Workshop Holis&sche Theorie complexe symptoom-‐ en persoonlijkheidsstoornissen en DSM-‐5 Voorjaarscongres VGCt April 2014 door Adriaan Sprey www.opleidingsprak=jk-‐asprey.nl
Carla en Frank van PuCen
1
2
Opzet workshop • Concepten: Defini=e PS en KERNgedrag • Schema HT globaal • DSM-‐5 voor ‘dummies’ • Schema HT, SORC-‐model en =jdsbalk • Schema HT invullen, handleiding en hulplijsten • Oefenen in duo’s 3x 30’ • Vorderingen en dilemma’s plenair 3x 15’
Meest opvallende indruk en kerngedrag bij de 12 persoonlijkheidsstoornissen (A) Cluster-‐A-‐persoonlijkheidsstoornissen zijn de persoonlijkheden die een vreemde en excentrieke indruk maken Meest opvallende INDRUK en kerngedrag:
denk aan:
ACHTERDOCHTIG wantrouwen beschuldigen
paranoïde persoonlijkheidsstoornis
SOCIAAL ONVERSCHILLIG afstand houden
schizoïde persoonlijkheidsstoornis
EIGENAARDIG dwangma=g controleren zich afzonderen
schizotypische persoonlijkheidsstoornis
3
Meest opvallende indruk en kerngedrag bij de 12 persoonlijkheidsstoornissen (B) Cluster-‐B-‐persoonlijkheidsstoornissen zijn de persoonlijkheden die een onevenwich;ge en emo;onele indruk maken Meest opvallende INDRUK en kerngedrag:
ANTISOCIAAL aanvallen
an=sociale persoonlijkheidsstoornis
INSTABIEL (in rela=es, zelaeeld en stemming) regisseren zich =jdelijk intens hechten zich terugtrekken
borderline persoonlijkheidsstoornis
denk aan:
Meest opvallende indruk en kerngedrag bij de 12 persoonlijkheidsstoornissen (B) Cluster-‐B-‐persoonlijkheidsstoornissen zijn de persoonlijkheden die een onevenwich;ge en emo;onele indruk maken Meest opvallende INDRUK en kerngedrag:
AANDACHT ZOEKEN en OVERDREVEN EMOTIONEEL overdrijven charmeren
theatrale persoonlijkheidsstoornis
SUPERIEUR zichzelf verheffen devalueren
narcis=sche persoonlijkheidsstoornis
denk aan:
4
Meest opvallende indruk en kerngedrag bij de 12 persoonlijkheidsstoornissen (C) Cluster-‐C-‐persoonlijkheidsstoornissen zijn de persoonlijkheden die een angs;ge indruk maken Meest opvallende INDRUK en kerngedrag:
VERLEGEN vermijden (sociaal /gevoelens)
ontwijkende persoonlijkheidsstoornis
AFHANKELIJK zich aanpassen/hechten
afankelijke persoonlijkheidsstoornis
PERFECTIONISTISCH overma=g je best doen
obsessieve-‐compulsieve persoonlijkheidsstoornis
denk aan:
Meest opvallende indruk en kerngedrag bij de 12 persoonlijkheidsstoornissen (NAO) Cluster-‐NAO-‐persoonlijkheidsstoornissen zijn de persoonlijkheden ‘op de reservebank’(naast de mengbeelden) Meest opvallende INDRUK en kerngedrag:
PASSIEF VERZET tegen eisen zich passief verzeCen
passief-‐agressieve persoonlijkheidsstoornis
depressieve persoonlijkheidsstoornis
PESSIMISTISCH passief reageren klagen kri=seren
denk aan:
5
KERNgedrag bij persoonlijkheidsstoornissen (R-‐midden)
Defini=e KERNgedrag: Hoogfrequent transsitua=oneel en transtemporeel gedrag bijvoorbeeld: • regisseren BOR • devalueren NAR • overma=g best doen OC • charmeren TEA >ZIE HULPLIJST of BECK-‐tabel
SYMPTOOMgedrag (R-‐staart) (as I) en OEFENgedrag • • • • •
Angs=g vermijdingsgedrag Agressief aanvallend gedrag Depressief terugtrekgedrag Verslavingstoenaderingsgedrag/eetstoornis Energie-‐afwijkend gedrag (CVS, ADHD, burnout, bipolaire st.) bv overac=ef ‘zap’ gedrag (ADHD) bv prikkelreduc=egedrag (burnout)
6
KERNgedrag en SYMPTOOMgedrag integreren met DSM-‐5* in Holis=sche Theorie
S
O
R (CER, CAR)
C
VROEG 0-‐10 10-‐20
>>>leergeschiedenis>>>’historische HT’<<<<<<<<<<<<<<
MIDDEN STAART
stress of steun as IV specifieke symptoom-‐ uitlokker as IV
as III KERN voor-‐/ coping gedrag nadelen trekken as II balans temperament as V kerncogni=es/ schema’s SYMPTOOM voor-‐/ intelligen=e gedrag nadelen patholog.trekken* as I balans disfunc=oneren4* as V *DSM-‐5
? >
7
DSM-‐5 bij persoonlijkheidsstoornissen
DSM-‐5 voor ‘DUMMIES’ ‘con;nuïteit & innova;e’
DSM-‐5 categoraal model bij persoonlijkheidsstoornissen
>DSM-‐IV is (bijna) gelijk aan DSM-‐5 ‘con;nuïteit’
8
DSM-‐5 dimensioneel model algemene criteria ‘innova;e en individualisering’ (sec=on III) A ma=g (of meer) persoonlijkheidsdisfunc=oneren B één (of meer) pathologische persoonlijkheidstrekken C transsitua=oneel en star D transtemporeel (vanaf 18e jaar) E niet: eerder andere psychische stoornis (state) F niet: medica=e, drugs, soma=ek G niet: cultuur of psychologische ontwikkelingsfase H* hoog frequent kerngedrag (Beck)
Algemene criteria DSM-‐5 (dimensioneel)
A DYSFUNCTIONEREN ZELF EN INTERPERSOONLIJK ZELF is zelaeeld/iden=teit en zelfsturing INTERPERSOONLIJK is vermogen tot empathie en in=miteit
9
Voorbeeld van globaal persoonlijkheids-‐ disfunc=oneren bij een ontwijkende PS
1. 2. 3. 4.
Zelaeeld Zelfsturing Empathie In=miteit
-‐ -‐ -‐/g/+ -‐
Op ≥2 van de 4 ma=g of meer disfunc=oneren > dan diagnose persoonlijkheidsstoornis
Algemene criteria DSM-‐5 (dimensioneel)
B trekkenprofiel passend bij PERSOONLIJKHEIDSTREKKEN in één of meer van de 5 DOMEINEN
10
Vijf brede DOMEINEN van hogere orde PERSOONLIJKHEIDSTREKKEN
Nega=eve Emo=onaliteit Afstandelijkheid Antagonisme Ongeremdheid Psycho=cisme
Vijf DSM-‐5 domeinen en 25 pathologische trekken >geïndividualiseerd patroon >ZIE HULPLIJST ONGeremdheid • impulsiviteit • afleidbaarheid • rigide perfec=onisme (*R) Nega4eve Emo4onaliteit (NE) • depressiviteit • emo=onele instabiliteit • verla=ngsangst
11
Profiel van pathologische trekken ontwijkende persoonlijkheidsstoornis DSM-‐5 profiel: NE+ AFS+ 3 of meer van de volgende 4 pathologische trekken, waarvan in ieder geval Bezorgdheid • • • •
Bezorgdheid (Nega=eve Emo=onaliteit) Terugtrekking (AFStandelijkheid) Anhedonie (AFS) Vermijding van in=miteit (AFS)
>>
.
12
Schema van HT (vervolg)
DSM-‐5-‐dimensioneel model In vakje van O-‐staart en O-‐midden • 25 pathologische trekken • persoonlijkheidsdisfunc=oneren4 (zb/zst/emp/int) >Zie HULPLIJST (uitgedeeld)
KERNgedrag en SYMPTOOMgedrag integreren met DSM-‐5* in Holis=sche Theorie
S
O
R (CER, CAR)
C
VROEG 0-‐10 10-‐20
>>>leergeschiedenis>>>’historische HT’<<<<<<<<<<<<<<
MIDDEN STAART
stress of steun as IV specifieke symptoom-‐ uitlokker as IV
as III KERN voor-‐/ coping gedrag nadelen trekken as II balans temperament as V kerncogni=es/ schema’s SYMPTOOM voor-‐/ intelligen=e gedrag nadelen patholog.trekken* as I balans disfunc=oneren4* as V *DSM-‐5
13
Globale Holis=sche Theorie en 4 func=eanalyses: complexe casus 1
S
O
R (CER, CAR)
C
VROEG >>>leergeschiedenis>>>’historische HT’<<<<<<<< MIDDEN STAART
afwijzing verla=ng 2x falen op werk en rouw
‘ik word niet gehoord’
ontwijken (1) z.aanpassen (2)
as V 65
KERNCOGNITIE ‘ik misluk’ dep.terugtrekken (3) as V burnout (4) 55 >
4 FUNCTIEANALYSES
HT en SORC-‐model (horizontaal) • Input (S of prikkel) gees via O(intra-‐organisme) output (R of emo=onele reac=e of gedragsreac=e) die gevolgen hees (C) • Structuur van FA
14
HT en Tijdsbalk (ver=caal) • Vroeg (0-‐10, 10-‐20, etc.) leergeschiedenis of historische HT • Midden (voorafgaand jaar) momentane HT • Staart > symptoomgedrag (as I) begint of wordt sterker func=oneren (GAF) daalt [Orlemans]
De volgorde van de HT maken (handleiding) 1. STAART R > S > C > O 2. VROEG
S > R > C > O 3. MIDDEN
R > S > C > O
15
Oefening 1> R-‐staart is SYMPTOOMgedrag 1. STAART R > S > C > O Voorbeeld
2x falen op werk en rouw
‘ik misluk’
dep terugtrekken (3) as V 55 burnout (4)
> Gebruik steekwoorden > Werk horizontaal (ver=caal Idee >’parkeren’)
STAART>Vorderingen en dilemma’s
Bv onderscheid symptoomgedrag en kerngedrag
Wat is S, specifieke symptoom-‐uitlokker?
16
Oefening 2> S-‐vroeg 2. VROEG S > R > C > O Voorbeeld S
• verwaarlozende vader • dominante oudere broers • sterfgevallen vriendenkring (12/16) R: zich aanpassen, gevoelens ontwijken
VROEG>Vorderingen en dilemma’s
Bv onderscheid symptoomgedrag en kerngedrag
Wat zet je onder gebeurtenissen (S)?
17
VROEG>Vorderingen en dilemma’s 2 Wat zet je onder gebeurtenissen (S vroeg)? • Modeling P en M • Trauma’s • Piekervaringen • Gedrag sibs • Gedrag peers school/werk • Gedrag vrienden/partners • Over-‐ en underlearning (Beck)
Oefening 3> R-‐midden is KERNgedrag 3. MIDDEN R > S > C > O Voorbeeld
afwijzing
‘ik word niet
ontwijken (1)
verla=ng
gehoord’
z.aanpassen (2) +C+ accepta=e, steun
as V 65
18
MIDDEN>Vorderingen en dilemma’s
Bv onderscheid symptoomgedrag en kerngedrag
Vele kopjes onder O
Sheets op website www.opleidingsprak=jk-‐asprey.nl Wilt u een leeg of een (casus)voorbeeld formulier van een HT stuur een e-‐mail
[email protected]
DANK VOOR UW AANDACHT
19
