Wordt de positie van steden sterker of zwakker? Hoe zit dat met Amsterdam? De stad als bevolkingsmagneet dinsdag 29 januari 2013 Leo van Wissen Directeur, Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut NIDI En Hoogleraar Economische Demografie Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen Rijksuniversiteit Groningen
Miljarden
Bevolkingsontwikkeling in de wereld naar stad en platteland 1950-2050 7 6 5 4 3 2 1
1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050
—
urbane bevolking
rurale bevolking
Bron: UN: World Urbanization Prospects, 2009 revision
Onderscheiden naar ontwikkelde en ontwikkelingslanden
Bron: UN: World Urbanization Prospects, 2009 revision
City lights wereldwijd
De rol van steden Traditioneel: • Agglomeratie-effecten voor bedrijven • De grootste kansen op een baan, inkomen vind je in de steden • De diversiteit van steden: (Jane Jacobs) Maar recent: • Steden worden steeds belangrijker in een kennis-samenleving • Face-to-face contacten zijn belangrijk in een hoogwaardige dienstensamenleving
Amsterdam 1544
Amsterdam 2010
Glasvezelnetwerk Noordvleugel
Een belangrijk boek over verstedelijking • “Afstand doet er niet meer toe” • “Globalisering heeft van de hele wereld een gelijk speelveld gemaakt” “Het boek klopt niet helemaal helemaal”
Oorzaken die de wereld “platter” hebben gemaakt volgens Friedman • 1. The beginning of the collapse of • • • • • • •
communism 2. The World Wide Web 3. The integration and standardization of software 4. Uploading Internet-based dissemination of information 5. Outsourcing 6. Offshoring 7. Supply chaining 8. Computing, file-sharing, VoIP, videoconferencing
Twee interpretaties over stedelijke groei De groot uitdijende stad 12een stedelijk veld
Mega-regions as defined by Richard Florida
Belang van mega-regio’s: %
GDP
Population
Patents
Citations
Top 10
42.8
6.5
56.6
55.6
Top 20
56.6
10.0
76.0
76.5
Top 40
66.0
17.7
85.6
88.3
Bron: Richard Florida, Tim Gulden and Charlotta Mellander The rise of the mega-region (2008)
NB: De regio Amsterdam – Rotterdam – Brussel – Lille- Bremen – Hamburg is in 2000 de vierde mega regio ter wereld
Als regio’s belangrijker worden (en Friedman ongelijk heeft) dan • neemt de positie van de Randstad tov de rest van Nederland in belang toe • is de magneetfunctie van Amsterdam te zien aan de hand van binnenlandse en buitenlandse migratiepatronen – Instroom van hoger opgeleide jongeren uit andere regio’s – Instroom van kennismigranten uit andere landen • Maar moeten we ook rekening houden met verschillende ruimtelijke schaalniveau’s
Bevolkingsgroei 1970-2011 naar regio 160 150 140
Nederland stad amsterdam
130
groot amsterdam noord-vleugel
120
overige 3 grote steden 110
overig randstad buitenring randstad
100
overig nederland
90 80 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
De toekomst volgens CBS-PBL 160 150 140 130
Randstad Buitenring Randstad
120
Overig Nederland stad amsterdam
110
noord-vleugel 100 90 80 1970
1980
1990
2000
2010
2020
2030
2040
Vestiging en vertrek: stad Amsterdam 15000
10000
5000 buitenlands vestigingssaldo
0 1988 -5000
-10000
-15000
1992
1996
2000
2004
2008
binnenlands vestigingssaldo
Vestiging en vertrek: overig Noordvleugel 15000
10000
5000 buitenlands vestigingssaldo
0 1988 -5000
-10000
-15000
1992
1996
2000
2004
2008
binnenlands vestigingssaldo
Wie zijn die migranten: • Naar leeftijd • Naar herkomst / bestemming
Migratiesaldo naar leeftijd/levensfase Stad Amsterdam 8000 6000 4000 2000 0 -2000 -4000 -6000 -8000
gezinsmig jong 15-25 jong25-40 ouderen
Migratiesaldo naar leeftijd/levensfase overig Noordvleugel 8000 6000 4000 2000 0 -2000 -4000
gezinsmig jong 15-25 jong25-40 ouderen
Een scheve partnermarkt in de stad door binnenlandse migratie 5000 4000 3000 2000
saldo mannen 15-25
1000
saldo vrouwen 15-25 mannen 25-40
0 -1000 -2000 -3000 -4000
1988
1992
1996
2000
2004
2008
vrouwen 25-40
En een steeds groter leeftijdsverschil 30
% 65+
25 20 15 10 5 0
Nederland Groot-Amsterdam (CR) Amsterdam
Herkomst binnenlandse vestigers Amsterdam
NoordNederland 6%
Overig Noordvleugel
OostNederland (excl.Fl) 11% Overig West Nederland 35%
ZuidNederland 11%
Noordvleugel 37%
NoordNederland 8% OostNederland (excl.Fl) 13%
Amsterdam 28%
Overig West Nederland 40%
ZuidNederland 11%
De rol van binnenlandse migratie op verschillende regionale schaalniveau’s: het voorbeeld van NoordNederland en de Randstad
Bron: FRW-RUG: Quickscan Groningen, 2009
Top 30 herkomstgemeenten • Onder de top-30 herkomststeden voor Amsterdam in 2011 zitten 9 universiteitssteden (geel) • Overige: Noordvleugelgemeenten (14: blauw) • of grotere gemeenten elders in NL (7: rood)
Ouder-Amstel Uithoorn Stichtse Vecht Apeldoorn Bussum De Ronde Venen Lelystad Delft Breda Amersfoort Arnhem Hoorn Tilburg Alkmaar Eindhoven Maastricht Hilversum Nijmegen Purmerend Leiden Groningen (gemeente) Diemen Haarlem Haarlemmermeer Zaanstad 's-Gravenhage (gemeente) Rotterdam Almere Utrecht (gemeente) Amstelveen 0
500
1000
1500
2000
Concentratie vs deconcentratie • Suburbanisatie: overheerste tot eind jaren 80 – Trek uit de Randstad naar groene Hart en de buitenring, gebundelde deconcentratie • Urbanisatie: overheerst sinds de jaren 90 – Trek uit de periferie naar de Randstad (vooral universiteitssteden Amsterdam, Utrecht)
Kans om als immigrant zich in Amsterdam cq overig Noordvleugel te vestigen 16 14 12 10 8 6 4 2 0
westers excl. NL
%
%
niet-westers
Amsterdam
Overig Noordvleugel
18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
Amsterdam
Overig Noordvleugel
Immigratie-ontwikkeling Amsterdam
overig Noordvleugel 12000 aantal immigranten
aantal immigranten
12000 10000 8000 6000 4000 2000 0
10000 8000 6000 4000 2000 0
westers (excl. NL)
niet-westers
westers (excl. NL)
niet-westers
Verdichting 1995-2007
Conclusies (1) • Stedelijke regio’s worden steeds belangrijker in een kennissamenleving • Verschillen tussen centrum en periferie nemen toe • Mega regio´s zijn de economische centra van de wereld • Amsterdam is onderdeel van een van de grootste megaregio´s ter wereld (Richard Florida et al. 2008)
Conclusies (2) • In Nederland heeft sinds 1985 een ommekeer plaatsgevonden van een tendens naar een plattere ruimtelijke structuur naar grotere pieken in de Delta • Randstad groeit sneller dan de rest van NL • En bevolkingskrimp in de periferie is de keerzijde van dezelfde medaille • De buitenring groeit nog sneller • De Noordvleugel, inclusief Amsterdam, haalt de achterstand in • Toekomst: CBS-PBL prognose zet in op versterking van deze trends
Conclusies (3) • Binnenlandse migratie naar Amsterdam: – Veelal uit de regio, hogeropgeleid, jong – Laatste 10 jaar toenemend • Binnenlandse migratie naar overig Noordvleugel: – Veelal oudere jongeren, gezinnen – Afnemend
Conclusies (4) • Internationale migratie: – Toenemend belang westerse migranten – Toenemende focus van migranten op Amsterdam
Conclusies (5) • Demografische trends wijzen op versterking van Amsterdam en de Noordvleugel • En de positie van Amsterdam binnen de Noordvleugel wordt ook belangrijker
