\-\
\--t^ \ r\ J I I r Y-
-
L
Gratis Joosse poster h
))
-7. e,D
A-_./ a\
-)
,"-<,
À rC.4 ,\)
) /l
/
I \
;)
-) >/--\ -re-' )E
./.------,I ,,1
,z-
,/
\
I /-'.-
< ^ '!=z-/> ,Étz------^) ê
-=:---//
:7----.' r{;;---1
/z1z'
@
1/-
Y l t , À{ ,'\ ' -4't S
'-\
'
43 Editie II ArnhemJaargang Gymnasium l,ípbtíuntvanhetStedeliik
WENSINK DANSINSTITUUT
Blessutes, óli1/ ze de óaas/ Uees zutnig ap l eze//, uoorlom ó/êssurês hóc dac .)è dat?
vrrrg m€-.rnÍorm?l,r€bij: -posLbus90 6868 OosL€rbêek -jê lrrinêroÍ gtmlêrt?r
sinds 18 5 0 S T I J L E N KLASSE
inschrijving danscursus feb. '9 - Stijldansen - Já 7?ballet (ookvooÍbeginneÍs)
- Rock 'n Roll
- Jazzballêt - Kleuterritmiek - Tapdansen
PeÍsoonlijke inschrijvingenen in lic h t i n g e vna n m a .t.m. za . 1 3 . 0 0 -71. 0 0 ; ' 9 l . 0 0 -2 1 .0 0 Ook in Duivenop zondagavond I nf oím a i r e b o e klweo rd t o p a a n vra a E toegestuurd. Parkstraat 47 - Arnhem Íel. 085-4266 08
ffi GÈIN
ÉGPLEIN 2
a€6-'r!2ra
sLuit dit
jaar goed af e n p ro f it ê e r v a n d e a a n b ie d in g ê n Du s k n ip u it ! bij P c intern a t io n a l
schneider Euro PC - líonochromeyonitor + MSlioRXS" " " " ' La se r xT l3 + 3.5" + 5.25" + 2 0 MB+ l' Í o n t t o r Monitor " Llngo 285-,IO+ 1MBRAM+ 5 25" + 4OMB+ Monochrome Flat Square líonito! " ' super 5 14" DuaL Frequency Monochrome + p lo f e s s io n e le p rin t e r k a b e l " " printer pins 24 fZ:oo Nli HP De skjet inktjet printer + p ro f e s s io n e le p rin t e r k a b e l " ' Tornado 2400 llayes Compatible f,xtern Iodem Genius GM-6000+ Iluis Mat + Muis Houaler+ soltvare Ha r d D i s k 2OvB+ controllêr + F la t Ca b le 12 " Pa pier B ox 2500 vel .... Pdp;e! Box Exacl 44 Pêr Á00 vel
.
A lle P ri j zen in c lu s ie t - Gamersla g p le in 2
f t398.00 2 9 8. 0 0 f f 948.00 f 1 6 4 8 . 00
t f f.
t t
3 4 B. 0 0 98.00 6 4 8, 0 0 55.00 2 5. 0 0
FCHT de goedkoopste 21ln.
Overluiq u Tell en bese t a la t e lj
Pc in ternational
t 1268.00 t 2 1 9 8. 0 0
18.51 B. T.1l,
-
6 8 2 6 L A À rn h e n - 0 8 5 -6 4 1 2 10
Redactionis Alleraardigstelezers,
Aldr! hr{ ódir [h{ldglh sd6 Kjrtsífu&it ad l,kt&YFx Crílhk tll,1liol ltlro lmE iothb'le$eb & bsbooi SulLCliÀB&d Cblji&YhmIs lEnl,Jit stebde @ lÍ fto$ d0d { M*$ MolLquN lttd{ i/h0otel lhÀ Rob $! lS Ii€xle 0i!ooirlom sloÍóuqfulhe!
bij ons op school was alleraardigst'Mede danLzij De Sinterklaasliering -"u".^".agtt" kt"ii"n, ai"t mevr van der Giessen ook die á" gemaaLt' JteraaraigsteÁCs h"a it"t na enig zenuwachtig gedoe weeÍ konden leuke evenement gáát veFíelen) Na dit alleraardigst(het woord mel VolgestoPt de lds van Ílansen wii besinnen met h"t in elkaar ên Dr' Bosveldt zoals ver'r'olgverhalen o" meest alleraardigste en informatief zeer "ituu.l een Verder ,cvo van óe á!"*à"a1ca::lbodla Daaí "Á*".-g stuk over de gruselen ií ,"., allera-ardigsr ;;t;;,iit I mil;oen inwone'swel genoeghad rooÍ ian land her a* t".J.'"" uitgemooÍo een boerenstaat.Daarom werd de helft van de bevolklng alleÍaardigste de hoogst poster van Eiclusief in dit nummer is de meneer bij ons oP schooli
Cees
Ma$!dÍmTuijl ffi !hl.?r',lM
@ PC'.ilcrdiodl óÉldi Me,'t€!Ólí $16lJ Ardrn i'!db&t 06!j$hit I íSl S vtlP
!
Fí v.n, wie denkt da kunst helemaai nier alleraardigsl is \ooI hè'
;;J-i;"i;.;r";
van een fieuur die sÍaag zichzelfl':i1".":,^i:
ovel het oelarg iff".*iaigtt. i\ eÍ hel inteÍviewmel Agaárh\Àirteman in voor stuklen veÍschillende er staan Bovendien tÀ ruiti. tovermatigec,:ttur]r'retersdie het alleraardigsiYnd:l l:-" -1" als "jaaaaah'Picasso'jaaaaÀn' onderwelPen ;;;;;; ;;* areraardigste ii"""À*. à" u***áe achtiendeeeuwseachteÍlijkedichter" Viel pliezur met het lezen van deze Irisl
Daaaaaaaag:
DàrdlmieÀhl hrt !n CJiooí8 fllt]ft TEËt?
'Joosse
INHOUD Lucii Middelaris Rectoris Copieërkiterium Cambodja Inteffiew met Agaath Wittedan Dr. Bosveldt Leven van een LàdY De Avo P.ijsl:raag Princes Christina Concours Annesty Intemational 22 Leerraar en Irisjes 24 Keers,'eerconcert 25 NÍemphis 26 verboden te Roken "7 Zendt In./o.l.i]l, 2t Artemis
4 5 6 7 12 15 13 19 ?0
3
LU(x[ fliddeïaarx D i t stukje ,Jr ordt geschrelren tijdens van he t n a we e en de
een enorm dat sinterklaasfeest, een nlet Hoeu'el !!as. succes volgens en succes onomstredcn erover nog soÍr,nigen is het laatste (?). gesproken u,e hebben de niet ge|aL duidetijk 1n i-der ie dir"^r het festijn gemaakt, dat dit afgeschaft komende decenium niet weL mag ulorden, wat oorspronkelijk na de her€n uas. Of de bedoeling verrLaakt te hebben, zich rritstekend van zich ook op ander gebied iets zullen sinterklaasboodschaP de aantrekken vêLt nog te bezien, maar ja zaler tê hopnn. 1L zou bij dPze graag ook alLe vrouwen en mannen' melsjes en jongêns die of enigêrlei uri 11en meegeholpen u,i j ze hebben enthous laste voor hun danken medeu'erking. ver
voor
sinterklaas
hebben de Mr.
A GB-v e r k i e z i ng e n i \1 rs . a nd n le t uaren p l aa tsge vo n d en. Er ma ar ve el aanmeldingen, ste r bij optred e n een die diegenen acts van ho o g a and u r fde n lieten !'an d e n i uo zie n . De kwaliteiten en He I la van Foreest va n e ssa d am e s Sclrmidt eo van de heren \ljouter-Bas van der vegt en Gelske van Beusekom a15 b. ' t . , J ,r do n I o r dó jury b Êoo - d .plJ -: zi j mogen nlr êP n jà a r met de ea e - tlte1 Mrs.,resp. Mr. A G B , : ico r he t 1 e !enstappen. hadclen december i uerkelijk geini eresseerden de Pvthon and prachtige f1lm VonthY maar kunnen ziên, the llclv Grail .l oi dêza h'bben nr- \rrinigan gemaakt. De gebrurk gelegenheid u,e1 [' aren er meegie mensen di€ genoten dolkomische uan hebben .lddltjós o.rólsp hrnor ên (.aa1o absurditeit.
op
Vandaag, donderdag 21 december kan iedereen die zin heeft meedoen aan in de Johan een badmlntontoernooi ha1 vanaf 11.0O uur. de witt
+
2 2 d e c e mb e r s t e . a n Mo rg e n , v rí jd a g h e e rli j k e de uur vanaf 18 .30 ner van dampende voorgerechten (oucldoor om klaar Kerstdiner gezamelijk ) le d e n e n (o u d -)le ra re n t e wo rd e n . A 1 1 e l e d e n v e ro rb e rd u ' e lk o m o P c l i t v a n h a rt e z ijn g a s t ro n o mis c h s p e k t a k e l. vanaf 20.00 \rur za1 in de kantine Ceres-band bekende de reeds voor daarmee en spelen iazzÍ\trziek Díe z o rg e n . d e n o d ig e s t e n n in g s t e Í mrí n g mo e t d it ja a r z o a ls juL l i e u'eten voor het eerst onafhankelijk urorden tot stand alcohol van g " b ra c h r , ma a r o o k d è L z a l ? ê R è r lukken. De
eerste
vrijddg
na
de
1 2 ja n u a ri 1 9 9 0 , 2 a 1 K e rs t v a k a n t ie , e r v a n a f 2 0 . 0 0 u u r in d e b o v en h a l v a n d e s c h o o l e e n Nie u wja a rs c o nc e r t en gegeven 'r'orden. Leerl ingen v a n mu z ie k s t u k k e n le ra re n zu11en ten v e rs c h i 1 1 e n d e g e n re s zeer tot g e h o re b re n g e n , v a n k la s s ie k rock en van smartlap tot Afrikaanse k o n g a . De z e a v o n d is e e n a b s o l u t e n u s t v o o r le d e re e n me t o re n . E e n v o lg t n o g n a d e re u it n o d ig in g De maatregelen die in de zu11en worden genomen ín in rookverbod met het gebouwen en de bouu van in z u lle n wa a rs c h ijn lijk u it e e n g e z e t bi j voegsel o md a t d e le e rl in g e n ra a d pas na het v e rs t rijk e n d e a d l in e v e rg a d e rt .
kantine verbanal openbare de aula een los wo r d e n , h ie r o v e r v an d e
Tot morgenavond oP het kerstdiner e n a n d e r* , S e e V o u in L h e n in e t i e * l LLruk
Rectoris (vertraagdjoumaal) Dinsdag 31 oktober 1989. Voor de aanvangvan het eeNte uur in lc de verhalenvoor het boekje vooÍ de kennismákingsochtenden(effaringen van eerste-klassersvoor nieuwe eersteklasseÍs)opgehaald. Hèt verhaaldat bovenopligt, begint met de aanlef: "Hello bddgepotatoes". Zaterdag4 november1989. In mijn kÉnt lees ik onder de "kop": "Nog een beetjete veel horeca" dat het wooÍd "spijker" in de naam Spukerkwartierbuitenluis, voonaadschuurbetekent.In de zeventiendeeeuw lag in het destijdslande[jke gebied ten noorden van onze school Het celdeÍs Spijker,een landgoedgebouwd door Adolf van Gelder. Het buitenhuis is verdwenen, maar zijn naam leeft voort in de naam SpijkerkwaÍtier. Misschien een idee voor de redactie vaí de lris om de htslorie van deze wijk eens v,/eerte geven in de Ins. VooÍ de laatste 60 jaaÍ kuÍrnen ze terecht bij dansleÍaarC.J. lry. die zijn hele leven in deze wijk gewoondheeft, en vooÍ veie glmnasiasteneen "goede bekende" is. Vdjdag 17 november 1989. De Keer Weer commissieheeft de grmastiekzÀal "omgetoveÍd"in een sfeervolleruimte waarin l.W, E,W, eÍt T.W. na een wat aaÉelend begin - orenstreiendemuziek ten gehore brcngen. Helaas moet ik D. M. missen, maar de klanlen die de bovenramen van de gymnastiekzaal uitrcllen wafileer ik wegíiets, doen mij vermoedenalater ook na de pauzeveel te genietenvalt. Maaddag 20 november1989A de J. en M.V. lopen ijverig door de school. De IÍis Tacheia is er. Lil].ks en rechts had ik al wat schampereopmelkingen gehoord van leeÍlingen die vonden dat het eerste nummer ván de 43e jaargang wel erg lang op zich liet wachten. Kwaliteit heeft tijd nodig blijkt nu. Het eeÍste nurfiner van deze redactie ziet eÍ keurig uit: ftaaie lay out; gevarieeÍdê inhoud; eel1 leule afwisseling tussen beeld en tekst. KoÍtom een keurige Iris. Maandag 27 november1989. Er rust geen zegenop deze maandag,DooÍ ziekte van Jt moet ik het eeÍste en t*eede uur lesgeven,wat een stÍeep door mijn planniÍg betekent. Anderzijds leuk om weer leerlingen in de klas te hebben. Bovendien geeft enige onvoorspelbaaÍheid het leven alynamiek. Woensdag29 november1989. Gebeld door de heer S. Hij wil me graag kennis lateo maken met de heer D.W. presidentvan de Peace Child Fourdation, een organisatiedie binnen het verbandvan de V.N. opereert.D.W. organiseeftal zo'n 8 iaar musicalsin Amerika, Europa en Azië. Volgendjaár, om precieste zijn in en rond de herfstvakanrie, wil hij een musical lnstuderen te Amhem. Zo'n twintig leerlingenvar het Stedelijk Grhnasium zouden, samen mer zo'n 30 leerlirgen uil andeÍe landen, gedurendedrie weken aan een musical kunnen werken onder leiding van de Peace Child Foundation. Doel van dit project zou zijn: - leerlinsen besdp voor elka3rleren opbrensen, een musical opvoerenin de stadsschouwburg. Lijkt me een zeer leerzaámen aantrekkeiijkproject, waaÍ zekeÍ 20 leerlingenwarm voor te krijgen zullen zijn. Menander zou hier een rol lo kunlren spelen,gezienhet feii dat de Venander repetiriesaltijd enkele weken na de hedswaladtie begnnen, Woensdag5 december. Vr'edeÍomgebeld door de heer S. over het pÍoject "Peace Child Foundation". Het project blijkt ondeÍ UNICEF te ÍesoÍteÍen;het thema van de musicalzal zijn: "Hoe moet de wereld emii gaan zien?" Het is de bedoeling dat de 30 leeÍlingen uit Oost Europa die aán de musical deelnemen.ondeÍgebracht zullen worden bij A$hemse gastgezinned.Ongelsijfeld zullen deze logeerpaitijen ook leiden tot beter oegnp over en weer.
5
KOPIEERKRITERIUM "O, welk een geluk,we hebbeneen schiftercÍd nieuv kopieer apparaat op school,een majesteuswonder der techniek,een werkelijkzo mooi apparaatdat $r'ehet helaasniet kunnen gebruiten. niet toestaandat het kapot Helaas!Maar ja, we kunnen nou eenmaa.l gaat, vindt je ook niet? Al die schitterende functies die erop zitten zijn natuurlijk wel mooi, maar gebruilen? Nee joh, doe nie so stomlll DaaÍ s[jt het machientjetoch van. (Dat je dat niet weet) " Een tijdje heb il het nu al Íloeten aanzien:hoe onze clavigeren zijn "hulpjes" het duplo machientje beschemen tegen elke vingeraldÍuk en wordt het toch wel een tikkeltje elk krasje,maar zo langzamerhand iri als er weeaeen van de schitterendefunctiestaboewordt verklaard voor de leerlingen,Zo zou volgensdezekopieeer-neurotenhet papier!.reteÍtjebeschadigendoor het ve*.leiít afdrukkenvan iets. En zou de rcl kapot gaan door dubbelzijdigte kopieren.Telwijl er voor deze2 dingenzelfs apaÍe knoppenzijn. Daaromadviseeíik onze knotsendrager(zie voor vefialing het latijnse woordenboek)om roch ooit maa! eenste beginnenmet het lezenvan de handleidingloor de kopie-machien,want blijkbaardoet dezedienst als toiletDaDier. Om de ald€Linêsratistieken(opgerichtin de vorigelris) niet \lerkeloos toe ie lateÍrkijien is bij dit ariilel een graSekgevoegdvan de kopiÈeí akliliteit ir onze school. B enno, (De i:i dit aÍÍitei geÍnaalte opm€rkingen dienen door de betreffende personen niet 8eb:e] seneusgenomentè worden.)
gewensl Wê nlg vroe9eÍ
i'.lret
2 br even
tegenwooídig
Joossê wekelijks schrijft
Rektlficatie Betreffende:artikel nr.34fg56:"kopiekrlterium",lris nr.2, blz.6 Aangeziendhr.Joossein de vorigelris het schoolregetement uitgebreid heeftbesprokên,zijnwij als redaktieer achtergekomendat smaaden lasternieltot onzeeerste doelstellingen behoren. Wij willendan ook van hieruiteen \ryatoveraktieve lris-reoorteroD de vingerstakkenvanwege zijn,artikeldat toch echt wel wat aan de grove kantwas.Wij biedendan ook onzeverontschuldigingen aan aan dhr.v.Duuren maarwij hopendat het reeds genoemdeartikelin al zijn hardheidtoch nog enige invloedzal hebbênen dat het kopieer-appaíaat voortaanten vollebenut kan wordên. Namensde Iais-redaktiê: Benno,
o
In 1970rrlde Cambodja7.5 miljoÈnin\roners.Tièn jaar taref.na èen ooÍlog rn ee:l scllikbe,'rinC. runn \:èf miljoen uir.indelijkgaatdir aÉiketovÈfdar verschiL. Hr| is nier gebruikelijl om in de Iris oveÍ geschiedcnisre schi j l en. of over de acmatiL. ir I k geloofzelfsdat her nog nooit gebeufdis. Dar h€eft me er echrefnjèt
Dè Êê|stedocumentairrin de reeks var vier die il zà! \Las op zondàg:3 septembe.bij de \jPRO {le rier \LerdengeÍaelt omdat he. tien ja.rr gehden is dat Èr €!':r Èind kwam aan her schikbe$inC lan de Rode Khrners. Zjj vormen de aanleidingvoor dit anilel. D dn. a:< \^'earn ^ ': 1 .cf,-r
'i (( m < . r m Í n - mo _ e < Lt. a In h < b \C i n l drl een njeu!\e ramp, is de bevolking \\eeÍ a a n! egr oeidt oi 7 mi l j o Èr1 . flet groors!. deel van die belotking behooÍ lot hel KhneÍ volt Dezè Khmèrs kennen een srrndenstelsel. \\:rarin. n,rta bene. dc iiorÍ1klijl. familie de eerÍc stand !ormt -qroLe Di1 n v an bèlang on te s e te n a l s j e n a a r d !, ta arste cecennia kijl:r. Tussen hèr \ott en de -pewonè kírnink lijl, c fa m i L :e in z i rri o oe Bo Èddhapr ieÍ er s Hct Bocddhisnè rs dc beling.ijkste godsdienÍ. 90"r, van de bÈ\,olking h a n gr di. aan Dc o ffi c i è l è ta a t i s h è t Kh mc , C.]mbodja is ern uirermaÈ vmchibaai tand. rêgenvallÈn makrD her land zeef g€schikt ^vare ro o r bijr oor bèel d .i j s tb o u N \i e t !' o o r ni ets i )Èbbèn d. K hm e.s d ê n a a m è e n tu i l o L r te zi j n Een bÈl.nd Cembodjaans spreek$,otrrd tujdr: "Wa ar om z ou m . n i e i s p l a n te . C x t L ri r z i chzel l g ro eir ' l' \,Íaar den jx a. s rri j d (r9 7 0 1 9 s 0 ) h e b D e n n.r gfoolslÈ deet van d! landboLrw!fond veÍwocst. h rrg ! È n z . er f r a p p a n Í l s . g e z i È ; d e ,j o e ts!.1 l i n g ian dè Rode Kh n è rs (w a a ro v e r i t l a re r !1os
Tl rl
de
il!
r c u tr
s rj
rl e m b o d j l
ê rr
zèe.
\ooraanstaand toni nkri j k i n zui d.rosr.{2r c. ner oml arre ooN grore del È n 1an d. arnafj nzende l andÈ n \ía:r ïanaf 1100 begonnÈ nLaos. Th aji: lnd en V i etnam zi ch ui r tÈ brei den ten kosr e lan C ambodj a Vele eeueen bleèf Cambodja ondergÈschikt aan om bÈ l rnen Thai l and en V i ei nam. Tordar i n 1560 Frankdjk binnendrong in zuid ooÍ .Azie. .nder andere in Cambodja. l-rankrijk srêunde Canlbodja op militàjr gêbied. Er onnjkkclCe zich een conrro!erse russen Frantrrijk en Thailand In ondíl l .no ' o Lrl < o q/r r< n r1 I .ot o( oro\ ncl. _ S i em R èap, S i sophon en B àrl ambang Tti r.r s oezr t . Di! w€rd gezien als Èèn betahe voor Ttráitan
7
om te zien naar andere neutrate landen (binnen de oost-weÍ veràoudingen), en China. Hiermee nam hij communisiischeveÉetsgroepende wind uit de zellen. In 1955 stond hij de tÍoon af aan zijn vadÈr, Norodom Suramarii. Hijzeu weÍd hoofd van een nieuwê partij, de socialistische volksbeweging.In 1960 overleed zijn vader, en s€rd hij weer staatshoofd. OoÍspronkelijk genoot Sihanouk onder de beloLking enonn aanren. hij was iÍ}mers een lid van de koninklijke familie, maar dit nam steeds mecr af. Voofal onder linlse inteilectu€len groèid. dê aanhang van het communistisch lerzer. door Sihanouk"Rode Khmer" genoemd.De r ó/ êi
/:-
r:>r
/ ^- , r t .
de
Rod(
Khmer sirildig was met de Cambodjaanse traditie .n \. no -l d \rs m ê u i l g e z n d < rd e e n groep i n Bafta,lrbang, die in opstind tegen kwam uilbuilnrg van Chinese handelaren. D€ uii.indelijk€ Íaatsgreep k*am echter van de fechtse zijde, gesteund door het teger. Op 18 naaÍt 1970 weÍd Sihanoul àfgezet door de in 1969 pÍenier g€worden geneÍaa] Lon Nol. Eind 1970 \!erd in Crmbodja dê republiek uitgeroepen. Vlal na de staalsgreep erkende Amerika het deu1!ê regime A,.nerika, dal loen in Vietnam vocht tegen het communisme. legin 1969 voerde Amerilà al bonbardement€n uit op communistische Yi.hamese bas€s in oost Ca bodja. Volgens Amerika had Sihànouk hier toestemming voor gegeven, onder de vooÍwaarde dat de burg€rs onr / iên k o rd e n . gebeuÍde 7 o -d e n Dar uiteindelijk niet.
B
Sihanoul ging steun zoeken bij Chinese vrienden, en sloot zich aan bij her co-nmLtusr.9che \er/er om lon Nol L< !erdrij\en. Lon Nol hield niet stsnd tegen het verzet (gesieunddoor Noord-Viernam), ondanls de.steun van Amerika. Hij had de Rode Khmer ondeÍschat, niet gerekend op zo'n heftjg verzet. De oorlog maakte een $reedheid los in de Cambodjanenorè door de eeuven heen, sinds 1300, gegroeLowàs. In april drongen de Rode KhmeÍs doo. tot pnom Penhi l.on Nol werd verdreven. Sihanouk was ;nrtuddehadrvrrro alc \.àarshoold N, een jaaÍ nam Khieu Samphanzijn laak ovel premier werd Pol Pot. De radicaalstevleugelvan dè Rode Khmer kreeg het ov€Íwicht. Zt $aren sterk nationalistisch, gericht tegen buurlanden. Zij $i1den het Khmerrijk uit de 12e eeui hersrelten De bevoDLngmocs' bcs(aan Jir seík.nde boÊren. pri\ e-eigÊndoIÍ' mo<sr woroen atserchà IcdeÍeen li. .en brit dÍoee ..n u'eem". Lrr. beheêÍste of leraaÍ was, moest verdwijnen. Een bevokins \an miljoen /ou \otdoendeá-n vooÍ een boerensraat. In tien jaar zou her getukl zijnr maar et weÍden 'slechts, 2 mitjoen mensen vermoord, omdat er na viêÍ jaar een einde aan kwam. Door deze radicáliteit sloegen veel mensenop de vluchl. In kampenaln de grenr rn Thrjland zitten nog steeds honderduzenoen Cambodjanen.
Diogenes. hei buitenlandmàgazine van de VPRO, volgde fotograaf en reporter Denis Cameron, op zijn rcis in Cambodjà. Cameron veÍsloegvoor bladen als Times en Newsweekeen gÍoot aantal oorlogen. "I don't Íeally lnow how I got into the business of covering kiling. "'Cause I don't even like ro step on an ant. I thinl everlthjng deserves ro live, whether the thing is pretty or ugiy." Van 1970 tot 1975 z t btj in Cambodja, oorspronkelijk vooÍ drie maanden. Hij werd v€rLiefd op dit land, en zou er graag gebleven zun. Maar in 1975 werd hij gedwongenhet land le verlaren. Nu. na \eerien jaaÍ keerde hL IeÍug. Deels uit verliefdh€id, deels mer een doel: hij ging op zoek naar een Cambodjaanwaar hij veel contact mee had gehad, Koy Mean. directeurvan een weeshuis, "I never left Cambodia.ln some ways part of me died here when I was taken pdsoner and forced to go to Thailand. My interest in covering events as a joumalist, I thini that died. My curiosity about the world died. Because to me CambodiÀ was such an avvful disaster, such a tlágedy, and because the rest of the world didn't seem to care, nobody seemed to caÍe. except the peoplewho lrere rhere,rhe Cambodians. -"The pressfailed,you failed." "Yes we a! fài]ed,the west as a whole failed."
so it eouidn't have talen 'enr very lorig to kiLl us. r\nd somchow on ihose rhree occasions it didn't se.m io maner q,herher we dièc !r noi. I d even foÍgotten how to be frigltenld. I was just very depress€d.' -"Do you feel a sort of guilt, that you,re back here and so many people died?" (stilte) "Sure" (een nog langeÍe stille) "You can't forget the past. Aid when I come here, and I look at this embassy,and I think of the bodies......It a.l]comesback to me." Diogenes ging de eersie plaats over leven en dood. dan over de ro1 van de joumalistiek daarin. en rensloLrepas de gcschr(deni \àn Cambodja. "Why is the press failing atways Denis? You've had a solution in all these foudeen
"This is the french embassy oveÍ here, can we drive through the gates Keo? This was such a splendid embassy buildjng at one time, it I'as marvelous. Ard I took Íefuge into the embassy, with ail the other foreigners. There's a fe$ bodies bunied in here. voJ Ino$ Some peoplè died. There seemto be som€buildings missing. This is the building in the french embassywh€rê I slept on the floor for rh.ee *eeks wiih f$enty
"No. Ii's gonna happen again and again. 'Cause people only really carê about themselves.Thev don l care abouÍ people who ltre rhousr,rdqoi n!]es away, who have different cotoured skins. They only care about theíe ovrn home, ther osï family, becalrse it's not happening to mem, it's happening ro foreigrers. And so rne) forget. And when eventually it does happ€n to them, they wonderwhat went wrong. Keo wondeÍed what weni EÍong. But he can never bring his family back. Most warphotographers, if they survive, eventually rhey re killed bij (he lhing rhey are trying to record_ It's a matter of going to the well once too often " -"Denis, has it become a sort of illness of you io photograph rhai soÍt of things, like soldiercand war and assassanting?" "No. I jusr thinl thar they get a raw deal. They have a haÍd life_ And people expect tnem !o defend their country. and the people ill power. th€y just send these 16, 17 year olds to gei kilted." "I'm askingabout you." "It's my s]'Írpathy for them. I don,t care àbou! violence, I'm very anti'violence. always have been- But I have great respect and admiraiion for peopLein that kind of situarion.,' -"So what will these pictures rell?" "We[, for those that have the $r! ano sensitivity io see somerhing in rhem, thèy,l1 sho*ed people who need help. I al*ays hope rÀat
I thoughr rhrr qhen 'he KhmeÍ Rousc clmc ilr here, they were going to kiu me. And on three separate occasions they came into ihê embassv grounds, an they asked the French to hand ove. the AneÍicans. And there weÍe o ly s€ven of us.
I think fou can sum ir up by that play ,inherit the vind . wheÍe rhe repoÍer is asked bU thê prosecutrng atlomey, "*àat's the roLe of a ÍeporteÍ?". And the reponer said, ,,The role of a repoÍter is to comfon the àfÍlicred, and to
Het is het mooiste programma wat il ooit op de televisie gezien heb. SchirIerend cameraserk. pràchtigemuTiek En cameíon is een uilmJnrend !eÍeller. Er zijn geen rwee zi,'rnen te vinden die zonder pauze achter elkaar worden uitgesproken. En als jê niet *ist sa! er alemaal gebeurd wasj zou je Cambodja het mooiSte land ter weÍeld vinden. En er ájn
9
afoict ihe coÍnfortabte." That's the way it should be, that's at its optimum, but it s alnost neverlike that. A few weeks before the waÍ came to its end with the surender of Phnom Penh in 1975,there were a number o[ sronesin rhe American and European press, moÍe or less saying that when the Khmer Rouge were victorioris, everlthing would be alright in Cahbodia, there vould be peace. So about half a million people died in Cambodia on both sides during the Êve yeals of war. But in the folloqing three years of peace the killing realy began, and the toÍtures and the misery. More than two million died." Koy Mean bleek vermoold te zijn. Zijn !:rouw, Tep Sam Ouen,was onvinclbaar. In 19?9 vielen vietnamesetÍoepen Ca.n1bodja biÍEren en maakten een einde aan vier jaar
De documentairc"Cambodiar year ten" is een vervolg op "Cambodia. lear zerc", uit 1979, van joumalisl John Pilger. Ook hij keerde te g. aanzienlijk Deze documentaire is informatiever, maaÍ gebruikt haÍde, wrede feiten om emotieslos te maken. 1ve zien wat Pol Pot heeft aangericht. Meteen in het begin al veÍgelijkt Pilger Pol Pot met Hitler, De massadooíd van Pol Pot was emstiger dan die van Hitler, Pol Pot vermoordde alleen zijn eigen volk, een kwart daalïan. Na de tweede wereldoorlogwerd de VN opgeÍicht, om een herhaling te voorkomen. Dit lukte echter niet. Em grcot deel van de documentarregaat over de rol van het westen in. de afgelopentwintig jaar. Een cruciálerol. "Most of the press during the war seemecllo favour the communists. They equated the war here with the war in Vietnam, and they gave the impression thai the Americans wete fighting a bad qar. kjlling Vieinamesepeople. And so when the joumalisls came heÍe, they just assumed were going lo do a good job that rhe commLrnisls in Cámbodia, just as ihey were going to clo a good job in Vietnam. They didn't realise rhÀr there ve.e goine to be hundreds of ihousands of boat people, th€y didn't realise that there lras going to be so much killing. They could hale t-1oE1Tif rhey had jusr used the signs that were elident everywhereBut they didn't." -"Did you seeit?" "l knew that there was a tragedy coming, bui I didn't realise the proportions of the tragedy. I didn't know that is was going to be quiiie as
Deze keer *aren de communistendus wel folLl.
10
De communistischeRode Khm€r tenminste. Het comm\mistischeVietnaft redde ongetwijfeld veel Cambodjanenvan de dood. Vieina'r installeerde een nieuwe regering. ,Alleen de Sovjet Unie, Laos en hun bondgenoten accepteerden deze. Maar Vielnam was ool, communistisch: En tegen Vietnám had AmeÍila al eens oorlog gevoerd. AmerikÀ en andere westerselanden steunden het veÍzet dan ook na 1980. Het b€lang.ijksteveEet kwam en komt van de c o aI i t i e r e g e r i n g "democratische Kampuchea". Deze coalitle wordt gevormd door drie paÍtijen. De tÍoepen van Sihaíouk, van oud pÍemier Son Sann, en van Po1 Pot, de Rode Khmers. (OÍïicieel heeft Pol Pot niet heer de leiding, maar iedeÍeeen bescho$r/t hem nog . steedsáls de grote leider.) De communistische Rode Khmers zijn veÍ€weg io de meerderheid. De coalitie werd gevormdom de weerin van het westent€gen de Rode KhmeÍs te tempereÍr. Dit lukte heel behoorlljk. wanr Amerlla (en China) en zijn bondgenoten,m daarmeeook de VerenigdeNaties steudde de niet-communistische verzetsgroepeni zonder dat ook maa. iemand van belang er iets tegenin bracht en brengt. Dit roept tqee problemen op, Ten eeísle. belangdjk voor ons, is dat het westen dus eigenlijk €en groeP massamooÍdenaars stelrnt, en je kunt je aforagen hoe dat in hemelsnaam mogelijk is. Hoe zou het zijn als het w€sten meoseÍl als Hitler had gesteund, waaSt Pilger zich aL Ten tweede is Cambodja het enige land ter weÍeld wat geen noodhulp krijgt van de VeÍmigde Naties, omdat de regeÍing door het westen ruet erkend wordt. (Die regeÍing heeft dan ook geen zetel bij de vN. De verzetscoalitie heeft wel een zetel.) Ik zou al met al bijna vergeten te verÍnelde[ dat Cambodjaeen van de armste landen ter wereld is. De situatie is vergelijkbaaÍ met die in Bangladesh,waar ook een enonn voedseltekort is. Veel boeÍen zijn gevlucht of verdrev€n naar de steden.de áklers liggen vol met mijnen. En daannee kom ik aan een ander belangrijk ondeMerp van de documentires, namelijk de ziekênzorg. Pol Pot had het grootste gedeelte van de artsen vermoord, en de ziekenluien verwoest. De enige hulp van buiten komt van particuliere hulporganisaties, de Verenigde geven Naties alleen hulp aan de vluchtelingentampenin Thailand. In die kampen heerst de rode Khmer, in een aantal zelÍs -.q-
é.t
leger, en
7t:
r"-rên
vo o .
veel voedsei verdwijnt naaÍ
hun
hun
"Of course in rhis kind of country you've got to be careful of mines. Not that you can really hê .a.,í,,1 ,^,, .1r i ,r qi 1- ^nê i Êr i i nêy,c no, theÍe. \n1en vou step on a mine, you get one cLick. And the second cLck bloss your legs
off./ Anputaties zijn aan d€ orde van het uur. Gruwelijke beelden laat PilgeÍ veÍdeÍ zien. Bijvoorbeeld uit het vemietigingskamp Toul Sleng- Je ziet een grcte muur! met allemaal planken. Op die planken liggen duizenden schedels. Hij laat een inteÍview zien met €en Bdtse medewerker van het ministerie vaII buitenlandse zaken in Ingeland. Deze geeft toe te weten dát het westen (indircct) de Rode Khmer steunt. Hii laar zien hoe een dorpje verwoest en geplunderà wordt door de Rode Khm€Í. Rookpluimen zijn tot heel ve. weg zichtbaar. De bevolking staat aan de rand van het dorp Àngsttg toê te kijken. Enzovoorts. Zeer intecessanris wat Pilger zegt oveí de rol van Amerlka: de versrerkte Rode Khmers moesten de oorlog tegen Vietnam met andere middelen voortzetten. Inderdaad is her ee$re doel vaÀ het verzet het veÍdrijvetr van VietÀam uit Cambodja. Dit is inmiddels gelukt, Vietnam hêeft zich vÍijwiUig teruggetrotlen, zoáls men van plan was te doen vóór 1990. MaaÍ het Cambodiaanse
volk is hier allesbehalveblij mee. Zij vonden de Vietnamese bezefting niet ideaal, maáÍ een veel beier altematief was er niet. Boverldien hadden de Vietnamez€n hen bevrijdl Nu het Vietnameseleger weg is uit Cambodja, heerst er em enoÍne angst onder de bevolking voor de telugkeer van de Rode Khmers. De conferentie van een paar maanden geleden in Parijs leveÍde voor aleCambodjanenniets op. PreÍnie! Hun Sen is niet zo bang voor een terugkeer, en wil wel met de verzetscoalitie prat€n. Sihanouk geniet immers nog steeds veel aanzien, Wat er in de komende maa.ndengaat gebeurcn i6 niet zekei. Wel is zeker dat in de afgelopen maanden het verzet steeds actiever is geworaler,
"I've been a fotographeÍ and newsman since 1960. I've covêrcd ten wars. AII wars descend into a common brutality. But if you don't have an involvement with the people, then you can push them out of your mind when you leave the scene of such a conflict. But with Cambodia I was unable to do that. BecauseI was involved."
Ik verwacht Ídet dat julLie nu ldeens zien wat er allemaal ld de wereld gebeurt. Ik zou al zeer veÍheugd zijn als een paar van jullie éên keer in de maard op zondag nà ,Keek op de Week, de TV aan lieten staan,voor het mooiste prograrnmaop de Nederlandsetêlevisie,
Bmtuea Ctloa&d0oDÍliríq ïrela l,mtmCooboqd rmJuflui6,Vr! ddm(|iRC H!dóU4deV0lhlmr, &$eoqd0!di&o. Àh(hgdr)du&!t0n6rí e eoÍftdrhDi0sor m d!Wfo Onno Crasbom
**'*ïi*Jllou
-s-
\ S P O R T H UIS
O,J.,EL
AIJLA Dê Àtll d hamt, mddr dê ótnnênhant mocl oot lëuh aêrdên
MÍLl6i Ko^rjieibèrg 6C
11
Theater:kunst om te verdvijnen? iu gesprekmet Agaath Witteman. a,rtistiekleiderTheaterv/h Oosten Àgsath wittemsn is via het studententoneel in het profiesioneletoneel tereclt gelomen Ze heeft aan de universitejt in Amst€rdamklassleke archeologie,Romaansetalen, theaterwetenschappen ên \unslgeschi edenisgêstudeerd.Ook is ze universitair docenr geweesr Ze is artistiek leider van het feministische Theatel Persona gerveest.Nu is Agaath lvitteman arristiek leider van Theater van het Oosten, een niêurve theatervoorziêning, Cevêstigd in Arnhem.
Op vrijdag 16 okrober had i\ een inten'iew met Agaaih Witteman. Ik word hartelijk veÍwelkomd in de ha1 van het mooi opgèkrlapteThealer a/d Rijn. De werkliameÍ vàn Agaalh Witteman is duidelilk nog niet h.i beslaal 'rit een bureautje m€t daarbolen een tl buis en een houten vloeÍ met veÍfspettels. Ik nijn cassete-recoÍdertje bovenop alle paperassenen anderelroep'die op haar buÍeau liggen. Kunst Kunst is volgens AgaÀth Wittèman èen oïèÍdràchtsvom die je gebruikr op het moment dÀt de gêwone communicatiêmiddèlen nier mee. Ioefeikènd zjjn" Ell mens heêfr de behoefte a^n een beeld van zichzelf buiten zichzelf: men \\'il zichzelf \,èÍekèren van zijn beslaan Dar 'Kunsi' {ar lrij noem€n maaki de mèns gelull:iger. lrten llil iets makèn waar je rrors op ken zijn. waaían je kan zeggen "Kijk eens. dit h eb ik genr ali' 1 \' . , p. . i. ( d r g re n /< n l i g g < n l .n \g" a(h \l i I t êm an niet g o e d z e g g e n . i e l v i n d t z e dai zo iet s als " Dal l a s " n i e t to t ' K u n s t' b e hoort. omdal dat êèn pllri. vêIfillnjng ran de Nerr.lijkheid is. A1s je dè \|errelijkhèid p o l1r r t r eèÍ d, m a 3 r d a a r n è t j ê rs v a n j êzèl f. vàn jè eigèn gevo€l inlègt. dal.. is dal volg€ns h -. - ' K - n l Bi j' , oor be: lC ee n s c h i l d e Íi h l .j h è e fr een b Èp. r ald eèr oel i n z i c h $ a r h i t n i è ! l rn ui l en i . q. or dên. daa ro rr s c h i l d e Í h i j h Èt Ku nst i s n D odz ak . lill. he r i s e e n s o o l 1 u i rl á l dkl ep. n o. llg . n1 je t ot a a Lre o n Ív i k k e l .n Kies KunÍ Fk r gc r ieÍ r n r an l u rÍ m a k e n o f b e l e !e n Íro èt \,an j .rngs ii aai br j-q e b ra c h tÍo rd è n i l a re i g a r r da! l e el noèilijlèr )' Í!n m o e r k i n d .re n g è voel i g mr i. n \ on: luns : D i 1 i re \o e l !o o r l u n s l kan de j.rgd :1ièt z.lfstand;g o:rlaikkelèn. zij moeren d aar bN - ?. holpe n $ o rd c r d o o r h ê t o n d c$ts. o m dar J c daa r h e È l !e rL ti j d d o i J r brrngr. Yo l! eis Á ! aelh Wi i !c n a n s o íd t h i e r e c hl er i n het onde ijs fcrl :. weinig aandacht aan ''tIèr is : 1ièi ill. e n
t2
' K i e ! E \a c t' . ma a r o o k ' K i es
K un(r' . A l ! ,r ni (r l e(rÍ orl re E arn m er je geÈstelijk voedseL, dar wat je fantasie in w (ri .r: s' -l r drn mi \ h(E l vccl - n je -e Zè vindt hel zelfs een beetje misdadig, wanneer je weei hoe belangrijk kunsl is voor de .nsrr' êl ro i. r,ch n_eL -r genoeg aandacht aan beÍeedt. Velen uii hÈt ondeNijs hebben nog de houding van 'Kr.Lnsr, ach. het is niet ech! nodig, r'el leuk om er \\,el e€ns bi j te hebbÈ n' D e ouders zi j n ee n st uk mjnder schuldig. wan! soms zijn ze zelf niet met kunsr opgevoed. of hebben ze hei geld er niet voor. DaaÍom moer de pedagogische academie en het ondeÍqijs er aandachr ann besreden. want dán befeikt de kunsl alle kinderen
l!Íijn !hee. diÈ ik geLregen had. is ijskoud geworden Terwijl ik daar zo zit, denk ik: "Die mensen diÈ daaÍbujren hel hek. zo gehaast Lopen. om Fíet en de nieu..lste "mode" te kopen en om "BÀT\íd\" te zlen. dre missen ech! wa! zij hebben ni er de kans onl eèn Ê esprek mer, \ gaar h W i ti È man te hebben " Het Beeld Agaith Witteman vrèesr. dat o\,er enkel. lienlallen jaren dc huidige vorm van theàièr niei meer besiaar Al jons worden kiDderen opgevoèd mei beel den. i eevee. sr r ips. \i díocl .p\ /c ,,.Jr d..' Ido" r nr< r r) s Jr l geconcentreerdeen tel st t. l ezen of er naaÍ t è IL.s . 7, I Innen e. n c p- n -l < ch' fdn' r,i' .a. .b.el r r< \' onn< r. op de I\ l ng le a. h g.w oon pastboeÍn voor j e neus_ fantasi e heb je ni et nodi g.
ÁstÁtrtM hb Mddbthxtv'Nn, geraind \fordi "Als je fantasie niet neer en daar een ergen doordat ie leest of ltlistert nier vool ;e werll lheate, beeld bii volm, dán je op hol kan lanlasle Thelrer wcÍ[r aLleenal. gaan. Ze denkt dat het teksttheater zal verdwijnen en 'videoclipachtig' sooÍt een nieuw er plaats zal komen Ze beeldtheater voor in de onf$'ikkeiing deze jamnler door dat vindt het erg bÈtekenis als beiekenis zijn taal "de rerliesl" Passief volsens Asaath Wilteman is de jeugd van nu erg p,.];"í nonchálanl nlelr heeÍl weini! * Fen vàn d< 04r'1f
Europa '92 In her kadef van de openstellingyar de glenzen van EuÍopa u1 1992 vroeg ik aan Agaath Witteman saar het N€derlandseTon€el staat ten opzichte van het EuropeesToneel. Vooral het margetoneel, uitgevo€rd de kleine vooral met gezelschappen. die zich experimentêel loneel bezig houden. is in Nederland ten opzichte van EuÍopa ván hoog niveau.Her \ederiándseToneêl rs ech cÍ weinig bekend in EuÍopa door de taal. ,Als echter een buitêr ander in Nederland naar een voorstelljng gaat, v€rbaast hij zich over het hoge nileau en over het feit dan het NedêÍlandse toneeL zo expirimenteel is. Het repertoire toneel van de grote NedeÍland. uitgevoerd door g€zelschappen,heeft ten opzichte van dat van Europa €en redeLijkniveau. Na 1992 zal er niet een openheid voor andêre culturen plaatsvinden, mÁar Nederland zal proberen de eigen identiteit te behouden. NÍen waagt zich af: "Heeft Nederland eigenlijk wel een eigen nationale ideniileit?" Er zal een beweging naaÍ binnen plaatsvinden.Ook Agaath Vr'iteman doer hieÍaan mee: het repenoLíe \rn '92 beslaat bij Theater van het Oosten geheel uit Nederlandsestuklen. Je moet ontd€klên wie je bent. Ats je opeens een Europeaan bent, ben je dan nog wel anders dan een Duiiser of een FÍansman? Ned€Ítandse Taal Naar aaileiding hiervan r.roeg ik haar of ze rreest dat de Nedertandse taal zou verdwijnen Dat wisi ze niet zo goed; maar ze dacht wel, dat je moedertaal erg belaÍtgÍijk is. Men kan tl Nederland wel veel talen best goed spreken, maar in je eigen taal kan je je beteí uitdru.kken. EÍ zal heel wat moeten gebeuren voordat eÍ geen Nede ands meer Ír'ordl gespÍoken. "Maar, wie weet, misschien spreekt men over een eeuw wel in de hele beschaafdewereld één taalMet beschaafdewereld bedoel ik dan de landen die met elkaar communiceren.laten Í/e even wel wezen! Het zou erg jammer zijn als de venchillende talen verdwijnen, want het is zo aardig, dat als je over de grens bent het dÀaÍ al leuker of andersis." Agaaih Wittemán zou eÍg graag vanuit de hemel kunnen kijken hoe hel er in de toekomst uit zou zien, "Maar", voegt ze daar aan toe."il ben niet gelovig."
IJ
MoÍaaI In de eind zestiger, begin zeventiSerjaÍen was het heel gebruikelijk om iÍr toneel een bepaalde boodschapover te brengenom de mensen op een andere manier te lÁren kijken. Toneel uit die tijd gaat darl ook vaal oveÍ het klassenverschil tussenarm en rijk. Daar is een reaclie op gekomen. Het werd juist taboe om in toneel te vertellen hoe het moet of hoe het beter kan- omdat het nu zo'n onzekere rijd zou zijn. Agaafi Witteman t/ijkt hier van af. Ze !'indt dat een stuk iets moet laten zien waaÍdoor m€nsen op andeÍe ideeën komen. Het moet ze aan het denken zetten. Het .noet niet het publiek leren hoe het moet, maar dat het niet altijd zo hoeft le gaan zoals mel1 denkt. De weÍeld is groter dan hun eigen huisje met Wat Agaáth Witteman betreft moet theateÍ over de tijd en de samenleving gaan, het is niel alleenbedoeld als ve.maak.
Lieve Maaianne en Wouter, Ik weet niet of jullie ook geldproblemen aanlunnen, maar ik heb er wel êen, De cantlde verkoopt namelijk veel te lekteÉ alingen m daaÍdoor gaát mijn inkomen nogal snel daar de maan. boveÍrdien hebben ze de laatste tijd een breedgliÍiiachende bediening die ook al bijna om op te eteni3.... Help!l B.L.U.te T
Ná
afloop van her inreariew qaagt Agaath nog ot rr Ínijn thee nos op wil drinken. .:l""qg ls koud geworden"zeg il. Diep onder ,Nee,.tut oe Lnorur ga ik náar bujren, It sra daar, tussen rld tujn en het zwaÍe hek met àaíachrer Tf":,ï q( r'er. !,n u hèb rnoeire om rerug re keíen in Aldo
Deb le rekeningvoorie
vande eigen geld:'n Jeugdrekening Gelders-Utrecnse SDaabank
AJme B.L.U. te T Ik ken je probleem, want ik heb er zelí ook dagelíjks mee te ma.ken. Wat je volgens mij het beste kunt doen, is aan de cantico l'ragen hoeveel winst ze op jou maken, en hen die winst contant uitbetalen, op vooÍwaaÍde dat ze jou geen eten meeÍ veÍkopen. Tegen de glimlachhelpt een voorhamerwellicht..? Veel Succes!
Lieve Marianne, Naar aaileiding van de gewaagde bdeven van de vorige IRIS ontbloot ik bij deze een maaÍrdenlang opgekropt geheim. Ik koester al maanden een \u.ige lieíde voor de schone IVO NIEHE. Zjn prachtiSe,blonde haar, zijn doordringende ogen en zijn zwoele stem ma.ken,dat rk hem als ridjn ware Jacob beschouw. Is deze wonderschoneAdonis reeds ií de echt Hoe kan il HÊLP MIJ!
hem mijn liefde duidelijk nulen?
Een wanhopige,doch Lieve, wanhopige minnares Er zijn tegenwoordig zeer kundige plastische chinugen, die van een wilekeuÍig iemand die j€ van de straat plukt jouw droom Ivo kunnen maken. Z'n karakter moet natuurlijk nog wel woÍden aangepast,maa. daarrroor veÍwijs it je naar Marianne \ l^^-
^),
. .,
i^ - 1 ,- ^ ,- ^
Geld ers-Utrxhtse Spaarbank
l4
It-r-7el
"Eí.-.|" "Ik b en
na
uitgebreid
o11det zo e k door deze pÍachtvent impotent verklaard
Machteld\loog uir haar Íoel. en s(amprc. daa'bil de afstandsbedieningnjer onrziend, op oe grond. ''Sch erendl Anti -concepriem;ddelenzijn ioch al zo duur, en ik ben tegen abonus. Wat faniastisch. Fantààstisch_ Geen etterende koters om ons heen. Ons hele leven lang voor onr,,ell Geen dur\ kindermode.ceen ouderavondenl" "Ceen luieIs l" "Adolf, slecht nieusrs l" Adolf zeRe de video srop. nam een trek van zijn sigaret, en keêk zijn !ïounr' wazig aall,
"Is de afwasmachine kapoi ?" "Adolf, ik ben zrvanger." Adolf vloog op uit zijn stoel, en stamDte op de grcnd. Een afstandsbediening wai er "Weet je dat zeker ?" "Wel verdomme. ldioor kjjkende Alben Heijn wijven als il tien pakjes predictor stick op de band zet. MUn huishoudsteÍ rende gisteren hysterisch naar me toe nàdar ze het !oiieikasrjena een maa.td eens een keef open had gedaanom her schoon te maken. Tien dagen la.ng m,n ochtendurine opgevangen, Eén unanjem resulLaaiJa verdoíuneil scer her z€ker Zo zwangerals pinda,s." "En nu? Wat een schmddal,fatdit geven. Aburtus. Kan niet. Ben il tesen. Ho< kan dat nou? Ik ben impor€nta En m,n \/Iouw is zwanger."
Machteld kon haaÍ man er maar nel van oveÍtuigen dat ze niet was vreemdgegaan, Zin ouders hebben, bang vooÍ sch an da al, hem nooii aangegevenbij de buÍgelijke sland. Derhalve lag Athur Vr'arholde hele dag in z,n nest. Zijn moeder had hem lezen en schrijven geleerd, verder kon
hu
nietsHij kende de wereld van de Ttrr, kwam nooit op straat, en begon zich, hoe ouder hij serd, te ergerenaan ziin leven. Zjn oudershaddenh.m qajsgemzatrdar mensen.oudeí dan,/esmaar^den, die noo,l waren aangegevenbU de burgelijke stand, treÍden opgehangen. Weglopen deed
Dit is niet het verhaalvan Arthur. Di! is hel verhadlvá.neen \an de meegr gerÍale mensen dje de?e wereld ooi gekend heeft. Dr. Ruben Bosveldt. 'Wordt vewolgd... Mark
Rutm 7O Jaar een beÊalp ln Àinnem en omgevLng,
JUWELIEN
ffi*r,no
STEENSTRÁÁ 3T I , 6 A 2 3C C Á A N H E M TELÉFOON0 35 - 42 24 36
l5
i'lrr)
?',..,,,i
i '/'
a
?ti .a
a
.' ""rft I
a.
aa
'..'::,'r'.tiy'/)7),
,J4i7,i, at.a
i;:,ii.ffia;iru ....;..í46i,::*:l+ .'?, a I
a
a a
iwr;r:i ::vwítlfl :lyJfi{..i)Wi.: "..ffi.:ij!{4
.t
t;;i4t:'ii*,Zl oa
' a
taoa
.'
. a a a,a
.' 'itt),,,
a ta
t
.
t -a a a , aa
o
a taa. r ta..
a
a
a
.a a
a
7t. a)a
. ' t . a . .
, ' l , 'r'r)
t
' t, . .
i . a'a aaa a ..
"
, .. tl a a a a a ' t"' . . 11tttt" . aa l t. aa at. . a . a a r, a a a . I a
.. a .
.
.i-'.,.',iii,. ,,..I,:.t.rr-'J'J'.r !, hïá/ffi . '.-.1 r. '.'.'.'flrl. 4ry\ t t. ''.'. .1.' 1t.'. {11.'^1Lr'.olÍt'.'.Y ;i;..' '^,' ii",'{7i2212f;11 ;.!,1:.i:;
'1 ,'
l' . a.
a
.2.
.' - r ' .t.l tt.' -4.. nt.tttal.' l a aa cY.' TD aa a..a.
-a
.a.a
É
.I
' .t-t 2
.?r:.:1.2ffi8 a'l a 'aa rÍ.-.-.-.{. Jt-. J.-Ft'.-á/.'J .'.t.v2.'-7'.-.7Á 6J'
' ....|K.i.i . .%' ' . ' !.7fr TrlW r ... qr4-)J1.=,. . taq-.. . . ,:ï.;.'i'i'7
Levenvan een Lady
Iítb w lcid,turrn u Maxí,l M&* kh Iu ru hin Leven van een Lady was de 2' seizoensproduktie van Theater van het Oosten,welke op 25 oktober 1989in Theareraan de fuin ln premieregioq.
soonptdars Momingquesr. Uir de gesprek-l,m russende lenof en ,he! joch,, blijkr hoezeerde zángeíde jonge wouw dje hij weketijksin de kert zr€t {Angelica) idealiseen. Een houding die de nomale omgangtussenhen onmogelijkmaalt.
leven van een Lady is gebaseerdop een verhaal van een bekende scMjfsteÍ, Sarah Grand. aj was een van de schrijfsters van de New women In het roneelsrul kwamen rwee persona8csvoor! generatie.Hei voomaamste doel van haar leven . ,ingeuca/ net joch en de renor. die oooí \,ret s?s de ophefÍlns van de maatschappelijke roneelspeelsters werd veÍtolkt, Ze waÍen lwee aan ongelijkh€idvan lrouwen. tÍ'ee verbondendoor dialosm, Het zelfstandigeverhaal "The t€nor and the boy" Op het podium waren steids tw€e Angelica.s en uil Grands roman "The Heavedy Twins" was dit rwee,renoren atnwezig. Na een dialoog rrol, de maal inspiratieb.on voor Martin van Veldhuizen. ene nel var het gelelschap Tich rerug op her Het boek verd in ls9l gepubliceerden veloorpoorum en grng de andere heift verder nrer heÍ zaakteeen golf van sensatie. roneelstu*. Op het eind werden de rwee helfien ars net qdre samengevoe8d.door de rwee An Het Engelse platteland in het midden van de Seucas en de tenoren herzelfde te laren zegSm vorige e€uÍr. De Victoriaanse tijd. Een samenlevingdie sleuni op slrikte verdeling van Overher decor.bestaande uir €en groenelluwelen klassen ên seksen en op een even strikt paar. een bdnl mer daarom heen rood ÍILrwelen gehanteerde dubbele moraal. DaaÍ beleefd Kussensen en achteraar een lage balustrade,is Angelica,de lTouwlijkehelft uit "HeavenlyTwins" werrug,meeÍ. te zeggen dán dar her oprfiaal , het avontuur, dat de basis vormde voor Leven geDnurrceÍd en geheelbi het roneels(uk pasre. van een Lady. I! dent dar iedeÍeeneens naar een produ{ue van Angelica, jong en Setrouwd,wi] de saaiheidvan theÀtervan her Oosten moet gaan.wanr het is haar bestaan doorbreken. 's Nachts hult zij zich zeer de moeitewaard in marulenlleren en geeft zich zelf uit voor haar tweelingbroerDiavolo. In die hoedanigheidsluit E1sLambooy zij vÍiendschap met een jonge tenor, die kort tevoren is opgedoken in het kerlkooÍ van haar
ló
DeAvo Samen mel Caesar liep opa de slraat op. \ïoLijk f lu. r < nd g i n ? e n./< o p s e 9 n a d . d e b ,11.Í om een haLfgesneden $iI Ie halen. He: vrolijke gefluit verac.lè.de aL gau$ in eÈn klaagzang. loen opa bedecht wal ef lllèmaal mèt z'n kleinkinderen : r br uf d k o n z i j n : " rÍi s s c h i e n z i j n z e qel l oor de leeuwen gegooid. of opgesloten op een muf zoLderkànenje. waar dè ratlên aan hun renen Inagen, of zijn ze rastgebonden aan een totempaal. en dansen een stelleije hoewaênde Indiànen oÍt hen hèen. Of misschien.." Op dat momèrt zóu opa het volgende moment tegen de buurman zijn opgebotst. als die hem niet had begroet mer èen opgelveki: "Avé. Lucreiius. hoe "Ach. ik n1ag niet mopperen', anteoordde opa, "h€t zonnerje rchijnt. de voegeltjes fluiten. ik rook m ijr . p; jp " . ó ,i s rl j n k l ..n l -n d c Íe n n.< ( rqee dágen geleden verdwenen waren, zou het een volnaakte dag zijn g€weesi" ' ' 8i P o < i d o n . C " d rr /e e ë n e n w a c Íen' -r< p dc buurman uit (hjj had een tijd in Criekenland "VerhaaL llrij eens een Í€inig.
Lucretius wat is
"Wist ik het maaf..." zuchtte opa. "Vaar rnijn beste Lucretius, wat weeÍhoudt jou enan naaÍ hen op zoek le eaan? En Caesar zou jou daaÍbij bes! eens behulpzàam kunnen zijn. l- n / o lq ,m h e L d à r o p a e \c n l a t< Í. n ad3r ]l j brj dè bakker z'n halfgesneden vit had opgehaald, raar binnen ging bij een {inkel met
áchtèr de w i nkel i n. " B i j U a6" . Ll on l er ! ànuir " ri I n- re. l .j \ L. . U r ir j hcr nJg,1i van -\"e?tunus.handig voor mÈnsen diè iem.no rn \one ti j d de hui d vol vi l l en schel den)ik nloèr . mol np€I, mompè!. nompè]" \a w a t gef om m el keam er h.r magazLln veÍgÍootglas 'rit tèvoorschijn. die hrr l'ergÍootslas. dat oud en íofíls was. aan opa ovêrhandigde en .r l ol gens .pa veel te vèèl gel d vooi vr oÈg. "\ Í aar j a" ,êi cpa Larè. te-qe| C aès3r. " $' e hadden nèr
In de ri nl :.1 had dè !erkoper onC er iuss. n ale andere goden bij naam genoend. :n nu Uoni e. èen luld en \\anhopig " S equorl " (D at w as toch l cei godt) Hierop lnam er uit hÈ! m:gazijn èen kteii. Íràr: ..Í.J:t.n. In p(L n-r -i . .er genoí _ o. . L/ . r /s" ríom \" d or,: ec.rol t.r .c C . 9- , : donlièr. zonnebÍiL op?) ' ' R i ep u?" vrocg hi j In pl al s l an !e anlr Áoof dÈn. sleurdÈ Tiberius Seqou. mee nàar een kLein. nuf. stoffig kanrcoÍje "Seqour. luister". b€gon hij. ,,Er r1. oj u.. e< n oude m.n .n Je ri rl- l J. - Jn pl an i s op zoek l è gaan naar...Oh, Íxcht evc, r ,r i doê even de deur dicht " En hij sloo! de deur waardoor de rest van het gesprek ondèr vi.r ogen bleef. (slnsthesie, of zo) Elen Latef reed er een tê-\i .... D oen E v€n l at er sch. ur de er .en larii vaDaf d? qiÍtel in zuid-sesteijjke richting. Bij een reusrchtigê villa stopte de auto en sraptè .Í eei llèin€ man uit m.l een chauffeuÍspet op en verdwÈcn in de villr. Têrue naar oDa Inmiddels res hij d.rk bezrg ,jr kcf:èr re palle. Iin koffer ncr dngrn die i cde. no.xral nrei s ool n.e zcu nen len op r èis. èn een me! ' r\l bèrtus H ei j i us hoid. br ot t en. " \\' a1 n1ocr:k .u doÈ n?' , h;1dopr zj ch af s. i. r agC loen lTij èven tevor?n rhuis $rs geliomc:l \\' anhopi ! w 3s hi j i r .i j n schonm èt \ t o. l necr!ri pl 0tt ..r zrj n pi j gl : gi ]an rol e n. Hij hx, j een g.ed ider zou -qcr' .oi j prdl i di t hen.' p brêngen. nrar het !.cdè i deÈ ham f an dr br' ,' Imer. di . toe\:l Li g o\.f de hèg heèr ) had " \Írrr mrj r l r.rre Lu.f:rrl :s.. hi d d È2. gezesd. ' ' ,ro-r rhi j J :ri .,t rm hei :!r\.n:" O pa schud{ic " \\' r:rr:ou i \ :!!.:rl 1 begi n.cnt" . l roe g hij " 3t h.r oftl cl ! r l .i pl ..i .aruufl l l " luiJd. hel rnN ooíd \f,n de bu!' Ímàn C O)_TI\l .1Tl ,R
19
Prl3svroag! \\'ic is er na cnl.l. iar.n Fiànse Les in slaar om d c T c r in in c o|r e c l N e d e rh n d s te v e n a l e n . Ook b|rglla!sets m.eten. lndien zij goed ondèÍ1\ezen z'Jn doof de Franse sèctie,dil aankunnen. Soc h: z r n s aï ez s a c h i è zb e l l c Hij of zij drc dez. grxnnaticaaL ingesikkeld€ conÍru.tie onrcijfeft zal belcont qorden m€l: I
Danaan
le prijs:Uit eten voor twee personenbij de 'Connaisseur' 2e prijs:Met z'n tveetjesnaar eenvoorstellingin de Schouwburg 3e prijs:Twee bananen 4e prijs:vliegreisvoor twee personenall-in door de gymzaal LefaÍen zijn ván deelneming uitgesloten
a1dr.,íten riesl \'ir l g.'óB
.n meê\okeD dn .r.d dóor dr
dê ou!.àt
rÉ.;tri. t IIJ( l f ol llt.la tl{)ll Tird írp ,. c! r old Àals t r r I 3nt r e t 99l] r...Íori:
r. r ' I . { nr d ( or dr er ec n j . r nk ohr s ehoudr i 'oo rL{ha ng 5b '
Prinses Christina Concours Win een radio of televisie opt.eden. eeD optreden mêt het Residentie Orkest of met het Open Iiorum orkest, of een reis naar Londen of Moskou()p l + èn It maafi 1990 zal het l L : linses (-hri sti na C onco.rÉ (voorheen Fdit h Siein C oncoufs)gehoudênw orden i D .n H aag. War ef r e qi n..en i s: een cul ru!rrèi s naar \Íoskou. ecn oprfed!.n met h.t R esi deni i e Orkest en dileÍ se feC i o en TV -oprÍ:dens D e j ury be st aar o. r . ui i Theo Ol of. D eni È l w ar.nber: en Jan 1Àijn l ankzi j d. S ti chri ng \ursspaarbank Den I I aag zljn e. aan dÍ concours geen k.sren (r.i s\N !È r. w êl ) !erbci den. De $iniaars \,Àr1 vofi-le \e:r !Íaden óp 1i j l . of no!ênb.. i n het progÍammr "lcng gèl ècrd" . \ti ]ar.r i s ru o,rl i ets ni eu$s. l { èr r e8ionaie concrurs. dat op I en I l ebruan a.s. gehonden zal !\ofden in her nieuwê muziekcenirum \e Enschedê. Op i en .1 februàn zijn de rooÍselècries en op I lèbíuari is dè final€. De hoofdprijzèr zijn hier ook niet gedng: een Íei s n" " : nJLn en c< n op Íedcn m(' hc, O pen FoÍum Orkest. Dê bes!ên mogen deelnemên aan het landelijke concours in Den Haag in maaft 1990. :0 jaar iang moesr je naar Den Haag reizen om aan dit concolrrs dÈel !e kunnen nen1ên. Als je in OveÍijssel. Gelderland of FLevoland woont. kun jÈ vanaf nu in Enschede terèchr. Lellier di chl bi j . maar. m. o. l dns om .en r eis naar Tondrn e w i nnsn' \\i e denl r d" ' ri jn . ingeí s soepel genoeg zun om een stuk te spelen voor piano. snaarinstrumeni of voof houten of koperên blaasinsrr.rment. moet deze kans nie! . ' orb. l ,.r grl r J< mo€L l r mr' l ur
VA NA F ] JA N U A R 1990
NE|ryl
25HMDBc,x ?n
lÍ eer vooÍ
Amico lnternational
Leerraar
ComÍÍssie
Eigenlijk zou dit al het tweede artikel van de Amico dat iÍ de lris staat moet€n ziin. Maar dooÍ êên [ouuê stond eÍ de vorige eÁlie niers van deÀ Berg: -(ljjdens uitleg van veÍovering van noordelijke Nederlandenin 1795) "Die stadhouderlvillem V, die had me er toch een pittig wijÍne!" (!erelulen)
In de korte tijd dat wij een subcommissiê van de AGB zijn hebbeD er al twee vemndetingên plaats gevonden, Ten ee$te is de naaln, voorheen "AMCO", verandeít in het wat wiendeliiker "Amico". Ook heef! er een wisseling van onze quaestor plaatsgevonden,Frceke Terpstra (4C) is opgevolgd door Esther Peters (4C). Abactis van ale Amico is en blijft Marc Jager (48), Els Lambooy (4C) is praeses. We gaan vóór de ke$walantie nos een s chrij fm id da g oíganisêÍen. Op een schrijfiiiddag word je in de gelegenheid Sesteld een brief over een bepaalde gevangene te schnjven aan een regeling. die aleze persoon opgesloten he€ft op grond van godsdienstigeof politieke overtuigtng, etnische aftomst, geslacht, huidskleur of taal, hoêwel deze peÍsoon geen geweld gepropageeralof gebruikt heeÍt- Amíesry Ínremalional. een wereld$/ijde. politiel, ooaftanlelijle. organisátie. zorgr ervoor^dat mensen van oveí de hele wereld aan eenzedde over dezelfde ge!angene schrijren. _regering Zo n regering *ordr, door h1t h de pubLicltejt komen van zo,n kwesde en he! brieven die pleiren voor neloeÍherd^--ot lTijlaring onder drut 8ezer. ungeveeÍ l3oo rán de gevangenenwaarvoorwordt gescnreven woídt vr:jgèla!en. en andere gevangenenkdjgen vaák een betere behanateling.
vllr
EÈi
-(slaat bod on1) "MaaÍ hieÍ staanhelemaalgeen ruitjes op! O ja, natuurlijk, we zitten in het verkeerde lokaal!"
StaE: ên de -(legt veÍschil uit tussêí SokÉtes sofisteo) lKijl. Sot..t". was goed wijs De soiisten waren 4l9l! Soed wijs. -íveÍtaált de les) "Èier is het wel een beetje knullig vertaalt met Denlalorium mmm . Denkhuis is beter'
Het is,d!( echt wel de moeirewaàrdom evenles een Dnelje _overre pennen. De brieven 21in 6fu1 al door de Amico in de taal van her berreflende land opgestetd. Luchrpostvellen zullen voor her Klerne van één gulden bij de .lrllco .beclrag verKnlgbaarzjjn.
(óirl. yoq
Iedereen die rlog mee wil helpen met het oÍgaruseren van schrijfmiddagen en andeíe acur'rLeÍen van de AJnico. of een briei sd venalen Ímeestat ir her Engels, Frans of spaàns) is vàn haíe wetkom. Zeg dar dan even Iegm mrj zodat we eÍ war mee kLrnnendoeu, Els Lambooy
PtáAs€
suuï uPI
z
2T
Irrsies 14 maaÍ 1989
Wij willen het persoon dat onze versterker heeft gejat graag ha(elijk bedanlen. We hebbennu een mooieÍe.
De Dode Zee Ze, alle zoute tranen ooit gehuild zijn samengebracht in deze zee
D€ Teco
In zachtebewegingen zwernmen ze golvend heeo en weeÍ en maken het lachendekind Carrièrevrouwin tijgenlip (17) zoekt Tàrzar in keukenschoat om sameode kerstdagente vieÍen,
Siechtsdoor vele traren kan de zilte zee het kind beschermen, dat zal veÍdrinleo in zijn eigen veÍdriet. Guilla
P"eci,ificatielris l:
pag.4, onder de subcomissiepÍopcoi Taman Bozilovic is de juiste naam pag 5, 2' kolom, vanaf r. ll van onder moet ajn: "De laatste zin steekt nrang af bij de klassieke betekenisvan het woord "fuUvooiov"
Ah, kon tt Ltaat JaKw I).,Uoo.t zErt, zo sLatg ra.íqJ./)írkí DL1^kaLL rh vai F t1ou.leu lLl... Jc t \tl h^q urtgetLekt Als trlatt ,1/.ttl Lk gel,.a.L( a\ M415 (Jà tL OL'tt alLDc( zo ttr/-t !L Áu.,tl LLttt iL .ot, w,tlc,t t.jtl
Jau'\' ttEzc !t.8. fc]oa.t t
Jasa,,-
25 sept. 1989 Gedachte Heeft 'er zijn' nog wel de juiste essentiedie nodig is Guila
' ó?t-
Fel os steady aS a
YOCR,clo the loose1oJ L1.
Sgstematische Probleem Aanpak
Na iarenlange ervaring heeft het researchteam v.d. Teco dit streamschema ontwikkeld'
c !ll, T rq u[x I T
NO PROBLEM
de gelderseboekhandel koningstraat 31 arnhemtel.(085)4S2g45
/,J
ltí
'l\
,
t I I
t
Toen ik op 17novemb€rom achr uuÍ probeeídeom de piependedeuÍ van de glmzaal zachtjesopen te duwen, qerd deze door iemand achter de deuÍ venijnig dichtgeduwd. Daar Lie! il hei roen l]taÀr bij, en liet de mooie Uanken ván het Adagio in E van Moza( door de gesloren oeur over mij he€n komen. Tiemo en Iefte speelden da!, voor zoverik kon hoíen, erg mooi. TUdens een wátenral van applaus ging ik snei naar binn€n en zág ik de persoon dle net oe oeur voor mijn neus dichtduwde. Het laatste wert met medewerking van leÍke,Tiemo en Emle Wangsas de Triosonale in Bes van Mozafr voor twee \,torènen contrabas. Ik vond dat wat de familie Wang speelden, het etiket "voorprogramma" dat de Keer-Weercomaissie erop had geplakt wel overtroffen. Alleen de contrabas vondt ik soms wat stug klin_kenin dit laatstewerk. David Mandessespeeldena de pauze,waaÍrn caLe voor de Romereis wêÍd verkocht, deten uit de ÈngelsèSuite in d BWV 811 van Bach. Na enige tijd geprobeerd te hebbèn om zich te concentreren vraagt hij of het raaln, dat boven zijn hoofd de koele butentucht laat uitblazen, dicht kan. Als antwoord komt onze bekende ChristianSchumachervan de Teco aan joggen m€r een sLing€r om David van dit ongemal te ontiasten. Dan eindelijk begint Da!,ro re spelen. Op een zeer muzikale wijze, die ik erg mooi vind, brengt hij Bach ten gehore. Een niet bjj name te noemen meisje aan mijn rechterkant' valt bijna va]l haar stoel. Ja, dat rs naar rnanier om duidelijk te mal<en dat ze her mooi vindt, Veneer Stam zit aan de lirlerkant van mij ijverig een klappeÍ vol te schrijv€n. En ik, schrijf een minuscuul blaadje vol met mijn aant€kenlngenj want il was eerst totaar nre! van plarl om ook maar iets over dit conceÍt te schrijven, maar het moest geq,oon. it kon niet
Toen speeldehij zes etudes uit 1974 van Herman Srrategier. dre David persoonljjl gekena heetr. Drl was voor deze r|d njer erg avÀnt. gdrdistische muzjek. her was $einig e:Qirimenteel. Het deed mij vaak denlen aan Debusslr.Sonmige etudes boeiden me nils, maaí de vierde en de zesdevond ik mooi gespeêld.Het einde van de laatsrê heb ik echter op mijn Papiertjeaangetekendmet,'slecht". Als laaiste speelde David de Ruite.potonarse van Chopin. Deze vond ik erg mooi, zéér goed gespeeid door David. Soms miste ik in oe war "volumeuzere"delen echter dynamiek en werd de klarik, misschien mede doo. de in de gmzaal aanwezigeakoustiek,een rotzooi, Hij speelde alsof hij zelf één van de ruiters
a,l
L+
I
rl
I I
I ,1 -l
I
-1
l
'1
l
.1
De Keer WeercoÍrmissiehad het veer voor elkàar, op de plaats waaÍ gewoonlijk basketballendoor de lucht suizen, klonk nu het prachtige spel van Aido
C Ven oudsherstÍeeft BENDER ernzar de muikele begtafdheid van onzejeugd aan te moedigen, De maatstzf, waarasn wij ons verplichrvoelen,heetkwaliteit. E R Y A R I N C . V A K Y A N S C H À P . V O L L E D I O E S E RVIC F
AÉNDER . PIANO'S EN VLEUG€LS rls tweede heeft David Manesse het alegro con brio uit de Waldsteinsonatein C và1 Beernoven op het programma Ik vond dit een stuk mtnoef dan het eerste wêrk. Vooral het begin vond ik erg grof. Hij deed wejnig met hel steeds weer terugkerendethema. Het einde vond ik hetemaal niks. dát heeft Beelhoven wel denoereno b€doe]d,maar niet op de manierwaarop Dauij her
) .l
BENDER HOFLEVÉRANCtER Steensraár5,1- Á.ahem
Teiet@nO€5- é5 35 nl
Kerstvakant ie ! v7{j ) dus CUD( dp ouder s /voogcLen/verzorgí, rs de^ Wjeen hele .dag vLi)Z Die èie.lbl i ik zien da{ er) van de ionsel u{-r/ weinis terechtkont en die ,-
"t'"i:.ïLifi f 'n"t""!",""""K5 enotioneel "\e"*o":Httt'rU,i3"'{""{!u"if respons oproeYen", a fdu€ MaesLro Sottsass. JuiFO Maar vellicht raakt de man\c.fu,ens ee{í'Aàgrheid? Er ziJo,/de zi l aa\s-t) tijd-.d(eeds tí jd neer cílturenv cujturen'-Err/ id.é.r, ideëer1 tn Ja,./ae iaaGï€ tr1 -,6\eeds o.ns beeid setwen, d^an on dit te en iuist re-/Het ,negeren
4''
a\ M EM PH T / t'r tq i-^ íY D --.^ }4g
rc -a
in hct
Is G''on;nsc-
, Gz o-i -i h t eE 5t
r --a,-^-él -eFa-F
\J
cá-t-r.'
<
RokenVerboden Vanaf I januari 1990 mag eÍ, op Srond van de Tábakswet, die op i januari 1990 in weÍking treedt, niet meer gerookt worden in ale voor het publiek toegankeujkeof voor gemeeoschapp€lijk gebruil bestemderuinien bij ons op school en ln andeÍe door de overheid gesubsidieëÍdeof in stand gehouden gebouwen. Dat geldt dus ook voor d€ kantirle. Bovendienwordt veÍboden om tabaksproduktente verkopen. De nooalzaakom maatregelente treffen is steeds klemmender geworden. Het zogeheten passief roken. ofw€l het gedwongen meeÍoken, vercorzaa.kt det alleen hinder, maar is ook gevaarLijk voor de gezondheidvan niet rokeÍs. Er steÍen in Nederland elke week ongeveer 3l! mensen áan longtanler, hart en vaatziekten of anderelongziektendie het gevolgzijn van rcken. Je denlt dan misschienwel"ach, dat overkomt mij niet", maar de bekend€ 'rokershoest is een van de eeÍstes]'Ínptomenvan longkanl<er. Voor rokers die toch hun eigen gezondheidniet veel kan schelenis een oplossrnggevonden. Roken is niet in alle omstandighedenverboden in openbare gebouwen, De beheerder mag in bepaalde gevalen eerl uitzonderlng op het rookverbod maken. wanneer er |naar één kantine is, kan de beheerdeÍten hoogste eenderdevan de vloeroppefflakte of eenderde van de tijd van het rookverboduitzonderen.Dat lnag ovedgensalleen als in het 'rookvdje deet' of in de 'rcokwije tijd' geen rcokldnder ontstaat. De behe€rder is niet
verplicht tot het maken van zo'n uitzondedng; en zo'n uitzondering is slechis toegestaan als niet rokeÍs alaa an geen binder ondeÍvinden. Dus als de Cantico de kantine onder die uitzondering s{] laten vallen, dan zal de mening van aleniet-rokers bU ons op school daarover in acht genomen A.ldo Bronnen: -circulaire van het ministeri€ van WVC over rookverboden in openbaft gebouw€n -winkler Prins Medbche Encyclopedie
22 DE C Vrij veÍtaald ondeEoek naar IQ van brugklasseN door Dr. IÍ. J.E-Y. Zendtà op het gl'!.nnasium Eerdaagsmoest ik mij om 7h.40 melden bij onzeÍ claviger, de heer van Duuren, tot mijn grote verbazilg was op onze school al een grcte menigte eersle klassers aanwezig.Ik ging eens uitzoeken wat er aan de hand was, op methode, ik vroeg mijn steekproefondelvindelijke eerste proefpenoon of hij zich misschien ook moesr melden. fuj aír{oordde íÍLij }uerop ,)eL "Ik? Vroeg? Ik kom a.lttjd om 7h.35 op school, dan weet ik zekeÍ dat il niet te laat zal komen, of mijn lokaal niet kan vinden!" Een tweede die ik dit vroeg antwoordde:"Ik ben wat (?) vroege. op school gekomenomdat we het eerste uur g"1Ín hebben, en ik wil nu gauw gaan omkleden,verder geen commentaar.........
êyglP NA HET
l - u l l-\lixÍ
--
(
f"1fTr -"\ "'.._\ n-
CERE BAr\F /
26
r- E - -Í-)T
uil vnc,rN iN
a
De
fntrodans dood en het
Begonnen als "studio L.P." in oktober 1971 in AÍnhem. is Tntrodansuitgegroeid tor een Lrniel, modem balletgezelschapmet een geheel eigen gezicht. Het eigentijdse repertoiÍ van Introdáns is opgebouwd uit zowel sfeeÍolle muziekballetten als theatrale produclies met veÍhalende Ze reizen niet alleen door heel Nederland, maar ook naar het buitenland; Betgië, LrLxemburg, Drdtsland.PoÍtugal etc.
rnelsJe
De dood en L^+
^ r r Er r* r r r^ r: ^b: JË Dit stuk is gemaakt op êén van de bekendste en ftaaiste strijkkwaÍetten van Frans Schubert. Hierin vertolLt Miiam Diedrich ,de dooo en Hilde Machtelinci:\ danst de .ol van ner meisje'. Daamaast zjjn nog zl danseressenen 5 ctansers te zien. De kostuums zijn ontworpen door Pamela Homoet, geihspireerd dooÍ her kolonialetijdperk rond de eeuwwisselins. De choÍeografie is gedaandoor Ed wu-bbc. In het voorprogrammawas onder andere ,'Lrhuru,'
i; +:
t :
te zien, waawan de choreografie lefl oÍgd is door Ton Wiggers. De voorstelling clie nog te zien is op :6 decembera.s. heeft een ander voorprogramma.Er zal nl. gedanst worden op verschitlèndc mJ/ielsrukl
+ \:Ingèzien il nooir naar ktàssjèke muzreri rLrser er J I n..r w i sr q ,. ni j r e t r . r chr en sronu LSi rÈ r mj j reLl :emèegetàU en Lr \' l )r' f.. erj go.l r(r/orgd. ool r dr idr i, in rl ru' rLr en rcín!r :r \drLn (rg socd C. , n \ririe\
27
ffi@ffiPffiWffiffiffi@ffiK íLoní! DUCUÍ]UOUU!U!!I Ílá, h.! i5 dr crdèvàn d! é9. nlliiddàl qrpispvàn.ii. ndrhlêÍnlE!dieIou(Er dEÍ$t vín dEkld5, dr lerëàr lLliltiidiêlen.welEsn5lrruq!àkk€.dini5 o.derstràndpru$àmmài.15voor oil !r.qràmm. i! kr EUI'BAíI qE.rh.wen èn È nier h.uikb..r vo.. d. Voordàt ie in orwErdownd qeplepen geru!! losharst moet ie her ptoqrahnè ëvÉnorenqp4 qelolqddoo. helomnsdo Áun. Suqg.sthsll? Gloiz: in dë rod€bls in de h6l,voor hrt riàviqrrrhd(i..
10 cLa 20 KEY gFF 30 P R IN T " F i gbt-s i nu l ator" 40 P Fi l i T " 1 Laser 50 ?R r$ï " ? B onb o0 P R l l rI " 3 l Íachi ne cun" 7a P R l l l T " 4 Qui t 80 IN P U T " U w keuze" j A s 90 l F A $-" 1" TH E X GOTO 16/ 1OO M$= " 2" TH E N GOIO ?2d 110 IF A 9= ' 3" TH E N GOTO 14í t20 IF A $= " 4" TH E N P R IN T " O I iEE t ', : ÊNi 130 P LA Y " osLsc" 140 FOR F= l TO 3OrP LA Y ,,c3O, , : NEXT F 15 C' GO10 10 160 A = . 0001 17A FOR I= 100 TO 999 S TE P + 1o 140 S OU N D I, A 190 IIEXT I 204 B E E P 2to GOTO 10 224 FOR I= 1000 TO 2OO S TE P - 5 230 soul{D I, 1 244 NEXT I 250 PLAY " o3LBc,, 2AO PL A't,' a3gA39b3Aa3db3og3o" : BEEP 270 GOTO 10
INTÏRVIEW MET' TÏMHN,IDIJKS Ik wilde graag een leraar interviewen, alat heb ik gedaan. Ik heb daar meíeeÍ HendÍiks voor uitgekozen.
Je kijkt op, tegen a ebei je bent strontjaloeÍs, op allebei
ik Wat is unr'voomaam? F.H.(' FÍed Hendriks):Fred EeÍst,vooral tegen de grote ik: Bent u getÍouwd? Dan, vooral tegen de kl€inê F.H.:N€e. ik: Wanneerbent u geboren? F.H.: Ik ben geborenop 5 februari 1960. Wie ben Je nog? ik Hoelangeeeft u bij ons op schoolal les? !49 ben je nou? F.H-: Ik geefhieÍ ál les sindseind januari 1989. ik: He€ft u daarvoor al €ensals leraarLatijn en GrieksgeÍverkt? Ik weet het niet F.H.:Nee. ik; Welk vak vindt u leuker, Latijn of Crieks, Daar nt je dan F.H.: tk vindt de Grieksetaal iets mooier,iets bloemÍijker. tussen propje en A3 De GriekseschrijveninteÍesserenme iets meer. ik: Aan hoeveelklassengeeft u les? Jino F.H.: lk g€efaan zesklassenles. ik Weke klas vindt u het leukste? F.H.: Dat is eeÈdoeilijke \.Íaas,maai ik vindt lc en 3c het leukst Ik heb Êeenvervelende, klàssêr. iki Wêlke spoÍen heeft u? F.H-: Ik voetbalveel.En ik heb gevoleybald,maar dai doe ik nu niet meer. En met d€zevraaSsluit il dit interviewmet Fred Hendlils af. Joost Jan Hendriksen
Even her5tell€n ÍààraB[leiding vÀn hFl interviÊU ret Sanne van!!! 8erg. Hrt i5 dusni.l SanÍe!àn deBergoa Sennêr vendef8sr!.
z3
NO E te e st
-
N€ ' Ftoo
q€.n }{1iÍÍr iÍr de De rubÍi€k voor $eÍl9en die contaci roet:en mel soorlqen0len ofi mèe 5chri_tven, Lecto.i Salutr. rel lk z0|l!Íaag !riefcontacl heÈben aen hooqbegaefde 5ludent €snandere ile louderlin he! LalijÍ het Gyrnesiun. Hier voig€n kunnan corre5p0ndÊren. {ike dit, .ijn v.ijetijdge[èzigheden: dri€ ulr aanriJn huisrerk,llke daq in ernsuÍtjs Deleltoekenbesluder8n de bibli0theek, naarruseagáàn,nààr kzinqenoverllilieu en biologiêgean, nasr8àrhen Stràts9luirleren,É!n kref {0t vaksr)p€r da! ren 6ordèDààd dorn,(ik rit 0p peilinderlt)en nBaÍ dotunèn_ intrr€gsante erche0l0!i5rhe laiíee 0p ie teieei5islijken. 415Je qeinïere15eerd !€rl, b€l ol 5Èhrijl dannaardll ddÍésl loltgangChri5lolfel$il Beal.ixrlee!i3 [.8.2550 LutJ!!roek tèlr0ó-3?033010 P.S.lk b€n10jàà/ rn zit in de é{rsle klas op hel G}lnasiu[l,e EÍkhuizen, Il 5laarpostrsgels Pn bàrbiepoppli. g.C.Soil
Yi hkkerelypocrieleil lk brnrèn lekkeÍeknuien loekeen lekkere reid, lk len inti, z.êf tÊchno sn rat nonrhê.So!5b€nik let àíro, naar veekerg depri.Ik len lekkèfsofti €n 53n[r,BÀer0ol àfli en sporti, 5ynpi, .e1i, l€kkerordi, rat hofi !n popi, !0k url pedden !i. Hijn hobby's liJnl blorÈnen slul{en. Sorebehil êenbeetj€hono,du5 kn!llfn ookopgekl. NeFheàt,hip-ho{leen .r99àevind ik sÍPPo èn herlil Nou,lol schrijvo. P.5. J[ roet rel l,urbokunÍán.
0onker Nickey 10 Heroinestreat ó84rZD te A'deÍt tel: 040-57ó6754
5
Ehl 'ê rt
Êt Hrt pr!!leer/dP rePo.làge rsPorler venonzsfiêtgende DoetjeB. làt. lk 5la'9 aoÍlensofthàlf rEvenoP. oenhebik in e€nkrertieÍ gedou(h!, en Íe qrlelsn, .ijn Iunchklàà.ge0aakt AIs ik dil ellenaalniel aangeklsèd. zo ontrrettrndsnel d!ê, dànhebik, ik náarsthoolnoet,qefntijd doordat oarljn {ielsuilÍustrnqàanie lrelkeÍ, .èn dikkeja5, ePndÀ5, o!rrarrerg,ftnter , eenbivàknu!9, eÍ ii.]! eindjá,r0llen Iie!9broek làatste tiJd {Het ls de ovef5choensr. zo koudop de fiels, vindàar.)flieÍ brr ik ÀllesaaloÍi têven{ur iee klaar en dangtap ik op rrqfielg ot fieer srhoolte vrrtreklen.{h hèll àchtbên ik dÁnop rrhool.Íi€n Binulenon írjÍ ft'n fiê19op elol te:etlen lvanuetlê Yántrn.Tje.ls ik z€ uit rou doei, zosden tijn hànírnhrvrieren).EndÀn nogvijf fiinutrro. birnenle koner. (11 pàeniet zo qoeddoorde deurnel àl di! klerênáai). "Ahà,0p tiJdl", denkil daÍ. líàafnre hoorlll doerr dóknor reer 'n9 eenk$rtier óvÈroÍn al dre spulhnuit te lrekken.En&n bênik lo.h te lààt in de lee. DÀt nij nou€lke keer,VêrvelÊnd lebeurd hà? Doelj€8. llàt, P.S,Dit ie rêl eenrepoftÀge,naaÍ rou iê.ándnij advieskunn€n leven?Alvarl bedankl. 0,8.Ià1. BPst!DoelJe, Je metrgeroon0t :e5 uur opslàànen je lijstje elu€rken, rodátJe uaI eerderop gchoolbènll 5{c(s9rn 9roetrjêe, N0nsen9
S r [..., hj keeknaarh€n,., 6rotêg0edtev0rhde voelen,bêhèàrde, qseprerde kuiteÍ, hee.IiJk.. Eengebruind krechtiqlill, ,tPrke, afnen,gitzràfl hddr, 9e5prerde tneeuwillPlanden,9r0telichle 0!en... Hij keeknaÀrhààr... l{leinero0ievoetjes,0npindig lànqe eennoolvÍou{slijkI irheaft... 5ldnkehsuPen, b€nen, qr0le groPne kijker5,langeoon[êre haa., Ldrg,!0lveÍd li Ffln..., uirpers,gPn5uele Sàn€nilinqêf ze n;Àr de s]àepkanÊr. Le elen' !fi gerélii! 0ell en koekje5
29
BOEKBE5PREKIN6
Bo € ke n z t ln
n1êt à l 1 e e D l e tte rs ,
H ê L l s de noeÍ t ê a d !d H e L ê n .Daàr on heb tf, b l J ve rd l e p t 1D eên p a a . w16t dat dlê de Doelte
w o o rd en,
d a a ro v e r l e ts te d F l a a ts te tt Jd b o e k e r w a a rv a n l k waard waren or te
I! h eb dê t wee d l € lk hèt l ê u k s t e, sp a n n e nds t ê en, / o f b o e l e n d ê te , 1 n l e der er urr Se va l naar r Dljr s n à a k d e b e s te , k a n z e n a t' ru rl l J k n l et Se ko ze n, want lk al l ê )i a al bes c hr lJ v e n . De tw eê D1t 8êz oc ht e b o e k e D z tJ n r "l ro rd t t oc h s ak k er rrv a n Ê1 l e D T l J s l n 8 e r, " l {o r8 e n ben 1È bête r" v a n E v e rt H a rtn a n . Tl te l s z eggen blJ n a n l e ts o v e r h e t b o ek z e l f. Daar oD be81n l k nêt d e tw e e k o.t s a n e n te v at t €n; on te b e g l n n ê n n e t " l 'o rd t t oc h $ak hêr " , IIe t l s een v er h a a l o v € r e e n e e rv o D d t 8e fa El Il e B et v ler k l n d e .e n . D ê b o o fd p € rs o on l s d ê 14' J ar 18e J a s D rJ n , d e o u d s te v a d de A l q JáE nt J n Ft b a a r tw e e b ro e rtJ e s, D u D p (6) en T on( 8) , naar buls wll S a a n v an een lêukè t heenldd a S b l J v rte n d e n w tl Ton n l e t ree. Ht j 1s we l v a k e r h o p p l g d u s l aat Ja sn tj n hêD nàa. b e S a a n , b l J i s te n s l o tte oud Benoe8 ol! zetf de Íêg over te kunnen stê l e n .Jas llJ n en D u n p z l J n blJna th u16 al s zê ac ht er z t c h p l e p e n d e re d r!ê n S e v o l 8d do o r ê e n dav er Ê ndê k l a p h o re n , To E d l e hên t n w o u h a 1 ê n s ta k z o n d e r u 1t te kl J k €n de 1{ ê g o v e r e n à e e ft aa n rl JdinB hei z l e L e n b ul s 8êk r e 8 e u . 1 n bttj kt r os ln c ona tê l l g 8 e D . op e è n s ls êr een * e n d 1 n 8 1 r h ê i l e v e D van J a sn l JD . T huls k on t bljna a tl e s o p h áa. ne e ri o p J odas de b a b y Pa s s e n , 6 trl Jkê n , k ok en e n z ., w a D t h a à r o u d ers zl j n br J na alt ljd ln het z l e k e D h u l s bl J To D.n a a 6t dt t alles h e e ft J a s n l J r
kanpen ID€t anSst on Ton, Daar ze ook tê door haar ook €en beetJê afS el el d H ordt vrl endeD l t1l de ên E dtl n en op dê EooP t oe alles ook. i l aar voor w ordt ze D og verl l efd zal nog w akker ool t dê vraag of Ton bl l Jft
D án hêbben ê D o8 :r' l {or8en ben l L bet êr " oP eéns la6t van oP schoor Á Is l Íarl erl e(16) chrtsta' haar bren8t kr1l 8t, dul zerl D sen doed êr van hul s.D e haar l aar v.l endi n, bel t overbezorS d de dokter en dan rÍarl el l e zi e kenhuls D aa. bet dat Iaríe11ê bl l l tt ltaar te worden daar ondêrzocht Eoêt on als btJ ztttên, er nl et l aat het chrl sta bekend 1s over de Heker nog nletÊ na tweê oP beel t Ze S a at d1e l íarl el l e zl ekte at te koDen te w eten or oD derzoek utt vr iendln otdat ze baar ríÁ r1eI1e hêeft w o r den 'r De 21et zl eker dan beter eêrder dur f t en bedee6de l l arl el l e stl l Ie al tl Jd chr ist à, deD kt tê ze88en" , ook nl êts l Íarl el l e oP eêns overal S enoê8 van totdat het u1 t zl cbzel f krl JS t S ew oon z1êkenhuts ontsl aat. 1s ult bet zl ekenhul s dl e D ê Ííarl el l e dan cekoren 1s êen hêê1 andêre l íari e lle als cbrtsta nertt zl ekte, i oor ae vteer oP school kont.. l (arl el l e altetweê twee boêken De Saan zl ekenhul zeD , an8at ên ztekte6. want Dat 1s daÀ ook de en18€ ovêreer&ollst bet dê l { aarl D dê dê 6t1J1 al l een nl et boekeD S êschreven ztJn oí hêt verha at naar van d€ boêkên verschilt ook het karakter j e prêc1ê6 v,l l t i l aar al s i'edoêl zu1 Je toch blerree
Johanna novozaDsky 2D
w eten wat 1k de beldê boêhen
wat wil je op je brood? -Kokosbiood. (,,\.lwien) Dat is er niet. 't Is op. -Gisteren. -WaaÍom koop je geen nieuwe? De *inkei is dicht. -'t Is woensdag,om een uur gaat die dicht Dat is nou eenmaalzo. Wat gaan die mevrouwendan doenl Misschienwel uit.
DaI z€g ik loch..omdat de winkel dicht is. -Gaal die nooit meer open? Ja morgen. -Zijn ze dan weef terugl Ja. -Waar slapenze dan vanavond? Gewoonihuis. -Niet in het zomerhuisje? -Nee, naluurlijk niel. -Hebben ze geen zomerhuisje? Dat zal wel niet. -Hebben wij ook geen zomeÍhuisje? -Alern ir d. ,/omer,ddn huren re d Í e\ n Lenen en er centjes!'oor geven. F.7i i
-lvíisscfuenwandelen. Naar de duinen ofzo. -Hebben ze kindeÍijes? o ja. -Veel? Sommigenwel. Weer anderenniet. -Nemen ze die mee naar de duinen? Misschienwel. ,.Js ze ze niei meenemenis dat zielis. -O.,.zenemenze wel mee En als ze niet willen? Ze willen heus wel. -A.Itijd maar naar die duinen??? Niet altijd natuurlijik. -waamaartoe dan? -ook es naar de stad_ Met de tram? Ik denl het wel. Nee...zegaan wandelenzeg je... -Niet altijd natuurlijk. -Hebben ze geen auto? -Niet allemaal. Een auto kost veel. Hebben ze dan geen geld? -Ja luister es, dat weeÍ
h:hhên
Dat weet ik helemaalniet. -\ee...zij hebben geen centjes...lij Rel,
ik
alemaal
Z
40fod
clan? wil je nu op j€ brood...? Kokosbrood. DaI is er niet.
van de \^/inst Voor IOUl
ót'
r
/.
als Je noor meêr ddn / 250,idn aduêttênttês uaor !íê
/ \
a"'-\ó
Iris Tacheia acr/t, dot is / 12,50/
' ' í.t
t
t
$
ó mas van (Jeí)bnnk oà .7l mtchrel bc,rr_rioone - - - ""Y' '"
iiÍor Aldo, MÍt, KrsL6i
í
qí
'j 9
'orqr^
.9'
o" 'tSArnhel' ^
VRIJDAG22 JANUARi
K WA L IT E IT K ENT GE E N T IJD
{tè}-.
È1 pisrrn
Typertsen Typerteresses gevraagd Iy'iê ail êr aêl cnhêlc pdíind's mêt dê compulê/ typcn uaor dc lrrs? drsls t lp€VwordPerldct50, g€tgllgloid,Í! iot oinduo lel ir Í ééi !1 0 0 6o Íl v tl
-' = - - - - - - - x dè óan rn de copi
|
.ttop
I
Ndm...--,......-......... Khs
I I
1óus
I __l
K
A'i'
C\O
p
