Wonen in een verzameling
Een bijzonder educatief project in het Mauritshuis
2
Voorwoord Educatie staat hoog in het vaandel bij het Mauritshuis. Met veel plezier presenteer ik u dan ook dit boekje waarin verslag wordt gedaan van een bijzonder educatief project dat in het najaar van 2010 in het museum heeft plaatsgevonden. Het programma werd speciaal ontwikkeld bij de tentoonstelling Made in Holland: Oude Meesters uit een Amerikaanse privéverzameling. Met onze educatieve programma’s willen we scholen laten ervaren dat het museum een plek is waar kinderen en jongeren buiten de schoolmuren over kunst kunnen leren door naar echte schilderijen te kijken en ook door zelf creatief aan de slag te gaan. Dit leren, kijken en doen stond centraal in het educatieve programma Wonen in een verzameling. Hierdoor was het voor de kinderen een bijzondere ervaring en leerden zij nog meer van het museumbezoek.
Dankzij de ondersteuning van NIBC kon het Mauritshuis het programma Wonen in een verzameling gratis aanbieden aan de deelnemende scholen. Bijzonder is dat NIBC het project niet alleen financieel heeft ondersteund maar dat mede werkers van de bank ook hebben meegeholpen tijdens de uitvoering. Het Mauritshuis dankt NIBC voor de ondersteuning en medewerking bij de totstandkoming van dit programma. Uit reacties van leerlingen en leerkrachten blijkt dat het programma enthousiast is ontvangen. Ik hoop dat wij dat plezier bij u kunnen overbrengen bij het lezen en bekijken van dit boekje.
Emilie Gordenker Directeur
3
Wonen in een verzameling
‘Ik vond het leuk om naar schilderijen te kijken. Het schilderij van Gerrit Dou vond ik het mooist. De hond die hij gemaakt had leek wel echt.’ Furkan was duidelijk onder de indruk van de schilderijen in het museum. Vooral het rustende hondje van Gerrit Dou trok zijn aandacht. Hij kon er zijn ogen niet van afhouden. Toen hij op een kladpapiertje aan het einde van de ochtend nadacht wat hij van het museumbezoek vond, schreef hij bovenstaande woorden op papier. Samen met zijn klas was Furkan naar het Mauritshuis gekomen om deel te nemen aan het educatieve project Wonen in een verzameling. Op school hadden de kinderen al les gekregen over het onderwerp ‘verzamelen’. Tekeningen met daarop voetbalplaatjes, schelpen en computerspelletjes hadden ze meegenomen naar het museum. Tijdens de museumles werd niet alleen de verzameling schilderijen bekeken, de kinderen gingen ook aan de slag met het beschilderen van een eigen verzamelkistje. Een plaatje van het favoriete schilderij uit de tentoonstelling kreeg hierin een plekje. Drie keer raden welk schilderij Furkan koos…
4
Gerrit Dou, Rustend hondje, c. 1650
Isaack Koedijck, Een barbier-chirurgijn verzorgt een patiënt, c. 1649-1650 5
Wonen in een verzameling Het educatieve project Wonen in een verzameling waarvoor 21 schoolgroepen naar het Mauritshuis kwamen, was een vervolg op het succesvolle programma Stad in Zicht! dat tijdens de tentoonstelling Bewonderde stad (2008/’09) plaatsvond. Beide projecten werden speciaal ontwikkeld voor kinderen uit groep vijf en zes van Haagse basisscholen die normaal gesproken het Mauritshuis niet bezoeken. Op school werden de kinderen voorbereid op hun komst naar het museum. In het museum bekeken ze vijf schilderijen uit de tentoon stelling Made in Holland: Oude Meesters uit een Amerikaanse privéverzameling. Ieder kind kreeg een stickerboekje en mocht bij elk schilderij een sticker kiezen. De museum docent begeleidde dit keuzeproces. Doordat de leerlingen in gesprek gingen ontstonden
6
er verrassende dialogen bij de schilderijen. Na de interactieve rondleiding ging de groep aan de slag in een workshop. Alle kinderen kregen een kistje dat ze, geïnspireerd door de schilderijen in de tentoonstelling, mochten beschilderen en versieren. Van schelpen tot sleutelhangers, de verzamelingen konden nu bewaard worden in het verzamelkistje.
Verzamelen: laagdrempelig en van alle leeftijden
In de tentoonstelling stond de privé verzameling Oude Meesters van het echtpaar De Mol van Otterloo centraal. Het verzamelende echtpaar heeft een passie voor schilderijen uit de Hollandse Gouden Eeuw. Werken van onder andere Rembrandt, Frans Hals en Gerrit Dou, waren tijdens de
tentoonstelling te bewonderen in het museum. De titel van dit educatieve project is gekozen omdat het echtpaar, normaal gesproken, tussen hun schilderijen verzameling woont. ‘Verzamelen’ is een tijdloos thema dat goed aansluit bij de belevingswereld van kinderen. Juist daarom is dit onderwerp geschikt voor hen die niet vaak of nooit naar een museum gaan. Iedereen heeft weleens iets verzameld. Of het nu voetbalplaatjes, stenen of stickers zijn. De kinderen konden zich via dit thema identificeren met de verzamelpassie van het echtpaar en maakten daarnaast op een laagdrempelige manier kennis met het Mauritshuis en in het bijzonder met de schilderijenverzameling.
7
Aelbert Cuyp, Orpheus betovert de dieren, c. 1640
8
Leren, kijken, doen
Om de kinderen optimaal te kunnen laten genieten van het museumbezoek vonden er op school twee voorbereidende lessen plaats. In het klaslokaal, de eigen leeromgeving van de leerlingen werd alvast kennisgemaakt met het museum en de tentoonstelling. De voorbereiding had een positieve invloed op de ervaring van de kinderen en het leerproces. Na de lessen op school bezocht de klas het Mauritshuis. Het ochtendvullende museum bezoek kan opgesplitst worden in drie delen: de voorbereidende lessenserie, het bezoek aan de tentoonstelling en de workshop. De verschillende werkvormen die bewust werden toegepast zorgen voor genoeg afwisseling in het programma. Deze methode vergroot het leerdoel van het museumbezoek: leerlingen leren, kijken en doen.
Evaluatie van het project
Het project is uitvoerig geëvalueerd. Na de ochtend in het museum vulde de leerkracht van de groep een evaluatieformulier in. Verschillende onderdelen van het project
kwamen daarin aan bod. Uit het evaluatie rapport blijkt dat de deelnemende scholen vooral te spreken waren over de kwaliteit van het programma en de inhoud van de museumles. Een andere factor die heeft bijgedragen aan het succes van dit project is dat het dankzij de financiering van NIBC, een bank waarvan het hoofdkantoor gevestigd is in Den Haag, gratis kon worden aangeboden. De leerkrachten gaven aan in de toekomst graag aan dit soort projecten te willen meedoen.
Deelnemende scholen
Voor dit project is heel bewust gekozen Haagse basisscholen te benaderen die het Mauritshuis normaal gesproken niet zo snel bezoeken. Met de scholen die in 2008 hadden meegedaan aan het programma Stad in Zicht! werd weer contact gezocht. Daarnaast zijn er drie ‘nieuwe’ scholen benaderd. Door dit project aan te bieden hoopt het Mauritshuis scholen en leer krachten te laten zien dat het museum een inspirerende plek is voor kinderen. Dat
leerlingen er kunnen leren over kunst door naar echte schilderijen te kijken en dat wat ze gezien hebben kunnen verwerken in een creatieve workshop.
Het resultaat
In de maanden november 2010 t/m januari 2011 bezochten 420 leerlingen het Mauritshuis om deel te nemen aan het project Wonen in een verzameling. Uit de enthousiaste reacties van de kinderen en leerkrachten blijkt dat het project een groot succes was. Ook het Mauritshuis kijkt met veel plezier terug op dit programma. Met het oog op de uitbreiding van het museum en de komst van een educatieve ruimte willen we dit type projecten na de heropening van het Mauritshuis structureel aanbieden. Het project is hiermee niet alleen op dit moment van enorme waarde, maar ook voor de toekomst. Tessa van Deijk Medewerker Educatie Afdeling Publiek
9
Beeldversleaegn Wonen in g verzamelin Op school
‘Wat verzamel jij? En wat doe je met jouw verzameling?’ De kinderen maken kennis met het onderwerp ‘verzamelen’ en krijgen in hun eigen klaslokaal les over het museum. Een goede voorbereiding is heel belangrijk omdat de leerlingen zo nog meer kunnen genieten en leren van het museumbezoek. De voorberei dende lessen zijn opgemaakt in de vorm van een PowerPoint presentatie en worden geprojecteerd op een scherm of een digitaal schoolbord. Iedere leerling krijgt een werk boekje waarin ze vragen beantwoorden.
10
Aan het einde va n de eerste voorbe rei dingsles maken de kinderen een tekening van hun eigen verzameling . Dinosaurussen, sc helpen, bijzonder e stenen en compu terspelletjes: ze krijgen allemaal een plek op het leg e papier. De tekeni ngen nemen de kinderen mee na ar het Mauritshui s.
11
Pagina’s 11 & 12
12
gsles maken In de voorbereidin is met de de leerlingen kenn lderijen van het verzameling schi van Otterloo. echtpaar De Mol hangen in hun De kunstwerken zij in hun huis en zo wonen mooiste verzameling. De e verzameling schilderijen uit di n bekijken in gaan de leerlinge het Mauritshuis.
13
Op reis
Dan is het zover: de och tend van het museum bezoek. De klas vertrekt vroeg want om 9.00 uur worden de kinderen al in het museum verwacht. Soms komen de groepen lopend, maar de meeste klassen nemen de tram en dat is natuurlijk best wel spannend.
14
15
In het museum
centen wachten Twee museumdo zijn nauw de kinderen op. Ze project en weten betrokken bij het hilderijen. Als van alles over de sc ssen en de tassen de dikke winterja de garderobe zijn weggelegd in in twee groepen gaan de kinderen hal van het de trap op naar de de rondleiding museum. Voordat kinderen eerst start, vertellen de op school nog even wat ze al hebben gehoord en gedaan.
16
Jan Baptist Weenix, Portret van de familie De Kempenaer, c. 1653
Dan is het tijd om de schilderijen te bekijken. De museumdocent helpt de kinderen hierbij door vragen te stellen. Samen zien ze nog meer.
17
Na elk schilderij openen de kinderen een stickerboekje en mag er een sticker gekozen worden die zij bij het schi lderij vinden passen. Bijvoorbeeld een voer bak bij het schilderij van het rustende hondje en een paar wanten bij het winterlan d schap. De kinderen beargumenteren hun keuze en vertellen aan elkaar waa rom ze voor een sticker gekozen hebben.
Gerrit Dou, Rustend hondje, c. 1650
18
Hendrick Avercamp, Winterlandschap met ijsvermaak, c. 1610-1615
De workshop
Nu de kinderen van alles hebben gezien en gehoord moge n ze zelf aan de slag! In een specia le workshopruimte eten ze eerst even een boterham en krijgen ze een pakje drinken…
Dan begint de worksho p. De museumdocent bekijkt samen met de kinderen de tek eningen die zij op school gemaakt he bben. Ook wordt de klas gevraagd wat ze in het museum hebben ge zien…
19
…Dan is het tijd om aan het werk te gaan. Iedereen krijgt een kistje. Dit wordt een verzamelkistje. De leerlingen kiez en hun favoriete schilderij uit de tentoon stelling. Een plaatje van dit werk mogen ze aan de binnenkant van het kistje plakken. Ze beschilderen en versieren het doo sje. Welke verzameling gaan zij hierin bewaren?
20
de eind Als de kinderen klaar zijn worden gezet. De producten op een presentatietafel amelkistjes kinderen mogen naar elkaars verz hebben. kijken en vertellen wat ze gemaakt ! Vanaf Wat zijn ze trots op het eindresultaat De Mol van nu hebben ze net als het echtpaar eigen Otterloo een speciale plek om hun . aren bew te in ling verzame
21
22
Colofon & g verantwoordin
Afbeeldingen op de pagina’s: 5, 8, 16, 17 en 18
len De volgende scho an aan hebben meegeda rzameling Wonen in een ve
Gerrit Dou (1613-1675) Rustend hondje, 1650 Hendrick Avercamp (1585-1634) Winterlandschap met ijsvermaak, ca. 1610-1615
nstond Nutsschool Morge ol Prinses Marijke ho sc sis ba Openbare ol De Kameleon ho Openbare basissc ereld hool De Kleine W Openbare basissc el iss W De hool Openbare basissc ng hool De Voorspro Openbare basissc er ek rzo oo Sp hool De Openbare basissc Krullevaar De ol ho sc sis ba Rooms katholieke
Aelbert Cuyp (1620-1691) Orpheus betovert de dieren, ca. 1640 Jan Baptist Weenix (1621-1660/61) Portret van de familie De Kempenaer, ca.1653 Isaack Koedijck (1617/18-1668) Een barbier-chirurgijn verzorgt een patiënt, ca.1649-1650
Met dank aan
Caroline van Gendt, Ingrid van der Heijden, Carola van der Molen, Delia Spaans, Djura Willems, Shahaila Winklaar-De Prez, de medewerkers van NIBC en de kinderen en de juffen van groep 5 van basisschool De Krullevaar.
23
Het programma Wonen in een verzameling is mogelijk gemaakt door
Mauritshuis
Korte Vijverberg 8 2513 AB Den Haag Tel. 070 302 3435 Fax. 070 365 3819 www.mauritshuis.nl © Mauritshuis, afdeling Publiek, 2011 Vormgeving Zabriski Media Fotografie Serge Ligtenberg
