Verslag Paard
Ykja
Inhoudsopgave 1. 2.
Vooraf bekende gegevens...................................................................................................3 Onderzoek...........................................................................................................................3 a. Protocol...........................................................................................................................3 Anamnese: ..........................................................................................................................3 Inspectie in stand: ...............................................................................................................4 Oppervlakkige palpatie:......................................................................................................4 Inspectie in beweging: ........................................................................................................4 Herhaling oppervlakkige palpatie:......................................................................................4 Functieonderzoek: ..............................................................................................................4 Diepe palpatie: ....................................................................................................................5 b. Werkdiagnose .................................................................................................................5 c. Behandeldoel korte termijn ............................................................................................5 d. Behandeldoel lange termijn ............................................................................................5 e. Behandelplan ..................................................................................................................5 f. Prognose .........................................................................................................................6
1. Vooraf bekende gegevens Er waren van te voren geen gegevens bekend, geen röntgenfoto’s of verwijsbrief van de dierenarts. Wel werd aangegeven dat de pony een letsel had en in het revalidatie-proces zat. Het onderzoek is 22 februari uitgevoerd.
2. Onderzoek a. Protocol Anamnese: Ykja, is een IJslander, een merrie van 13 jaar oud en roodbont. Ze wordt gebruikt om recreatief te rijden, ze staat dag en nacht in een paddock. Begin september(’07) is Ykja door de ijzerdraad gegaan, daarbij was haar strekpees van het rechter achterbeen door. De dochter van Guy had haar gevonden. De dierenarts is erbij gehaald, en toen hebben ze haar opgeladen en naar de dierenkliniek gebracht. Ykja had een open wond, deze is gespoeld en schoongemaakt. Daarna is de strekpees van Ykja onder narcose gehecht. Toen is er verband om het rechter achterbeen gedaan en heeft ze 2 weken in de kliniek verbracht. Aansluitend is ze terug naar huis gekomen en heeft nog 2 maanden dat verband erom gehad. Na die 2 maanden werd het verband er eind november afgehaald en was de wond nog een beetje open. Medicijnen heeft Ykja gekregen tot begin december tot de wond helemaal dicht was, ze kreeg antibiotica. Ykja raakte na 2 keer gespoten te zijn met de medicijnen helemaal overstuur. Spuiten van de medicijnen was daarna dan ook erg moeilijk. Toen Ykja de eerste week weer thuis was, zijn ze begonnen met het stappen aan de hand, een halve minuut tot een minuut. In het begin was dat nog met het verband om het been. Langzaam werd het uitgebouwd. Na 4 weken liep ze 7 minuten, per week 2 minuten erbij. Ze mag inmiddels van de dierenarts zover mogelijk stappen, de eigenaresse vindt een half uur stappen genoeg, ze wil het voorzichtig aangaan. Ook is sinds 4 weken afgesproken dat ze met draven kan beginnen, en dat ze binnen 3 maanden 5 minuten mag draven(dat zou half April zijn). Op dit moment wordt er een half uur met Ykja gestapt en 4 keer 45 seconden gedraafd. Ze was begonnen met 5 seconden te draven. De eigenaresse doet het rustig aan, zelf is ze ook geblesseerd, en ze wil voorzichtig zijn met de blessure van Ykja, ze wil absoluut geen overbelasting. Ykja staat alleen in een paddock, dag en nacht. In het begin was er een klein stukje paddock afgezet zodat ze binnen en buiten kon zijn maar niet te veel kon bewegen. Langzaam werd de paddock groter gemaakt, want Ykja werd al snel kriebelig. Bij het stappen aan de hand werd ze ook gek/ springerig als ze naast andere pony’s moest lopen, wat natuurlijk niet ideaal is voor het herstel van een peesletsel. De eigenaresse zegt dat het steeds beter gaat met Ykja en dat ze niet kreupelt. Wel is ze af en toe stijf in haar bewegingen. In stap of draf ziet ze geen verschil/ opvallende dingen. Bij de hoefsmid is Ykja braaf, wel heeft ze meer moeite met het evenwicht als ze links voor en rechts achter beslagen wordt. Binnenkort komt de tandarts. Hulpvraag: Hoe is het met Ykja qua herstel? Is ze op de goede weg, of zijn er nog bijzonderheden, moet ze nog ergens opletten?
Inspectie in stand: Algemene indruk: alert, ze volgt alles. Verder heeft ze een stevige winterbeharing, daardoor vond ik in eerste instantie dat ze een overconditie had, maar na de palpatie bleek dit toch niet het geval. Ze heeft een scheerplek op haar hals aan de linker kant (cranio)ventraal van C2. Wervelkolom: hoog cervicaal neutraal, laag cervicaal lichte extensie, overbouwd. Onder-/bovenlijn: i.h.a. in balans, cervicaal is wel meer ontwikkelt dan de rest van het lichaam. Extremiteiten: voorbenen carpus in lichte valgus stand. Achterbenen staan in exorotatie rechts meer dan links. Rechts achter is een litteken 5cm onder de tarsus aan de dorsale zijde tot mediaal. Ook een verdikking rondom dit litteken.
Oppervlakkige palpatie: (Ykja vindt het niet fijn als je aan haar oren komt.) Cervicaal meer tonus in de boven- en onderlijn zowel links als rechts. Voorbenen geen bijzonderheden. Linker achterbeen ook geen bijzonderheden. Rechter achterbeen 7cm onder de tarsus aan de dorso-mediale zijde een litteken van 6cm breed. Vanaf dit litteken is er een zwelling van de strekpees tot het kootgewricht. Lichte zwelling van kootgewricht en sesamschede rechts achter. Onregelmatigheden in de buigpezen, tussen tarsus en kogel.
Inspectie in beweging: Rechte lijn op een zachte bodem: Stap: algemene indruk - zij loopt makkelijk mee, mag wel iets vlotter. Wervelkolom geen bijzonderheden. Rechter achterbeen wordt met een circumductie naar voren gebracht. Ze stapt een hele hoef over, links en rechts. Draf: algemene indruk – draaft niet graag aan. Bij het aandraven de eerste keer was er een kleine hapering, verkorting van de protractie van het rechter achterbeen. Soms sleept zij met haar rechter achterbeen. Rechte lijn op een harde bodem: Algemene indruk: stapt en draaft goed mee. Stap en draf: geen verschil met op het zachte. Op het harde klinken haar gangen regelmatig. Ze sleept af en toe met haar rechter achterhoef over de grond(vonkjes). Zakt rechts achter iets dieper door in het kootgewricht dan links, in draf.
Herhaling oppervlakkige palpatie: Het litteken is warm geworden na de beweging.
Functieonderzoek: Linker achterbeen: onderzocht zijn het distaal interphalangeaalgewricht, proximaal interphalangeaalgewricht, metatarsophalangeaalgewricht, tarsus, knie, heup(protractie/retractie), met hun bijbehorende bewegingen géén bijzonderheden Rechter achterbeen: onderzocht zijn het distaal interphalangeaalgewricht, proximaal interphalangeaalgewricht, metatarsophalangeaalgewricht, tarsus, knie, heup(protractie/retractie), met hun bijbehorende bewegingen géén bijzonderheden
De mobiliteit van haar gewrichten in het rechter achterbeen zijn niet beïnvloed, niet verminderd. Verder is er geen ander eindgevoel, en pijn geeft ze ook niet aan.
Diepe palpatie: Wanneer een paard door een draad gaat, draait deze draad zich vaak om het been of het been komt ertussen vast te zitten, vandaar dat men ook op de andere zijde van het been een trauma/ beschadiging kan vermoeden. En dus zul je daar bij het onderzoek/ diepe palpatie ook op moeten letten. Dit kan invloed hebben op het herstel van de blessure. Zo kan op een gegeven moment de strekpees herstelt zijn en toch blijft het paard kreupel, dan heeft men misschien over het hoofd gezien dat er een trauma heeft plaatsgevonden van de buigpezen. Ykja gaf tijdens de diepe palpatie géén pijn aan. Er is 5cm boven het kootgewricht, aan de palmaire zijde, littekenweefsel te voelen op de m. flexor digitalis superficialis en de m. flexor digitalis profundus. Tussen de tarsus en dit littekenweefsel, zijn mediaal op de m. flexor digitalis profundus nog meer bindweefselverdikkingen te voelen. Ongeveer 7cm onder de tarsus, is aan de mediale en dorsale zijde van de metatarsus een litteken (bindweefsel) voelbaar. Het litteken is 6 à 7cm breed en loopt horizontaal van de m. extensor digitalis longus tot op de tendo interosseus. Het litteken omvat dus niet alleen pezen, maar ook bot, namelijk de metatarsus III(pijp), metatarsus II(mediale griffelbeentje) en een schiefel die zich bevindt op het mediale griffelbeentje. Vanaf dit litteken tot aan het kootgewricht is nog een lichte zwelling van de strekpees.
b. Werkdiagnose Als gevolg van een trauma, is de strekpees van het rechter achterbeen van Ykja gescheurd. Dit is gehecht geworden, er bevindt zich een litteken 7cm dorso-mediaal onder de tarsus. Dit litteken is ongeveer 6cm breed en betreft de pezen van de m. extensor digitalis longus en de m. interosseus, ook omvat het bot en wel de pijp en het mediale griffelbeentje met een schiefel. Ook is er een litteken 5cm boven het kootgewricht aan de palmaire zijde op de oppervlakkige en diepe buiger. Nu 5 maanden later geeft Ykja géén pijn aan. Op de rechte lijn, zowel op de harde als zachte bodem, is haar gang(stap en draf) regelmatig. Wel is het litteken van de strekpees warm na het stappen en draven. En is er, zowel voor als na het draven, een lichte zwelling van de pees van de m. extensor digitalis longus. Er wordt momenteel een half uur met haar gestapt en 4 keer 45 seconden gedraafd.
c. Behandeldoel korte termijn Twee behandeldoelen op korte termijn: 1: adviseren: betreffende het verloop van het herstel, hoe verder op te bouwen. 2: litteken en zwelling verminderen
d. Behandeldoel lange termijn Op lange termijn zal het adviseren en begeleiden een rol blijven spelen, om de eigenaresse te helpen sturen in het herstel van Ykja. En om tussendoor te onderzoeken of ze niet overbelast wordt, maar natuurlijk ook niet onderbelast.
e. Behandelplan
1. Adviseren:belangrijk is goed aan te geven dat Ykja op harde ondergrond aan de hand wordt gestapt. Harde ondergrond zorgt ervoor dat de collageenvezels zich in de juiste richting afzetten. Ook is de belasting op een harde bodem minder dan op een zachte bodem voor de pezen. Verder is het warm worden van haar litteken een goede graadmeter om in de gaten te houden of er overbelasting optreed. Want het litteken zal nog geruime tijd warmer worden als de zwelling maar niet dikker wordt en de warmte in korte tijd na het bewegen weer afneemt. Ook is het belangrijk dat Ykja niet onderbelast wordt, want het is wel de bedoeling dat ze weer sterke pezen krijgt en dat lukt niet met onderbelasting. Tijdens het onderzoek is goed te merken dat Ykja geen mobiliteitsproblemen heeft en geen pijn aangeeft, waardoor ze daar dus niet door tegen gehouden wordt. Met de dierenarts is afgesproken dat ze midden april op 5 minuten draven mag zitten. Dan mag nu toch wel al meer gedraafd worden. Een voorbeeld is 5 minuten stappen, 1 minuut draven, 5 minuten stappen, 1 minuut draven etc. totdat ze 5 keer 1 minuut heeft gedraafd en dan nog uitstappen. En midden maart bijvoorbeeld op 10 minuten stappen 2,5 minuut draven, 2 keer en daarna weer uitstappen. En verder in het verloop dan de stapminuten tussen het draven verminderen tot ze 5 minuten aan een stuk draaft. 2. Litteken en zwelling verminderen, d.m.v. massage en eventueel ultrageluid (UG) door middel van massage probeer ik het litteken dan soepel te houden en de doorbloeding en daardoor het herstel van de pezen gunstig te beïnvloeden. Daardoor zal ook de zwelling minder worden omdat de afvalstoffen beter weg kunnen. Bij paarden met peesletsels wordt geregeld UG gebruikt omdat dit helpt het collageen te sturen in het herstel. Bij deze lokalisatie zou ik dan de kop van 3 Mhz gebruiken en moet je goed rekening houden met de reflectie vanwege dat de pijp meteen onder de pees ligt. Wel moet je kijken of het lukt om UG bij Ykja toe te passen, niet alle paarden zijn ervan gediend als ze al veel aan dat been zijn geholpen, dan kunnen ze kriebelig zijn en dat is niet in het voordeel van de behandeling. UG zou je dus kunnen gebruiken op de strekpees maar ook op de oppervlakkige en diepe buiger, deze laatste twee mag je niet vergeten tijdens de behandelingen. 3. Evalueren + onderzoeken na 4 weken wordt alles nogmaals geëvalueerd en eventueel wordt nogmaals onderzoek gedaan naar verdere problematiek. Dan kan er ook weer verder sturing gegeven worden aan de opbouw van het herstelproces
f. Prognose Over het algemeen duurt het herstelproces van een peesletsel minimaal 1 jaar. Bij de prognose moet wel gelet worden op de leeftijd van het paard, en de functie van de pees in het sta- en locomotieapparaat, daarbij zijn verwondingen vaak gekoppeld aan vergroeiingen en verklevingen in de omgeving. De prognose voor een strekpees is vrij goed, zelfs bij een ruptuur en /of open letsel. Qua herstel zal Ykja in de fase zitten van collageen afzetting en dat dat collageen zich zal moeten gaan richten. Dit gaat doordat het collageen zich zal gaan aanpassen op de krachten in de pees. Daarvoor is het van belang dat Ykja goed begeleidt wordt met het opvoeren van het werk, ze mag niet overbelast worden, maar ook niet onderbelast. Anders krijgt de pees niet de goede trekkracht, die ze later nodig zal hebben voor haar arbeid onder het zadel. Bij Ykja moet er wel rekening meegehouden worden dat het niet alleen een letsel van de strekpees is, maar dat het litteken ook de pijp, mediale griffelbeentje + schiefel en de tendo interosseus betreft. Verder heeft ze nog bindweefsel verdikkingen(litteken) in de oppervlakkige en diepe buiger. Ondanks bovengenoemde zal Ykja over ongeveer 6-8 maanden weer recreatief gereden kunnen worden.
