14-10-2011
WOONSERVICE GEBIEDEN
Jeroen Singelenberg, SEV / George de Kam Radboud Universiteit
Beoogde effecten • Langer g zelfstandigg wonen in huidige g woningg • Hogere kwaliteit van leven bij chronische ziekte, ouderdomsziekte of handicap • Ook bij intensieve zorg in vertrouwde woonomgeving kunnen blijven • Doelmatige D l ti iinzett van schaars h zorgpersoneell
1
14-10-2011
Resultaat effectenarena’s Belangrijkste g j ingrediënten g woonservicegebied g volgens g de pproeftuinen 1. Integraal wijkzorgteam/zorgkruispunt in de wijk/ICT ondersteuning 2. Wijkservicecentrum met aanbod collectieve basisdiensten voor de wijk 3. Levensloopbestendige woningen bouwen 4. Bouw kleinschalig groepswonen 5. Aanpak sociaal isolement
Accenten in praktijk? 1. Thuis wonen in eigen woning 2. Binnen huidige wijk kunnen blijven wonen (verhuizen naar kleinschalig wonen of woonzorgzone in de wijk) 3. Hoger serviceniveau in gehele wijk voor alle bewoners
2
14-10-2011
Overige belangrijke maatregelen • Aanvullen ontbrekende wijkvoorzieningen primaire levensbehoeften (winkels e.d.) • Realisering mantelzorgwoningen • Individuele basisdiensten aan huis • Advisering en stimulering woningaanpassing particuliere eigenaren
SEV Proeftuinen
• 10 vooroplopende woonservicegebieden in 10 provincies • Herijken van het concept: wat houdt het in? Welke effecten voor de burger? • Doorontwikkelen van het concept: 3 ontwikkelingsmodules • Looptijd 2009-2011; Kenniskring
3
14-10-2011
Proeftuinen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Bilgaard, Leeuwarden Krakeel, Hoogeveen Berflo Es, Hengelo Meulenvelden, Didam Rond de Regenboog, Dronten Dorp West, De Bilt Zeevang, De Verbinding Noordoost-Middelburg Hoge g Vucht, Breda Helden-Panningen
Vergelijkingsgebieden • Kern Beuningen • Wolfskuil, Nijmegen
Proeftuin Bilgaard, Leeuwarden • • • •
Projectleiding: Gemeente Leeuwarden Wonen veel ouderen Woningen en voorzieningen op orde ‘Omkeer 2.0’ – – – –
Vergroten deelname inwoners aan de samenleving Mogelijkheden g j thuistechnologie g onderzoeken Efficiëntere inzet vrijwillige hulp Aanbodverschillende diensten in ontmoetingscentrum Ludingawaard
4
14-10-2011
Proeftuin Berflo Es, Hengelo • Projectleiding: Gemeente Hengelo • Herindeling Berflo Es – bezoekbare woningen (in ontwikkeling) – woonomgeving zonder barrières (in ontwikkeling) – integraal wijkteam (al actief)
Proeftuin Meulenvelden, Didam • Projectleiding: woningcorporatie Laris • Fysieke aanpak • Woon-, ontmoetings- en zorgcentrum De Meulenvelden
5
14-10-2011
Proeftuin Rondom de Regenboog, Dronten • Projectleiding: Coloriet (aanbieder diensten wonen, welzijn en zorg) • Woonzorgcentrum De Regenboog en activiteitencentrum De Meerpaal vormen het centrum g aanpassen p • Diensten aan huis aanbieden en woningen
Proeftuin Dorp West, De Bilt • Projectleiding: Gemeente De Bilt • Alle diensten op het gebied van zorg en welzijn afgestemd: samenwerkingsverband ‘MENS’ – – – –
Servicecentrum in buurthuis het Hoekie Wijkzorgteam de Bilthuijsen Ouderenadviseur Wonen Welzijn Zorg Wijkdiensten
6
14-10-2011
Proeftuin Zeevang, De Verbinding • Projectleiding: 4 gemeenten – Zeevang, Graft-De Rijp, Schermer en Beemster
• Dekkend netwerk van wonen, zorg en welzijn – Zorg op afroep – Dorpssteunpunten – Mantelzorgwonen
Proeftuin Middelburg Noordoost • Projectleiding: Gemeente Middelburg • Dekkend stelsel van woonservicegebieden hele gemeente • Noordoost – Bouw van levensloopbestendige woningen • Hof van Buren • Boven nieuw winkelcentrum
– Facilitas: diensten voor ouderen om langer zelfstandig te wonen • Onderhoud tuin, schoonmaakwerk, etc.
7
14-10-2011
Proeftuin Hoge Vucht, Breda • Projectleiding: Gemeente Breda • Gemeentelijk programma ‘Geschikt wonen voor iedereen’ • Wijkrestaurant Raffy en Vuchterhage, lunchservice Rietveldhuis en boodschappenbus
Proeftuin Helden-Panningen, Peel en Maas • Projectleiding: gemeente Peel en Maas • Project 'Leven in het dorp‘ – – – –
Blijvend Thuis Dorpsdokter Mantelzorg tv Dialoog in het dorp
• 10 jjaar actieve ti samenwerking ki • Veel steun van de bevolking • Elk dorp heeft eigen voorzieningen, die breed worden gedragen
8
14-10-2011
Opgaven Wonen Bepalen opgave: Piramidemodel Aanpassen bestaande voorraad Meenemen particuliere woningvoorraad: Empty Nest
Module wonen • Herijking j g kengetallen: g CIZ indicaties pper wijk j en leeftijdsprognose • Piramide bouwen: 0-4 sterren woningen • Kaarten incl voorzieningen en veiligheid • Opgave pg lokaal bepalen: p nieuwbouwen, opplussen, pp kleine aanpassingen, labels • Aanpak particulier bezit: pilots met ontzorging
9
14-10-2011
piramidemodel
Mobiliteitsklassen ICF O A B C
geen hulp of hulpmiddelen nodig hoogstens een wandelstok nodig gebruikt rollator of looprek en ontvangt lichte ADL hulp ontvangt veel ADL hulp en maakt soms gebruik van rolstoel en hoog/laag bed
10
14-10-2011
Woonadviesbureau: functies • Gesprekken thuis bij ouderen, ouderen chronisch zieken en gehandicapten • Aanpassingsmogelijkheden laten zien • Aanpassingsplan maken met bewoner • Lijst van betrouwbare bedrijven geven • Opdrachtgever namens bewoner • Financiering (helpen) aanvragen • Inspectie van opgeleverd resultaat
Aanpassingsstrategiëen • Ruime afmetingen van woonhuis en kavel zijn altijd een pré; hellingbaan nodig • Voorkeur heeft situering van alle basale functies op de begane grond • S Smallere eengezinsrijenhuizen g j hebben traplift als basis ingreep • Aanpassing badkamers bijna altijd geslaagd; 2e toilet is standaard
11
14-10-2011
Opgaven Welzijn j Individuele dienstverlening: - Arbeidsparticipatie: Buurtbeheerbedrijf - Vrijwilligerswerk: Wonen Plus - Commercieel: Lekker Leven Ontmoeting en dagbesteding: vrijwilligerswerk
Module welzijn • Bouw en exploitatie p multifunctionele centra • Doelgroepenmix en kostendragers • Combineren en scheiden functies: zorg, welzijn, gezondheid, onderwijs, commercieel • Leeftijden, leefstijlen • Wijkdienstenteams: Wijkdi commercieel, i l professioneel, f i l additioneel, ddi i l vrijwillig ij illi
12
14-10-2011
Opgaven Zorgg Coördinatie en inpassing cliëntsysteem: meitinker, casemanager Integraal zorgteam: dichtbij dichtbij, oplossing onrendabele lijnen
Module zorg • • • • •
Integrale g wijkzorgteams j g Nachtzorg, zorg op afroep Nabije zorg en ambulante zorg Hoeveel personeel en hoeveel clienten per gebied? Facilitering mantelzorg: mantelzones
13
14-10-2011
Integraal wijkzorgteam • • • • • •
AWBZ-en AWBZ en WMO breed Dag- en nachtzorg + welzijn Verpleging, verzorging en begeleiding Basisformatie : 14 FTE N bij aanwezig Nabij i in i de d wijk ijk (ca ( 5000 inw) i ) marktaandeel van ca 1/3 nodig (nachtzorg: 100%)
Effectmeting tien proeftuinen woonservicegebieden
14
14-10-2011
Opzet onderzoek • Doorlooptijd: oktober 2010 - mei 2012 • Uitvoering onderzoek: – Onderzoeksteam – Veldwerk: 7 hogescholen • Afstudeerders van o.a. Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, Ergotherapie, Voeding en Diëtiek, etc.
• 4 begrippen centraal: – Leefgebied: f bi d fysieke f i k omgeving i – Arrangement: sociale omgeving en beschikbare/geleverde diensten/mantelzorg – Populatie: kenmerken bevolking, i.c. (kwetsbare) ouderen – Configuratie: de combinatie van leefgebied, arrangement en populatie
Doelstelling • Doelstelling: Het onderzoek brengt de effecten op de kwaliteit van leven van kwetsbare ouderen in woonservicegebieden in kaart aan de hand van 10 proeftuinen. Daarbij wordt verkend of de verschillen in effecten tussen proeftuinen en vergelijkbare andere woongebieden herleid kunnen worden tot de kenmerken van het woonservicegebied. Kortom, welke effecten treden wel op in proeftuinen en niet in andere woongebieden? Waardoor komt dit? • Doelgroep: Kwetsbare ouderen (70+) die zelfstandig wonen in het woonservicegebied De mate van kwetsbaarheid (fysiek, sociaal en psychisch) wordt bepaald aan de hand van een korte vragenlijst bij de voorselectie.
15
14-10-2011
Effectmeting • Aansluiting op ontwikkelingsmodules SEV • Maatschappelijke effecten proeftuinen in kaart brengen • Algemeen beeld uit Effecten Arena’s – Zorg: effecten van integraal wijkzorgteam/zorgkruispunt – Welzijn: effecten van een wijkservicecentrum/aanbod van collectieve diensten – Wonen: effecten van levensloopbestendig bouwen en kleinschalig groepswonen
Effecten Arena’s: Sleuteleffecten en kernmechanismen woonservicegebieden
16
14-10-2011
Conceptueel model Zelfstandig wonen Kunnen
Willen
Verhuismogelijkheid
Toegang tot zorg
Gehechtheid buurt/omgeving g g
Aantrekkelijkheid buurt
Toegang tot diensten
Toegang tot informele zorg g
Beleving vrijheid
Eigenwaarde/ trots
Geschiktheid G hik h id omgeving g g
Gelukkig G l kki zijn/ ij / welbevinden
Behouden leefstijl
Geschiktheid huis
Betaalbaar
Tevredenheid ggeboden zorgg
Bekend met mogelijkheden g j
Gedwongen verhuizingg
Gezondheid G dh id het toe
laat l
Thema’s hypotheses • Zelfstandig wonen • Welbevinden en gezondheid (somatisch en psychosociaal) • Informele zorg en professionele diensten • Efficiency • Verschil tussen proeftuinen
17
14-10-2011
Methoden - Kwantitatief • Triage-instrument, ontwikkeld door UMCG – Enquête ouderen (n=150 per proeftuin) – Meet kwetsbaarheid, kwetsbaarheid gezondheid en kwaliteit van leven leven, op basis van o.a.: • Groningen Frailty Indicator • INTERMED self-assessment • Welbevinden-lijst
• Aanvullende vragenlijsten – Toevoeging vanuit het onderzoeksteam, o.a.: • Wonen, woonomgeving, mantelzorg en vrijwilligerswerk
– Lokale toevoeging • Vanuit proeftuinen • Vanuit hogescholen
• Vergelijkingsgroepen – Aansluiting bij landelijke triage-database NPO – Statistische vergelijkingsgebieden (woonmilieutypologie + populatie)
Methoden - Kwalitatief • Na Narratieve at eve methode, et ode, ontwikkeld o tw e d door doo HAN N – – – –
Vraaggesprekken (n=36 per proeftuin) Betekenis verhalen ouderen Constructie vraagpatronen Onderkennen vraagpatronen met respondenten en betrokkenen (transdisciplinair)
• Vergelijkingsgebieden • Beuningen en Wolfskuil, Nijmegen • Vraaggesprekken (n= 36) • Vergelijkingsgroepen vraagpatronen-database HAN
18
14-10-2011
Verwachte resultaten onderzoek • Ve Veranderingstheorie(en) a de gst eo e(e ) • Inzicht in (maatschappelijke) effecten woonservicegebieden – Bijvoorbeeld effecten op de levenskwaliteit
• Inzicht in effectieve/efficiënte samenwerking organisaties wonen-zorg-welzijn • Aanbevelingen voor het optimaliseren van de configuratie van woonservicegebieden, in het algemeen en per proeftuin
Stand van zaken • Pre triage – Brief met uitnodiging deelname en korte vragenlijst: afgerond
Positieve respons p Pre triage
45,9 %
• Leertrajecten hogescholen – Afronding veldwerk dec. 2011
• Arrangementen in beeld – Afronding nov. 2011
• Doelmatigheidsonderzoek van start
19
14-10-2011
Statistisch resultaat 5 jaar zelfstandig 70% 65% 60% 55% 50% wsg • •
vgl
landelijk
Aantal zelfstandige 80-plussers (2011) als percentage van de zelfstandige 75plussers (2006). Een hoog percentage op deze variabele kan een indicatie zijn dat ouderen langer zelfstandig blijven wonen.
Netelige kwesties • Poldermodel: eist bijzondere j harmonie • WMO: gemeente neemt vaker regie; maar: veelkoppig en humeurig • Zorgaanbieders: concurrentie versus ketenzorg • Corporaties: p zwarte ppieten rond MFC • Welzijn: steunt niet op burgerinitiatief
20
14-10-2011
Belangrijkste knelpunten Duurzame gebiedsgerichte samenwerking: Geen budget, geen verplichting Strategische samenwerking: + Tactische samenwerking: +/ +/Uitvoerende samenwerking: -
Toekomst woonservicegebieden • Er is geen alternatief voor ‘’wijkconcept’ wijkconcept • Selecteer de fysiek geschikte gebieden • Integrale wijkzorg: duurzame prikkel tot samenwerking is essentieel (gemeente) • Dienstencentra: licht licht, klein, klein in regulier wijk(winkel)centrum • Informele zorg: meedenkers gevraagd !
21
14-10-2011
Duurzame samenwerking • Wisseling van directeuren/wethouders of stopzetting provinciale subsidie mag geen gevolgen hebben • Borgen doe je met contracten, niet met intentieverklaringen of stichtingen • Niet iedereen hoeft mee te doen • Gemeente moet durven kiezen voor partners
22
