YEP: Een duurzaam cadeau naar leiderschap – door Soler Berk Op reis Bij Stichting Lezen & Schrijven kreeg ik de kans door te groeien en ben daarmee een behoorlijk groot team gaan aansturen. Mijn directie bood mij daarom de kans een training te gaan volgen. Al snel vond ik de YEP, “Young Executive Program”, bij de Baak. Bedacht me geen moment, besprak het met mijn directie en gaf mij op. Visum Een vriendelijke dame, Eveline Prins, regelde een datum voor de intake met Janneke Kreek. Zij zou tijdens de hele reis de rode draad zijn als trainer en op bepaalde onderdelen verschillende collega trainers ernaast inzetten. Ik was goed voorbereid – althans, dat dacht ik. Ik had immers mijn leervragen mee en een verslag van mijn functioneringsgesprek. Ik kwam met een zakelijk masker binnen en ging passievol op in mijn verhaal over mijn werk. Maar dat was niet de bedoeling! De intake ging over … mij – en niet alleen maar over mijn werk. Daar ging mijn controle. Wie is deze Soler die werkt bij deze mooie stichting? Wat maakt jou wie je bent en wat hebben je ouders je meegeven en hoe sta je in het leven? Compleet was ik uit mijn comfortzone. Het was een bijzonder stevig gesprek, met name omdat ik dit niet had voorbereid. We hebben mijn leerdoelen in kaart gebracht: 1. De zeer ervaren en oudere medewerkers in mijn team de ruimte en vertrouwen te bieden als professional, maar wel de balans houden zodat ik kan bijsturen wanneer dit nodig is, zonder daarin meteen weer alles over te pakken als een soort ‘dictator’. 2. Durven hen mee te laten denken om samen tot de oplossing te komen of beter nog hen de oplossing te laten aandragen. Gelijkwaardig zijn aan elkaar. 3. Inzicht krijgen in waarom ik zo onrustig en licht ontvlambaar ben als dingen niet gingen zoals ik wilde. Gelukkig mocht ik van Janneke de training in. Met een bijzonder en verrast gevoel stapte ik na het gesprek de kamer uit en liep naar mijn auto. Had ik dan de verkeerde keuze gemaakt voor mijn cursus? Had ik het dan niet begrepen? Ik besloot het zoals altijd maar op mij af te laten komen “en we zien vervolgens wel waar het schip strandt” . Introductie Al snel kwam de uitnodiging om samen met mijn leidinggevende en die van de andere deelnemers, kennis te maken met het programma. Op een relaxte manier maakten we met elkaar kennis, kregen
we een korte presentatie over leiderschap en deden we interessante oefeningen om verwachtingen tussen jezelf en je leidinggevende rondom dit leertraject uit te spreken. Na deze introductie was mijn leidinggevende in ieder geval helemaal aangehaakt op de start van de reis. Ticket boeken Huiswerk voor de eerste module. Dat was spannend, want ik moest mijn levensverhaal schrijven en ik was aan het tobben. Laat ik het achterste van mijn tong zien, schrijf ik alles op, laat ik echt zien wie ik ben en van waar ik vandaan kom? Of schrijf ik op wat sociaal wenselijk is? Je voelt ‘m vast al: mijn reist startte hier. Maar wie ben ik en wat is mijn levensverhaal? Dat is toch niet te beschrijven zou je zeggen? Met een glas wijn op tafel ben ik gewoon gaan schrijven en zette op papier wat ik mij kon herinneren, of beter gezegd wat ik mij wilde herinneren. Dat viel best mee dacht ik bij mezelf. Ik merkte wel dat dit hier en daar wat aan mij knaagde, maar het zou de spanning wel wezen dacht ik. Zo klaar. Op naar de Baak! Verhaal onder mijn arm en dacht: wat kan mij gebeuren? Eerste bestemming Daar stond ik dan in de groep, kletste even met mijn groepsgenoten en maakte hier en daar een grapje om het ijs te breken. Het was fascinerend en bijzonder tegelijk. Iedereen had ik al geanalyseerd. Achteraf klopte mijn gevoel bij velen wel. Maar de zaken die ik bedacht had, waren allemaal onjuist. Iedereen bleef zakelijk. Althans tot in het eerste uurtje. Al snel gingen wij samen met Janneke en Godfried IJsseling een soort ‘snelkookpan’ in, waarin wij elkaar onze levensverhalen onthulden en daarmee zeer persoonlijke dingen met elkaar deelden. Voor iedereen werd ruimschoots de tijd genomen. Daar stonden we dan. Geen geheimen meer, geen schaamte meer, ruimte om jezelf te zijn. Feilloos hielpen Janneke en Godfried bij het leggen van de verbindingen tussen onze angsten, leervragen en verleden. Wij leerden naar elkaar te luisteren, naar ons zelf te luisteren. Terug naar de basis. Ieder mens stopt wel eens wat weg, een herinnering waar je niet meer stil bij wil staan. Waar wil je niet meer over na denken, maar wat vreet dan toch aan je? Wat verbruikt onnodige energie en sleep je met je mee? Deze dagen vlogen voorbij. Hier werden in een korte tijd vriendschappen gesmeed. Wat een bijzondere groep. Wij gunden elkaar alles en daarmee onszelf een hele hoop. Maar wat heeft dit met leiderschap te maken, zal je misschien denken? Hoe gaat dit Soler en zijn YEPvrienden helpen bij hun leervraag? Wat levert het op?
Ik zal eerlijk tegen je zijn. Dit soort vragen konden mij op dat moment niets schelen. Toen schoot mij een uitspraak van de voorzitter van mijn de stichting te binnen waarin zij citeerde uit een boek over leiderschap, Building the Bridge as You Walk on it. Soms weet je niet hoe je ergens moet komen, maar weet je wel waar je naar toe wil. Bewegen naar dat ene punt aan de overkant is voldoende. Ik heb een doel en al doende met ondersteuning van mijn groep bij de YEP gaan we dit varkentje wel even wassen. Samen proberen wij onze geleerde lessen in de groep uit en ik zelf soms stiekem binnen mijn eigen team bij de stichting. Het is echt wel OK om fouten te maken. Blijf alleen bewust bezig met wat je doet en houd dat punt aan de overkant in vizier. Wat is bij mij is blijven hangen naar aanleiding van mijn eerste bestemming? Inspireren vanuit wieje echt bent, vanuit het hart en niet alleen inhoud. Empathie en daarmee sympathie. Dienstbaar naar jezelf en de ander. Met jezelf verbinden en daarmee de durf met de ander te verbinden. Authenticiteit en de ander wat gunnen. Als dat geen cadeau is? Tweede bestemming Weet je, de reis van bestemming 1 naar 2 was een zoektocht. Voor mijn gevoel was mijn navigatie ermee opgehouden. Ik had prachtige dingen gezien op mijn eerste bestemming. Maar al zoekende had ik het moois ingeruild voor allemaal lelijke dingen in mij en van mij. Natuurlijk was het helemaal geen toeval dat dit nu net het thema was voor onze tweede bestemming. En de ervaring ik die ik had,werd door velen in de groep gedeeld. Deze keer kwam Caroline van Frankenhuyzen Janneke bijstaan in het programma. Zij begeleidden ons op de reis naar zonden en deugden. Wat zijn je slechte kanten en hoe kan je hiervan leren? Wat zijn je sterke kanten die daar tegenover staan? Aan welke knoppen moeten mensen draaien om ervoor te zorgen dat ik de controle verlies? Hoe verhoudt dit zich tot mijn zonden? En hoe herken ik dit? De module steeg naar een andere dimensie. Alsof Caroline en Janneke dwars door ons heen keken. Keer op keer hadden ze de groep in de smiezen. Klaar met onszelf en elkaar en anderen voor de gek te houden. Wie ben je nu echt? Wat zijn je zonden! Wat heeft jou gemaakt tot wie je bent! Op deze reis gunden wij elkaar naast al het moois dus ook de ‘ongezouten’ Hollandse meningen. Wij confronteerden door elkaar een spiegel voor te houden. Maar benoemden ook de goede kanten. Steeds meer kwam ik tot de ontdekking dat leiderschap komt met een goede balans tussen zonden en deugden. Hoe kan ik mijn team nu inspireren en leiden, als ik zonden niet erken en herken, zowel bij mijzelf als bij de ander? Maar hoe ga je dit tegen of houd je dit in de hand en maak je dit bespreekbaar? Deze belangrijke lessen zijn bij mij blijven hangen en geven mij in mijn werk en leven daarbuiten een belangrijke basis.
Derde bestemming, buitenland Wederom een verrassing wat betreft het programma. Wel wisten we: een week van huis naar de hoofdstad van Litouwen in Vilnius. De aanloop naar dit programma was leuk. Ik had de YEP’ers al een poosje niet gezien, alleen hier en daar contact gehad. Ik verheugde mij er dan ook op de groep weer te zien en nieuwe dingen te leren. De gezelligheid was meteen terug op Schiphol en het was fijn om te zien dat iedereen oprecht geïnteresseerd was hoe het ging. Eenmaal aangekomen stonden wij voor onze eerste opdracht: een bezoek aan een oude KGBschuilkelder. We waren onderdeel van een levensecht toneelspel met acteurs die na de val van het communisme hun werk bij de KGB hadden verruild voor acteerwerk. Dus of ze nu acteerden of dat het nu een way of life was, daar kon ik de vinger niet op leggen. Het zorgde er in ieder geval voor dat je binnen tien minuten in het spel zat. Wij daalden neer midden in het communisme. Groepsindoctrinatie nam bijzondere vormen aan en wij reisden van medische keuringen, naar een training met gasmaskers, Stalinistische propaganda en ondervraagruimten. Drie uurtjes in deze bunker en het was gedaan met ons leiderschap, vergaan in het collectief. Niemand die een rol durfde te pakken en wij waren onderdeel van het systeem. Kwam ik mezelf even tegen… Maar vooral dacht ik: wat dit doet met een land en haar inwoners. Een land met zoveel geschiedenis en zo’n sterke identiteit. Het communisme zo dichtbij, zoveel mensen die het zich nog herinneren als de dag van gisteren, maar ook zoveel mensen die er niets van snappen omdat ze er niet bij waren. De kloof tussen jong en oud is hierdoor gigantisch. En daarmee ook hun visie op het leven, toekomst en uiteraard leiderschap. Voor een weekje waren wij consultants in Vilnius met ondersteuning van de ISM University of Management and Economics, een bijzondere uitdaging in een land waar wij ver van de cultuur staan. Een land dat met zevenmijlslaarzen stappen maakt om uit de achterbleven malaise van het communisme te komen. Verdeeld over twee groepen van zes moesten wij een casus van een lokale horecaondernemer analyseren, oplossingen bedenken en de businesscase aan de eigenarenpresenteren. Al mijn valkuilen waren daar. Er was ruimte om eindeloos te discussiëren wie wat moest doen, de ruimte mijzelf te verliezen in details, de ruimte om de ondernemer glashard te veroordelen omdat hij alles fout zou doen. Je groepje bestaat tenslotte uit zes leiders met hun eigen valkuilen en er was tijdsdruk… succes ermee ☺. Deze module stond in het teken van samenwerken, kritisch zijn naar elkaar, elkaar maar ook jezelf een spiegel voorhouden. Een module waarin wij ons bewogen in een omgeving buiten onze comfortzone. Wat mij in het bijzonder opviel is dat de manier waarop men tegen leiderschap aankijkt weliswaar cultuurgebonden is, afhankelijk kan zijn van het politieke klimaat en afhankelijk is van de omgeving is waarin je werkt, maar dat leiderschap toch vooral is hoe je er zelf in staat. Voor mij staan
centraal: menselijke waarden, verbinden met je omgeving, ruimte geven en nemen. Leiderschap waarbinnen ik als mens balanceer tussen deugd en zonde en als zodanig in het leven sta. Vierde bestemming, eindbestemming Jezelf Wat ging deze module mij nog geven? Ik had al zoveel geleerd binnen de YEP. Toch was het toewerken naar deze module weer bijzonder. In gedachten terug naar de groep, de spanning die eraan voorafgaat, je tasje pakken en afscheid nemen van het thuisfront, wetende dat je niet veel te bereiken bent. Even weer jezelf centraal stellen en daarmee eigenlijk de omgeving waarin je leeft en werkt. Hup, de auto in en op naar Vught, naar het kloosterhotel. Een fascinerende omgeving, mooie natuur en een heel klein schattig kapelletje dat bij het klooster hoort. De omgeving gaf meteen rust en stilte. Ik liep het gebouw binnen en het was fijn. De sfeer was terug alsof het pas gisteren was dat ik mijn Mede YEP’ers had gezien. Janneke had ons die ochtend nog een berichtje gestuurd met de vraag om warme kleding mee te nemen, vuilniszakken, een aansteker en een zaklamp. Spanning alom: wat wordt er dit keer van ons verwacht? Janneke werd deze laatste module bijgestaan door collega Michiel Res, een man. Ik benoem dit zo omdat wij natuurlijk een groep zijn met alleen maar mannetjes en één dame en dat het ook wel goed is als er een kerel is die ons af en toe even goed door elkaar schudt ☺. Het programma stond deze module in het teken van onze missies. Waarom ben ik hier op deze aarde, wat drijft mij en waar word ik gelukkig van? Dit lijkt misschien een betrekkelijk eenvoudige opgave om dit even op te schrijven en te spiegelen aan bijvoorbeeld je werk, maar dit gaat echt veel verder en overstijgt zeker de relatie met je werk. De sleutel om deze missie goed op tafel te krijgen was voor mij de stilte, de verbindingen met mezelf en de rust om dit te overpeinzen. Doormiddel van leuke oefeningen wisten Janneke en Michiel ons te inspireren en toe te werken naar dat ene moment waar de vuilniszakken en andere attributen voor nodig waren. We waren inmiddels door alle rust en regelmaat in het klooster scherp, in verbinding met elkaar en in de rustmodus. En dus nu klaar voor een moment van overpeinzing in de natuur. We hadden de dag ervoor op het landgoed van het klooster een plekje uitgezocht, waar we vier uren lang – zonder ontbijt vanaf zes uur in de ochtend zouden gaan zitten. Wij zouden hier observeren en onze missie tot ons laten komen en ook de zaken die wij anders wilden gaan doen en achter ons laten te overpeinzen. Ik zal je zeggen: de uitwerking is fantastisch. Wat zo’n momentje met je kan doen. Doorgaans vliegen we maar van ene punt naar het andere, maar jezelf op zijn tijd zo’n momentje gunnen zorgt voor prachtige inzichten!
Enfin, na vier uur in de regen op mijn plekje had ik een aantal zaken achter me gelaten en wist ik dat ik op de juiste weg was. Gewoon door te wachten en kijken wat er in je opkomt. Het feit dat de prachtige beuk waaronder ik zat zoveel generaties had zien komen en gaan maakte het leven op zichzelf al bijzonder relatief. Slotoefening De slotoefening die alle oefeningen ervoor met elkaar moest gaan verbinden. Zet op papier hoe jeherinnerd wilt worden door het thuisfront, je beste vriend, je werkgever. Schrijf uit hun perspectiefdrie verschillende afscheidsredes. Ik zal je zeggen, ik schrijf dit nu wat koeltjes op, maar dit was een oefening die mij en ook de hele groep ontzettend roerde. Het is heftig om hierover na te denken. Het laat zien wat je echt belangrijk vindt, hoofdzaken komen bovendrijven en bieden de ultieme basis voor jouw missie. Ik noem dit dan ook bewust de slotoefening want deze verbond voor mij alle modules. Hij leerde mij wie Soler is, waarom Soler de dingen zo doet, wat hem drijft, waarom dit hem drijft en daarmee de meetlat is waar hij alles langs moet leggen om te weten dat wat hij doet past bij wie ik ben! Dit betekent dat je in jezelf, in rust kunt neerleggen bij alles wat is gepasseerd. Erkennen dat er leuke en ook minder leuke zaken zijn die leidden tot wie ik ben. Wat betekent dit dan voor mijn leiderschap? Dit biedt mij de basis om een leider te zijn die verbindt, sterke en zwakke punten bij zichzelf en anderen herkent en erkent, maar vooral probeert te inspireren vanuit wie hij zelf is, daarmee constant is en een veilige haven kan zijn voor anderen. Afsluitende module (module 5 “Zo het zit er bijna op”, schoot door mijn hoofd toen ik mijn auto instapte op weg naar Noordwijk.“Maar is dat wel zo”, bedacht ik meteen. Dit is pas het begin. Een signaal dat ik alert moet blijven bijde dingen die ik doe en dat ik ook na de YEP met regelmaat even achterover moet leunen en mijn blogjes teruglezen om mijzelf weer in de goede modus te krijgen. Eenmaal aangekomen en een hoop gedachten verder stapte ik de Baak binnen. Zoals altijd was het weer spannend. Benieuwd naar de verhalen van de rest van de groep, hoe zou het met hen gaan?Wat een warm bad. Gezellig, vertrouwd, oprecht en gastvrij; zo is onze groep. Enfin, het programma. Het was een kort en spannend programma, dat in het teken stond van ons eigen persoonlijk statuut en een presentatie aan onze leidinggevenden.
Het persoonlijk statuut beantwoord de volgende vragen: Wat heb ik allemaal geleerd? Wat is mijnmissie, wat is mijn visie, op basis van welke waarden handel ik, wat wil ik bereiken en wat is mijnstrategie daarbij? Ik heb er mee geworsteld om het op een goede manier op papier te krijgen. Het bijzondere is dat ik, op het moment dat ik dit statuut schreef, baalde als een stekker. Het was niet af. Ik ben een verhalenverteller en kan normaal makkelijk schrijven. Maar het ging niet ... pfff, zo irritant. Ik kreeg het gewoonweg niet op papier. Het voelde heel vervelend toen ik voor de groep stond en dit moest presenteren. Mijn gevoel was in ieder geval juist, de spiegel die zij mij voorhielden was zoals altijd helder en scherp: het was niet af, het voelde niet als Soler, het kwam niet overtuigend over. Duidelijk signaal, ik was gewoon nog niet zo ver als ik schetste in mijn statuut. Tjonge, wat baalde ik! Toen schoot gelukkig weer door mijn hoofd: “Dit is pas het begin!” Dat gaf rust. Binnen de YEP heb ik veel werk kunnen verzetten en een hoop kunnen bereiken, maar er is ook nog een hoop werk aan de winkel. Niet alleen voor nu, maar voor altijd. De les voor mij was: Blijf bewust van waar je staat en de stappen die je neemt. Durft te blijven leren van je omgeving en jezelf. Sta stil bij wat dit met me doet en mijn omgeving. De presentatie aan onze leidinggevenden vond ik een spannend onderdeel. Ook was ik ontzettend nieuwsgierig naar de leidinggevenden van de rest van de groep en hoe zij de effecten van de training hebben ervaren. Wij mochten het programma van deze module voor een groot deel zelf indelen en hadden besloten dat wij de leidinggevenden voor de vrijdagochtend met aansluitende lunch wilden vragen. Het programma wilden wij starten met een inhoudelijke workshop over de next generation, waarin de generatie Babyboom tot nu toe en hun kenmerken de revue passeerden. Zo kunnen wij ons alvast voorbereiden op wat leiderschap van ons gaat vragen de komende jaren. Hiervoor had Janneke twee experts gevraagd. Door het programma met de leidinggevenden zo te starten droeg dit echt bij aan de juiste dynamiek en discussie binnen de groep. De leidinggevenden van de groep begonnen zich langzaamaan te versmelten met de openheid van de groep en al snel ontstond er een veilige sfeer waarin er open met elkaar gesproken kon worden. Na een korte pauze was het tijd voor onze presentaties. Met dank aan de enige dame in ons midden stond er weer een prachtige prezi. Elke module werd kort besproken en vervolgens kreeg elke YEP’er de ruimte kort te vertellen wat de YEP heeft gebracht en wat wij nog willen bereiken. Hier werden elementen uit ons persoonlijk statuut in gebruikt. Aansluitend reageerden onze eigen leidinggevenden hierop. De sfeer was zo prettig, dat de leidinggevenden kort of soms wat minder kort ☺ even het podium namen om te reageren. Prachtige lovende betogen kregen wij te horen. Over en weer werden er ook vragen gesteld. De rode draad was dat alle leidinggevenden vorderingen hadden gezien bij hun
collega en dat zij ook geïnteresseerd waren in de andere YEP’ers, en zeker de meerwaarde van het programma hebben ervaren! Ik en mijn eigen leidinggevende. Het inspireerde mij dat de dag zo verliep. Zo kon de groep mijn leidinggevende weer ontmoeten, hij die mij vanaf de eerste dag steunde bij dit programma. Hij bood mij ruimte binnen mijn werk niet alleen in tijd maar bood ook de gelegenheid om mijn geleerde lessen in de praktijk te brengen. Ik merkte dat hij mij de ruimte gaf moeilijke en persoonlijke gesprekken te voeren met collega’s. Hij stimuleerde mij collega’s op te zoeken met wie ik moeilijk verbinding maakte. Na elke module spraken wij samen door wat deze module mij bracht en hoe ik dit in mijn werk wil gebruiken en hij vroeg mij dit dan ook voor te bereiden. Op deze manier stimuleerde hij mij de YEP te laten versmelten met mijn werk. Bijzonder vond ik zelf dat hij aan de groep en hun leidinggevenden vertelde dat hij sinds de YEP duidelijke veranderingen ziet in mijn omgang met het team, hoe ik in mijn werk sta en hoe ik in het algemeen reageer op zaken die ik niet leuk vind. Dit is voor mij een waardevolle toevoeging geweest en stimuleerde mij. Wat is opgevallen is dat ik meer verbinding maak met de mensen in mijn team en daarmee mijn rol beter kan vervullen. Het was aan het begin van de YEP duidelijk dat ik dit element van verbinding zelf moest oppakken. Er was maar tot op zeker niveau verbinding met mij te leggen, daarna ging voor mij de deur dicht. Ik moest dan zelf ook toegankelijker worden. Laten zien wat ze aan mij hebben. Hier duidelijk in zijn en de ruimte geven om echt met elkaar in gesprek te gaan. Echt te luisteren en eerlijk te zijn. In de YEP heb ik ingezien waar mijn geslotenheid vandaan kwam, heb ik gedurfd hier mee te experimenteren en sta ik veel bewuster in mijn werk. Het resultaat hiervan: 1. Ik vraag mijn collega’s meestal eerst wat zij ervan vinden, ik benader hen vanuit hun eigen professionaliteit, dit zijn ook de punten waar ik op afreken. Ik neem ze meer mee in waarom ik dingen van hen vraag en waarom dit ook voor hen van belang is. 2. Ik heb moeten experimenteren met het loslaten, tot waar laat je zaken los en waar stuur je op. Dan kom ik weer terug op de afspraken die we met elkaar maken. Dit vraagt soms wat balanceer werk en is een voortdurend proces. Zolang ze maar voelen dat ik hen vertrouw en andersom. Als het niet zo is gaan we in gesprek over waarom het niet gaat. Ik ben mij gaan verdiepen in wat mijn collega’s beweegt. 3. Door meer in verbinding te gaan met mijn collega’s, meer naar mijn hart te luisteren en meer op mijn gevoel te vertrouwen en te zijn wie ik ben, ben ik rustiger in mijn werk. De kunst is hem voor nu alleen wel dat ik de ruimte blijf nemen. Als het druk is en ik veel aan mijn hoofd heb is het van belang om de rust te bewaren om eerst te rade te gaan bij mijzelf (Hoe had ik
dit zelf kunnen voorkomen?) en om wel open te blijven staan voor verbinding. Om dus ruimte te blijven bieden aan mijzelf en daarmee de ander. Veel dank We hebben ondertussen alweer een vervolg ontmoeting met de groep gehad, want we willen met elkaar verder gaan. Met veel genoegen wil ik de Baak, mijn vrienden van YEP 124 en natuurlijk ook Stichting Lezen & Schrijven danken voor deze mooie, leerzame reis die ik samen met jullie mocht maken. Dank voor dit prachtige cadeau van onschatbare waarde. Een reis naar jezelf, een reis naar duurzaam leiderschap. Waar het niet gaat om wat je weet, wie je kent, wat je bent, maar… Leiderschap is wie je bent! Met hartelijke groeten, Soler Berk Meer informatie over Young Executives Program (YEP)
