'.. y">-^&. .
<», ;' .
y'. ' * .w
"^
c?
1
Fragme
11
FRIEpR ICH HOLDERLIN
De dichter der dichters Friedrich Holderlin noemt in een brief aan
Waarom zien we niet zozeer een minuscuul rood vlekje of een
zijn moeder het schrijven van gedichten 'demeest onschuldige van allebezigheden',omdatdetaal die aandemensgegevenisvrij van afbetaling is; geenlening dus, maar een geboortegeschenkvan de moeder,demoedertaal.TegelijkertijdbeseftHolderlindatdetaal hetmachtigstebezitvandemensis: "wantweliswaarinhutten
bruin korstje maar veel eerder een roos of een boom? Waarom
woont de mens, en hi] hult zich in schamele stof, maar inniger
is (... ) dathij de geestbehoudt (... ) En daarom is als gevaarlijkst
goed, detaalaandemensgegeven,opdathij (...) getuigewathij is, erfgenaamenleerlingvanhaar,vanhaargoddelijkste,endatisde allesbindendeliefde." Taalverbindt de mensenmet elkaar, omdat zevoor ons mensen de wereld van dingen om ons heen met elkaar enmet ons mensenverbindt. Daaromwasvoor HOlderlinde taal het bindmiddel voor een nieuw te stichten gemeenschap, een thuis voor de thuislozen. Taal is de zijnsdraad die mensen met elkaar
hebben wenog geen aparte naamvoor hetvoorlaatste blad dat valt, van precies die voorlaatste trillende boom?
"Geen dingzij, waarhetwoord ontbreekt", schreef de dichter GottfriedBenn,bedoelenddatweiets nietkunnenvatten zolang wehet woordervoor ontberen. In ons spreken en schrijven schui-
venwemet dingen (in devorm vanwoorden) op enneer door de taal diedewerkelijkheidverbeeldt.Willenwelevenmet elkaar,in dewereld, danzullenwedat in enmet de taal moeten doen.Het
scheppen van woorden is dus geboden, opdatwein dewereldblijven,met elkaarin gesprekblijven.Detaal geeftniet alleen- zeer
suggestief- werkelijkheidweer,maartaalmaaktookwerkelijkheldvrij, taal onthult, legtbloot,maaktzichtbaar,ervaarbaar.
en met hun wereld verbindt. Elke zin spint een voorheen nog niet En die draad van taal is alleen maar betekenisvol in relatie tot
Ervaringen manifest maken is zein taal doen stollen, in tekens van taal,inrunen,handgebarenof onsalfabet.Enhoeweldetaal zich
iemand die dezetaal hoort, verstaat.
zelf onttrekt aan het teken - het teken verbeeldt alleen maar zoiets
De taal is het huis van het zijn, zei de filosoof Martin Heideg-
als klank, woord,betekenis - behoorthet tot de grootste dadenvan de mensheiddat zehaareigentaalheeftwetente vangenin mate-
bestaanddraadjetussenmij enderoos endetrillendebomen.
ger:"Demensheefttaal, datwil zeggen,hij heeftweetvanzijn
rie, heeft gematerialiseerd intekens: visuele afbeeldingen, van de
bestaan." Elke zin is te herleidentot een 'is-uitspraak';we doenal
gefluisterde, magische, in steen enbotten gekraste runen en an-
sprckend niet anders dan zeggen datwe er zijn, en zeggen dat er
dere, nog oudere schrifttekens, tot de economische, meest bondig intekensgevatteensnelstverspreidbareiconenviaTwitter.
iets is. buiten ons. Door de taal kunnen we ons lichaam verlaten, reiken we met onze woorden verder dan het dier dat in doodsnood
zijn soortgenoten waarschuwt met eenlaatste schreeuw. Detaal
Dedichteren germanistC.O.Jellemabrengtdeeerbiedvoordat
voert ons met haarwoordenop enneer door de tijd, ver buiten
vermogen- taaltekunnenvattenintekens- totuitdrukkinginde
onszelf. van Karel de Grote tot ver in de toekomst, naar een leven
beschrijving van eenbezoekaaneen Grieks museum. Hij zagde
op mars. Taallokt ons dusnaarbuiten, naarverre oorden in tijd en
Grieksepotscherven,metenkeletaaltekens,deChi,dePhiende
ruimte, naar voorwerpen uit de werkelijkheid en naar verzinsels in imaginaire gebieden.
Omikron, en schrijft dan: "Daarstonden wij,voor onzemeesters". DeGriekselettertekens alsdegrotemeestersvandeWesterse
Wie gelooft nunog dat devoorwerpen uit dewerkelijkheid die de
beschaving. Detaal,intekens gevat, detaal,vastgelegd intekens, geklonken inletterwoorden, taalvanhetwoordenboek, met
taal voor ons benoemt werkelijker zijn dan verzinsels uit ima-
geijkte betekenissen.
ginairegebieden?Dicteertnietdetaal zelfwatwewaarnemen?
Chi: 5c/X Omikron: o/O
Phi: (p/o
mensen. taal als moedertaal en tweede taal. de talen en culturen
om ons heen, zoals Duits, Frans, Engels, Spaans, ook in relatie tot Nederlandse taal en cultuur.
KOMTAALSTUDEREN De Radboud Universiteit heeft een keuze gemaakt. Terwijl oudstaatssecretaris Zijlstra pleitte voor brede bachelors, kiest
Nijmegenvoor disciplinairebachelors, ook enjuist voor de talen. Een degelijke wetenschappelijke ondergrond gekoppeld aan een
algemene academischevorming en eenbredeinternationale orientatie is immers vanbelangvoor de kwaliteitvan de academicusen dus voor de samenleving.
Wiena zesjaarmiddelbaaronderwijskiestvoor eentalenstudie, is zichdoorgaansbewustvan zijn keuze.Een academischetalenstudie kan opleiden voor het leraarsberoep, al zien we sinds jaar
Maar de taal zelf ontsnapt, telkens weer.Betekenissenverouderen, talen sterven uit en er komen nieuwe talen, nieuwe uitmgen,
tekens, gebaren.Watblijft is wellichthet inzichtvan Holderlin dat taalverbindingenschept,van de persoonmet zijn buitenwereld, en - belangrijkernog- van mensen met elkaar.
en dagdat onze goed opgeleideromanisten,hispanisten, anglisten en germanisten in tal van beroepen terechtkomen; ook in bedrijven en op ministeriestreft men dezein taalwetenschapgevormde geesteswetenschappersaan.Niet de bredebachelor,maar de degelijke wetenschappelijkeondergrondgekoppeldaan een algemene academische vorming en een brede internationale orientatie is de basis van deze breed inzetbare talentalenten.
TAAL BESTUDEREN De Radboud Universiteit Nijmegen heeft onlangs een statement
afgegevenover haar onderzoeknaar de menselijke taal. Onderhet motto 'DuidelijkeTaal' is er een campagnegestart die aandacht yraagtvoorhetvak 'Taalbestuderen'!DeRadboudUniversiteit
Het onderwijs, diensten, overhedenenbedrijvenhebbenbehoefte aan goedopgeleide academici,die meer dan'eenmondje Frans'
beschikt over een internationaal vooraanstaand team van taalwe-
tenschappers, die onderzoekdoennaar de zo diversemanifestaties van taal: Hoe leert een baby de moedertaal? Hoe leert een mens een tweede taal? Is dialect als eerste of tweede taal bevorderlijkvoor
deverdere ontwikkelingvan ons taligvermogen?Watkunnenwe leren van de honderden talen die met uitsterven bedreigd zijn? Welke cultuurverschillen warden ervaarbaarin de ons omringende talen zoals Frans, Duits, Engels en Spaans? De internationaal vooraanstaande positie van de Radboud Universiteit in onderzoek naar taal en cultuur is zichtbaar in het profiel van de universiteit, met een Centre for Language Studies en een instituut voor Culturele Historische en Literaire Studies, het Max
Plank Instituut voor Psycholinguistiek en Het Donders Instituut
voor Brain Imaging(=hersenscans). Omdatdezeonderzoeksinstituten samenwerkenkrijgen we steedsmee zichtop de Taal:taal in de hersenen, gesprokentaal, taal in de communicatiemet andere
k^=ffi"i'»«^'.";.-*"..S^Wi"!..,, ;,,, ,,, ;,, ?"=iWH.;;^i www.ru.nl/duKte11jlrtaal
«aa»«4u«]TO
Radboud Universiteit Nijmegen
spreken. Net zo min als studenten moeten zij zich laten leiden door de oneigenlijke argumenten van staatssecretaris Zijlstra, wanneer die de studenten zegt te willen helpen bij hun 'keuzemoeilijkheden' door die keuze nog wat uit te stellen. Daar is niemand bi] gebaat. Wel bij een kwalitatief goede opleiding, die
je snel duidelijkmaakt of dit is watje later wilt warden.
ma's opgenomen, die gerelateerdzijn aanhet wetenschappelijk onderzoek. Hier vindt dus de thematische verbreding en specialisatie plaats, kiest de student met een bachelor Frans bijvoorbeeld
voor het programmaLetterkunde.En omdatin bachelorenmaster voldoende onderwijs in de doeltaal is gegarandeerd, geven alle
programma'stoegangtot de eerstegraads academischelerarenopleiding.
De faculteit geesteswetenschappenvan de RadboudUniversiteit heeft welbewust gekozen voor disciplinaire bacheloropleidingen, met een aantal harde uitgangspunten. In alle drie de bachelor jaren vindt intensief onderwijs plaats met ten minste vijftien contacturen per week. In het eerste jaar wordt de student volledig ondergedompeld in de discipline, leert hij of zij de breedte en de geschiedenis van het vakgebied kennen, maar ook de specifieke methoden en toepassingsgebieden van het vak. Alleen wie een discipline in de basis heeft leren kennen, kan later in multidisciplinair verband zijn bijdragen leveren. Inhettweedejaarvindtverdiepingenverbredingplaats. De student kiest binnen de eigen discipline een zogeheten minor,
een samenhangendpakketvan drie cursussenoverbijvoorbeeld Fransetaalkunde.Terverbredingkiest hij daarnaastbijvoorbeeld eenminor filosofie of kunstgeschiedenis,waarbijveelal wordt gekozenvoor een thema dat goed aansluit bij de discipline (van Descartes tot Levinas), maar waarmee de student toch over de
grenzen van de eigen discipline heen leert kijken. In het verplichte core curriculum geesteswetenschappen ontmoeten de studenten van alle disciplines elkaar in multidisciplinaire setting, om de vermogens van hun discipline en de betekenis ervan voor de samenleving en de arbeidsmarkt te exploreren. Tot de talenstudie behoort ook een door de opleidingbegeleid buitenlandverblijfvan drie of zes maanden. In het derde j aar vindt arbeidinarktorientatie plaats en begeleid stage lopen. Dat kan ook door de educatieve minor te kiezen en zo het leraarsberoep te verkennen, met colleges en stage uitmondend in een vorm van lesbevoegdheid. De afsluitende bachelorscriptie is doorgaans gerelateerd aan een van de disciplinaire colleges, die op hun beurt weer samenhangen met de onderzoekszwaartepunten
van de staf. Die disciplinairebasis,metverdiepingenverbreding, met buitenlandverblijfenpraktijkstage biedt een degelijkebasis voorelkvervolg. Onder een beperkt aantal labels (Taalwetenschap, Letterkunde etc. ) zijn in de Nijmeegse masteropleidingen specifieke program-
Frans Timmermans (PvdA), alumnus Fransvan de Radboud
Universiteit, zeihet onlangs in zijn gastcollegenogeensheel duidelijk: "Jemoet echt dietaal en cultuur in, minstens eenhalf jaar in het landverblijven, danbenje voor de restvanje leven de bruggenbouwerdie onzeEuropesesamenlevingzonodigheeft.'
