Workshop Contextueel behandelen Jeugd - Volwassenen Samenwerking Jeugd ggz en Dimence 9 november 2015 Susan Jorna Dimence en Hanna Stolper Jeugd ggz
[email protected] [email protected] 1
Programma workshop
• Individu gericht denken versus context en systeemgericht denken • Wat houdt het aanbod Contextueel behandelen Jeugd-Volwassenen in? • Intergenerationele overdracht van psychopathologie • Casuspresentatie • Vragen en discussie
2
2
Waarom zouden we naasten expliciet betrekken in de behandeling? Vanuit het perspectief van: • patiënt • de ouders, partner, familie, broers en zussen • kind • naastbetrokkenen, vrienden, buren • hulpverlener • de cijfers: 864.000 ouders met 1,6 mln. kinderen < 22 jaar • wetgeving, maatschappij • wetenschap
Vanuit het perspectief van de wetenschap
• We bevinden ons in goed gezelschap, want de wetenschap onderstreept het belang van de relationele context op psychische gezondheid.
Veerkracht Sue Johnson (klinisch psycholoog) • De competentie om terug te keren naar de oorspronkelijke rusttoestand na een stressvolle situatie. Daniel Siegel (psychiater) • Psychische gezondheid is als meebewegen, terwijl ongezondheid wordt gezien als rigiditeit en chaos.
Psychologie en brein Frans de Waal (bioloog) • De mens is een sociaal dier. • Empathie als evolutionair gegeven. • We zijn voorgeprogrammeerd om elkaar de hand te reiken, zeker in geval van nood.
Psychologie en brein René Kahn (neurobioloog) • Genen geven kansen en genen geven risico’s. • Zonder de omgeving zijn ze niets.
Psychologie en brein Jim Coan (klinisch psycholoog/neuroonderzoeker) • Weten dat de ander bereikbaar, toegankelijk en te vertrouwen is, geeft rust. • Ons brein (de prefrontale cortex) heeft deze rust nodig om goed te functioneren.
Psychologie en brein Jon Kabat- Zinn (psychiater) • Mindfulness: bewust en zonder oordelen waarnemen zoals het gebeurt in het huidige moment. • Het is belangrijk om de eigen innerlijke ervaring in het hier en nu opnieuw te verbinden met de wereld waartoe men behoort.
Psychologie en filosofie Agneta Fischer (psycholoog) • Emoties zijn altijd gericht op iets of iemand (intentionaliteit). Paul Cobben (filosoof) • “Menszijn” is ondenkbaar buiten de gemeenschap. Het leven heeft altijd met erkenning te maken, je wordt in- of uitgesloten. Daarom is de groep zo belangrijk.
Implicaties voor therapie? • Zijn individuele problemen vaak relationele problemen? • Ja!
Implicaties voor therapie Waarom betrekken we naasten zo weinig? • We vinden het ingewikkeld: complexe dynamiek • Westerse maatschappij: individu gericht, onafhankelijkheid, autonomie is een belangrijke waarde. • Financiële/doelmatigheids- overwegingen: de zorgverzekeringswet is individugericht en zorgverzekeraars vergoeden geprotocolleerde behandelingen voor het individu. • Opleidingen veel individueel gericht.
Wat te doen …. 1) Intake: wie zijn betrokken bij het probleem? 2) Uitnodigen: horen van zorgen, geven van informatie en beantwoorden van vragen. 3) Betrekken bij diagnostiek en evaluatie. 4) Steun mobiliseren tijdens de behandeling. 5) Systeemtherapie: gezinsrelaties methodisch bewerken, oorzakelijke en instandhoudende factoren beïnvloeden, veerkracht bevorderen. 6) Terugvalpreventie – winst behouden. 7) Preventie intergenerationele overdracht. Conclusie: Contextueel behandelen!
Contextueel behandelen Wat houdt dat in?
14
doelgroep Volwassenen die in behandeling zijn bij team Persoonlijkheidsstoornissen of autisme en zwanger zijn of een kind hebben in de leeftijd tot 4 jaar. Keuze doelgroep: Chronische problematiek bij de ouder Kwetsbare leeftijd van het kind Veelal geen 2e milieu Zwangerschap en Ouderschap kan ontregelend werken en de psychopathologie verergeren
15
Doel van het aanbod • Kwalitatief betere en efficiëntere zorg • Intergenerationele overdracht van psychopathologie beperken (langer termijn doel) 16
Kenmerken van de doelgroep
• Complexe casussen, veel comorbiditeit met trauma, verslaving, eetprobemen, wantrouwen, geweld en relatieproblematiek. Bijkomende problemen: financieel, huisvesting • Uitgebreid (hulpverlenings)systeem, grootouders betrokken, kinderopvang, Sociaal Wijkteam, Veilig Thuis, PAAZ, Jeugdbescherming, mediator, consultatiebureau, huisarts enz.
17
Zwangerschap en Ouderschap • Nieuwe levensfase • Ontregeling en nieuw evenwicht vinden • Baby als ontregelaar
18
Psychiatrische stoornis verhoogt kans op: Ouder - Relatieproblemen - Werkloosheid - Financiële problemen - Slechtere huisvesting - Minder sociale contacten - Minder gezonde voeding - Partner met psychopathologie - Contact met Justitie
Kind - Verstoorde ou-kind interactie - Hoog stressniveau - Getuige huiselijk geweld - Kindermishandeling - Agressief gedrag ontw. - Minder compenserende contacten met anderen - psychopathologie
Intergenerationele overdracht van psychopathologie Invloed aanleg en omgeving 50/50
20
Feiten en cijfers • Ouder depressie kind 45 % kans op onveilig hechting • Ouder psychische stoornis kind 50 % kans op stoornis • Beide ouders psychische stoornis kind 66 % kans op stoornis • 36% van dodelijke afloop als gevolg van misbruik en mishandeling zijn baby’s onder 1 jaar • 70% als gevolg van alcohol of middelen misbruik bij ouders Factsheet Trimbos 21
M. Lambregtse, 2011
22
De invloed van stress tijdens de zwangerschap Stress bij de moeder > stresshormonen bij de foetus Blijvende verstoorde stressregulatie Verhoogde kans op ADHD, Gedragsproblemen, Verslaving van den Bergh, 2007
1e 18 maanden: 1 miljoen verbindingen per minuut • toewending • oogcontact • gezichtsuitdrukkingen • stemgeluidjes • aanraking Trevarthen (1989)
• Babybrein is kwetsbaar voor stress en afhankelijk van stimulatie
De baby zoekt houvast in het gezicht van de ouder: de spiegeling van het affect in toon en gelaatsuitdrukking van de ouders werkt regulerend voor de baby en als bouwsteen voor de binnenwereld
Borderline Persoonlijkheidsstoornis Regulatieproblemen
• Als er veel emoties zijn, dan bemoeilijkt dat het goed kunnen kijken naar en afstemmen op de baby • Bij oplopende stress valt de baby als het ware uit het hoofd van de ouder • De emoties van de baby ontregelen de ouder (ouderlijke stress) met risico op verergering van diens problematiek
28
De baby • emoties die hem volledig in beslag nemen (stress)
• Om te kalmeren heeft het de ouder nodig
30
31
Ouder-kind relatie Gehechtheid Emotionele band tussen ouders en kind Evenwicht tussen nabijheid en exploratie Veilige basis om sociaal en emotioneel te kunnen ontwikkelen
Uitgangspunten bij behandeling • Het proces van hechting start al voor de geboorte • Baby participeert in de behandeling. • De ouder- baby relatie staat centraal. • Samen met de ouder(s) de baby observeren
• de therapeut helpt “Keeping the baby in mind”
Kidzkamer: Speciale behandelkamer
Plons “Groepsaanbod ouder-kind”
Casuistiek
•
“Ik lag in het kraambed en hij sloeg mij, ik zat onder het bloed en de baby ook”
• “Ik had gedronken en was alleen thuis. Als hij dan huilt dan hoor ik hem niet” • “Mijn baby was een plankje….”
36
Thema’s in de behandeling
• Vertrouwen/wantrouwen • Veiligheid (netwerk betrekken) • Hechting • Samenwerking in de keten: gemeente, sociaal wijkteam, humanitas, Veilig thuis, POP-poli • Steunend behandelklimaat • Samen optrekken behandelaars 37
Wat is helpend volgens cliënt
• Vaardigheidstraining: meer zicht op emoties en beter kunnen reguleren • Baby betrokken in de behandeling bevestiging van moederschap + eigen kindje leren kennen door samen kijken • Vertrouwen in therapeuten • Moederschap verantwoordelijkheid 38
Wat is helpend volgens cliënt
• “Veiligheid van het kind” staat voorop • Positieve ouderervaringen: meer zelfvertrouwen
39
De basis voor goed burgerschap wordt in de eerste 1001 dagen gelegd na de conceptie
40
Dit vraagt om bezinning an de zorg voor jonge kinderen en hun ouders
Vroeg investeren is de beste bezuiniging!
41
Workshop Contextueel behandelen Jeugd - Volwassenen Samenwerking Jeugd ggz en Dimence
Vragen? Deventer:
[email protected] Almelo:
[email protected] Zwolle:
[email protected] 42
