Deze digitale nieuwsbrief is een publicatie van WPM Offices. Via deze nieuwsbrief informeren wij over ontwikkelingen binnen de vastgoedmarkt en onze projecten en diensten.
DECEMBER 2011
INHOUD Leegstandsproblematiek
2 Een dag bij ...
3 Complex in beeld
4 Huurder aan het woord
5 WPM Office2Perform
6 Nieuwe opdrachten!
7 Corporate Services
8
COLOFON
Voor meer foto's van het eerste WPM Offices Business Club Event klik hier www.wpmgroep.nl/businessclub
WPM Offices Business Club Event 0p dinsdag 29 november is de WPM Offices Business Club feestelijk van start gegaan. Op Buitenplaats Amerongen verzamelden ruim 170 genodigden zich voor een verrassend programma. De gasten van WPM Offices werden in de watten gelegd; van autopoets-dames, golfkarretjes gechauffeerd door WPM-ers, culinaire lekkernijen tot een improvisatiecabaret show van MiER! De reacties waren lovend. WPM Offices zal ieder jaar een event organiseren voor haar Business Club leden. Uniek, verrassend en interactief. We hebben er alle vertrouwen in samen met u meer waarde te realiseren. Nu en in de toekomst! Wij hopen u volgende keer graag (weer) te ontmoeten.
Pagina 2
FOCUS OP VASTGOED OFFICES
Leegstandsproblematiek Wie is de schuldige?
Iedereen heeft schuld en dan volgt automatisch: “dus niemand heeft het (alleen) gedaan”. Centrale overheid, gemeenten, projectontwikkelaars, vastgoedbeleggers en makelaars wijzen naar elkaar als het gaat om het neerleggen van de zwarte piet voor de huidige leegstand problematiek in de kantorenmarkt. Een belangrijke partij die in dit rijtje ontbreekt is de gebruiker / huurder, die veelal wordt beschouwd als de lachende derde. Dalende huurprijzen en veel verhuurbevorderende maatregelen vallen hen ten deel.
Centrale benadering In mijn optiek dient de overheid de vastgoedmarkt meer centraal te benaderen vanuit een algeheel masterplan. Hierbij dienen visies op het terrein van demografische bevolkingssamenstelling, congestie, technologische ontwikkelingen, ontwikkelingen in werkgelegenheid onder meer de basis te vormen. Hieruit kan een landelijke- en lokale voorraadvisie worden gedestilleerd, die zal moeten uitmonden in het formuleren van doelen ten aanzien van kwantiteit en kwaliteit van bedrijfsmatig vastgoed in Nederland.
Nieuw vastgoed Ondanks de ruime beschikbaarheid van kantoorruimte in Nederland zien we nog steeds dat grotere bedrijven en organisaties kiezen voor nieuw te ontwikkelen vastgoed op nieuwe locaties, daarbij hun bestaande huisvesting leeg achterlatend. Zij onderstrepen in hun publicaties en jaarverslagen hun maatschappelijke betrokkenheid, doch het huisvestingsbeleid ten aanzien van hun ‘oude’ kantoorlocaties blijft hierbij onvermeld. Gebrek aan maatschappelijke verontwaardiging en de ondergeschoven aandacht voor de rol van de gebruiker in het huidige leegstand vraagstuk zal zeker geen bijdrage leveren aan een veranderende houding.
Exit Dit masterplan zal een dynamisch karakter dienen te krijgen, waarbij bovenstaande criteria ieder decennium zullen moeten uitmonden in een bijstelling van het masterplan en het bieden van oplossingen voor toekomstige tekorten c.q. overschotten. Het structureel formuleren van een exit strategie voor ieder vastgoed object is hierbij noodzakelijk. Zonder exit (lees: herbestemming) zal de voorraad nooit beheersbaar blijken.
Zwarte pieten spel Het grote zwartepietenspel rondom de oorzaak van de huidige marktsituatie heeft natuurlijk tweeërlei redenen. Enerzijds wil iedereen zijn straatje schoonvegen, waarbij eigen misrekeningen op het bordje van anderen worden geschoven. Anderzijds is niemand bereid de rekening voor de oplossing te betalen. Als je betaalt heb je immers schuld.
Rol overheid Wat mij betreft treft iedereen blaam, maar vervult de centrale (en lokale) overheid toch wel een heel bijzondere rol. Financiële drijfveren bij de uitgifte van grond voor nieuwe bedrijventerreinen en kantoorlocaties voeren de boventoon. De stagnatie in de gronduitgifte van dit moment is meer te wijten aan de terughoudendheid van project-ontwikkelaars en beleggers dan aan een meer maatschappelijk verantwoord opereren van de (lokale) overheid.
Huidige voorraad surplus Sommige gebouwen komen in aanmerking voor upgrading. Upgrading binnen een breed vertegenwoordigd voorraadoverschot betekent hooguit dat het betreffende vastgoed met andere kwalitatief hoogwaardiger gebouwen kan concurreren, doch biedt geen garantie voor verhuur vanuit een situatie van leegstand. Wat mij betreft dient deze upgrading dan ook in een eerder stadium plaats te vinden in samenspraak met de bestaande gebruikers / huurders. Leegstand wordt hiermee voorkomen. De overheid kan hierbij zeker een rol vervullen, door bedrijven te stimuleren tot het (blijvend) gebruik van bestaande kantoorruimte. Reageren?
[email protected]
Pagina 3
FOCUS OP VASTGOED OFFICES
Een dag bij... Maarten van den Heuvel, Accountmanager Kantoormanagement Een leuk idee wordt geopperd voor een cadeautje voor onze opdrachtgeefster die onlangs bevallen is van een dochter. 10:30 uur In de auto, op weg naar een grote huurder die om overleg heeft gevraagd naar aanleiding van de afrekening servicekosten. Ik heb er een gewoonte van gemaakt om op weg naar een huurder altijd even te bellen met mijn opdrachtgever. We praten even bij en ik vraag of er vanuit de verhuurder zaken zijn die ik moet bespreken bij deze huurder.
Maarten van den Heuvel, accountmanager WPM Kantoormanagement: “Ik ben verantwoordelijk voor onze opdrachtgevers Bouwfonds, NS Poort en SNS Reaal. Samen met mijn accountteam, bestaande uit twee accountmanagers, een assistent accountmanager, drie technisch managers en twee assistent technisch managers streven we naar een optimale dienstverlening naar onze opdrachtgevers en huurders.” 08:30 uur Eerst een sterke cappuccino en daarna praten we als accountteam vaak even bij. We stemmen onderling even af welke technische en commerciële zaken aan de opdrachtgever worden voorgelegd. Ik vind het prettig om op hoofdlijnen te weten wat er op het technische vlak afspeelt zodat ik vragen van de opdrachtgever of de huurder kan plaatsen. Tijdens mijn laatste slok koffie lees ik de digitale vastgoednieuwsbrieven. 09:00 uur Ik schrijf een brief aan een opdrachtgever over de afspraken die wij onlangs hebben gemaakt. 09:30 uur Ik bel mijn contactpersoon bij een huurder. Toen ik hem sprak na het huurdersoverleg liet hij doorschemeren dat zijn organisatie wegens groei op zoek is naar extra kantoorruimte. Op een andere plaats in hetzelfde kantoorgebouw is leegstand, dus ik heb deze ruimte als uitbreidingsoptie aangeboden en breng in overleg met mijn opdrachtgever een huuraanbieding uit. Mijn contactpersoon meldt dat de reeds verstuurde projectinformatie reden is om verder te praten en we plannen een overleg. 10:00 uur Met mijn assistent overleggen we over de post en mails die zijn binnengekomen en we bespreken op welke manier we reageren.
11:30 uur In het gesprek met de huurder geef ik een toelichting op de afrekening servicekosten. Vanwege de economische crisis merk ik de laatste tijd dat veel huurders de afrekening veel nauwkeuriger controleren dan voorheen. Gelukkig kan ik de in rekening gebrachte bedragen goed onderbouwen. Complimenten voor de wijze waarop Lucienne, Esther en Remco keer op keer zorgen voor de nauwkeurige afrekeningen. We raken in gesprek over de wijze waarop WPM de marktconformiteit van de ingekochte services en diensten bewaakt. Eens te meer wordt duidelijk hoe belangrijk het is dat we continue transparant blijven over de servicekostenadministratie. 12:30 uur Voor vanmiddag staat het kwartaaloverleg bij één van mijn opdrachtgevers gepland. Onderweg wordt ik gebeld door een andere opdrachtgever die een technische scan wil doen van een leegstaand gebouw in de portefeuille dat zij mogelijk willen aanhuren. We worden gevraagd of we alle technische documentatie, tekeningen en certificaten op het pand aanwezig kunnen laten zijn. Ik bel met mijn collega’s en samen krijgen we het voor elkaar. 13.30 uur Kwartaaloverleg. Aan de hand van de vooraf door ons verstuurde kwartaalrapportage wordt de gehele portefeuille doorgenomen. Zowel commerciële als technische onderwerpen worden besproken en waar mogelijk worden oplossingsrichtingen voor problemen geformuleerd. 17.30 uur Thuisgekomen log ik nog even in op het netwerk om mijn mail te checken. Ik probeer direct een aantal mails te beantwoorden, maar ondertussen trekt mijn jongste zoon aan mijn arm: het is tijd om hem naar het voetbalveld te brengen voor zijn training. Ik klap de laptop dicht…tijd voor een ander speelveld.
Pagina 4
FOCUS OP VASTGOED OFFICES
Complex in beeld Coolsingel 65 - Rotterdam Sinds januari 2011 beheert WPM Offices, namens SNS Reaal, het markante kantoorgebouw ‘Holbeinhuis’ in hartje centrum van Rotterdam, recht tegenover het Stadhuis. Wist je dat…. -
Het Holbeinhuis is vernoemd naar de Duitse kunstschilder Hans Holbein de Jongere. En dat deze Hans maar liefst 4 maal Erasmus portretteerde! Zijn oudst bekende werk zijn de 82 tekeningen die hij in 1514 maakte in de marges van de Lof der Zotheid!
-
Het ontwerp voor het Holbeinhuis moest in verband met de markante lokatie op basis van de richtlijnen van de Dienst Stadsontwikkeling en Wederopbouw worden goedgekeurd, wat in november 1951 gebeurde. Het gebouw is ontworpen door de gebroeders Ir. E.H. Kraaijvanger & H.M. Kraaijvanger.
- Het kantoorgebouw aan de buitenzijde is versierd met mozaiek van Louis van Roode (1954).
Geïnteresseerd om hier m² te huren? Dat kan! Verhuurinformatie is op te vragen bij: Jones Lang LaSalle Weena 270 3012 NJ Rotterdam 010 – 411 04 40 Maak kennis met... het accountteam WPM Offices Jenine Hingstman Accountmanagement
[email protected] 030 - 256 38 45 06 - 23 14 33 18 Reinier van Valkenhoef Technisch Management
[email protected] 030 - 256 58 48 06 - 23 97 11 24 Clement Duijndam Technisch Management
[email protected] 030 - 256 33 69 06 - 22 93 71 68
Het mozaïek verbeeldt twee steden verbonden door de Rijn, bovenaan Erasmus’ geboortestad “Roterodamum”, en onder zijn sterfplaats “Inclyta Basilea” en tussenin Erasmus te paard, zoals hij van Italië naar Engeland reisde toen het idee voor de Lof der Zotheid ontstond. - Huurders en geïnteresseerden kunnen via het Twitteraccount @coolsingel65 op de hoogte worden gehouden van alle informatie.
Maarten van den Heuvel Accountmanagement
[email protected] 030 - 256 33 53 06 - 54 65 71 58
Het Accountteam verzorgt het beheer van het Holbeinhuis vanuit de vestiging van WPM in Utrecht.
Pagina 5
FOCUS OP VASTGOED OFFICES
Huurder aan het woord Creative Cube
Robert Jan van Leeuwen en René Bouwmeester, initiatiefnemers van de nieuwe Creative Cube aan de Coolsingel. “Toen we 4,5 jaar gelden bij het Centraal Station neerstreken waren we met z’n vieren. Inmiddels zijn we 2 bedrijven rijker en lopen er zo’n 35 collega’s rond. Het is absoluut gezellig, maar extra ruimte werd wel een must.” Creative Cube 1 huisvest zo’n 13 complementaire, creatieve bedrijven. Ieder met zijn eigen specialisatie. Zo’n 150 creatieve professionals werken vanuit hun eigen vakgebied samen op totaaloplossingen voor opdrachtgevers. Reclame, internet, PR, Industriële vormgeving, design, packaging en online marktonderzoek is slechts een greep uit de disciplines die onder een dak gehuisvest zijn. Na 5 jaar is de Creative Cube toe aan een, zoals ze het zelf zeggen, next level. De formule blijft hetzelfde, maar met nieuwe bedrijven, nieuwe specialisaties en weer heel veel nieuwe initiatieven. Nieuwe huisvesting “Als je goed zit, waarom zou je dan verhuizen? Maar op een gegeven moment komt er in een formule altijd iets slijt. Dat betekent dat je te allen tijde moet blijven innoveren. Dat is de inhoudelijke gedachte. Maar door de enorme groei moesten we uiteindelijk toch op zoek naar een andere locatie. Net als vorige keer zijn we weer fietsend door Rotterdam gegaan op zoek naar panden. Onze wens was wederom Rotterdam centrum. Zeg het gebied tussen spoor CS en de Maas, de noordoever dus. Een aantal panden viel op, maar Coolsingel gaf wel gelijk een apart gevoel. Je bedrijf op een plek die bekend is van monopoly sprak ons direct aan. Ook de bezichtiging van het pand bevestigde dit gevoel.” Coolsingel 65 Inmiddels wordt er hard gewerkt en gebouwd. Creative Cube Coolsingel moet weer een gebouw worden met daarin allerlei verschillende werelden. Voor onze bedrijven zijn de artists impressions klaar en zijn we bezig met het bouwen en inrichten. De overige bedrijven zullen ons snel volgen. Medio dit jaar moet het openingsfeest kunnen plaatsvinden en zullen we Rotterdam weer laten zien wat voor een bijzondere formule er aan de Coolsingel is neergestreken. We streven weer naar het effect van de vorige Creative Cube. De toenmalige burgemeester Opstelten opende onder enorme belangstelling de eerste Creative Cube. Zo’n 50 creatieven startten op een tweederangs locatie. Opstelten roemde het lef van deze ondernemers. Nu 4,5 later zaten er in de Cube zo’n 150 creatieven. De buurpanden werden ook bevolkt met creatieve bedrijven en maakten het gebied tot een bruisend creatief gebied. En dat is ons doel met de Coolsingel.
Binnen de nieuwe Creatieve Cube hebben Robert Jan en René zelf drie bedrijven. 0to9 0to9 (voorheen Bouwmeester van Leeuwen) ontwikkelt creatieve marketing communicatieoplossingen. Strategie, creatief concept en vormgeving. Dat is onze business. Een focus op marketingdoelstellingen en niet op middelen. Zichtbare effectieve bijdrage aan de doelstellingen van de opdrachtgever. Resultaat! Voor de grotere nationale en internationale accounts. Opdrachtgevers zijn onder andere: Diabetes Fonds, Residentie Orkest, BOVAG, SS Rotterdam, Athlon Car Lease, Gemeente Rotterdam en het Ministerie van EL&I. 0to9 (Serotonine) een stof in je hersenen die je vrolijk maakt. En dat is ons doel voor klanten. MetroDC MetroDC bedenkt online strategieën. Van conceptontwikkeling tot de bouw van websites en digitale producties. Complex en minder complex, maar altijd op basis van een gebruiksvriendelijk open source CMS. Gekoppeld aan een uitgebreide social mediastrategie of een volledig geïntegreerde online media middelenmix. June PR June PR staat midden in het complexe veld van organisatie, stakeholders, pers en maatschappij. Met als doel relevante en originele PRuitingen, die werken en complementair zijn aan andere communicatieinspanningen.
Voor meer informatie: www.creativecube.nl
Pagina 6
FOCUS OP VASTGOED OFFICES
WPM Office2Perform
Voor een waardevolle kantoorbeleving! Wat is de beleving van de huurder? Bovendien hebben steeds meer ondernemingen zelf vanuit hun beleidsdoelstellingen zoals Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, toenemende aandacht voor verhoging van de tevredenheid van hun werknemers. Hoe wordt die tevredenheid gemeten en verhoogd?’
Door onze specialisten in huis en professionele netwerk kunnen wij het gehele traject verzorgen; van inventarisatie, rapportage tot en met uitvoering. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met ons via 030 - 256 58 88 of via ons contactformulier »
Hoe ‘matchen’ huurder en kantoorgebouw (beter)? WPM Office2Perform legt een sterke relatie tussen de kwaliteiten van een kantoorgebouw en de huurderbeleving, vanuit de optiek van duurzaamheid in het algemeen én de sociale duurzaamheid in het bijzonder. De mate waarin een kantoorgebouw én huurders hierin kunnen bijdragen wordt door WPM Office2Perform in kaart gebracht. Hiertoe heeft WPM Office2Perform in samenwerking met WPM Research & Consultancy, een innovatieve meetmethodiek ontwikkeld, Vitality View Offices, die de sociale duurzaamheid en de mate waarin het kantoorgebouw hierin kan bijdragen in kaart brengt. Met behulp van Vitality View Offices worden enerzijds de verschillende functies en kwaliteiten van een kantoorgebouw op professionele wijze gewaardeerd, anderzijds wordt de gebruikersbeleving in kaart gebracht. De resultaten geven inzicht in mogelijkheden van risico-reductie en office improvement. Onderzoek van de Universiteit Maastricht en de ‘University of California at Berkeley’ uit 2008 toont aan dat investeren in duurzaamheid van kantoren leidt tot een hoger beleggingsrendement. De toepassing van duurzame materialen en groene technologie in de utiliteitsbouw leidt tot een hogere huur en een lager risico, waardoor het beleggingsrendement tot maar liefst 16% hoger uitvalt.
Projectvoorbeeld Office2Perform zal voor Total Nederland de mogelijkheden onderzoeken om de huidige huurovereenkomst te verlengen of een alternatieve huisvestinglocatie te zoeken. Het gaat in totaal om 3.500 m².
Jeroen Maaskant
[email protected] 030 - 256 58 88 06 - 22 39 54 07
Debby Blok
[email protected] 030 - 256 58 88
Office2Perform profileert zich vooral op de combinatie van deze verduurzamingitems en kan zich daarmee, inmiddels verdienstelijk, duidelijk onderscheiden van andere dienstverleners bij huisvestingsvraagstukken.
Van het in kaart brengen van huurderbeleving, MVO- en duurzaamheidambities op het gebied van huisvesting, het zoeken en vinden van de meeste geschikte locatie en uiteindelijk een nieuwe huurovereenkomst formaliseren en faciliteren van inrichting en verhuizen/inhuizen behoren tot de werkzaamheden die bij deze opdracht komen kijken. Accenten worden voor Total Nederland N.V. gelegd op besparingen in de ruimte zin des woord. Praktisch benaderd; energiebesparingen, huurcomfort en scherpe prijs- kwaliteit verhouding. Het hoofdkantoor te Voorburg
Pagina 7
FOCUS OP VASTGOED OFFICES
ASR Vastgoed Vermogensbeheer sluit beheerovereenkomst met WPM Offices ASR Vastgoed Vermogensbeheer heeft met ingang van 1 december 2011 een beheerovereenkomst gesloten voor het administratieve en technisch management van ruim 15.000 m² kantoorruimte in complex Weena 70 te Rotterdam. Het markante gebouw is in de jaren ’80 gebouwd voor Stad Rotterdam Verzekeringen en is te herkennen aan een hoger opgaand, terugliggend bouwvolume. Hiermee werden de extra benodigde vloeroppervlakte mogelijk. De 4 hoekblokken worden op de eerste en de tiende verdieping met elkaar verbonden. Op de eerste verdieping loopt de gevel door en op de tiende verdieping zijn stalen spanten tussen de hoekblokken aangebracht. Bovenop het gebouw bevindt zich een skylobby. Het kantoorpand wordt nu gerenoveerd, zodat het aan de huisvestingswensen – en eisen voldoet van de huurder Shell.
Mn Services kiest wederom voor WPM Offices
De beheerportefeuille wordt met ruim 16.500 m² uitgebreid, betreffende kantoorgebouwen en een bedrijfshal. De bedrijfshallen (Pieter Goedkoopweg) zijn gelegen in De Waarderpolder in Haarlem en is een gemengd bedrijvenpark met een sterke vertegenwoordiging in de segmenten reparatie, handel, productie-industrie, bouw, distributie en industriële dienstverlening. Beeldbepalers op dit moment zijn IKEA, Nedtrain en Vialis.
Met ingang van 1 januari 2012 heeft Mn Services een beheerovereenkomst getekend voor het administratief en technisch beheer van drie complexen in Gouda, Haarlem en Heerenveen.
Op een fraaie locatie in het centrum van Gouda (Boelekade) ligt een hoogwaardig Multi tenant kantoorgebouw.
De Boelekade - Gouda
Het Stationsplein (ruim 4.800 m²) in Heerenveen is een singletenant gebouw met de Belastingdienst als huurder. Stationsplein - Heerenveen
Pagina 8
FOCUS OP VASTGOED OFFICES
Corporate Services
Uw installatieverantwoordelijke?! Helaas gebeuren er ieder jaar nog te veel ongelukken met elektriciteit, vaak door onzichtbare gebreken. De gevolgen zijn kans op lichamelijk letsel voor medewerkers/bezoekers en financiële schade voor de organisatie. Werkgevers zijn verantwoordelijk voor de veiligheid van haar medewerkers en dient een passende bescherming te bieden tegen elektrische gevaren zoals overbelasting, kortsluiting, te dichte nadering of brand- en explosiegevaar. Vanzelfsprekend geldt die bescherming ook voor gasten en bezoekers. Periodieke inspecties van installaties (op basis van NEN3140) helpen om onzichtbare gebreken aan het licht te brengen waarmee potentiële (ver)storingen en ongevallen kunnen worden voorkomen. Met het benoemen van Corporate Services als Installatieverantwoordelijke ligt de periodieke inspectie in vertrouwde handen. De Installatieverantwoordelijke maakt een Inspectieplan en een Risicoanalyse. Aan de hand van de Inspectieplan word in opdracht van de Installatieverantwoordelijke de installaties conform de NEN3140 geïnspecteerd en daardoor de knelpunten gelokaliseerd. De resultaten worden vastgelegd NEN3140 rapportage. Door het uitvoeren van de NEN3140 inspectie word de veiligheidsstaat van de installaties zichtbaar. De kans op verstoringen en ongevallen neemt daardoor af terwijl het werkklimaat verbetert! Corporate Services zorgt voor een adequate organisatie van het beheer van de veiligheid van elektrotechnische installaties en het uitvoeren van een NEN 3140 inspectie!
Corporate Services is ontstaan uit een samenwerking tussen WPM Groep en FGB Facility Management.
Corporate Services richt zich op opdrachtgevers waarbij sprake is van gebruik én eigendom van het vastgoed. Deze specifieke situatie vraagt om een specialistische aanpak om het belang van de vastgoedgebruikers te kunnen behartigen. Vastgoedmanagement en facilitymanagement onder 1 dak. Wilt u meer weten over de dienstverlening van Corporate Services? Neem contact op via +31(0)30 850 19 07 of mail naar
[email protected]
Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd, in welke vorm dan ook, zonder uitdrukkelijke toestemming van de WPM Groep.
Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. WPM Groep stelt zich niet aansprakelijk voor eventuele onjuisheden en/of onvolledigheden in deze uitgave.
Focus op Vastgoed - Offices is een uitgave van WPM Offices