Winkels in de Leidse binnenstad 2011

December 2011 ugu

Winkels in de Leidse binnenstad 2011 Leiden heeft de ambitie om de beste binnenstad van Nederland te worden, en in het Programma Binnenstad worden daartoe allerlei projecten in samenhang uitgevoerd. Een belangrijk element hierin is de winkelfunctie van het stadscentrum. De laatste tijd zijn de signalen over detailhandel in binnensteden niet gunstig: berichten over dalende omzetten en leegstand halen regelmatig het nieuws. Hoe zit dat in Leiden? Dit feitenblad zet de belangrijkste kwantitatieve gegevens over winkels in de Leidse binnenstad op een rij. Het vormt het vervolg op hoofdstuk 3 uit ‘Detailhandel in cijfers 2008’. Echter, er zijn nu meer bronnen beschikbaar om een nog completer beeld te geven. Een aantal gegevens uit dit feitenblad zijn als indicator opgenomen in het ‘Beleidskader winkelvoorzieningen binnenstad’, dat in 2011 is vastgesteld. Als we kijken naar grofweg de periode 2004 tot en met 2011, dan is ook voor Leiden het beeld niet rooskleurig: lagere omzet, meer leegstand en minder werkgelegenheid. Winkelgebied binnenstad Leiden (Bron: Locatus)

BOA Feitenblad: Winkels in de Leidse binnenstad 2011

Positionering binnenstad Leiden ten opzichte van andere winkelcentra in Zuid-Holland In 2011 was de binnenstad van Leiden het vierde winkelgebied in Zuid-Holland gemeten naar omzet. Tussen 2004 en 2011 daalde de omzet met 29% van 379 naar 270 miljoen euro. Het betreft hier de locatiegebonden omzet (dus exclusief internetbestedingen). Overigens is te zien dat ook andere binnensteden als Rotterdam, Dordrecht en Gouda marktaandeel verliezen. Top-10 winkelgebieden in Zuid-Holland gemeten naar omzet (x € mln) (bron: Koopstromenonderzoek Randstad) 0

200

400

600

800

Den Haag centrum Rotterdam centrum Rotterdam Alexandrium (I, II en III) Leiden centrum Zoeterm eer centrum Rotterdam Zuidplein Rijs wijk In de Bogaard Leids chendam -Leids enhage Delft centrum Dordrecht centrum

1994

Alphen aan den Rijn centrum

1999 2004

Gouda centrum

2011

Verzorgingsgebied binnenstad Leiden Bij het koopstromenonderzoek wordt onderscheid gemaakt tussen dagelijkse artikelen (voedsel, drogisterijartikelen e.d.) en niet-dagelijkse artikelen (kleding, woninginrichting, sportartikelen e.d.). Als we kijken naar de totale omzet van niet-dagelijkse artikelen in de binnenstad van Leiden, dan blijkt dat 57% van de eigen inwoners komt, en de rest vooral uit omliggende gemeenten. Waar komt de omzet van niet-dagelijkse artikelen in de binnenstad van Leiden vandaan? (bron: Koopstromenonderzoek Randstad 2011) Alphen a/d Rijn; 2%

Overig Nederland; 10%

Noordwijk; 2% Zoeterwoude; 2% Kaag en Braas s em ; 2% Teylingen; 3% Voors choten; 4% Katwijk; 5%

Leiden; 57%

Leiderdorp; 6%

Oegs tgees t; 7%

2


Bestedingen van Leidenaren We hebben net gezien dat de omzet van de binnenstad van Leiden in 2011 voor meer dan de helft wordt gegenereerd door de inwoners van de eigen stad. Het is niet mogelijk om deze gegevens te vergelijken met die van 2004. Die vergelijking is wel mogelijk als we de Leidse inwoners als uitgangspunt nemen. Waar besteden zij hun geld? We zien dat Leidenaren hun dagelijkse artikelen (‘boodschappen’) in 2004 voor 43% in de binnenstad van Leiden deden. In 2011 is dat gedaald tot 29%. Het blijkt dat Leidenaren vooral in andere delen van Leiden hun boodschappen doen, met name bij de Luifelbaan en de Kopermolen. In de afvloeiing naar andere gemeenten is niet veel veranderd. Ook internet heeft nauwelijks invloed. Anders is dat bij de niet-dagelijkse artikelen (‘winkelen’). De binding met de binnenstad van Leiden is gedaald van 52% naar 36%. Deels wordt er meer besteed in andere delen van Leiden, maar de grootste verschuiving is dat Leidenaren 13% van de niet-dagelijkse artikelen kopen via internet. Waar geven Leidenaren hun geld uit? (bron: Koopstromenonderzoek Randstad 2011) Dagelijkse artikelen andere gemeenten 9%

internet 0%

Leiderdorp 4%

Binnenstad Leiden 43%

andere gemeenten 9%

internet 1%

Leiderdorp 5%

2011

2004 overig Leiden 26%

overig Leiden 31%

Kopermolen 10%


Kopermolen 12%

Luifelbaan 8%

Luifelbaan 13%

Niet-dagelijkse artikelen internet 0%

andere gemeenten 28%


internet 13%


andere gemeenten 25%

2004

2011

Leiderdorp 5% overig Leiden 11% Kopermolen 2%

Luif elbaan 3% Luif elbaan 2%


Leiderdorp 7%

overig Leiden 14%

Kopermolen 2%

3

Aantal winkels Bij het koopstromenonderzoek gaat het vooral om bestedingen van consumenten in winkelgebieden, de vraag naar winkelvoorzieningen. Maar het is ook interessant om te kijken naar de aanbodzijde: hoe heeft het winkelbestand in de Leidse binnenstad zich in de afgelopen jaren ontwikkeld? We zien dat vanaf het hoogtepunt in oktober 2007 (626 winkels) het winkelbestand is gedaald tot 574 in oktober 2011. Dat is voor een deel te verklaren door toenemende leegstand, maar ook door een toename in het aantal vestigingen in de dienstensector. Een winkelpand in een winkelgebied tranformeert namelijk wel eens naar een lunchroom of uitzendbureau. Ontwikkeling aantal winkels, diensten* en winkelvloeroppervlak in de Leidse binnenstad (bron: Locatus) 800

80.000

700

70.000

600

60.000

500

50.000

400

40.000

300

30.000

200

20.000

100

10.000

0

0 apr

okt

2004

apr

okt

apr

2005

2006

aantal winkels *

okt

apr

okt

2007

apr

okt

2008

aantal ves tigingen diens ten

apr

okt

2009

apr

okt

2010

apr

okt

2011

m 2 winkelvloeroppervlak

Diensten zijn sectoren als horeca, kappers en uitzendbureaus, die vaak in winkelgebieden te vinden zijn.

In het detailhandelsbeleid van de gemeente wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten straten: kernwinkelgebied (Aalmarkt, Donkersteeg en middengedeelte Haarlemmerstraat), zwerfmilieu (Pieterskerkplein tot eerste gedeelte Hogewoerd en Nieuwstraat), aanloopstraten (vanaf de punten stationsgebied, Lammermarkt, Meelfabriek, Garenmarkt en Kaasmarkt) en overige straten. We zien sinds oktober 2007 in alle soorten straten een terugloop van het aantal winkels, maar vooral in de overige straten. Ontwikkeling aantal winkels per soort straat (bron: Locatus) 250 200 kernwinkelgebied

150

overige s traten zwerfm ilieu

100

aanloops traten

50 0 apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt 2004

4

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011


Branchering Locatus hanteert een branche-indeling voor winkels. De vijf hoofdgroepen staan in onderstaande grafiek. De Leidse binnenstad is hierin vergeleken met andere binnensteden in Nederland en met het gehele Nederlandse winkelbestand. Een groot verschil is te zien bij winkels voor ‘in en om het huis’ (woninginrichting, tuincentra, doe-het-zelf, e.d.). Binnensteden hebben hiervan relatief weinig vestigingen. Dat komt omdat deze winkels vaak een groot oppervlak hebben en binnensteden dit niet bieden. Wat nog meer opvalt is dat Leiden ten opzichte van Nederland wel meer winkels in de groep ‘mode en luxe’ heeft, maar relatief minder dan andere binnensteden. Branchering binnenstad Leiden, andere binnensteden en landelijk op basis van aantal winkels (bron: Locatus)

52% Leiden

43%

binnensteden

NL

40% 31%

28%

27%

20%

17%

17%

15%

13%

11%

14% 9% 8%

9%

5%

0% Dagelijks

Mode en luxe

Vrije tijd

In en om huis

Overig

Kijkend naar de verschillende soorten straten in de Leidse binnenstad zien we dat winkels in de groep ‘mode en luxe’ vooral in het kernwinkelgebied te vinden zijn. 63% van alle winkels in dat gebied behoort tot die branche. In het zwerfmileu is dat 52%. De winkels voor dagelijkse boodschappen (supermarkt, drogist, bakkers, slagers e.d.) bevinden zich vooral in de overige straten. Branchering per soort straat (aantal winkels per groep) (bron: Locatus) 0

50

100

150

200

250

kernwinkelgebied

zwerfm ilieu

aanloops traten

overige s traten

Dagelijks

Mode en luxe


Vrije tijd

In en om huis

Overig

5

Leegstand Leegstand is een actueel thema als het om detailhandel gaat. Uit het Koopstromenonderzoek Randstad 2011 blijkt dat het aantal vierkante meters leegstand in winkelgebieden tussen 2004 en 2011 met 9% is toegenomen. Overigens geldt dit vooral voor grootschalige winkelconcentraties zoals woonboulevards en in mindere mate voor binnensteden. Hoe zit het in de Leidse binnenstad? Er zijn verschillende manieren om een leegstandpercentage te meten. In dit feitenblad nemen we de definitie van Locatus: het aantal leegstaande panden ten opzichte van het totaal aantal panden in een winkelgebied (dus het totaal van winkels en diensten). We zien dat in de Leidse binnenstad van oktober 2008 tot april 2009 ineens een flink aantal extra panden leeg kwam te staan. Het leegstandspercentage steeg daarmee tot 5,6%. Inmiddels is dat weer licht gedaald tot 5,1%. Overigens bedroeg het vergelijkbare percentage in alle binnensteden gemiddeld 6,3% en in Nederland 6,2%.

5,1%

4,9%

4,7%

5,2%

6,0% 4,5%

40

3,0%

20

1,5%

0

41

47

45

45

44

55

46

47

45

45

67

66

61

56

57

59

apr

okt

apr

okt

apr

okt

apr

okt

apr

okt

apr

okt

apr

okt

apr

okt

2004

2005

2006

2007

2008

aantal leegs taande panden *

5,6%

3,8%

3,8%

4,0%

3,9%

4,7%

3,9%

3,8%

3,9%

3,5%

60

4,0%

80

5,6%

Ontwikkeling leegstand* in de Leidse binnenstad (bron: Locatus)

2009

2010

0,0%

2011

% leegs taande panden

Het leegstandpercentage wordt berekend door het aantal leegstaande panden in een winkelgebied te delen door de som van het aantal winkels en vestigingen van diensten.

De leegstand is in de Leidse binnenstad het laagst in het kernwinkelgebied: 3,0% in oktober 2011. In het zwerfmilieu stond in april 2010 het leegstandpercentage op 10,1%. Inmiddels is dat gedaald tot 7,4%, maar nog wel het hoogst in vergelijking met andere soorten straten. Leegstand in verschillende soorten straten (bron: Locatus) 10,0% 8,0%

zwerfm ilieu aanloops traten

6,0%

overig 4,0%

kernwinkelgebied

2,0% 0,0% apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt 2004

6

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011


Filialisering Filialisering is de mate waarin winkels onderdeel zijn van een winkelketen (minimaal 7 filialen in Nederland). In de Leidse binnenstad is 34% van alle winkels onderdeel van een winkelketen. Als we kijken naar het winkelvloeroppervlak, zien we dat 60% van het aantal winkelmeters onderdeel is van een winkelketen. Dat betekent dat filialen van een keten groter zijn dan andere winkels. De filialisering is vanaf 2008 vrij constant in de Leidse binnenstad. Vergelijkbare percentages voor andere binnensteden zijn 29% voor het aantal winkels en 59% voor de oppervlakte. Voor alle winkels in Nederland 32% respectievelijk 55%. % van de winkels dat onderdeel is van een keten in de Leidse binnenstad (bron: Locatus) 75% 54% 53%

54%

53% 54%

25% 26%

26%

26% 27%

apr

apr

56%

56%

57%

59%

59%

60%

59%

60%

60%

60% 60%

32%

32%

33%

33%

34%

33%

34%

34%

33% 34%

apr

okt

apr

okt

apr

okt

apr

okt

50% 29%

25%

0% okt

2004

okt

2005

apr

okt

2006

2007 Winkels

2008

2009

2010

apr

okt

2011

Winkelvloeroppervlak

Onderstaande grafiek laat duidelijk zien dat de filialisering het hoogst is in het kernwinkelgebied. In oktober 2011 is 55% van de winkels onderdeel van een winkelketen. In de andere straten ligt het percentage rond de 20%. Filialisering in verschillende soorten straten obv aantal winkels (bron: Locatus) 60%

40%

kernwinkelgebied aanloops traten overig zwerfm ilieu

20%

0% apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Overigens is de top-3 van ketens met de meeste filialen in Nederland: Kruidvat, Albert Heijn en Blokker. Gemeten naar oppervlakte is dit: Albert Heijn, Gamma en Praxis.


7

Passanten In de loop van 2011 is de gemeente Leiden, samen met het Centrummanagement, begonnen met het laten meten van passanten in de binnenstad. Dit gebeurt 24 uur per dag, 7 dagen per week, door middel van apparatuur die op basis van mobiele telefoonsignalen berekent hoeveel mensen een bepaald punt passeren. De periode waarin gemeten is, is nu nog te kort om solide uitspraken te doen, maar toch is het interessant te kijken welke informatie de gegevens opleveren. Aantal passanten per week op Haarlemmerstraat (indexcijfer*) (bron: City Traffic) 160 150 117

110

115

94

100

101

96

31 okt

7 nov

98

105

101

88

95

5 dec

12 dec

50

0 26 s ep

3 okt

10 okt

17 okt

24 okt

14 nov 21 nov 28 nov

datum begin week *

Het gemiddelde in de periode 5 oktober – 13 december 2011 is op 100 gesteld. Er is bewust voor gekozen om de week van Leidens Ontzet uit het gemiddelde te laten want in zo’n korte periode levert dat vreemde verschuivingen op.

Bovenstaande grafiek laat de verschillen zien in het aantal passanten per week in het najaar van 2011. De eerste week was meteen een grote uitzondering met de viering van Leidens Ontzet, dat veel mensen op de been bracht. Verder zien we in de tweede helft van oktober meer passanten dan gemiddeld, en in mindere mate in de twee weken voor Sinterklaas. Verloop van de passanten gedurende de week en op zater- en donderdagen (bron: City Traffic) Weekverloop (indexcijfer)* Uren binnen dag (indexcijfer)* 178

donderdag zaterdag

150 113 100 67

80

93

600 104 65

400

50

200

*

21

18

15

12

9

6

3

0 0

zondag

zaterdag

vrijdag

donderdag

woensdag

dinsdag

maandag

0

Het betreft hier de periode 5 oktober – 13 december 2011. Het gemiddelde in die periode is op 100 gesteld.

De linkergrafiek laat zien dat de zaterdag veruit de drukste dag is, gevolgd door de donderdag (koopavond). De rechtergrafiek toont het effect van de koopavond.

8


Waardering Hoe waarderen bezoekers de Leidse binnenstad? De Stadsenquête stelt deze vraag aan Leidenaren en het onderzoek ‘Meest Gastvrije Stad’ bevraagt Nederlanders hierover. Leidenaren beoordelen de binnenstad als winkelcentrum op zeven aspecten. Dit is gedaan van 2004 tot en met 2010. Het hoogst scoren ‘sfeer’ en ‘horeca’ (beiden een 7,5). De beoordeling op deze aspecten is tussen 2004 en 2010 toegenomen. Het minst oordelen Leidenaren over de bereikbaarheid per auto en over parkeren. Waardering binnenstad Leiden door Leidenaren op 7 aspecten (bron: Stadsenquête Leiden) 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Sfeer Horeca Looproutes

2004 2006

Hoeveelheid

2008 2010

Divers iteit Bereikbaarheid auto Parkeren

Het onderzoek ‘Meest Gastvrije Stad’ wordt uitgevoerd door Van Spronsen & Partners horeca-advies in samenwerking met VVV Nederland. Bezoekers van 21 Nederlandse steden worden geinterviewd over 27 aspecten. Eén van de aspecten is ‘winkelgebieden’. Hieronder de scores voor 2009 , 2010 en 2011. De hoogst mogelijke score is 5,0. Leiden kreeg zowel in 2010 als 2011 een 4,0. Echter, relatief gezien daalde Leiden omdat andere steden Leiden voorbij zijn gegaan. Score (maximaal 5,0) op het onderdeel ‘winkelgebieden’ (bron: Meest Gastvrije Stad) 2009 2010 3,2 ●Almere 3,3

2011

●Zoetermeer

3,4 3,5

●Dordrecht

●Almere

3,6

●Zwolle ●Amersfoort

●Zoetermeer

3,7

●Rotterdam ●Groningen

●Dordrecht

3,8

●Utrecht

●Zwolle ●Amersfoort

3,9

●Tilburg ●Den Haag ●Apeldoorn ●Leiden

●Tilburg ●Den Haag ●Apeldoorn ●Rotterdam ●Groningen ●Utrecht

●Almere ●Zoetermeer ●Tilburg ●Apeldoorn ●Zwolle ●Den Haag

4,0

●Amsterdam ●Maastricht ●Den Bosch ●Enschede ●Haarlem

●Arnhem ●Nijmegen ●Enschede ●Amsterdam ●Leiden ●Haarlem

●Arnhem ●Nijmegen ●Enschede ●Amsterdam ●Amersfoort ●Dordrecht ●Leiden ●Rotterdam

4,1

●Arnhem ●Nijmegen ●Eindhoven

●Eindhoven ●Den Bosch ●Maastricht

●Groningen ●Eindhoven ●Utrecht ●Den Bosch ●Haarlem

4,2 4,3

●Breda ●Maastricht ●Breda


●Breda

9

Huurprijzen DTZ Zadelhoff, een grote makelaar in commercieel vastgoed, publiceert huurprijzen van een groot aantal winkelstraten in Nederland. Voor Leiden geven ze gegevens over de Donkersteeg, de Haarlemmerstraat en de Maarsmansteeg. Wat opvalt is dat in de Haarlemmerstraat een grotere spreiding in de huren is dan in de overige twee straten. Dat komt omdat het ene deel van de Haarlemmerstraat meer in trek is dan het andere. In de tijd is geen duidelijke ontwikkeling te zien. Ter vergelijking: de bovengrens van huren in de Kalverstraat in Amsterdam ligt in 2010 op € 2.750, in Alphen aan den Rijn op € 650 (Van der Manderloostraat) en Haarlem op € 1.000 (Grote Houtstraat). Boven en ondergrens huurprijzen per m2 (bron: DTZ)

€ 800

€ 600

€ 400 € 200

€0 2007 2008 2009 2010

2007 2008 2009 2010

Donkers teeg

2007 2008 2009 2010

Haarlem m ers traat

Maars m ans teeg

Werkgelegenheid De werkgelegenheid in de detailhandel in de Leidse binnenstad laat globaal een dalende lijn zien. Tot en met 2003 ging het om een kleine drieduizend werknemers, in januari 2011 waren dat er 2.560. In heel Leiden is de werkgelegenheid in de detailhandel stabieler. In Nederland is er sinds 2009 een lichte daling te zien. Werkgelegenheid in de detailhandel* in de Leidse binnenstad (bron: Bedrijvenregister Zuid-Holland, stand op 1 januari van elk jaar) 3.000

2.897

2.894

2.861

2.923

2.770

2.768

2.672

2.661

2.706

2.716

2.651

2006

2007

2008

2009

2010

2.560

2.000

1.000

0 2000 *

10

2001

2002

2003

2004

2005

2011

2000-2008: SBI = 52, 2009-2011: SBI = 47, alle werkzame personen (ook < 12 uur)


Winkelen als bezoekmotief Uit het Continu Vakantie Onderzoek blijkt dat ‘winkelen’ van alle bezoekmotieven de belangrijkste is voor dagbezoekers om een stad te bezoeken. Gemiddeld 42% van de dagbezoeken heeft ‘winkelen’ als hoofdreden. Het hoogst is dit in Hoorn: 59%. In Leiden is dat anders: 23% van de bezoekers komt hier om te winkelen. Er zijn daarnaast mensen (14%) die om een andere hoofdreden komen, maar ook gaan winkelen. Uiteindelijk gaat 37% van de bezoekers aan Leiden winkelen. Leiden wordt relatief vaak bezocht voor een cultureel uitstapje. Hoofdreden voor bezoek aan steden (bron: CVO 2010) Hoorn A lmere A lmelo Zw olle A lkmaar A rnhem Breda Haarlem Enschede Groningen Den Bosch A mersf oort Leeuw arden Gouda Dordrecht Eindhoven Utrecht Rotterdam Maastricht Delf t Deventer Tilburg Zutphen A msterdam Leiden

23%

33%

44%

Den Haag

0%

20%

40% winkelen


cultureel bezoek

60%

80%

100%

overig

11

We zagen net dat in 2010 in 37% van de dagbezoeken aan Leiden wordt gewinkeld. Relateren we dat aan het totale aantal bezoeken aan Leiden, dan kunnen we berekenen hoeveel bezoeken Leiden per jaar kent van niet-Leidenaren die komen winkelen. Uit de grafiek hieronder blijkt dat het aantal mensen dat komt winkelen erg grillig is. In 2009 was het het hoogst in zes jaar (bijna 1,2 miljoen), in 2010 het op één na laagst (bijna 0,9 miljoen). Belangrijk is wel om hierbij op te merken dat we eerder in dit feitenblad zagen dat de meeste bezoekers aan de Leidse binnenstad uit Leiden zelf komen en uit de directe omgeving. Het CVO laat Leidenaren buiten beschouwing en is bovendien niet geschikt om het gedrag van regiobewoners te meten. Aantal bezoekers van Leidse winkels (niet-Leidenaren) (Bron: CVO) 1.181.000

1.152.000 1.000.000

1.054.000

970.000

880.000

855.000

500.000

0 2005

2006

2007

2008

2009

2010

In Leiden geven mensen in 2010 gemiddeld € 10 per bezoek uit aan winkelen. Dit is een gemiddelde over alle bezoekers, dus ook de mensen die niet gingen winkelen. Als we alleen kijken naar de mensen die gaan winkelen is dat € 27 per bezoek. Dit is vrij laag. Gemiddeld besteedden bezoekers van alle deelnemende steden in 2010 € 20 in winkels gemeten over alle bezoekers en € 34 per ‘winkelaar’. Gemiddeld aantal euro’s dat bezoekers per bezoek besteden in winkels (Bron: CVO) € 16 € 15

€ 15

€ 14

€ 13

€ 11 € 10

€ 10

€5

COLOFON

€0 2005

2006

2007

2008

2009

2010

BOA BeleidsOnderzoek en Analyse Afdeling Strategie en Onderzoek Gemeente Leiden [email protected] of 071 - 516 5123 Direct zelf informatie opzoeken? Veel cijfers en onderzoeksgegevens over Leiden zijn te vinden via www.leiden.nl/statistiek. Serie statistiek 2011 / 1i

12


Winkels in de Leidse binnenstad 2011

Recommend Documents