xynix opera Jaarverslag 2008 xynix opera jaarverslag maart 2009 Xynix Opera Groenekanseweg 104 A 3737 AJ Groenekan

xynix opera | jaarverslag 2008

xynix opera

Jaarverslag 2008 Xynix Opera Groenekanseweg 104 A 3737 AJ Groenekan

1

17 maart 2009 T 0346 212231 F 0346 213973 [email protected] www.xynixopera.nl


INHOUDSOPGAVE

Inleiding Wat bracht 2008? XX Jeugdoperahuis Bezoekersaantallen

3 4 5

Artistieke keuzes Componisten Reprises Thematiek

6 6 7

Amersfoort en XX XX Jeugdoperahuis Publiciteit rond Veerensmederij en XX

10 10

Financiën en continuïteit Algemene introductie Cijfers Wijzigingen personeelsbestand XX Cultuur en de toekomst

13 14 14 15

Educatie Schoolvoorstellingen 18 en samenwerking met educatieve instellingen 20 Stageplaatsen 21

Producties The Black & the Beautiful De Muze van Moussorgsky Goud

23 27 29

In voorbereiding Kwali Kuna Kleren van de Keizer King Arthur The Black & the Beautiful Proeve Taming of the Shrew

32 32 33 33 33

Algemeen Website Zomerkrant & Winterkrant Samenwerkingspartners Bestuur Subsidiënten Varia

35 35 35 36 38 38

Bijlagen Medewerkers XX 2008 Uitvoerenden XX 2008 Speellijsten 2008 Recensies

40 41 42 47

2

Dvd met The Black & the Beautiful, een impressie van Let’s play opera, De Muze van Moussorgsky en Goud


inleiding

Wat bracht 2008? Trouw aan zijn doelstellingen en het uitgestippelde beleid maakt Xynix Opera (XX) vanaf het allereerste begin nieuw werk voor een jong Nederlandstalig publiek. Dat gaat ook op voor 2008. Daarnaast zijn de eerste serieuze schreden buiten de eigen landsgrenzen gezet. Al in 2007 werd een begin gemaakt met het zoeken naar internationale contacten. Martin Lloyd Evans, regisseur van naam in Groot Brittannië, zal op uitnodiging van XX tijdens het Yo! Opera Festival 2009 een Engelstalige proeve van de Taming of the Shrew regisseren. De verkennende gesprekken met de Engelse componist Jonathan Dove hebben inmiddels geleid tot afspraken voor een opera op locatie in 2011. April de Angelis, librettiste van diens succesvolle opera Flight schrijft het libretto voor deze nieuwe productie. Binnen de eigen landsgrenzen is in toenemende mate werk gemaakt van samenwerking met jonge veelbelovende ensembles. Twee leden van het Zapp String Quartet schrijven de muziek voor The Taming of the Shrew; een opera

voor vijf zangers en het Zapp String Quartet. Met Holland Baroque Society (HBS) zijn al vergaande plannen voor een opera op locatie in 2010. Heeft het Zapp zijn roots in de eigentijdse muziek, zo schittert het HBS in de barok. Om de 750ste verjaardag van de stad Amersfoort luister bij te zetten brengen het Nederlands Blazers Ensemble (NBE) en XX in oktober 2009 een Kleren van de Keizer (door maar liefst acht componisten geschreven) in de Veerensmederij. Speciaal voor deze voorstelling wordt de bouw van de Veerensmederij enkele dagen stop gezet. Het nieuwe Kunstenplan 2008 was ook het jaar waarin alle Nederlandse podiuminstellingen, XX incluis, veel tijd staken in hun voorbereiding op het nieuwe subsidiestelsel (2009-2012). Dit stelsel voorziet in een tweedeling: enerzijds cultuurinstellingen die vallen binnen de Basisinfrastructuur (BIS), direct ressorterend onder het Ministerie van OC&W en anderzijds alle andere cultuurinstellingen die, soms letterlijk uit de boot gevallen, een beroep kunnen doen op andere cultuurfondsen.

3

Toegespitst op het jeugdaanbod kreeg de Raad voor Cultuur (RvC) de opdracht om 9 jeugdinstellingen (maximaal één per regio) te selecteren. XX zag (en ziet) als jeugdOPERAgezelschap, een duidelijke basisfunctie en opdracht voor zichzelf weggelegd en heeft juist op grond daarvan een aanvraag ingediend bij het Ministerie van OC&W. In Midden Nederland huizen twee jeugdgezelschappen; Het Filiaal en XX. De RvC besloot om de voorkeur te geven aan een jeugdtheatergezelschap boven een jeugdoperagezelschap. Met een lovend beoordelingsrapport in de hand werd XX geadviseerd een aanvraag in te dienen bij het Nederlands Fonds voor de Podiumkunsten + (NFPK+). Met ingang van 2009 valt XX in de 4-jarenregeling van het NFPK+ en wordt het gezelschap eveneens structureel gesubsidieerd door de Provincie Utrecht en de Gemeente Amersfoort.


www.xynixopera.nl

Onzekerheid over de uitkomst van de subsidieaanvragen dwong XX tot prudent beleid. Om goed werkgeverschap te garanderen en verantwoord om te gaan met de beschikbare middelen, besloot het gezelschap in 2008 geen opera op locatie te brengen. De artistieke focus lag op de nieuwe opera The Black & The Beautiful en reprises van Goud en de Muze van Moussorgsky. Producties Als afsluiting van het Kunstenplan (2005-2008) heeft XX opnieuw inspiratie gevonden bij de oude meester Shakespeare. Na drie eerdere bewerkingen, was nu de camera gericht op Othello. Deze dramatische held met al zijn onzekerheden werd de spil van de multimedia productie The Black & the Beautiful. Een veeleisende productie, waarin nieuwe muziek, gecomponeerd en geïmproviseerd, was ingebed in een technisch gecompliceerde beeldtaal: live beeld doorsneden met homevideo en film. De enthousiaste respons op deze productie voor jongeren rechtvaardigt alleszins een reprise in 2009.

the Black & the Beautiful xynix opera

De compacte opera ‘In het Woud’ (2007) is nog een aantal keer gespeeld in zowel het Groninger Museum als binnen de muren van de Nationale Galerie in Liberec (Tsjechië). Voor deze gelegenheid kreeg de voorstelling een nieuwe titel; ‘ De Muze van Moussorgsky’. Ook in 2009 zal XX een aantal keer De Muze van Moussorgsky spelen.

Jeugdoperahuis Last but not least werd het jaar beheerst door het reilen en zeilen van het toekomstige Jeugdoperahuis, de Veerensmederij in Amersfoort. Dit industriële monument speelde de hoofdrol in één van de uitzendingen van het TV-programma Restauratie (AVRO/ BankGiro Loterij).

In het najaar van 2008 werden de jongste XXfans getrakteerd op een kersverse reprise van Goud. Deze barokopera in het speelse decor van Douwe Hibma speelde op onverwachte locaties en zorgde voor vrijwel overal uitverkochte zalen.

In november is de gemeente Amersfoort gestart met de restauratie en ging de eerste spade de grond in voor een grootscheepse verbouwing. In 2010 opent het eerste Jeugdoperahuis van Europa zijn deuren.

Aan iedere voorstelling zat in 2008 een speciaal ontwikkeld educatietraject vast. Vooral het nieuw opgezette Let’s play opera gooide hoge ogen. U leest hier meer over in dit jaarverslag.

4


Daarnaast steunt de Vrede van Utrecht het initiatief en zijn Amersfoort en XX druk bezig met het werven van fondsen en het vinden van sponsoren om de resterende gelden bijeen te brengen.

De Veerensmederij biedt XX vanaf 2010 onderdak. Het eerste jeugdoperahuis van Nederland, ja van heel Europa, is dan een feit!

XX Jeugdoperahuis Eind 2008 is een begin gemaakt met de restauratie en verbouwing van de voormalige Veerensmederij van de Nederlandse Spoorwegen. Dit prachtige, maar vervallen industriële pand staat op de Wagenwerkplaats, direct achter het Centraal Station van Amersfoort. De gemeente Amersfoort heeft een groot bedrag voor de verbouwing van het pand beschikbaar gesteld en in september 2008 heeft ook de provincie Utrecht (Parelfonds) een substantieel bedrag toegezegd.

Bezoekersaantallen Producties ‘08

aantal voorstellingen

B&B Muze Goud Totaal

publiek

41 6668 5 415 56 9783

gemiddeld bezoek pv 168 83 174

102 16866 * Bij de Muze werden in Groningen en Amsterdam maximaal 50 mensen per voorstelling toegelaten. Liberec was uitverkocht met 120 mensen per voorstelling.

5


Artistieke keuzes Componisten De muzikale toekomst van het gezelschap belooft opnieuw een inspirerende samenwerking met componisten van zeer divers pluimage. Selim Aziz, Chiel Meijering, David Dramm, Fons Merkies, Jonathan Dove, Oene van Geel en Jasper Le Clercq worden of waren afgelopen tijd componisten in XXresidence. Naast nieuw werk voert XX bovendien bestaand werk uit van Henry Purcell, Georg Friedrich Händel, Prokofiev en Modest Moussorgsky. In 2008 heeft XX een nieuwe productie gemaakt en twee reprises gespeeld. De drie operaproducties waren op alle fronten zeer verschillend van aanpak, vormgeving en muzikale stijl. Kort door de bocht resulteerde dit in de ‘multimedia-opera’ B&B (Aziz/ Merkies), het ‘sprookjesachtige’ Goud (Händel) en de ‘inspirerende’ Muze (Moussorgsky, arrangement Idelenburg). Komende seizoenen staan interessante projecten op stapel met werk van onder andere Jonathan Dove, Prokofiev, Fons Merkies, Chiel Meijering en het Zapp String Quartet.

Othello (Sinan Vural) en Desdemona (Leonie van Veen)

Reprises Het tot stand komen van een operaproductie vergt behalve lange adem een omvangrijke investering in mensen en materialen. Het is dan ook een goed principe om succesvolle voorstellingen uit het verleden te hernemen en waar nodig te actualiseren. Zo ging in 2008 Goud in reprise (56 voorstellingen, nagenoeg allemaal uitverkocht), speelde de Muze een aantal uitverkochte voorstellingen

6

en werd B&B zo goed ontvangen dat de opera in 2009 opnieuw in roulatie gaat. Op deze manier hoopt XX niet alleen repertoire te houden en te ontwikkelen, maar ook (inter-) nationaal te verspreiden.


Thematiek ‘ Selim Aziz en Fons Merkies componeerden een spannende kruising tussen oosterse en westerse klanken. (…) De televisie-soapopera The Black and the Beautiful gaat hoge kijkcijfers halen’ Trouw 2008

De moord op Desdemona

The Black & the Beautiful, een duistere soap XX heeft een traditie in het bewerken van toneelstukken van Shakespeare. Zo maakte XX eerder bewerkingen van onder andere Romeo en Julia (Romeo en Farida) en King Lear (de koning is gek).

7

Othello stond al enige tijd op het verlanglijstje. Het stuk gaat over de eenling tegenover de massa, de buitenstaander tegenover de gevestigde orde. Actueel in verband met de integratieproblematiek. Bovendien bood Othello net als Romeo en Farida XX opnieuw de kans om zowel Westerse als nietWesterse muziek te gebruiken.


‘ Goud, een jeugdopera vol liefde, bedrog, jaloezie, agressie en angst. De sfeer van de opera is betoverend en sluit mooi aan bij de barokmuziek van G.F. Händel. Goud is een juweeltje: het verhaal, de vormgeving en de muziek passen naadloos bij elkaar in deze compacte jeugdopera’ Trouw (2007)

In Goud, gebaseerd op Repelsteeltje, speelde de koning ook de rol van Repelsteel. Deze dubbelrol laat letterlijk de twee kanten van een persoon zien. Aan de ene kant die van minnaar en machthebber en aan de andere kant die van jaloerse echtgenoot en onzeker persoon. Het is daarom niet verwonderlijk dat tijdens de reprise in 2008 ook een aantal besloten voorstellingen zijn gespeeld tijdens seminars voor psychologen. Koning Repelsteel (Wiebe Pier Cnossen) brouwt zijn drank

In De Muze van Moussorgsky staan een kunstenaar en een kunstliefhebber tegenover elkaar. Om de gunsten van hun muze te winnen, laten ze zich van hun slechtste kant zien. Maar ook hier gerechtigheid: de muze kiest voor zichzelf en laat de twee kijvende kerels met lege handen achter.

Muze Noortje Braat kiest voor zichzelf

8


Amersfoort en XX

STYX in de Veerensmederij

9


XX Jeugdoperahuis In 2008 gaf de Gemeente Amersfoort het startsein voor de metamorfose van de Veerensmederij tot het XX Jeugdoperahuis. De Veerensmederij was tot dan een vervallen gebouw met monumentenstatus. In 2007 speelde XX daar met veel succes de opera STYX van Chiel Meijering en Imme Dros. De Veerensmederij staat op het voormalige constructieterrein van de Nederlandse Spoorwegen (NS): De Wagenwerkplaats. XX is actief betrokken bij de ontwikkeling van de Wagenwerkplaats. Hoolboom is secretaris van de stichting van gebruikers van de Wagenwerkplaats, als toekomstig huurder van de Veerensmederij. Daarnaast vindt regelmatig overleg plaats binnen ‘de grote regiegroep’, een groep belanghebbende gebruikers van de Wagenwerkplaats, het burgerinitiatief o.l.v. Siësta (Stichting Industrieel Erfgoed Amersfoort), de gemeente, ontwikkelingsbureau Must en natuurlijk de NS.

De plannen om scholen uit de regio Amersfoort intensiever te betrekken bij XX hebben zich al geconcretiseerd. Drie scholen krijgen een voortrekkersrol en zullen als ambassadeur voor XX optreden. Publiciteit rond Veerensmederij en XX Opvallend in 2008 was de deelname aan het AVRO TVprogramma Restauratie. Op initiatief van Siësta kwam de Veerensmederij in aanmerking voor het programma. Samen Basisschool De Magneet voert actie voor Amersfoort Centraal Station

10

met 15 andere gebouwen werd ‘gestreden’ om een miljoen euro restauratiebudget. Gedurende 2 dagen werden items rond het gebouw gefilmd waaraan XX medewerking heeft verleend, door middel van interviews en een kort optreden. Famke Companjen (communicatie XX) is vervolgens een campagne gestart om bekendheid aan het project te geven. Hiervoor werden posters, banieren, informatieve folders en bouwpakketten ingezet.


De Amersfoortse wethouders Arriën Kruyt en Gerda Eerdmans gaven volop medewerking aan presentaties en interviews die door kinderen van de plaatselijke basisscholen werden afgenomen. Basisschool de Magneet (Soesterkwartier) gaf samen met wethouder Eerdmans het startsein aan de officiële publiciteitsactie rond Amersfoort CS . Ook de regionale tv en kranten hebben veel aandacht aan het project geschonken.

XX voert regelmatig intercultureel overleg met andere bespelers en instellingen binnen de Gemeente Amersfoort: Theater de Flint, De Lieve Vrouw, Scholen in de Kunst

en het Armando Museum. XX maakt tevens deel uit van PAC: Publiciteitsoverleg Amersfoortse Culturele instellingen.

De finale van het programma is uiteindelijk niet gehaald, maar de gegenereerde publiciteit zal de gemeente en XX, naar verwachting, alleen maar in de kaart spelen. NPS Cultura heeft in en rond de Veerensmederij een grote reportage gemaakt over XX en de Veerensmederij waarin interviews met Hoolboom, Idelenburg en architect Klevering (van Han van Zwieten Architecten) te zien waren. Deze reportage vormde in december de opmaat naar de uitzending van de registratie van de jeugdopera STYX. Beide uitzendingen bleven een maand lang beschikbaar op het Cultura kanaal. XX wordt met ingang van 2009 structureel gesubsidieerd door de gemeente Amersfoort

11


Financiën en continuïteit

XX heeft de afgelopen jaren hard gewerkt aan een grote droom; het vestigen van een eigen operahuis

12


Financiën en continuïteit Het boekjaar 2008 was voor XX ook financieel een goed jaar. Het resultaat was 41.500 Euro positief. De tering is flink naar de nering gezet, vooral in de activiteitenlasten. Daarbij speelde ook een rol dat in de begroting al rekening was gehouden met een overgang naar de Veerensmederij in de loop van 2008, terwijl het er nu naar uitziet dat het 2010 zal worden. Mede gezien de ‘gaten’ die er nog zitten in zowel de investeringsbegroting als in de exploitatiebegroting is XX met opzet voorzichtig geweest in het financiële beleid. De achteruitgang in publieksinkomsten, activiteitenlasten en bezoekersaantallen komt geheel voor rekening van het in 2008 laten vallen van een groot locatieproject in de zomer. Voor 2009 is een dergelijk project wel voorzien.

Een bedrag van 60.000 Euro dat in de begroting was opgenomen voor uitgaven techniek op de nieuwe locatie is niet besteed, maar uit resultaatsbestemming is voor dit bedrag een bestemmingsreserve gevormd. Voor het eerst zijn de directe kosten die rechtstreeks samenhangen met Amersfoort zichtbaar gemaakt: ze bedroegen 31.810 Euro. Dit is exclusief de honderden uren van medewerkers en de in andere posten verscholen kosten. Het saldo liquide middelen is met 123.000 Euro toegenomen tot 247.000 Euro. Dat lijkt heel gunstig, maar hierin zit al opgenomen een reeds voor de Veerensmederij ontvangen investeringsbijdrage van 45.000 Euro en de al genoemde 60.000 Euro voor aanschaf techniek. De verwachting is, dat aan het einde van het jaar 2009 het saldo terug is naar een meer gebruikelijk niveau. Met ingang van het huidige Kunstenplan (2009/2012) wordt XX structureel gesubsidieerd door het NFPK+, de provincie Utrecht en gemeente Amersfoort.

13

Hiermee wordt het fundament van XX verder verstevigd en worden lopende zaken gecontinueerd: • lange termijnplanning i.v.m. nieuwe composities en libretti (maken/ontwikkelen van nieuwe opera duurt gemiddeld 2 jaar) • research artistiek team naar ontwikkelingen (inter)nationaal (jeugd)opera en theater • langer van te voren aantrekken van ontwerpers, spelers en technici en daarmee een hogere kwaliteit bewerkstelligen • coaching zangsolisten • aantrekken van extra ondersteunend personeel, zoals een bureaumedewerker en een educatie- en marketingmedewerker • uitgebreid en onontbeerlijk persoonlijk contact in voortraject met theaters, scholen en steunpunten kunsteducatie • professionele uitbreiding van kantoor (surfer, website) • onderzoek en vervolgtraject internationalisering • ruimte voor begeleiding van stages: techniek, marketing, educatie, dans • inzet binnen het traject rond de vestiging in Amersfoort


Cijfers jaar

totale omzet

subsidie OC&W

eigen inkomsten

externe financiering

2006 2007 2008

A 957.000 A 828.000 A 761.634

A 499.000 A 513.486 A 529.736

A 255.000 A 216.623 A 154.065

A 214.000 A 96.766 A 54.994

NB De omzetten van 2006 en 2007 zijn hoger omdat er binnen deze jaren twee maal een groot locatieproject was. Beide projecten waren in het kader van de Vrede van Utrecht (VvU) en werden door o.a. de VvU en het VSBfonds financieel ondersteund.

In 2008 heeft XX heel bewust geen opera op locatie gebracht. Het bestuur en de directie vonden het financiële risico in verband met de veranderende subsidies onverantwoord. De uitslag van de advisering van het NFPK+ en de provincie was dermate laat bekend, dat mocht dit negatief hebben uitgepakt, XX niet garant kon staan om seizoen 2008/2009 af te maken. Dit werd onaanvaardbaar gevonden aangezien de verplichtingen richting werknemers en theaters al waren aangegaan.

14

Wijzigingen personeelsbestand XX Per april heeft Ilse van Dijk XX verlaten. Zij gaat als zelfstandige verder op het gebied van productie en zakelijk leiderschap. In mei is Famke Companjen aangetrokken als sales/ communicatiemedewerker. Marion Savenije, bureaumedewerker, is in de zomer van 2008 verhuisd naar Deventer en heeft het gezelschap derhalve verlaten. In september heeft XX marketingbureau De Mediavilla in de arm genomen om het gezelschap op marketinggebied te ondersteunen.


XX in de toekomst Opera op locatie blijkt een regelrechte publiekslieveling te zijn. Het idee om opera te brengen op bijzondere locaties, vaak behorend tot cultureel erfgoed, is in vruchtbare aarde gevallen. De publieke belangstelling voor de diverse XX-locatieproducties was steeds overweldigend. Met de (internationale) ambitie en steun van de VvU zal jaarlijks een locatieproject worden gerealiseerd als opmaat naar 2013. Dat jaar is het 300 jaar geleden dat de Vrede van Utrecht werd getekend. In 2018 wil Utrecht culturele hoofdstad van Europa worden. Naar verwachting zal de VvU in de aanloop daartoe zijn bijdrages leveren. XX is één van de culturele partners in dat culturele traject. Daarnaast wordt XX regelmatig gevraagd om projecten in opdracht te ontwikkelen. De opera In het Woud, op zoek naar betekenis is er een voorbeeld van (2007). In 2009 heeft het Armando Museum opnieuw een opera besteld. Dit keer is het thema: de melancholie van de schepping. Aanleiding is de 80ste verjaardag van de illustere naamgever van het museum. Muze van Moussorgsky

15


Op uitnodiging van het (2-jarige) internationale Yo! Opera Festival speelt XX altijd de dan lopende voorstelling. In het najaar van 2009 wordt dit the Black & the Beautiful tijdens het festival in Utrecht

Ook bestaande voorstellingen vinden hun weg via nieuwe kanalen. Zo heeft Goud in 2008 in vrijwel alle gemeentes op de Utrechtse Heuvelrug voorstellingen gegeven. Het idee is om daarmee een culturele impuls te geven aan kunst voor jonge kinderen. De opera werd in kerken en kastelen (cultureel erfgoed) van de Utrechtse Heuvelrug gespeeld en stond ook een week in het Museum van Speelklok tot Pierement in Utrecht.

Internationale contacten In 2008 zijn verschillende nieuwe internationale contacten gelegd. In januari ging Pinoccio van Jonathan Dove in première in Leeds. Hoolboom en Idelenburg hebben deze voorstelling bezocht en waren zeer enthousiast over de compositie van Dove. Jonathan Dove heeft een compositieopdracht aanvaard om in 2011 een opera voor XX te maken. Op verzoek van XX zal Dove zijn eigen librettist April de Angelis meebrengen.

16

In september speelde the British Youth Opera (BYO) de opera Flight, een eerder werk van Jonathan Dove. BYO is een post operaopleiding in Londen. XX heeft deze voorstelling bezocht, niet alleen om dit werk van Dove te beluisteren, maar ook om jong zangtalent te horen en te zien. XX werd positief verrast door de regie van Martin Lloyd Evans. De laatste zal op het internationale Yo! Opera Festival zijn kunnen laten zien in een proeve van The taming of the Shrew, een Engelstalige jeugdopera die XX in 2010 zal brengen. De lange termijnvisie indachtig, levert Shakespeare opnieuw de onovertroffen plot.


educatie

Basisschool De Kleine Prins speelt ‘Let’s play opera’

17


De educatieve aanpak is erop gericht het publiek voor te bereiden en zich vervolgens open te stellen voor de voorstelling. Een beter voorbereid publiek is meer geconcentreerd, reageert sterker op de sferen en emoties binnen de muziek en is inhoudelijk meer betrokken bij het verhaal. Dat laatste is vooral goed merkbaar in nagesprekken, die zowel bij de reguliere voorstellingen als bij de besloten schoolvoorstellingen worden gehouden. Zoals bij elke XX opera is er bij The Black & the Beautiful uitgebreid lesmateriaal ontwikkeld. In het lesmateriaal werd aandacht besteed aan het fenomeen opera, zangstemmen, en de muziekstijlen van de voorstelling. Het thema manipulatie werd uitgebreid behandeld om zo kinderen kennis te laten maken met het verhaal van de voorstelling, Othello en Shakespeare. Dit alles aan de hand van leuke informatie, citaten, een cd met muziekfragmenten en opdrachten.

Basisschool De Kleine Prins speelt ‘Lets’s play opera’

18


(Over B&B) ‘Het veelvuldig gebruik van projecties en tv beelden geeft de voorstelling een prettige dynamiek en sluit aan bij de belevingswereld van jongeren. De beelden op het scherm vullen aan, verduidelijken en leveren commentaar op de gebeurtenissen op toneel.(…) Een passende vorm om de ingewikkelde levensdilemma’s uit de klassieke werken voor jong publiek te presenteren’ Dasha van Amsterdam, www.ikhouvantheater.nl

Naast het lesmateriaal, dat alle scholen die de voorstelling bezochten ontvingen, ontwikkelde XX ook nog het Let’s play opera, dat scholen apart konden aanvragen. Het geleverde materiaal bestond uit drie liedjes en drie dialoogteksten en een cd met de ingezongen liedjes en karaokeversies. De leerlingen konden onder begeleiding van hun docent met dit materiaal werken aan een eigen miniopera. Een extra optie was een XX medewerker in te huren om de eindregie te komen doen.

voor de leerkrachten en met merkbaar resultaat bij de kinderen. Deze stelden, na afloop van de voorstelling, inhoudelijk interessante vragen en maakten relevante opmerkingen. Bij De Muze van Moussorgsky ging het lesmateriaal niet alleen over moderne kunst, muziek en tekentechnieken, maar vooral over het gebruik van je fantasie. De voorstelling ging immers over de zoektocht naar de muze, het verlangen naar inspiratie!

XX heeft workshops georganiseerd onder de titel; de Muze. Begeleid door beeldend kunstenaar Mariska Schomper kregen kinderen (en volwassenen) de opdracht om zich door de muziek van Moussorgsky te laten inspireren tot het ontwerpen van een cd-hoesje voor de opera. Vooral volwassenen (die nooit meer tekenen) keken hun ogen uit. Het werken met zachte potloden en eenvoudige technieken inspireerde om ook thuis weer te gaan tekenen.

Let’s play opera is op twee scholen uitgevoerd; educatiemedewerkster Noortje Braat heeft gewerkt met leerlingen van het Pascal College in Zaandam en basisschool De Kleine Prins in Rotterdam. De repetities en het eindresultaat zijn opgenomen door Nynke van den Bergh (tevens cameravrouw op de vloer bij B&B). Niet alleen voor kinderen ontwikkelt XX educatieve projecten, ook aan de leerkrachten wordt gedacht. Zo kreeg een groot aantal docenten van de scholen die zich hadden ingeschreven op de voorstelling Goud, voorafgaand aan de voorstelling een operales. Een grote tijdsinvestering voor XX, maar een belangrijk inspiratiemoment

Nynke van den Bergh

19


Schoolvoorstellingen en samenwerking met educatieve instellingen In 2008 heeft XX de educatieve aanpak rond schoolvoorstellingen verder ontwikkeld: 1. Informatiebijeenkomst voor betrokken docenten Overal waar een serie voorstellingen wordt gespeeld wordt een dag georganiseerd voor docenten om het lesmateriaal door te nemen. Het resultaat is dat docenten beter voorbereid en bovendien gemotiveerd zijn om met hun leerlingen te gaan werken aan het lesmateriaal. 2. Lesmateriaal; d.i. docenthandleiding, leerlingen werkboek en CD met muziekfragmenten Voor elke voorstelling wordt exclusief lesmateriaal gemaakt: bij B&B gaat het lesmateriaal vooral over de manipulatie door beeld. De voorstelling laat het publiek letterlijk zien hoe een scene gerepeteerd wordt, opgenomen wordt door een camera en daarna op de computer zo bewerkt wordt dat het resulteert in een totaal nieuwe scene. De lessen voor de kinderen sloten hier naadloos bij aan.

Geïnspireerd door de muziek van Moussorgsky

De insteek bij Goud was vooral het verschil en de overeenkomst tussen barokmuziek en popmuziek. De Muze van Moussorgsky vertelt over de zoektocht naar inspiratie. Maar wat is dat, inspiratie? Kent onze huidige tijd ook nog muzes? En hebben de kinderen zelf ook wel eens een muze? 3. Nagesprekken, in het theater of in de klas. Het zogenaamde ‘vragenvuur’ na de voorstelling in de theaterzaal, is al jaren in gebruik. Het lesmateriaal voor de scholen biedt de docenten enkele handvatten voor het nagesprek in de klas.

20

4. Let’s play opera Eind 2007 is Idelenburg gestart met het maken van een zelfspeel versie van de voorstelling the Black & the Beautiful (B&B); Let’s play opera. Opzet is dat de kinderen zelf aan de slag gaan met het verhaal en het muziekidioom van de voorstelling die ze later bezoeken. De pilot van Let’s play opera is gedaan door het Pascal College te Zaandam. Het project is begeleid door de educatief medewerker van XX. De kinderen kregen de opdracht om een kort filmpje te maken van hun versie. Na de door hen bezochte opera B&B is het filmpje vertoond. Op de bijgevoegde DVD kunt u een korte impressie van Let’s play opera zien.


Stageplaatsen XX is een erkend opleidingsinstituut. B&B was met 12 flatscreens, livecamera en geluidsversterking een waar technisch hoogstandje. Bij deze opera liepen, naast twee ervaren technici, ook twee stagiaires techniek mee. Martin Vacha en Kim van Geerenstein (student theatertechniek aan het ROC Midden Nederland). In het najaar heeft Mariëlle Maussen, student aan de grimeopleiding, stage gelopen bij de voorstelling Goud. Tijdens deze voorstelling droegen alle spelers pruiken en baarden. Zij werd intensief begeleid door Bernadette Hilhorst, vaste grimeur bij XX.

XX heeft inmiddels nauw contact met de Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam en in het najaar van 2008 liep Ben de Jong (opleiding Theatertechniek) stage bij Goud en schreef onder begeleiding van technicus Peter van Deth een programma op de Lombox voor de lichttechniek rond Goud. In dezelfde tijd liep OTP-er (opleiding techniek en productie bij de Hoge School voor de Kunsten), Marleen Kunst een algemene productie- en educatiestage bij XX. Zij ontwikkelde onder begeleiding van Niek Idelenburg het lesmateriaal bij Kwali Kuna. Marleen blijkt als kind, ruim 10 jaar geleden, een van de eerste voorstellingen van XX te hebben gezien en was fan vanaf het eerste moment.

21

Ook biedt XX stageplaatsen aan voor beginnende muziektheatermakers. Met name in het geven van workshops en het begeleiden van klassen worden de studenten getraind. Voor de Artez Hogeschool Arnhem werden in december 2007 gastlessen gehouden. Dit resulteerde eind 2008 in een stage van Ralf Silvius, student educatie aan deze opleiding. Hij verzorgt de begeleiding van de leerlingen bij de voorstellingen van Kwali Kuna en ontwikkelt in samenspraak met Idelenburg nieuw lesmateriaal voor toekomstige producties. Verder doet Ralf onderzoek naar het gebruik van het lesmateriaal en bezoekt hij verschillende klassen na de voorstelling.


Producties

Leonie van Veen als Desdemona, Sinan Vural als Othello, Niek Idelenburg als Jago, Mark Omvlee als Cassio en Maaike Widdershoven als Emilia

22


Voortraject Vanaf het allerprilste begin maakt XX succesvol bewerkingen van toneelstukken van Shakespeare. Zo passeerden eerder bewerkingen van De getemde Feeks (Kat in 2005, én in 2010 weer een geheel nieuwe versie) Romeo en Julia (Romeo en Farida) en King Lear (de koning is gek) de revue.

Thema / setting De setting van Shakespeare Othello van Shakespeare is een heftig verhaal over jaloezie, liefde, onzekerheid en anders zijn dan anderen. Geplaatst in een oorlogssituatie zoekt de legerleiding de beste man op de beste plaats. De keuze valt ondanks alle tegenwerpingen op Othello.

Ook Othello stond al enige tijd op het verlanglijstje. Het stuk gaat o.a. over de eenling tegenover de massa, de buitenstaander tegenover de gevestigde orde. Actueel in verband met de integratieproblematiek. Zo bood Othello net als Romeo en Farida XX opnieuw de kans om zowel Westerse als niet-Westerse muziek te gebruiken. Beide componisten hebben, behalve letterlijk samengewerkt, ook bepaalde delen expliciet voor hun rekening genomen. Dat heeft geresulteerd in een intrigrerende muzikale crossover tussen klassiek/traditionele Turkse stijlen met zeer eigentijdse inbreng van Aziz én de bewust recht toe recht aan Westerse beat en weldadige koorharmonie van Merkies.

Othello is echter niet alleen een goede strateeg en een origineel denker met mooie verhalen, hij is ook een donkere man in een witte wereld. Othello laat zien hoe je, ondanks je succes en je grote mogelijkheden toch kapot gaat aan je eigen onzekerheid. Een situatie die iedereen herkent. Maar hoe vertaal je dit verhaal naar de leefwereld van kinderen en jongeren van vandaag? Hoe vertel je zo’n zwaar, dramatisch verhaal op een voor hen toegankelijke manier? De setting van Xynix Opera Er is gezocht naar een metafoor voor een oorlogssituatie. Na onderzoek in verschillende omgevingen (o.a. de politiek en de bouwwereld) is uiteindelijk besloten het verhaal te laten plaatsvinden in de mediawereld. Een wereld waarin alles draait om kijkcijfers en waarin vuil spel niet

23

geschuwd wordt. Bovendien is de televisie het medium bij uitstek waarmee je kunt manipuleren: een protestbijeenkomst van twintig mensen wordt, gefilmd vanuit een bepaalde (gezichts)hoek, algauw een massademonstratie. Tegelijkertijd is de televisiewereld een wereld van glitter en glamour, en dus is het gemakkelijk lichte elementen toe te voegen. En in de wereld van de soap is het heel normaal om de meest dramatische situaties op een lichte toon te brengen, bovendien is soap tv heel herkenbaar voor kinderen en jongeren. De televisiewereld bood ook nog een nieuwe ingang voor het stuk: de mogelijkheid deed zich voor om het publiek te laten zien hoe een artistiek product gemaakt wordt (in dit geval een soap), en hoe een repetitie werkt. Ten slotte was het concept van een televisiestudio voor regisseur Hoolboom de ideale mogelijkheid om te experimenteren met videobeelden binnen een operavoorstelling. Iets waar ze in eerdere producties al een begin mee had gemaakt, maar nu uitgebreider op in kon gaan.


Dronken Cassio wordt door Othello ontslagen

Er werd gekozen voor een nieuwe, aansprekende titel: The Black & the Beautiful, verwijzend naar Othello (the black), maar natuurlijk ook naar de beroemde soap The Bold and The Beautiful.

het debuut van Van Marissing als librettoschrijver zou worden, is gekozen voor een intensieve begeleiding.

een bewerking van Romeo en Julia, waarbij de Turkse Farida en de Nederlandse Romeo hun hopeloze liefde beleven.

Libretto Voor de uitwerking van het concept ging XX op zoek naar een jonge librettoschrijver. Diverse schrijvers dienden zich aan, stuurden werk op of schreven een voorproef. Besloten werd met de jonge schrijfster Renée van Marissing in zee te gaan.

Er volgden uitgebreide sessies met Van Marissing, Hoolboom, componist Merkies en muzikaal leider Idelenburg, om de ideeën, dramaturgie, muziek en tekst op elkaar af te stemmen. Vervolgens zijn er per bedrijf verschillende versies van het libretto geschreven alvorens tot een eindversie te komen.

De ontmoeting in 2004 met de Turks/Belgische componist Selim Azíz deed Merkies besluiten in het ontwerp van de muziek voor The Black & The Beautiful een stap verder te gaan dan bij Romeo en Farida: niet alleen een aardige mix van twee muziekstijlen, maar werkelijk door twee componisten gezamenlijk gecomponeerd.

Van Marissing was net afgestudeerd aan de Hogeschool voor de kunsten Utrecht, waar zij de opleiding Writing for Performance volgde. Omdat dit

Muziek Fons Merkies wilde opnieuw een mix maken tussen Westerse en Turkse muziek. In 2002 schreef hij in deze stijl al Romeo en Farida;

Omdat Merkies in Nederland woont en Aziz in New York, werd deze samenwerking voor het grootste deel via de digitale weg beleefd. Merkies en Aziz reisden

24


voor de orkestopnamen samen af naar Ankara. In het programmaboekje schreef Niek Idelenburg: ‘Beide componisten hebben ook bepaalde delen expliciet voor hun rekening genomen. Zo horen we in het begin vooral spannende maatsoorten (Azíz), variërend van 5/8 tot 11/8. Deze combinatie van maat- en toonsoorten wordt door Merkies soms hard doorbroken door in regelmatige maatsoorten door te gaan.

‘feestlied’ tientallen maten lang unisono (eenstemmig) maar wel in verschillende octaven, versterkt door het lage slagwerk: dit zorgt voor grote diepte in de klank. Haaks op grappige musicalcitaten staan het prachtige liefdesduet en vriendschapslied: vol uitbundige versieringen worden we in een andere muzikale wereld gezogen.’

Film Zodra duidelijk was dat de voorstelling zich zou afspelen in de televisiewereld, was het voor Hoolboom duidelijk dat daar ook videobeelden bij hoorden. Zij schreef zelf het scenario voor een korte film/soap, die in delen door de voorstelling heen gesneden zouden worden.

De ‘speech’ van Cassio is daar een goed voorbeeld van. De krachtige 5/8 verandert in een rechte 4/4 maat waar overigens ook de tekst tot ‘vervelends’ toe rijmt. Een ander goed voorbeeld zijn de 3 x voorkomende ‘lasteraarkoortjes’. De begeleiding is een geraffineerde 11/8 maat met een vrije rol voor de marimba (Azíz). De koorharmonieën daarover heen zijn ritmisch heel strak (Merkies) en de solo van Jago is daarentegen vrij. De strijkers die (helaas) niet live zijn, laten in de Turkse delen goed horen dat je ondanks eenstemmigheid (typisch Turks) toch een uiterst rijke klank kunt creëren. Zo begint het eerste

Buitenopname van ‘The Black & the Beautiful’ (soap in de opera)

25


Samen met cameraman Marc Redmeijer maakte Hoolboom vervolgens de decoupage van deze film binnen de voorstelling. Margreet Beetsma, die XX al kende van een reportage voor het tv-programma Klokhuis, werd gevraagd om een buitenreportage te verzorgen en Twan Huijs werd benaderd om het XX Journaal te lezen. Met Nova-regisseur Chester te Nuyl bereidde Hoolboom de opname van de journaals voor, die vervolgens in het studiodecor van NOVA zijn opgenomen. Zowel de film als de journaals zijn in november 2007 opgenomen. De rest van de films (homevideo’s, soaprepetitie en de trailer van de soap Cassio) zijn tijdens de repetitieperiode opgenomen.

Reacties Het toepassen van de verschillende media- en theatertechnieken werd door jong en oud(er) erg gewaardeerd. Kidsweek: De liefde tussen Othello en Desdemona spat van het toneel, de nu eens Turkse en dan weer westerse muziek is lekker swingend en ondertussen is er ontzettend veel te zien.(…) een meeslepend verhaal, een origineel decor en mooie muziek. youtube.com: Gisteren geweest in Nieuwegein. Ben veranderd in een grote fan. Het was echt top! Eindelijk een keer leuk om naar een opera te gaan. website van Stadstheater Zoetermeer: Het was een erg mooie voorstelling. Ik vond de afwisseling tussen video en toneel goed werken. Ik snapte overigens de bedoeling van de video van Jago pas echt aan het einde. Ik vind het een dikke tien.

26

De weg van de eerste ideeën tot aan de laatste voorstelling is een lange, maar vruchtbare weg gebleken. The Black & the Beautiful is op alle fronten goed ontvangen en beoordeeld. De opera is zowel voor de bovenbouw van het basisonderwijs, als voor het middelbaar onderwijs gespeeld. Ook tijdens de vrije voorstellingen werd de voorstelling veelvuldig bezocht door CKV-studenten. Het was de eerste keer dat XX zo intensief van de mogelijkheden van video gebruik heeft gemaakt. Mede op grond van de positieve reacties zal The Black & the Beautiful in het najaar van 2009 worden hernomen in de grote zaal.


De Muze van Moussorgsky ‘Confronterende hommage aan verwoeste kunst’ Tussen lege omlijstingen en replica’s van de verbrande kunstwerken uit het Armando Museum, hielden 2 zangers en 5 musici het publiek aan zich gekluisterd met een bijzondere bewerking van Moussorgsky’s Schilderijententoonstelling. Door de brand kreeg de voorstelling een heel bijzondere lading.’ AD (2007) Voortraject In het voorjaar van 2007 benaderde het Armando Museum XX met de vraag om een opera binnen de muren van het museum te brengen. De opera moest betrekking hebben op de tentoonstelling In het Woud, op zoek naar betekenis, die in het najaar van 2007 geopend zou worden. Thema: de dialoog van de mens (in het bijzonder de kunstenaar) met het woud. Het filosofische uitgangspunt dat de duistere kant van het woud in ons allen huist. Het aantal bezoekers zou beperkt blijven tot maximaal 50 per voorstelling. Na de opera volgde een rondgang door het museum. Gevecht om de muze

27


De Schilderijententoonstelling als jeugdopera Rond dezelfde periode had het artistieke team van XX een oriënterend gesprek met scenarioschrijver Pieter van de Waterbeemd. Toevallig kwam ter sprake dat het een grote wens van hem was om eens teksten te schrijven op de muziek van De Schilderijententoonstelling van de componist Modest Moussorgsky. Beide verzoeken leken naadloos op elkaar te passen en het begin van het project was geboren.

gaf Pieter van de Waterbeemd een dwingend kader voor de te schrijven tekst. Als basisfiguur voor het verhaal werd de kunstenaar zelf gekozen. De zoektocht naar inspiratie, de queeste naar de verloren muze. Dit resulteerde in een heldere tekst over de strijd tussen een kunstenaar en zijn vriend (een kunsthandelaar) die in het woud op zoek gaan naar hun verdwenen muze. De Muze van Moussorgsky als repertoirestuk De samenwerking met het Armando Museum in 2007 krijgt een vervolg in 2009. Het artistiek team is inmiddels benaderd om

ter ere van de 80ste verjaardag van Armando een nieuwe opera te ontwikkelen met als uitdagend motto de melancholie van de creatie. Voorts zal XX net als in 2008 opnieuw in 2009 in het Groninger Museum De Muze van Moussorgsky gaan spelen, dit keer tijdens de tentoonstelling Betoverd door Vrouwen met werk van Waterhouse. De Muze zal tevens tijdens de Operadagen Rotterdam 2009 te zien zijn, de locatie is nog onbekend.

Muzikaal leider van XX Niek Idelenburg legde zich toe op het arrangeren van dit oorspronkelijk voor piano geschreven werk. Hij bewerkte de muziek voor twee zangers en vijf instrumentalisten. XX heeft voor dit project samengewerkt met het Nòbròk Ensemble. Op praktische gronden werd het libretto geschreven nadát de zanglijnen waren gemaakt. Dit

Muze van Moussorgsky

28


Goud ‘Xynix levert met Goud een jeugdopera af die met bekende ingrediënten een originele koers vaart en tot nadenken stemt’ De Volkskrant 2007

Goud

bezetten zonder daar muzikale concessies aan te hoeven doen. Daar komt bij dat een aantal muzikanten meer dan één instrument bespeelt. Zo kon met drie zangers en drie instrumentalisten de volledige partituur worden uitgevoerd.

De Utrechtse Heuvelrug bestaat uit verschillende gemeenten (Amerongen, Maarn, Doorn etc.) rond Utrecht. Deze dorpen wilden al hun schoolkinderen naar Goud laten gaan. Omdat deze dorpen geen eigen theatervoorzieningen hebben, werd gezocht naar interessante, alternatieve locaties in de vorm van kerkjes, kastelen en musea.

Voortraject Joke Hoolboom en Niek Idelenburg maakten in 2005 voor het Amsterdams Bach Consort een eenvoudige operavoorstelling van Acis&Galatea van Georg Friedrich Händel. Aangestoken door de frisse maar ook ontroerende muziek, besloten beiden om met deze muziek een nieuwe versie te maken van het beroemde sprookje Repelsteeltje van de gebroeders Grimm. Hoolboom maakte een synopsis waar Idelenburg muziek bij zocht. Geïnspireerd door de bewerking van Imme Dros schreef Hoolboom een op de muziek passend libretto. Muziek Gekozen werd om in contrast met de koninklijke muziek van Händel de rol van Repelsteeltje uit te beelden via moderne muziek. Händel schreef Acis&Galatea voor slechts vijf zangers en zeven instrumentalisten. Deze kameropera is dus tamelijk eenvoudig te

Bijzondere locaties Goud werd gespeeld in een speels decor zonder geluidsversterking en vanwege het barokke karakter werd in 2007 een aantal keren gespeeld in kapellen en kleine kerken. Ook anno 2008 was dat het geval.

Vader en dochter in Goud

29

Een bijzondere samenwerking ontstond met het Museum van Speelklok tot Pierement. Tijdens de herfstvakantie stond Goud een hele week in het museum en werd speciaal voor deze voorstelling een aantal orgelboeken gedrukt. Zo klonken sommige delen van de muziek tijdens de voorstelling uit de buik van enorme orgels. Elders in het land verruilden sommige theaters hun zalen voor de intimiteit van een kerk. Zo plaatste de Schouwburg van Groningen Goud in de nabij gelegen Aa-kerk.


Educatie Naast de gebruikelijke onderdelen in het lesmateriaal van XX -zoals stemtypes en instrumenten- wordt in het lesmateriaal voor Goud een accent gelegd op het verschijnsel barok. Wat is dat eigenlijk barok? Aan de hand van de volgende illustraties wordt het een en ander duidelijk gemaakt. (Opdracht uit het lesmateriaal rond Goud) Barokmuziek, voorbeelden Opdracht 2.4 Docent vertelt: Luister naar de volgende voorbeelden die op de CD staan. Je hoort een stukje tekst uit de voorstelling Goud. Je kunt goed het verschil horen tussen de verschillende manieren waarop je die zin kan zingen. De eerste keer wordt de tekst gewoon gezongen. De tweede keer wordt de tekst gezongen in barokstijl. Luister vooral goed naar de franjes en versieringen die de zanger eraan heeft toegevoegd.

Operales

Docent vertelt: Ook in de popmuziek van onze tijd zijn veel voorbeelden te vinden van zangers die versieringen toevoegen aan de liedjes die ze zingen. Je zou dus kunnen zeggen dat ze in de popmuziek van nu nog steeds technieken toepassen zoals in de barokmuziek van 300 jaar geleden. Reacties ‘Vandaag zijn we naar jullie voorstelling in Kerkrade geweest. We hadden de lessen van te voren doorgenomen en dat was heel goed want tijdens de voorstelling herkenden de kinderen een heleboel.

30

Het decor en de kostuums waren echt goed gemaakt, we hebben waardevolle ideeën opgedaan voor onze musical. In ieder geval zijn we vol lof over jullie voorstelling’ Groep acht en hun juf van de OBS de Trampoline uit Brunssum. Gedurende de gehele tournee is uitermate positief gereageerd op de voorstelling. De opera was dan ook overal nagenoeg uitverkocht.


In voorbereiding

Wiebe Pier Cnossen en Niek Idelenburg in Kwali Kuna

31


www.xynixopera.nl | www.nbe.nl

In voorbereiding

&

xynix opera

2009 EEN FEESTJAAR! In 2009 bestaat XX 15 jaar. Dit wordt gevierd met 3 premières, 1 reprise en een internationaal voorproefje!

Nederlands Blazers Ensemble

Kwali Kuna, niet voor watjes

Kleren van de Keizer, XX en het NBE

Een absurd verhaal over een keizer die neerstort op een eiland vol inboorlingen. Naar Ambrosia, een oorspronkelijk werk van Jos Dom op muziek gezet door Chiel Meijering. Meijering heeft een compositieopdracht van het NFPK+ voor dit werk gekregen. In het voorjaar van 2008 heeft Hoolboom de laatste hand aan het libretto gelegd. Meijering heeft de muziek voor Kwali Kuna in de zomer van 2008 voltooid.

In samenwerking met het Nederlands Blazers Ensemble brengt XX Kleren van de Keizer. Aan de hand van het beroemde sprookje De nieuwe kleren van de keizer maken librettist Carel Alphenaar en componist David Dramm een raamvertelling, die door andere dichters en zeven componisten van commentaar wordt voorzien.

Première 7 februari 2009 in De Lieve Vrouw (Amersfoort)

Première 16 april 2009 in het Muziekgebouw aan het IJ (Amsterdam)

32


Henry Purcell op fort Rijnauwen xynix opera

26 juni t|m 12 juli 2009

Kaarten via Top Ticket Line

0900 300 5000

45 cpm

www.operaoplocatie.nl

King Arthur, Purcell op Fort Rijnauwen

The Black and the Beautiful, reprise in de grote zaal

The Taming of the Shrew, proeve tijdens het Yo!Opera festival

In de zomer van 2009 brengt XX weer een opera op locatie; opnieuw opent het imposante Fort Rijnauwen zijn poorten voor een ijzersterke opera van Purcell. Na Dido en Aeneas in 2005, zal het enthousiaste publiek van toen ongetwijfeld zijn weg naar de fortificatie weer weten te vinden. Deze opera wordt geproduceerd in het kader van het festival de Zomer van Utrecht (Vrede van Utrecht).

Wegens het succes van The Black & The Beautiful in 2008 gaat deze multimedia productie in 2009 in reprise in de grote zaal.

In samenwerking met het Zapp String Quartet brengt XX enkele scènes uit de nieuwe opera The Taming of the Shrew (werktitel). Gebaseerd op het beroemde stuk van Shakespeare. De muziek wordt gecomponeerd door Oene van Geel en Jasper Le Clerq. De regie is in handen van de Engelse regisseur Martin Lloyd Evans.

Reprise tournee 30 september t/m 29 november 2009

Yo! Opera Festival 4 november t/m 9 november 2009

Voor de voorstelling is een speciale site opgezet; www.operaoplocatie.nl De kaartverkoop is eind februari van start gegaan via de TopTicketLine. Première 26 juni 2009

33


Algemeen

Kinderen in de rij voor De Muze

34


Website XX-website wordt wekelijks up to date gehouden. De site wordt goed bezocht. Vanaf 2004 zijn ook foto’s met een kijkje achter de schermen te zien, zoals tijdens het repetitieproces, bouw-proces, workshops et cetera. Voor de nabije toekomst wordt een nieuwe site ontwikkeld. In augustus 2008 kreeg Skip Intro de opdracht een site te ontwikkelen speciaal voor de Veerensmederij. Deze is onder de naam www.veerensmederij.nl vanaf september 2008 in de lucht. In 2006 is een begin gemaakt met korte trailers (beeldopnamen van ongeveer 1 minuut) op de site te plaatsen. Deze filmpjes geven een goed beeld van de voorstellingen. Alle filmpjes zijn ook te vinden op Youtube.

Zomerkrant & Winterkrant In juli 2007 is er voor het eerst een XXzomerkrant uitgekomen met informatie en nieuwtjes over de laatste ontwikkelingen rond Xynix Opera. Later volgde een XXwinterkrant. Deze krantjes worden ingezet als nieuwe marketingtool. Samenwerkingspartners XX heeft een samenwerkingsverband met: - Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam - Nieuwe Opera Akademie - Media Academie Amsterdam - ROC Amersfoort - ROC Utrecht - Artez Hogeschool Arnhem - SKVR Rotterdam - Scholen in de Kunst, Amersfoort - H’art, Haarlem - Donemus - Museum van Speelklok tot Pierement - Groninger Museum - Kunst Centraal - Stichting Siësta, Amersfoort - Armando Museum - Kasteel Amerongen

35

XX werkt(e) in 2008 samen met de volgende ensembles: - Carthago Consort - Nòbròk Ensemble - Bilkent Symphony Orchestra XX heeft een samenwerkingovereenkomst met de Vrede van Utrecht tot en met 2013.


Het bestuur Het bestuur bekleedt functies in de politiek, advisering, architectuur, omroepland en de accountancy. Over het geheel genomen een gevarieerd samengesteld bestuur (zowel naar leeftijd als m/v verhouding), dat XX op tal van vlakken kan adviseren en (be)sturen.

In 2008 vonden enkele bestuurswisselingen plaats. Bestuursvoorzitter Hein Glaubitz en algemeen bestuurslid Adriaan Krans traden na vier jaar af. In overleg met de aftredende en zittende bestuursleden is René Leegte tot nieuwe voorzitter gekozen. Leegte was voorheen secretaris van Frits Bolkestein; sinds 2003 heeft hij zijn eigen adviesbureau Publieke Zaken en werkt in de driehoek tussen overheden, bedrijfsleven en NGO’s. Ook tot het bestuur toegetreden is Johan Koopman, architect en – evenals René Leegte - inwoner van Amersfoort. Beiden zijn om hun specifieke kwaliteiten en om hun stadsburgerschap van groot belang in het traject naar de realisatie van de Veerensmederij tot jeugdoperahuis en toekomstige thuisbasis van XX.

36

Cultural governance Het bestuur conformeert zich unaniem aan de, in de handleiding voor goed bestuur in de culturele sector geformuleerde code cultural governance, met respect voor de beschreven principes en best practice bepalingen (zoals indertijd gepubliceerd door Kunst & Zaken in opdracht van het Ministerie van OC&W). Als besturingsmodel hanteert de stichting XX het zogenaamde bestuur- en directie-model. Goed bestuur, adequaat toezicht en transparante verantwoording vormen ook hier de kernbegrippen. In het kader daarvan is bij het aantrekken van de nieuwe bestuursleden een profielschets opgesteld, passend bij de doelstellingen van de stichting en gelet op de samenstelling en de kwaliteiten van het zittend bestuur.


Samenstelling van het bestuur: René Leegte (1968) voorzitter bestuur XX (2008) Directeur Advies Bureau Publiek Zaken, landelijk en plaatselijk politiek netwerk neven activiteiten: penningmeester Goodstart penningmeester De Club van Budapest voorzitter Stichting Bas van Hengel lid Rondetafel 8 Aleida Hamel (1948) secretaris bestuur (2003) zaakgelastigde van de Eduard van Beinum Stichting adviseur NFPK+ (2000-2008) adviseur Mediafonds (voorheen Stimuleringsfonds) muziekregisseur neven activiteiten: voorzitter bestuur Bach Cantorij Baarn lid Soroptimistclub Hilversum e.o.

Sybren Kalkman (1944) penningmeester bestuur XX (2003) Voorheen accountant bij KPMG Adviseur (financiële) governance vraagstukken nevenactiviteiten lid Raad van Toezicht Muziekgebouw aan het IJ lid bestuur Slagwerkgroep Den Haag lid bestuur World Population Foundation lid bestuur Stichting Alexander lid Raad van Commissarissen Stedenfonds Amsterdam Queenie Reesinck (1942) bestuurslid XX (2007) Fysisch geograaf voormalig wethouder De Bilt en Bunnik Johan Koopman (1966) bestuurslid XX (2008) Directeur/eigenaar Wentink Architekten Muiden nevenactiviteiten lid bestuur stichting STAGG lid Lighthouse Club departement Amsterdam voorzitter MZR van de Vrije School Amersfoort

37


Subsidiënten XX werd in 2008 structureel gesubsidieerd door het Ministerie van OC&W. In 2008 ontving XX verschillende projectsubsidies van o.a. Lira Fonds, ThuisKopie Fonds, SNS Reaal Fonds, K.F.Hein Fonds, de provincie Utrecht en de gemeente Amersfoort. Met ingang van 2009 wordt XX structureel gesubsidieerd door het NFPK+, de provincie Utrecht en de gemeente Amersfoort.

varia Naast artistiek leider van XX is Niek Idelenburg dirigent en muzikaal leider van het Amsterdams Bach Consort (ABC) en het Carthago Barok Consort (CBC). Met het ABC, bestaande uit een professioneel barokensemble en kamerkoor realiseert hij gemiddeld vijf verschillende projecten (15 concerten) per seizoen. Met het CBC worden barokopera’s en concerten in klein verband gespeeld. Een van de artistieke uitgangspunten van het ABC is om jonge, onlangs afgestudeerde zangers en instrumentalisten een kans te geven zich te presenteren. Op deze manier leert Idelenburg nieuw talent kennen, dat in een later stadium wellicht ingezet kan worden in XX producties. Naast Idelenburg als vaste dirigent werkt het ABC met gastdirigenten als Jos van Veldhoven, Nico van der Meel, Hein Meens, Bart Schneemann en Erik van Nevel.

38

Joke Hoolboom is artistiek leider en algemeen directeur van XX. Daarnaast regisseert zij (2-jaarlijks) de zomerbarokopera’s voor het Amsterdams Bach Consort. Dit is ook een gelegenheid waarbij Hoolboom (jonge) zangers beter leert kennen, zodat deze mogelijk ingezet kunnen worden bij producties van XX. Naast haar werk voor XX heeft ze in 2008 de reprise Mavra van Strawinsky bij Opera Zuid geregisseerd. Het betrof hier een grootschalig opgezet educatief project en een samenwerking tussen Opera Zuid, het BISK en het NBO. Zij is als adviseur verbonden aan het jeugdtheaterplatform Halte-M te Utrecht en is lid van de creative board van de CCAA (Creative Cities Amsterdam Area). Hoolboom is secretaris van de gebruikersvereniging Wagen!Werkplaats in Amersfoort.


Afsluiting seizoen 2007-2008 met alle medewerkers

39


BIJLAGEN

Medewerkers XX 2008 Niek Idelenburg en Joke Hoolboom

Algemene en artistieke leiding

Douwe Hibma

decorontwerp en bouw

Chiel Meijering Fons Merkies Selim Azíz

componist componist componist

Pieter van de Waterbeemd librettist Renée van Marissing librettist Dirk Blom Desiree van Gelderen Paul Jeukendrup Arno Bremers Regina Rorije Cathelijne Gieske Jeroen Lopes Cardozo

lichtontwerp lichtontwerp geluidsontwerp kostuumontwerp kostuumontwerp choreografie gevechtschoreograaf

Ilse van Dijk Famke Companjen Noortje Braat Nynke van den Berg Hedwich Hoetink Marion Savenije

zakelijk management sales en communicatie educatie en regieassistentie regie assistente en voorstellingsleider bureau / productie bureaumedewerker

Wim Dijkstra Gerrie Meijers Bernadette Hilhorst Aukje Bouwknegt Marielle Mausen Atelier Didden Erwin van Wanrooy Ben van Duin Han Savelkoel

repetitor repetitor grime stage grime stage grime pruiken grafisch ontwerp fotograaf montage beeldmateriaal

Tom Gelissen Peter van Deth Kim van Geerenstein Suzanne Minekus Marleen Kunst

geluidstechniek lichttechniek stage techniek publieksbegeleiding stage productie / educatie

Film Pamela Laponder Opnameleiding / productie Marc Redmeijer Camera Lonneke Worm camera Margreet Beetsma Nova Studio camera Twan Huys Jeroen During Camera-assistent Peter van Vucht Grip Paul Wilens Gaffer Karina vd Berg Belichting Roy Kouw Lichtassistent Marten Negenman Geluid Joost Ghijsen Productieassistent Job van Nuenen Kleurcorrectie film B&B Cuisine en Prak Catering

40


Uitvoerenden XX 2008 The Black & the Beautiful Sinan Vural Leonie van Veen Niek Idelenburg Maaike Widdershoven Hester Hentzepeter Mark Omvlee Wim Konink Paul van Utrecht

bariton sopraan tenor sopraan sopraan tenor slagwerk gitaar en saz

Goud Iris de Koomen Wiebe Pier Cnossen Niek Idelenburg Florian Just

sopraan bariton tenor/klavecimbel bariton

Carthago Consort: Machteld van Delft Hans Rijkmans Henk Knöps Peter Doberitz Hanneke Hoogerwerf

viool viool hobo / piccolo cello cello

Bilkent Symphony Orchestra

Film The Black & the Beautiful Bruid Leonie van Veen Bruidegom Mike Libanon Blonde man Jeroen van Sleen Jago Niek Idelenburg Vader Othello Oral Vural Moeder Othello Nuray Vural Koos Holland Marco Bakker Reporters Twan Huys, Margreet Beetsma

De Muze van Moussorgsky Wiebe Pier Cnossen bariton Niek Idelenburg tenor Noortje Braat viool Nòbròk Ensemble: Raymond Honing Machteld van Delft Henk Knöps Peter Doberitz

41

fluit viool althobo cello


speellijst B&B The Black & the Beautiful Xynix Opera datum

tijd

speelplek

15-02-2008 19:00 Theater de Uitstek

Zwijndrecht

16-02-2008 20:30 De Lieve Vrouw

AMERSFOORT

bezoekers T

04-03-2008 13:30 De Speeldoos

17

V

05-03-2008 10:30 De Speeldoos

BAARN

S 314 S

167

17-02-2008 14:30 De Lieve Vrouw

V

06-03-2008 13:30 De Speeldoos

S

156

139

AMERSFOORT

BAARN BAARN

317

22-02-2008 19:30 Stadsschouwburg Utrecht V

06-03-2008 19:30 Philharmonie

V

149

UTRECHT

143

HAARLEM


09-03-2008 15:00 Castellum

UTRECHT

80

ALPHEN A/D RIJN


10-03-2008 13:30 Theater De Muze

UTRECHT

26-02-2008 14:30 De Lieve Vrouw

AMERSFOORT

154

V

11-03-2008 10:30 Theater de Muze

NOORDWIJK AAN ZEE

V 87 S 247 S

90

27-02-2008 14:30 De Lieve Vrouw

V


S

75

238

AMERSFOORT

NOORDWIJK AAN ZEE NOORDWIJK AAN ZEE

218

29-02-2008 19:30 Jeugdtheater de Krakeling V


S

258

AMSTERDAM

125

NOORDWIJK AAN ZEE

01-03-2008 19:30 Jeugdtheater de Krakeling V

17-03-2008 10:30 Theater de Maaspoort

S

254

AMSTERDAM

144

42

VENLO


datum

tijd

speelplek

bezoekers

17-03-2008 13:30 Theater de Maaspoort

VENLO

18-03-2008 19:30 De Kom

NIEUWEGEIN

S

04-05-2008

19:30 Stadstheater

V

128

V

08-04-2008 13:45 Stadsgehoorzaal Kampen

S 206

ZOETERMEER

125

214

20-03-2008 14:00 Cultureel Centrum Mortsel

S

12-04-2008 15:00 Theater Zwembad De Regentes V

300

MORTSEL (BELGIË)

KAMPEN DEN HAAG

68

25-03-2008 13:30 Theater De Vest

S

15-04-2008 14:00 Zaantheater

S

206

186

ALKMAAR

ZAANDAM


S

15-04-2008 16:00 Zaantheater

178


V

16-04-2008 19:00 Het Kruithuis

144

ALKMAAR ALKMAAR

196 V

GRONINGEN

28-03-2008 19:00 Stadsschouwburg Eindhoven V

20-04-2008 15:00 Rotterdamse Schouwburg

EINDHOVEN

S

ZAANDAM

120 V

154

29-03-2008 19:00 Theater De Tamboer

V


S

146

147

HOOGEVEEN

ROTTERDAM

76

ROTTERDAM

01-04-2008 10:30 De Lieve Vrouw

S


S

161

132

01-04-2008

13:30 De Lieve Vrouw

AMERSFOORT AMERSFOORT

ROTTERDAM

S


182

S

ROTTERDAM

131


S

96

ROTTERDAM

Totaal aantal bezoekers:

6668

waarvan Aantal bezoekers vrije voorstellingen (V):

2434

Aantal bezoekers schoolvoorstellingen (S):

4234

43


Goud Reprise GOUD Xynix Opera datum

tijd

speelplek

bezoekers

26-09-2008 11:00 Cultuurhuis Pleiade

DOORN


DOORN

S 140 S 118


V

41

DOORN

28-09-2008 13:30 Schouwburg Arnhem

V

135

ARNHEM

29-09-2008 10:30 Fulcotheater

IJSSELSTEIN 29-09-2008 13:30 Fulcotheater IJSSELSTEIN 30-09-2008 10:30 Fulcotheater IJSSELSTEIN 30-09-2008 13:30 Fulcotheater IJSSELSTEIN 03-10-2008 19:30 Jeugdthr. De Krakeling AMSTERDAM 04-10-2008 14:00 Annatheater HELMOND 06-10-2008 11:00 Koetshuis Kasteel Amerongen AMERONGEN 06-10-2008 13:30 Koetshuis Kasteel Amerongen AMERONGEN 07-10-2008 11:00 Petrus Bandenkerk DRIEBERGEN 07-10-2008 13:00 Petrus Bandenkerk DRIEBERGEN

S 252 S 264 S 239 S 246 V 173 B 107 S 103 S 69 S 123 S 86

13:30 De Binder

S LEERSUM 183 10-10-2008 11:00 De Kapel S MAARN 73 10-10-2008 13:30 De Kapel S MAARN 72 12-10-2008 14:00 De Doelen, Jurriaanzaal V ROTTERDAM 371 13-10-2008 19:00 Theater aan het Vrijthof V MAASTRICHT 112 15-10-2008 14:30 De Lieve Vrouw V AMERSFOORT 163 16-10-2008 13:00 Museum van Speelklok tot Pierement V UTRECHT 92 16-10-2008 15:00 Museum van Speelklok tot Pierement V UTRECHT 89 17-10-2008 13:00 Museum van Speelklok tot Pierement V UTRECHT 96 17-10-2008 15:00 Museum van Speelklok tot Pierement V UTRECHT 77 18-10-2008 13:00 Museum van Speelklok tot Pierement V UTRECHT 43 18-10-2008 15:00 Museum van Speelklok tot Pierement V UTRECHT 57

09-10-2008

44


datum

tijd

speelplek

bezoekers

19-10-2008 13:00 Museum van Speelklok tot Pierement UTRECHT 19-10-2008 15:00 Museum van Speelklok tot Pierement UTRECHT 22-10-2008 15:00 Theater Zwembad de Regentes DEN HAAG 23-10-2008 14:30 Der Aa-Kerk GRONINGEN 26-10-2008 15:00 LAKtheater LEIDEN 27-10-2008 10:30 LAKtheater LEIDEN 27-10-2008 13:30 LAKtheater LEIDEN 28-10-2008 10:30 LAKtheater LEIDEN 28-10-2008 13:30 LAKtheater LEIDEN 02-11-2008 14:00 Goudse Schouwburg GOUDA 03-11-2008 13:30 Samenvaartkerk ANNA PAULOWNA 04-11-2008 10:30 Samenvaartkerk ANNA PAULOWNA 04-11-2008 13:30 Samenvaartkerk ANNA PAULOWNA 06-11-2008 10:30 Samenvaartkerk ANNA PAULOWNA

V 49 V 66 V 332 V 195 V 205 S 76 S 95 S 194 S 185 V 226 S 186 S 191 S 184 S 149

06-11-2008 13:30 Samenvaartkerk S ANNA PAULOWNA 156 09-11-2008 14:30 Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem V HAARLEM 399 10-11-2008 10:30 Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem S HAARLEM 227 10-11-2008 13:30 Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem S HAARLEM 201 11-11-2008 10:30 Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem S HAARLEM 215 11-11-2008 13:30 Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem S HAARLEM 211 17-11-2008 10:30 Theater de Bussel S OOSTERHOUT 275 17-11-2008 14:00 Theater de Bussel S OOSTERHOUT 284 18-11-2008 10:30 Theater de Bussel S OOSTERHOUT 284 18-11-2008 14:00 Theater de Bussel S OOSTERHOUT 268 24-11-2008 13:30 Pim Jacobstheater S MAARSSEN 268 25-11-2008 10:30 Pim Jacobstheater S MAARSSEN 264 25-11-2008 13:30 Pim Jacobstheater S MAARSSEN 254

45


De Muze De Muze Xynix Opera datum

26-11-2008 10:30 Pim Jacobstheater MAARSSEN 30-11-2008 14:30 De Lieve Vrouw AMERSFOORT 1-12-2008 14:00 Theater de Bussel OOSTERHOUT

S 213 V 139 V 268

tijd

speelplek

04-01-2008

20:00 Groninger Museum

GRONINGEN

04-01-2008 21:00 Groninger Museum

GRONINGEN

07-06-2008 13:45 National Gallery

LIBEREC (CZ)

07-06-2008 16:15 National Gallery


9783

3425

Aantal bezoekers schoolvoorstellingen (S):

6358

LIBEREC (CZ)

V 59 V 66 V 120 V 120

22-09-2008 10:45 Muziekgebouw aan ‘t IJ

V

50

AMSTERDAM


waarvan Aantal bezoekers vrije voorstellingen (V):

bezoekers

46

415


RECENSIES

47


48


49


50

xynix opera Jaarverslag 2008 xynix opera jaarverslag maart 2009 Xynix Opera Groenekanseweg 104 A 3737 AJ Groenekan

Recommend Documents