uitvoeringspraktijk in baanbrekend musicologisch onderzoek — niet het minst in de persoon van zijn stichterdirigent Owen Rees. Doel is om niet enkel werk van de grootste iconen uit de muziekgeschiedenis, maar ook onbekende meesterwerken of verloren gewaande composities te reconstrueren en onder de aandacht te brengen van het publiek van vandaag. Contrapunctus is als Vocal Consort in residentie aan Oxford University. OWEN REES Dr. Owen Rees is musicoloog en musicus — een dubbele identiteit die zijn visie en curriculum ten voeten uit tekent. Rees is verbonden aan Oxford University als Fellow in Music, muziekdirecteur van Queen’s College, Senior Research Fellow aan Somerville College en docent aan de Faculteit Muziek. Hij publiceerde onder andere over de Engelse componist William Byrd en de Spanjaarden Cristóbal de Morales en Francisco Guerrero. Zijn onderzoek staat nooit op zich, maar vormt een constante voedingsbodem voor de concertpraktijk. Zo wist Rees als koordirigent talrijke meesterlijke renaissance- en barokwerken aan de vergetelheid te ontrukken. Zijn interpretaties gelden als toonaangevend en maken hem tot een veelgevraagd docent van masterclasses rond de uitvoeringspraktijk van polyfonie. Rees verzorgde ook radio-uitzendingen voor BBC 3 en 4 en cd-opnames bij labels als Hyperion, Herald en Guild. De combinatie van zijn interesses, expertises en ervaringen resulteren in een buitengewoon muzikaal vakmanschap, dat nooit nalaat de vertaalslag te maken naar het klinkende resultaat en het publieke contact.
60
CONTR APUNCTUS
BERNADET TE NELSON Bernadette Nelson is verbonden aan het Wolfson College in Oxford. Als student aan de Universiteit van Oxford ontwikkelde ze een interesse in de muziek van de Lage Landen en het Iberisch Schiereiland, gebieden waarin ze momenteel onderzoekt en publiceert, met speciale aandacht voor de receptie van Franco-Vlaamse muziek in Spanje en Portugal tijdens de Renaissance. Ze spreekt regelmatig op internationale musicologische colloquia. Huidige projecten omvatten het koninklijke hof en de kapel van de koningen van Portugal, de muziek van Cristóbal de Morales en het leven en werk van de componist Noel Bauldeweyn, van wie ze onbekende werken heeft geïdentificeerd. Bernadette Nelson is ook oprichtster van de A Capella Portuguesa, waarin ze zelf meezingt, en werkte samen met Owen Rees in diverse muzikale projecten en concerten.
CONTR APUNCTUS
61
NOEL BAULDEWEYN
SALVE REGINA — JE N ’AY DEUIL
Salve regina, mater misericordiae, vita, dulcedo, et spes nostra, salve. Ad te clamamus exsules filii Hevae, ad te suspiramus, gementes et flentes in hac lacrimarum valle. Eia, ergo, advocata nostra, illos tuos misericordes oculos ad nos converte; et Jesum, benedictum fructum ventris tui, nobis post hoc exsilium ostende. O clemens, o pia, o dulcis Virgo Maria. Wees gegroet, Koningin, Moeder van Barmhartigheid, ons leven, onze vreugde en onze hoop, wees gegroet. Tot U roepen wij, ballingen, kinderen van Eva. Tot U smeken wij, zuchtend en wenend in dit dal van tranen. Daarom dan, onze Voorspreekster, sla op ons Uw barmhartige ogen. En toon ons, na deze ballingschap, Jezus de gezegende vrucht van Uw schoot. O goedertieren, o liefdevolle, o zoete Maagd Maria. AVE MARIS STELLA Ave maris stella, Dei mater alma, atque semper virgo, felix caeli porta.
Gegroet, ster van de zee, voedende Moeder Gods en eeuwige Maagd vreugdevolle Hemelpoort.
Sumens illud Ave Gabrielis ore, funda nos in pace, mutans Hevae nomen.
‘Ave’ bekomen uit de mond van Gabriel, sticht ons in vrede, transformeer de naam van “Eva”.
Vitam praesta puram, iter para tutum, ut videntes Jesum, semper collaetemur.
Schenk een zuiver leven, bereid een veilige weg voor: dat wij, bij de aanblik van Jezus, ons eeuwig mogen verblijden.
62
CONTR APUNCTUS
Sit laus Deo Patri, summo Christo decus, Spiritui sancto, tribus honor unus. JOSQUIN DESPREZ
Geloofd zij God de Vader, geroemd zij de Allerhoogste Christus, geëerd zij de Heilige Geest, aan Alledrie gelijk. AVE MARIA… VIRGO SERENA
Ave Maria, gratia plena, dominus tecum, virgo serena. Ave, cuius conceptio, solemni plena gaudio, caelestia, terrestria, nova replet laetitia. Ave, cuius nativitas nostra fuit solemnitas, ut lucifer lux oriens verum solem praeveniens. Ave pia humilitas, sine viro fecunditas, cuius annuntiatio nostra fuit salvatio. Ave vera virginitas, immaculata castitas, cuius purificatio nostra fuit purgatio. Ave, praeclara omnibus angelicis virtutibus, cuius assumptio nostra fuit glorificatio. O mater Dei, memento mei. Amen. Wees gegroet Maria, vol van genade, De Heer is met U, serene Maagd. Wees gegroet, U, wiens ontvangenis, vol van grote vreugde, hemel en aarde vult met nieuwe verblijding. Wees gegroet, U, wiens Geboorte onze grote viering werd, zoals Lucifer, de morgenster, die langs de ware zon voorbijgaat. Wees gegroet, trouwe nederigheid, vruchtbaar zonder man, wiens aankondiging onze redding was. Wees gegroet, ware maagdelijkheid, onbevlekte kuisheid, wiens bevrijding onze reiniging was. Wees gegroet, roemrijke in alle engelachtige deugden, wiens tenhemelopneming onze verheerlijking was. O Moeder Gods, herinner mij. Amen.
CONTR APUNCTUS
63
INVIOLATA, INTEGRA ET CASTA ES MARIA Inviolata, integra et casta es Maria: Quae es effecta fulgida caeli porta. O Mater alma Christi carissima: Suscipe pia laudum praeconia. Te nunc flagitant devota corda et ora: Nostra ut pura pectora sint et corpora. Tua per precata dulcisona: Nobis concedas veniam per saecula. O benigna! O Regina! O Maria! Quae sola inviolata permansisti. Jij bent ongeschonden, heel en kuis, Maria: Jij die de stralende Hemelpoort bent. Voedende Moeder, meest dierbaar aan Christus: ontvang onze trouwe lovende offerandes. Nu maken toegewijde harten en monden smeekbedes. Dat onze zielen en lichamen zuiver mogen zijn: door Uw zoet klinkende gebeden moge U ons eeuwig genade verschaffen. Barmhartige Maria, Koningin, die als enige ongeschonden bleef. NOEL BAULDEWEYN
QUAM PULCHRA ES
Quam pulchra es et quam decora, carissima in deliciis. Statura tua adsimilata est palmae et ubera tua botris. Caput tuum ut Carmelus sicut turris eburnea. Collum tuum sicut turris eburnea. Veni dilecte mi; egrediamur in agrum, videamus si flores fructus parturiunt, si floruerunt mala punica. Ibi dabo tibi ubera mea. Amen. Hoe mooi en bekoorlijk jij bent, mijn dierbare, zo zoet in jouw geneugten. Jouw postuur is als een palmboom, en jouw borsten zijn als fruit. Jouw hoofd is als Mount Carmel en jouw nek is als een ivoren toren. Kom, mijn dierbare, laat ons de velden intrekken en kijken of de bloesems reeds fruit dragen, en of de granaatappels reeds bloeien. Daar zal ik mijn borsten aan jou geven. Amen.
64
CONTR APUNCTUS
NOEL BAULDEWEYN KYRIE EN GLORIA UIT MISSA QUAM PULCHRA ES Kyrie eleison, Christe eleison, Kyrie eleison. Heer, ontferm u over ons, Christus, ontferm u over ons, Heer, ontferm u over ons. Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus te. Adoramus te, glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam. Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens. Domine Fili unigenite, Jesu Christe. Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris. Qui tollis peccata mundi, miserere nobis; qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam tu solus sanctus, tu solus Dominus. Tu solus altissimus, Jesu Christe. Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen. Eer aan God in den hoge en vrede op aarde aan de mensen die Hij liefheeft. Wij loven U. Wij prijzen en aanbidden U. Wij verheerlijken U en zeggen U dank voor Uw grote heerlijkheid. Heer God, hemelse Koning, God almachtige Vader; Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus; Heer God, Lam Gods, Zoon van de Vader; Gij die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons; Gij die wegneemt de zonden der wereld, aanvaard ons gebed; Gij die zit aan de rechterhand van de Vader, ontferm U over ons. Want Gij alleen zijt de Heilige, Gij alleen de Heer, Gij alleen de Allerhoogste: Jezus Christus. Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van God de Vader. Amen.
CONTR APUNCTUS
65
ALLELUIA. VOX TURTURIS
Alleluia. Vox turturis audita est in terra nostra; ficus protulit grossos suos.
Alleluia. De stem van de schildpad wordt gehoord in ons land; de vijgenboom heeft haar groene vijgen voortgebracht. NOEL BAULDEWEYN
SANCTA MARIA, VIRGO VIRGINUM
Sancta Maria virgo virginum, mater et filia regis regum omnium, tuum nobis impende solatium, ut caelestis regni per te mereamur habere proemium, ut cum electis Dei regnare in perpetuum. Heilige Maria, Maagd der Maagden, Moeder en Dochter van de Koning van alle Koningen; verleen ons Uw troost, zodat we door U de beloning verdienen van het hemelse Rijk om met de uitverkorenen van God te heersen in eeuwigheid. Sancta Maria, piarum piissima, intercede pro nobis, sanctarum sanctissima, ut per te virgo gloriosa nostra sumat peccamina, qui pro nobis ex te natus regnat super aethera, et sua caritate nostra deleantur peccamina. Heilige Maria, Vroomste der Vromen, kom voor ons tussenbeide, Heiligste der Heiligen, opdat Hij door U, roemvolle Maagd, onze zonden vergeeft; Hij die, voor ons uit U geboren, heerst over de hemelen. En mogen onze zonden door Zijn liefde vernietigd worden.
66
CONTR APUNCTUS
Sancta Dei genitrix, quae digne meruisti concipere quem totus orbis nequivit comprehendere tuo pio interventu culpas nostras ablue ut perennis sedem gloriae per te redempti valeamus scandere ubi regnas cum filio tuo sine tempore. Tu autem Domine miserere nostri. Heilige Moeder van God, U die waardig was om Hem te ontvangen, Hij die niet begrepen kon worden door de hele wereld. Was met Uw vrome tussenkomst onze zonden weg opdat wij de zetel van eeuwige roem, door U teruggekregen, kunnen beklimmen waar U heerst met Uw Zoon zonder tijd. U echter, Heer, heb medelijden met ons. NOEL BAULDEWEYN SANCTUS EN BENEDICTUS UIT MISSA QUAM PULCHRA ES Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt cœli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis. Heilig, heilig, heilig, de Heer, de God der hemelse machten! Vol zijn hemel en aarde van Uw heerlijkheid. Hosanna in den hoge. Benedictus qui venit in nomine Domini. Hosanna in excelsis. Gezegend Hij die komt in de naam des Heren. Hosanna in den hoge. JOSQUIN DESPREZ zie p. 64
INVIOLATA,… COMMUNIO ANTIPHON
Epulari et gaudere oportebat quia filius meus Jesus mortuus fuerat et revixit perierat et inventus est.
We moeten feest vieren en blij zijn want die broer van je was dood en is weer levend geworden. Hij was verloren en is weer teruggevonden.
CONTR APUNCTUS
67
NOEL BAULDEWEYN
AGNUS DEI UIT MISSA QUAM PULCHRA ES
Agnus Dei qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Agnus Dei qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem.
Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons. Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld, geef ons de Vrede.
NOEL BAULDEWEYN
AVE CARO CHRISTI CARA
Ave caro Christi cara, immolata crucis ara, redemptionis hostia.
Wees gegroet, dierbaar vlees van Christus, gestorven op het altaar van het Kruis, als offer der verlossing.
Morte tua nos amara fac redemptos luce clara tecum frui in gloria. Ave verbum incarnatum, in altari consecratum, panis vivus angelorum, salus et spes infirmorum, medicina peccatorum.
Maak ons door uw bittere dood Tot verlosten om met U in een helder licht te genieten van de Heerlijkheid. Wees gegroet, Woord, vlees geworden door de Maagd Maria, levend brood der engelen Heil en Hoop der zwakken, Medicijn der zondaars.
Salve corpus Jesu Christi, quod de caelo descendisti, et populum redemisti, cum in cruce pependisti.
Wees gegroet, lichaam van Jezus Christus dat neerdaalde uit de hemel en het volk verloste. Jij die aan het Kruis hing.
Jesu bone, fons pietatis, laus angelorum, gloria sanctorum, spes peccatorum, miserere nobis.
Goede Jezus, bron van medelijden, lof der engelen, roem der Heiligen, hoop der zondaars, wees ons genadig.
Salve lux mundi, verbum patris, hostia vera, viva caro, deitas integra, verus homo. Wees gegroet, licht van de wereld, Woord van de Vader, het ware offer, levend vlees, volmaakte Godheid, ware man.
68
CONTR APUNCTUS
Ave principium nostrae creationis, ave pretium nostrae redemptionis ave viaticum nostrae peregrinationis, ave solatium nostrae expectationis, ave salus nostre salvationis, qui hic immolaris pro nobis, et sanctificaris. Wees gegroet, oorsprong van onze schepping, wees gegroet, prijs van onze verlossing, wees gegroet, provisie van onze reis, wees gegroet, soelaas voor ons wachten, wees gegroet, gezondheid van ons helen, Die hier voor ons geofferd en geheiligd wordt. Iuva dies nostros in tua pace disponi, et nos in electorum tuorum grege numerari. Help onze dagen in vrede te verlopen, en help ons tot de kudde van Uw uitverkorenen te behoren. Jesu bone, miserere nobis. Amen. Goede Jezus, wees ons genadig. Amen. PIERRE DE LA RUE
GAUDE VIRGO MATER CHRISTI
Gaude virgo, mater Christi, tu quae sola meruisti, O virgo dulcissima, esse tantae dignitatis ut sis sanctae trinitatis sessione proxima.
Wees blij, Maagd, Moeder van Christus, U die als enige verdiend hebt, o allerzoetste Maagd, om zo waardig te zijn, dat U het dichtst bij de zetel van de Heilige Drievuldigheid staat.
Gaude flore virginali, quae honore speciali transcendis splendiferum et sanctorum decoratum dignitate numerum.
Wees blij om de maagdelijke bloem. U overstijgt met speciale eer het schitterende en sierlijke aantal der Heiligen in waardigheid.
CONTR APUNCTUS
69
Gaude nexu voluntatis et amplexu caritatis, iuncta sic altissimo, ut ad votum consequaris, quod vis totum ac precaris ab illo dulcissimo.
Wees blij om de band van vrije wil en de omhelzing van liefde. Zo bent U verbonden met de Allerhoogste, zodat Uw wens vervuld wordt, bij alles wat U wil en wat U afsmeekt van die Allerzoetste.
Gaude splendens vas virtutum, cuius pendens est ad nutum te benignam et felicem Jesu dignam genitricem venerans in gloria.
Wees blij, stralend vat der deugden, van wier wil eenieder afhankelijk is, die U met roem verheerlijkt, welwillende en gelukkige Moeder, Jezus waardig.
Gaude sponsa cara Dei, nam ut clara lux diei solis datur lumine, sic tu facis orbem terræ tuae pacis resplendere lucis plenitudine.
Wees blij, lieve Bruid van God. Want zoals het heldere licht van de dag zijn licht krijgt van de zon, zo doet U de hele wereld stralen door de volheid van Uw vrede en licht.
Gaude mater miserorum, quia Pater saeculorum dabit te colentibus, congruentem hic mercedem et felicem poli sedem regnis in caelestibus.
Wees blij, Moeder der ongelukkigen omdat de Vader der Hemelen U aanbidders zal schenken, een passende beloning hier, en een gelukkige zetel in de Hemelse Rijken van het Hemelgewelf.
Gaude parens virgo pura, certa manens et secura quod haec tua gaudia non cessabunt nec descrescent sed durabunt et florescent per aeterna saecula.
Wees blij, zuivere Maagd en Moeder. U blijft eeuwig zeker dat Uw vreugden niet zullen ophouden noch verminderen, maar voor eeuwig zullen blijven duren en bloeien.
Amen.
Amen.
Vertalingen: Kim Maes en Hilde Venken
70
CONTR APUNCTUS
