winter13
Het schoonste water voor het mooiste ijs
Winter watertips
De weg van een waterdruppel
Onkruid niet wegspuiten maar opeten
heerlijk water
2 /
heerlijkwater
3
winter13
onderandere 9/ Voortdurend investeren in betrouwbaarheid
WML helpt drinkwater in de derde wereld te verbeteren
Pompstation Bergen volledig vernieuwd
6/ De weg van een waterdruppel
10/ Drink water; daar word je fit van
We volgen het regenwater dat door WML diep uit de aarde wordt gehaald
Water en afvallen, de fabels en feiten
service Klantenservice Onze klantenservice is gratis bereikbaar op werkdagen van 08.00 tot 17.00 uur via 0800 023 30 40. Voor storingen kunt u dit nummer 24 uur per dag, 7 dagen per week bereiken. Verder kunt u ons ook bereiken via het contactformulier op onze website, dit formulier kunt u vinden onder het kopje Over WML - Contact.
Zelfservice Op onze website www.wml.nl kunt u veel dingen zelf regelen, zoals het doorgeven van de meterstand en het aanpassen van uw voorschot. Ook vindt u hier informatie over actuele storingen
Rectificatie In een vorige editie van heerlijkwater is verzuimd te vermelden dat het concept en basisontwerp van dit magazine ontwikkeld zijn door Zuiderlicht.
Geef uw mening en werkzaamheden, over het drinkwater en onze organisatie. U kunt ons helpen om nog betere en persoonlijkere service te verlenen: geef uw e-mail adres, mobiele en/of vaste telefoonnummer door aan WML. Zo kunnen wij u bijvoorbeeld de factuur digitaal toesturen. Het doorgeven van uw gegevens kan via de optie Persoonsgegevens onder het kopje Meteen zelf regelen op www.wml.nl. Met dank alvast!
WML neemt service heel serieus. We doen al het mogelijke om het u als klant zo makkelijk mogelijk te maken en we doen ons best problemen en/of storingen zo goed en zo snel mogelijk op te lossen. Mocht u desondanks niet tevreden zijn, laat het ons dan alstublieft weten.
Volg WML ook online Zit u op Facebook en/of Twitter en wilt u meer weten over wat wij als waterbedrijf allemaal doen? Surf dan naar: Facebook: www.facebook.com/wmlwater, Twitter: @wmlwater en volg onze activiteiten. U vindt er bijvoorbeeld handige waterweetjes en verhalen over onze samenwerking met het goede doel WaterforLife. Verder geven wij ook informatie over de WML Watertap en onze andere producten en diensten.
WML ondersteunt waterbedrijven in Zambia Eerder dit jaar bezochten zes WML medewerkers en hun collega’s van Vitens en Evides Noord-Zambia. Het doel van deze reis: drie Afrikaanse waterbedrijven helpen om het geleverde water ook betaald te krijgen. Zes medewerkers van WML verlieten het vertrouwde Limburg voor een avontuurlijk en leerzaam werkbezoek. Léon Cuijpers, afdelingshoofd Klantenservice van WML was één van hen en hij was op zijn zachts gezegd verrast over wat hij aantrof: “Je kan en mag de situatie daar natuurlijk niet vergelijken met de situatie hier. Maar dat de verschillen zo groot waren, had ik niet verwacht. Toen ik mij bijvoorbeeld stortte op het debiteurenbeheer, bleek dat bij slechts een deel van de klanten die administratief een aansluiting hebben, ook daadwerkelijk water afgeleverd wordt. En men weet niet wie dat zijn. Ondertussen krijgt iedereen wel gewoon een rekening. Dat zorgt er dan vervolgens weer voor dat men eigenlijk niet aan incasso doet, omdat niemand kan zeggen of de rekening terecht verstuurd is. Ik heb drie bedrijven financieel doorgelicht. Hun financiële situatie is zo slecht dat je ze in Nederland wellicht failliet zou noemen; maar er wordt vrolijk doorgewerkt. Met de nadruk op vrolijk, want dat vond ik
werkelijk het meest opvallend: ik heb in dit arme land, in pakweg twee weken, meer vriendelijke, lachende mensen gezien dan hier in twee jaar.” Cuijpers heeft rapporten opgesteld en actieplannen, met daarbij de afspraak dat maandelijks gerapporteerd wordt over de voortgang. “Ik heb één keer een rapportage gehad en daarna werd het stil. We kunnen wel denken dat we de bedrijven kunnen veranderen, maar de cultuur van het land verander je niet zo maar. En gelukkig maar, want we kunnen ook veel van hen leren. Natuurlijk hebben we stappen gezet: we gaan nu in kaart brengen wie er daadwerkelijk water krijgt en waar de leidingen liggen. Daarna kun je ook je debiteurenbeheer op gaan pakken. In december ga ik terug om daar een vervolg aan te geven. Maar het zijn kleine stappen die we zetten. En het levert niet alleen winst in Zambia op. Het zet je ook aan het denken over hoe wij hier zaken geregeld hebben: waarom middelen we het gebruik per maand bij de afrekening bijvoorbeeld en waarom heeft iedereen een watermeter, wat heel goed en eerlijk is, maar ook heel duur. Je gaat een beetje anders in het leven staan als je Zambia gezien hebt. En dat is goed.”
4 /
heerlijkwater
Het schoonste water voor het mooiste ijs
Winter watertips De winter is op komst. Dat geeft ongetwijfeld veel plezier, maar kan rondom uw drinkwater veel problemen veroorzaken. Zo komt het elk jaar weer voor dat buitenkranen, binnenleidingen en zelfs watermeters bevroren raken. IJs in de leiding blokkeert niet alleen de watertoevoer, maar kan ook veel beschadigen. Doordat water maar liefst 9% toeneemt in volume, kan het uw kranen, leidingen en meters ruïneren. Daarom geven wij u graag een aantal tips om dat te voorkomen én andere wintertips voor de koude maanden.
In de ijshal van Glanerbrook in Geleen is de ijsmeester druk in de weer om de ijsvloer op te spuiten. Een dunne nevel slaat neer op de betonnen vloer om daar onmiddellijk een flinterdunne ijslaag te vormen. Als de eerste lagen zo gelegd zijn, gaat het sneller en kan er met grotere hoeveelheden water gewerkt worden tot de laag van 3 centimeter keihard ijs is opgebouwd. IJsmeester Pascal Keulen: “We hebben voor de ijshal en onze 400 meter buitenijsbaan een speciaal waterbehandelingssysteem gekocht dat ook al de laatste stoffen die nog in het water zitten er uit slingert. Door dat super pure water te gebruiken krijgen we compacter, dus harder ijs en besparen we flink op energie.”
Korting
De ijsbaan in Geleen bestaat dit jaar 25 jaar en is een begrip in de regio. De 400 meter baan is één van de twee buitenbanen in Nederland. Dat vraagt enorm veel van de ijsmeester, die voortdurend moet anticiperen op de weersomstandigheden om de 4 tot 7 centimeter dikke ijsvloer buiten in optimale conditie te houden. Pascal Keulen: “Maar het is absoluut de moeite waard, want je biedt mensen een unieke beleving. Zeker als er buiten een wat winterse sfeer heerst, is schaatsen op een buitenbaan het allerleukst. De baan wordt dan ook intensief gebruikt: door recreanten, door de ijsclub, voor gewestelijke wedstrijden en door de schaatsschool. Die hebben we hier ook. Je kunt net als bij het zwemmen diploma A, B en C halen en dan doorstromen naar ijshockey, lange baan of kunstschaatsen.”
5
Ieder jaar komen de gediplomeerde ijsmeesters van Nederland samen om de ervaringen in hun bijzondere vak uit te wisselen en om zich te informeren over de nieuwste technieken. Het resulteert, zo horen we, in steeds beter ijs en in aanzienlijke besparingen in het energieverbruik. “In onze ijsdweilmachines, die het ijs eerst schaven en dan van een heel dun laagje water voorzien, werken we nu bijvoorbeeld met water van 25˚C. Tot voor kort was dat veel warmer. We blijven steeds innoveren in het belang van de schaatser en het milieu.” Keulen pakt de vernevelaar weer op een spuit de vloer van de ijshockeyhal verder op. En waar we even geleden nog meenden op beton te staan, beginnen we ons nu toch echt op glad ijs te bevinden.
In huis Zorg binnen dat de waterleiding en de watermeter niet bevriezen. Tocht is de grootste vijand. Isoleer daarom de ruimte waarin de watermeter en de hoofdkraan zich bevinden. Zorg wel dat de ruimte geventileerd wordt als de gasmeter ook in die ruimte aanwezig is. Als isoleren niet voldoende is, kunt u de
Buitenkant huis Wil je zelf genieten van de fraaie ijsvloer van Glanerbrook; dan kan dat met korting. Recreatief schaatsen kost normaal € 5,50. Met deze bon krijg je 1 euro korting en betaal je € 4,50. De actie loopt nog heel 2013 en geldt ook voor het zwemmen. Er zijn ook schaatsen te huur. Kijk op www.laco.eu/geleen.
e 1,00
Zorg dat u ruim voor de eerste vorst uw buitenkraan afsluit. Iedere (goed geïnstalleerde) buitenkraan heeft een stopkraan. Draai die dicht. Draai nu de buitenkraan open en draai de aftapkraan die altijd vlak bij de stopkraan zit, open. Bakje eronder natuurlijk. Blaas de leiding even door en draai dan de aftapkraan weer dicht. Laat de buitenkraan gewoon open staan.
Auto watermeter, hoofdkraan en toevoerleiding tijdelijk inpakken of voorzien van een elektrisch verwarmingslint (met thermostaat). Gaat u lekker op vakantie in de wintermaanden? Verwarm uw huis dan op een laag pitje (minimaal 14˚C).
Juist in de winter als er gestrooid is, kan de autoruit snel vies worden. Dat betekent dat je de ramen vaak moet wissen met wat ruitenwisservloeistof. Die is bij elke pomp te koop, maar kun je ook zelf maken met kraanwater. Dat is heel eenvoudig. Meng 1/10 deel wasmiddel of allesreiniger met 3/10 deel spiritus (tegen vet en het bevriezen van de vloeistof) en 6/10 deel WML-water.
Tuin Als er sneeuw ligt zullen de vogels dat als waterbron gebruiken. Ligt er geen sneeuw en is al het water buiten bevroren dan kunnen we de vogels helpen. Geef gewoon kraanwater en zet dat op een windvrije, beschutte plaats. Dek de drinkbak af met gaas. Dan kunnen ze niet badderen en dat is beter. Op zeer koude dagen kunt u het ijs met een hamer in kleine ijsbrokjes slaan. De vogels pikken de stukjes op en laten het in hun bek smelten.
heerlijkwater
6 /
7
De weg van een waterdruppel Ma
ic astr
Noord-Limburg
Zuid-Limburg
1
1
ht Roer
3
mon
d
Ve n l o 3
4
4
2
2
Verreweg het grootste deel van het kraanwater in Limburg wordt opgepompt uit de bodem. Daarnaast haalt WML water uit de Maas. In het volgende nummer van (h)eerlijk water bekijken we de weg die het oppervlaktewater aflegt. Nu het eerste deel van het tweeluik, waarin we het water volgen dat door WML diep uit de aarde wordt opgepompt. Daarbij valt op, dat we in ZuidLimburg een heel ander proces kennen dan noordelijker in Limburg. In het zuiden wordt water opgepompt dat relatief kort geleden als regen uit de hemel viel, terwijl we elders water oppompen uit een wel honderd meter diepe aardlaag die afgedekt wordt door een dikke en ondoordringbare laag klei. Dat water viel lang geleden in Duitsland en sijpelt nu onder de kleilaag door Limburg binnen. Het is zeer schoon. Vandaar dat WML zuinig is op de harde kleilaag die het afschermt. Eigen specialisten (hydrologen) kennen heel ondergronds Limburg en waken over die ondergrond. In flinke delen van Limburg mag de aardlaag gelukkig niet meer door derden doorboord worden om zo het risico van watermenging met hogere aardlagen uit te sluiten.
5
5
Midden- en Noord-Limburg
Het begint allemaal met regen. 1 Regenwater sijpelt, als er voldoende valt, langzaam weg in de grond. Dat gaat ongeveer met een meter per jaar. Tijdens haar tocht door de grond, wordt het regenwater ‘vanzelf ’ al gereinigd. Hoe langer de reistijd, hoe schoner het water dus.
Zuid-Limburg In het zuiden van Limburg legt het water zo een tocht van tien jaar af voor het bij een keiharde kalklaag komt. Daar vandaan wordt het opgepompt 2 door WML. Het water wordt door WML heel zorgvuldig gereinigd. 3 Door er lucht over te blazen bijvoorbeeld, door het te filteren met zand, door het te beluchten met kleine watervalletjes en het dan nogmaals te filteren. Het water in Zuid-Limburg is minder schoon als het opgepompt wordt en moet dus meer gezuiverd worden. Daar wordt de waterkwaliteit meer beïnvloed door de menselijke activiteiten van nu. Bovendien zit er erg veel kalk in het water. Vanuit tal van winningen wordt het water naar een ontkalkingfabriek gepompt. 4
Noordelijker in Limburg gaat het anders. Daar ligt honderd meter diep in de grond een keiharde kleilaag. Water dat honderden jaren geleden in Duitsland gevallen is, kruipt vanaf de zijkant onder deze kleilaag door. Die regen viel in een schone tijd en heeft eerst omlaag en toen opzij een hele weg door de bodem afgelegd. Het is al heel erg schoon dus. Je zou het zo kunnen drinken. Ook her en der in Midden-Limburg doet WML aan ondiepe winning, maar het merendeel van het water dat hier gewonnen wordt komt dus uit de diepte. 2 WML is zuinig op de harde kleilaag die het oude water hier beschermt en probeert te voorkomen dat daar doorheen geboord wordt. Het oude water mengt dan immers met het minder schone water uit hogere lagen. Noordelijker in Limburg kan er veel ijzer in het water zitten. Dat haalt WML er uit 3 met behulp van lucht, beluchting met watervalletjes en zandfiltering. 4 Het schone drinkwater wordt nu opgeslagen in enorme kelders. 5 Vanuit daar wordt het de leidingen ingepompt, om er bij u thuis weer uit te komen. Soms zijn onderweg extra pompen nodig omdat we een heuvel over moeten. Hoewel het leidingnet met elkaar verbonden is, mag u er vanuit gaan dat het water de kortste weg kiest: u drinkt dus water dat dichtbij opgepompt is.
8 /
heerlijkwater
9 Waterpompstation Bergen volledig vernieuwd
Het klikt tussen u en WML
Eerste prijs: Huub Rossel uit Tegelen Uit het juryrapport: ‘Kijkje in de ziel van WML: uit het leven van een betrouwbare drinkwaterleverancier gegrepen. Vakmanschap en passie gezien door de ogen van een klant. Ongeposeerd beeld met het onderwerp gevangen in het moment. De warmte van de tropische julidag is bijna voelbaar. Mooie spanning aangezien het gezicht niet zichtbaar is.’
In het zomerummer van Heerlijk Water daagden wij u uit om onze kernwaarden -bevlogen, betrouwbaar en vakkundig- op een creatieve manier in beeld te brengen. Dat het ‘klikt’ tussen u en uw drinkwaterleverancier staat nu in ieder geval wel vast. Uit een keur van inzendingen met een grote verscheidenheid aan benaderingen aan de jury de lastige taak om drie prijswinnaars te selecteren.
Huub Rossel: ‘Ik ben geen fotograaf, maar ik maak kunstwerken van staal en glas. Daardoor kijk ik op een bepaalde manier naar de vertaling in een kunstvorm. Ik denk dat dat wel geholpen heeft bij het maken van de foto.’
Voortdurend investeren in betrouwbaarheid WML investeert voortdurend in de betrouwbaarheid van haar waterlevering. Juist daarom wordt op dit moment de laatste hand gelegd aan het vernieuwen van het pompstation en de waterzuivering in Bergen. Naast de bestaande installatie wordt een nieuwe gebouwd. Als deze in bedrijf is, wordt de oude afgebroken. Wij vragen projectleider Maurice Louwarts van WML naar het hoe en vooral het waarom.
Tweede prijs: Wim Roebroek uit Landgraaf Kunstzinnig en fraai gemaakt drieluik. De vanzelfsprekende beschikbaarheid van betrouwbaar water knap geënsceneerd. Onkreukbaar vertrouwen in water met een zekere spanning in beeld gebracht.
Derde prijs: Sharon Heusschen uit Heerlen Passie en plezier met water treffend in beeld gebracht. De relatie met WML is duidelijk zichtbaar. Levenslustige en frisse prent die terug doet verlangen naar een onbevangen kindertijd waarin er nog ruimte is voor verwondering. Water kent vele dimensies. Spelen en plezier met water zijn daar ook voorbeelden van.
Het plaatsen van de filterketels
Wat was er mis met de oude installatie? De installatie was na 20 jaar intensief gebruik technisch sterk verouderd. Daarnaast voldeed het pompstation ook niet meer aan de arboeisen. Wat heeft Arbo ermee te maken? Het water dat we in Bergen oppompen is extreem ijzerhoudend. De filters moeten daarom vaak gereinigd worden en dat moest helemaal met de hand. En straks niet meer? Nee, bij de nieuwe installatie is dat volledig geautomatiseerd. Ook de betrouwbaarheid van de installatie gaat natuurlijk omhoog, want dit is state-of-theart techniek en ook de nieuwste inzichten in procesautomatisering zijn toegepast. Merk ik daar thuis iets van? Jazeker. De kwaliteit van het geproduceerde drinkwater is stabieler. Distributieleidingen hoeven ook minder vaak gereinigd te worden. De pompstations van Bergen en Hanik werken aan-
vullend op elkaar. Nu Bergen bijna klaar is, krijgen we ook de kans om Hanik onder handen te nemen. Jullie blijven zo aan de gang? Klopt, we bezien voortdurend welke stations we onder handen moeten nemen. Meestal gaat het dan om renovatie. In Bergen was het nieuwbouw en dat heeft extra voeten in de aarde. Dan heb je te maken met bestemmingsplannen, flora- en faunaonderzoek en omgevingsvergunningen. Maar dat is probleemloos gegaan. Is de opstart straks nog spannend? Nee. We passen altijd de nieuwste techniek toe, maar wél techniek die zich al in andere productielocaties bewezen heeft. Want betrouwbaarheid gaat bij WML voor alles.
heerlijkwater
10 /
11
Water en afvallen: de fabels en de feiten
Als Limburg het straks niet meer op de heupen heeft van de naderende feestdagen, maar die feestdagen zich rond de heupen verzameld hebben, groeit de aandacht voor afvallen. Vele duizenden Limburgers gaan straks op 1 januari de strijd met de kilo’s weer aan. Kan water daarbij helpen? Wij vroegen het aan diëtist en gezondheidskundige Anita van Tongeren van Voeding Weert.
“Drink water; daar word je fit van” Brrrr
Anita van Tongeren heeft al een kan met koel water op tafel staan als we aanschuiven voor een interview. En dat is niet omdat we voor WML komen, begrijpen we al gauw. Water is een wezenlijk onderdeel van gezond eten, zo leren we. Maar val je er ook van af? “Je komt er in ieder geval niet van aan,” lacht Anita, “want in water zitten geen calorieën. En indirect zorgt water er zeker voor dat je iets aan je gewicht doet. Het is te simpel om te stellen dat je van water afvalt, maar regelmatig water drinken zorgt er wel voor dat de glucose-waarde in je bloed wat stabieler blijft. Daardoor voel je je beter en heb je ook minder hongergevoel.” Dus we moeten inderdaad die twee liter water achterover slaan? “Ja, maar alsjeblieft niet in één keer. Het helpt om de hele dag door glaasjes water te blijven drinken. Wat ook goed kan helpen, is vlak voor de maaltijd en tijdens de maaltijd glazen water te drinken. Niet om het eten weg te spoelen, maar tussen de happen door. Dat geeft een verzadigd gevoel.” Mag dat ook frisdrank zijn of vruchtensap? “Water is voor je gezondheid het allerbest, want het bevat geen additieven en heeft geen effect op je gebit en je gewicht.” En mag dat gewoon kraanwater zijn? “Absoluut. Dat is goedkoper, net zo gezond en lekker.” Anita van Tongeren www.voedingweert.nl.
Kraanwater Ook de sportscholen en fitnesscentra maken straks in januari weer overuren, weet Anita van Tongeren. Ze is enthousiast over al die beweging, maar schrikt ook als ze ziet wat er na al dat zweten gedronken wordt: “Je moet tijdens en na het sporten vooral goed drinken. Als je 1% van je vocht verliest, en dat gebeurt al best snel, worden je prestaties al aanmerkelijk minder. En bij 2% moet je gewoon stoppen. Een liter drinken per uur is een goede richtlijn. Ik zie dat heel veel mensen hun vocht aanvullen met allerlei sportdrankjes. Dat werkt eerder averechts. Deze drankjes geven een enorme boost aan je bloedsuikerwaarde, maar die valt daarna weer even hard omlaag, waardoor je je niet fit voelt. Dan moet je weer zo’n drankje nemen en krijg je een soort kettingreactie. Eet gewoon vóór het intensief sporten een stukje fruit en drink daarna water; daar word je fit van.” Water is, zo leren we, geen wondermiddel binnen een dieet. Maar het is wél een essentieel onderdeel. Het ondersteunt ons bij het afvallen, zorgt ondertussen voor een mooie huid, het is vast en zeker het goedkoopste onderdeel van het dieet en het maakt dat je je fit voelt. Direct aan het water dus, straks na de champagne.
We lezen her en der dat we vooral ijskoud water moeten drinken om af te vallen. Omdat het lichaam dat water tot lichaamstemperatuur moet verwarmen, zouden we extra afvallen. Klopt dat? Ja! Als we een liter water van 5 naar 37 graden willen verwarmen kost dat 32 calorieën. Dat is ongeveer evenveel als je verbruikt bij zes minuten rustig fietsen. Verwacht er dus geen wonderen van.
12 /
heerlijkwater
13
Oosterse soep met brandnetel (voor vier personen)
200 gram biefstuk (klein gesneden) 175 gram jonge brandneteltoppen 1 fijngesneden sjalot 2 teentjes knoflook, in dunne plakjes 3 eetlepels vissaus 1,5 liter water 1 eetlepel citroensap 1 rode spaanse peper, in ringetjes zonder zaadjes, versgemalen zwarte peper, snufje suiker
Onkruid niet wegspuiten maar opeten Hoewel het vaak in fraaie groene flessen verkocht wordt, is onkruidverdelger een alles behalve ‘groen’ product. Het actieve bestanddeel in veel onkruidverdelgers is glyfosaat: een fosforverbinding die we steeds vaker tegenkomen in het water van de Maas, waar WML een deel van uw drinkwater uit maakt. Een aantal keer per jaar moet de inname van water zelfs gestaakt worden omdat de concentratie dan hoger is dan de wettelijke normen toelaten. WML doet er alles aan om het gebruik van onkruidverdelgers terug te dringen. We vragen de overheid om wetgeving, we vragen ú om gewoon te schoffelen én… we geven een paar recepten met onkruid. Want de mooiste manier van onkruid verdelgen is het op te eten.
Met onkruid als brandnetel, dovenetel, witte en rode klaver, kleefkruid of bijvoorbeeld paardenbloem kunt u heerlijk koken en het is ook nog eens helemaal gratis. Let er wel op, dat u onbespoten onkruid eet. Bijna alle groen uit de natuur is overigens eetbaar. Alleen schermbloemen (gevlekte
scheerling, waterscheerling, dolle kervel), de taxusvrucht en de klimopvrucht, het vingerhoedskruid en de wolfskers zijn giftig. Maar u hoeft écht geen bioloog te zijn om onkruid te kunnen eten, want brandnetel en dovenetel, madeliefjes en bijvoorbeeld paardenbloem kan iedereen herkennen.
Marineer het vlees een uur met sjalot, knoflook, een eetlepel vissaus, suiker en zwarte peper. Breng het water aan de kook met de rest van de vissaus, doe de brandnetels erbij en breng aan de kook. Doe de marinade en het vlees erbij, roer goed en zet het vuur uit. Roer het citroensap erdoor, breng op smaak met zwarte peper en strooi er de peperringetjes over.
Paardenbloemsiroop Veel mensen hebben last van zevenblad (hanepoten) in de tuin: een woekerend onkruid. Eet het op: jonge bladeren kunt u rauw in salades gebruiken. Ze smaken een beetje naar peterselie. Zowel jonge als oudere bladeren kunt u net als spinazie bereiden. Het is heel gezond. Paardenbloem (Taraxacum officinale) bevat heel veel vitaminen en mineralen. De bladeren kunnen bijna het hele jaar door geoogst worden, de wortels in de herfst. U kunt de bladeren (niet de stengels, die zijn bitter) rauw als salade eten en gekookt als spinazie. Bladeren van de paardenbloem worden
soms molsla genoemd, omdat vroeger in molshopen naar deze paardenbloembladeren werd gezocht. Ook kunnen de wortels gestoofd gegeten worden (en wie de wortel ook opeet is zeker van zijn onkruid af).
4 flinke handenvol paardenbloemen 1 liter water een kilo ruwe rietsuiker een halve citroen Doe de paardenbloemen in een pan en overgiet ze met 1 liter koud water. Breng dit langzaam aan de kook. Neem de pan van het vuur en laat dit een nacht trekken. Giet de volgende dag alles door een zeef bekleed met een theedoek en pers de theedoek uit zodat u alle smaak er uit haalt. Zet de pan nu zonder deksel zachtjes op. Niet laten koken. Voeg de rietsuiker en het sap van de citroen toe. Laat zo inkoken tot de siroop de juiste dikte heeft. Bewaar gekoeld in een schone pot. Heel lekker op een boterham.
14 /
heerlijkwater
Bubbels WML bezorgd over schaliegas Minister Kamp heeft de beslissing over proefboringen naar schaliegas voor anderhalf jaar uitgesteld. Hij laat eerst verder onderzoeken wat de risico’s zijn en waar proefboringen mogelijk zijn. Samen met de andere drinkwaterbedrijven maakt WML zich zorgen over die risico’s. Op verschillende manieren kan het boren naar schaliegas de kwaliteit van het grondwater aantasten. Het is spelen met vuur: het hoeft maar één keer fout te gaan om een grondwatervoorraad voor altijd onbruikbaar te maken. WML wil dat het gebruik van
Conventionele gaswinning
Schaliegas winning
meer bubbels Water tegen kater bodem water leem zandsteen
Vatten från svett
schaliegas
Water uit lucht gevaarlijke chemicaliën bij de winning wordt verboden. Daarnaast moet langjarige monitoring van de grondwaterkwaliteit bij alle boringen verplicht worden en moeten er calamiteitenplannen en (financiële) garanties zijn voor nazorg, als zich achteraf problemen met het grondwater voordoen. De minister heeft Vewin, de koepel van drinkwaterbedrijven, intussen uitgenodigd voor overleg. Wordt vervolgd dus.
Hard / zacht In water zitten twee stoffen die samen de hardheid van water bepalen: calcium en magnesium. Het is maar goed dat die erin zitten, want die mineralen bevatten ook componenten die gezond zijn. WML is dan ook verplicht om ze er (deels) in te laten zitten. Maar als water veel calcium bevat, kan dat ook lastig zijn. Dit calcium (kalk) zorgt namelijk, als je het water verhit, voor kalkaanslag. Dat betekent dat appara-
15
ten als een geiser, een wasmachine of een douchekop vaker schoongemaakt moeten worden, met bijvoorbeeld schoonmaakazijn. Als water erg hard is, zoals bijvoorbeeld in Zuid-Limburg, onthardt WML het water voor een groot deel in speciale installaties om het zo zachter te maken. De kalk die uit het water gehaald is, wordt vervolgens gebruikt in de industrie.
Deckard Sorensen van het bedrijf NBD Nano is bezig met een futuristisch project. Geïnspireerd door de Namibische woestijnkever, wil hij condens gaan omzetten in water, waardoor straks zelfs in de meest droge gebieden op aarde water te verkrijgen is. Hij wil condens met behulp van nanotechnologie opvangen als water. Dat is een goede oplossingsrichting, want er hangt meer dan drie biljard liter water in de lucht. Zijn aanpak zou dus een geweldige uitkomst zijn voor veel derdewereldlanden. Maar ook voor de bewatering van planten in kassen kan deze technologie uitkomst bieden.
Oftewel: water uit zweet. Een Zweedse ingenieur heeft een machine ontwikkeld die zweet uit kleding haalt en omzet in drinkbaar water. De gebruiker centrifugeert het zweet uit een bezweet kledingstuk. Het vocht wordt opgevangen en passeert dan een membraam dat zo ontworpen is dat enkel de watermoleculen worden doorgelaten. Zo blijft drinkbaar water over. Ingenieur Andreas Hammar bouwde het apparaat voor Unicef. Unicef wil er ook mee aankaarten dat wereldwijd nog steeds 780 miljoen mensen geen toegang hebben tot schoon water.
Als u alcohol drinkt, gaat het vochtniveau in uw lichaam drastisch omlaag. Door alcoholgebruik af te wisselen met water kunt u ervoor zorgen dat de vochthuishouding veel beter op peil blijft. Het drinken van water helpt dan uitdroging voorkomen en vermindert of voorkomt een kater. Tijdens het uitgaan adviseren we twee glazen water per uur te drinken.
Limburger bestaat vooral uit water U draagt dagelijks heel wat van ons mee. Ieder mens bestaat immers voor het grootste deel uit water. Zelfs iets hards als tanden, bestaan nog steeds voor 10% uit water. Water is dan ook ontzettend belangrijk om gezond te blijven en je gezond te voelen. Wie door bijvoorbeeld transpiratie 1% van zijn vocht verliest, voelt zich al helemaal niet lekker. Blijven drinken dus.
Gemiddeld heeft u 2,5 liter water per dag nodig. Ongeveer een halve liter krijgt u binnen door te eten, de rest door te drinken. Water drinken is dus van levensbelang. Het percentage water in de diverse onderdelen van ons lichaam: Hersenen Hart en longen Spieren Lever Botten Tanden
99% 79% 76% 70% 22% 10%
Reinwaterkelder Wellicht heeft u het begrip wel eens voorbij horen komen: reinwaterkelder. U leest het bijvoorbeeld op een groot bord langs de A2. Laten we even uitleggen wat het is: een reinwaterkelder is een groot bassin waarin gezuiverd kraanwater wordt opgeslagen. Door een voorraad klaar te hebben liggen, kan WML de dagelijkse pieken in de watervraag perfect opvangen.
colofon Heerlijk water is een uitgave van WML, Concept Zuiderlicht, Vormgeving Dim reclamebureau, Illustraties Le petit studio, Fotografie Bert Janssen en Roy Wanders, Redactie Evelien Philips (WML) en Dim reclamebureau, Druk Roto Smeets [wmlwater]
Badderen 8749 km
Flat
Het leidingnet van WML (alle buizen die door de grond lopen om het water bij jou thuis te brengen) is maar liefst 8749 kilometer lang. Dat is (bijna) van hier naar Tokio.
Twee derde van het huishoudelijk water wordt in de badkamer gebruikt. Kijk maar eens naar de stand van de watermeter voor je gaat douchen of badderen en daarna. Vijf minuten douchen kost, afhankelijk van je douchekop, tussen de 95 en 190 liter water.
WML pompt het water heel hard door de leiding. Daardoor komt het met een flinke straal de kraan uit. Maar hoe hoger je gaat, hoe minder hard de straal is. Als je boven op een Limburgse heuvel woont, pompt WML daarom extra hard. Als je boven in een flat woont, zorgt een pomp in je eigen flat dat het water ook boven spetterend uit de kraan komt.
Eén procent De aarde bestaat voor bijna driekwart uit water. Van al dat water zit 98 procent in de zeeën. Twee procent van het water op aarde is ‘zoet’, maar de helft daarvan is bevroren op bergtoppen of op de Noord- of Zuidpool. Van al het water in de wereld kunnen wij dus maar één procent gebruiken om drinkwater van te maken.
Watermuziek
Vul lege flessen met verschillende hoeveelheden water. Tik met een stokje tegen de flessen. Ze hebben allemaal een andere toon. Door kleine beetjes water uit de fles te gieten of juist aan te vullen, kun je je eigen instrument maken.
