WILLEMIJN VAN DONSELAAR S personal architecture. stageverslag

WILLEMIJN VAN DONSELAAR | S050807

personal architecture

stageverslag

APRIL 2010 | JULI 2010

WILLEMIJN VAN DONSELAAR | S050807

personal architecture

stageverslag

APRIL 2010 | JULI 2010

Inhoud 6 8 10 12 14 15 16 18 20 22 25 27 31

35 37 40 42 44 45

5

Voorwoord 1 | Leerdoelen 2 | Personal Architecture BNA 3 | Projecten 000 - Selectieprocedures 000-ag vespa 301 - HA (initiatief & haalbaarheid) 000-[projectnaam] (opdrachtgever) rotterdam 000-woonboot (jans&jeroen) utrecht 000-woningbouw (scanparks) zweden 000-woonhuis (beverstraat) utrecht 079-retraitecenter (opdrachtgever) vierhouten 302 - PD (projectdefinitie) 303 - SO (structuurontwerp) 081-woonhuis (van dam) capelle 304 - VO (voorontwerp) 077- (stayokay) soest 305 - DO (definitief ontwerp) 044-uitbreiding retailpark (opdrachtgever) amsterdam 306 - TO (technisch ontwerp) 056-woonboerderij (harold&caroline) soest 307 - PC (prijs- en contractvorming) 308 - UV1 (uitvoering – gereed ontwerp) 309 - UV2 (uitvoering – directievoering) 066-woonhuis (joyce&jeroen) den haag 310 - EX (gebruik & exploitatie) 035 – stayokay rotterdam 311 - VK (verkoop) 4 | Overige werkzaamheden excursie Eindhoven 5 | Evaluaties eigen evaluatie aanbevelingsbrief 7 | Werkzaamheden (per week)

Voorwoord

Het volgen van een stage is niet meer opgenomen in het huidige curriculum. Ik vind het belangrijk om praktijkervaring op te doen. Een andere reden om stage te lopen is ook om te ervaren hoe ver ik ben met mijn studie en in hoeverre mijn kennis die ik heb opgedaan in de afgelopen jaren voldoende is voor de praktijk. De stage heb ik bewust gepland na het afronden van mijn masterprojecten en voor het afstudeertraject. Opgedane ervaring neem ik mee in mijn afstudeeropdracht. Ruim drie maanden heb ik stage gelopen bij Personal Architecture BNA In Rotterdam; het kleine en jonge architectenbureau van Maarten Polkamp en Sander van Schaik. Dit verslag geeft een zo compleet mogelijk beeld van de ervaringen die ik in mijn stage heb opgedaan en de projecten waar ik aan heb meegewerkt. Benieuwd was ik naar het proces van de projecten. De theorie heb ik de afgelopen jaren geleerd op de universiteit, maar hoe gaat het in de praktijk? Hoe worden opdrachten binnengehaald? Welke afspraken worden gemaakt over de taken en kosten tussen opdrachtgever, architect en adviseurs? Wat impliceren de verantwoordelijkheden van de architect? Wat is de gemiddelde doorlooptijd van projecten? Deze en andere vragen heb ik tijdens de stage kunnen beantwoorden. Ik heb aan veel projecten gewerkt. Deze bevonden zich in verschillende fasen van het bouwproces. De verdeling van hoofdstukken is daarom gebaseerd op de bouwfasen zoals beschreven in de Standaardtaakbeschrijving 2009 (DNR-STB 2009). Bijna iedere fase komt in dit verslag aan bod. In een aantal fasen heb ik niet veel werk gedaan (lichtgrijs in de inhoudsopgave). Deze fasen worden niet in het verslag behandeld. Behandelde projecten in het verslag zijn niet allemaal openbaar. Informatie in dit verslag moet daarom als vertrouwelijk worden behandeld. De afbeeldingen in het verslag zijn afkomstig van Personal Architecture BNA.

>

kantoor P•A

>

kantoor P•A

6

7

Leerdoelen

Bij de aanvang van de stage heb ik mijzelf een aantal leerdoelen gesteld. Ik wil praktische ervaring opdoen met en meer te weten komen over: •

het reilen en zeilen op een architectenbureau

•

het proces van projecten

•

gesprekken die worden gevoerd met opdrachtgevers

•

gesprekken die worden gevoerd met andere betrokken partijen

•

het verkrijgen en de aanname van opdrachten (welke afspraken worden gemaakt

e.d.) •

maken van ontwerpen met name in de conceptfase van een project

•

ontwerpen en berekenen van constructies (eerste berekening)

• samenwerken •

de meest gebruikte bouwkundige softwarepakketten.

Bij het zoeken naar een stageplaats heb ik deze leerdoelen in mijn achterhoofd gehouden. Juist op een kleiner architectenbureau meende ik de doelen beter te kunnen bereiken. Ik verwachtte op een dergelijk bureau het integrale ontwerpproces van dichtbij te kunnen meemaken en aldus een compleet beeld te krijgen van het reilen en zeilen op een architectenbureau.

>

woonboerderij Soest

>

woonhuis Den Haag

8

9

Personal Architecture BNA

Het bureau In 2004 heeft Maarten Polkamp het bureau Personal Architecture (P•A) opgericht. In 2009 is Sander van Schaik partner geworden in het bureau. Zij hebben één werknemer in dienst en meestal één stagiair. Ook in de huidige recessie beschikt het bureau over een volle orderportefeuille. Er wordt zelfs over nagedacht nog iemand fulltime in dienst te nemen. Hoewel het een jong bureau is, heeft P•A al veel projecten uitgevoerd. In het begin waren dit kleinere opdrachten, maar zo langzaamaan is het netwerk zo uitgebreid dat het bureau ook voor grotere projecten wordt gevraagd. Personal Architecture BNA is een dynamisch bureau. Maarten en Sander zijn erg enthousiast in hun werk en brengen dit over aan de opdrachtgevers, adviseurs en andere partijen. P•A heeft een plezierige werkomgeving met open communicatiekanalen. Enthousiasme en passie voor het bouwen blijkt ook uit hun contact met adviseurs en uitvoerende partijen in het bouwproces. Als P•A de kennis niet heeft en de andere partij wel, vragen ze door om zoveel mogelijk op een gelijk “level” te komen. Zij stellen zich geïnteresseerd op. Samen kom je immers tot de beste oplossing. Met name bij de verbouwing van een woonhuis in Den Haag heb ik gemerkt dat P•A wil blijven bijleren. De filosofie van P•A is een intensieve en persoonlijke samenwerking met de opdrachtgever vanaf de initiatieffase tot en met de realisatie van het eindproduct. Het bureau streeft na eigenzinnige, verrassende en vooral op maat gesneden ontwerpen te maken1. Projecten van P•A worden gekenmerkt door een zorgvuldige detaillering en doordachte materialisatie. Dit zorgt voor een helderheid in de projecten. Gevoel voor materialisatie is goed te zien bij projecten waar oud- en nieuwbouw op elkaar aansluiten. Prachtig voorbeeld is de verbouwing van een woonboerderij in Soest. De kolommen in het achterhuis vertonen nog steeds de vlekken van de koeien die voorheen in de stal liepen. P•A meent dat architecten sterker moeten worden in het verkopen van hun product. In de architectenwereld zijn vele bureaus gewoon om mee te doen aan prijsvragen. Grotere bureaus maken dan vaak meer kans om de opdracht uiteindelijk binnen te halen dan jonge en kleine architectenbureaus. Dit komt onder meer door het verschil in het hebben van ervaring. Architecten zouden zich zakelijker moeten opstellen. P•A voelt weinig voor prijsvragen. Zij willen graag meedenken en ideeën spuien aan het begin van een project. Dit is ook nodig voor een goede samenwerking tussen opdrachtgever en architect. Het maken van een eerste ontwerp wordt door P•A wel geoffreerd. Zij ‘geven’ niet zomaar hun ontwerpen weg. Uiteraard wordt dit tevoren helder met de opdrachtgever besproken.

1

Zie ook de website van P•A: www.personal-architecture.nl

10

000 - selectieprocedures Het is voor architecten gebruikelijk om opdrachten te verwerven door mee te doen aan prijsvragen en ontwerpwedstrijden. Hierbij geldt vaak een open inschrijfprocedure: iedereen mag mee doen. Een kostenvergoeding voor het werk dat wordt gedaan is er dan vaak niet. Er zijn ook opdrachten waar een beperkte groep architectenbureaus wordt uitgenodigd mee te doen. P•A is meer geïnteresseerd in de laatste procedure. Eenmaal door na een selectieprocedure op basis van ingezonden portfolio’s wordt vaak een vergoeding betaald.

11

Relevantie

PROJECTFICHE

Zorgvuldige inpassing in de buurt en terughoudendheid met het plegen van grootschalige ingrepen in de bestaande stadsstructuur is, in lijn met de filosofie van AG VESPA, debet aan de geleding Relevantie in het architectonisch ontwerp van dit appartementencomplexje.

………………………………………….. Appartementen Nijmegen ……………………… Dommer van Poldersweg ………………………………………….. ……………………… Adres Nijmegen ………………………………………….. ……………………… met gebouw ………………….. Nieuwbouw van een multifunctioneel ……………………… ……………………… Omschrijving project appartementen. en 10 ………………….. parkeerkelder, gezondheidscentrum ……………………… ……………………… PROJECTNAAM Woningen Nijmegen Oost ……………………… ………………………………………….. ………………….. € 1.930.000 ……………………… ……………………… Bouwkost (excl.erelonen,btw) Adres Acaciastraat 30-32 ………………………………………….. ……………………… Bouwvoorbereiding …………………………………….. Fase waarin het project zich bevindt ……………………… Nijmegen ……………………… ………………………………………….. Omschrijving project Optopping en transformatie ……………………… van een woonhuis ……………………… tot drie ………………….. ………….(datum) ……………………………………………… Start ontwerp / studie hoogwaardige appartementen. ……………………… ………………………………………….. ………….(datum) ……………………… ……………………… Stedenbouwkundige vergunningBouwkost (excl.erelonen,btw) € 285.000 ……………………… ………………………………………….. ………….(datum) juni 2010 ……………………… ……………………… Fase waarin het project Start der werken Opgeleverd zich bevindt …………………………………………………………….. april 2011 …………………………………….(datum) Einde der werken (voorlopige oplevering)………… Start ontwerp / studie 16-03-2006 ……………………… ………………………………….(datum) ………………….. ……………………… ……………………… Stedenbouwkundig E-peil (indien gekend) 08-06-2006 e vergunning ……………………… ………………………………….(datum) ………………….. ……………………… ……………………… Start der werken K-waarde (indien gekend) 02-07-2007 (sloop reeds ……………………… voltooid) ……………………… ………….(datum) Einde der werken (voorlopige oplevering)………… 06-06-2008 …………………………………….(datum)

PROJECTNAAM

PROJECTFICHE

PROJECTFICHE ER E-peil (indien / OPDRACHTGEV gekend) BOUWHEER - Naam PROJECTNAAM

……………………… ………………………………………….. b.v.) ………………….. Tom Kokke (Kokke aannemersbedrijf ……………………… ……………………… K-waarde (indien gekend) ……………………… Stayokay Rotterdam ………………………………………………………………….. ………………………………………….. 0031(0)653358483 ………………………………………….. Telefoonnummer Overblaak 85 ……………………… ………………………………………………………………….. Rotterdam ………………………………………………………………….. BOUWHEER OPDRACHTGEV herbestemming voormalig /schoolgebouw in kubuswoningen ER Omschrijving project ………………………………………………………………….. * Tom bedden. UITGEVOERD Kokke (Kokke - tot Naam aannemersbedrijf van Piet Blom, stayokay WERD hostel met 250 PROJECT HET ……………………… b.v.) WAARIN ……………………… HOEDANIGHEID………………………………………………………………….. ………………….. 0031(0)653358483 Telefoonnummer € 3.120.000 ……………………… Bouwkost (excl.erelonen,btw) ………………………………………………………………….. ………………………………………….. naam eigen in � X Opgeleverd Fase waarin het project zich bevindt …………………………………………………………….. architectenbureau � als projectleider voor een ander ……………………… naam architectenbureau: ……………………………………………… 22-03-2006HOEDANIGHEID Start ontwerp / studie ………………………………………………………….(datum) WAARIN HET PROJECT WERD.. UITGEVOERD* ……………………………………… Haag …………… Woonhuis Den 02-03-2007 …………… Stedenbouwkundige vergunning ………………………………………………………….(datum) � in eigen naam X PROJECTNAAM .. 92 ……………………………………… aat Merlenstr …………… Van 01-09-2008 reeds voltooid) …………… Start der werken ………………………………………………………….(datum) PROJECT* DIT IN projectleider � (sloop als Adres ROL VAN DE INSCHRIJVER voor een ander architectenbureau …………….. Haag ……………………………………… Den 05-07-2009 …………… Einde der werken (voorlopige oplevering)……………………………………………….(datum) tot uitvoering ……………………… ontwerp een naam architectenbureau: g van .. � volledige projectopvolging van verbouwin …………… ……………………… X …………… grootschalige ……………………… en …………… sherstel …………… Fundering …………… ing project projectopvolging: Omschrijv eeuw. …………….. � gedeeltelijke van de 20e …………… het begin …………… …………… woonhuis uit …………… …………. E-peil (indien gekend) ………………………………………………………………….. ……………………………………………… .. ……………………………………………… keuken) ……………………………………… …………… € 225.000 (excl. …………… …………. K-waarde (indien gekend) ………………………………………………………………….. nen,btw) ……………………… (excl.erelo ……………………… ROL Bouwkost VAN ……………………… DE INSCHRIJVER ……….. ……………………… IN DIT …………… PROJECT* Uitvoering………………………… …………… zich bevindt …………………………………. waarin het project ……………………… Fase � volledige……………………… projectopvolging van ……………………… X ontwerp tot uitvoering ving taken) ………….(omschrij ……………………… � gedeeltelijke …….(datum) ……………………………………………… projectopvolging: 01-05-2008 ……………………………………… ….. …………… BOUWHEER OPDRACHTGEVER / studie Start/ontwerp m) ……………… ……………………… …….(datu ………… ……………………… …………… ling) ……………………… …………… (vrijstel 9 t ……………………… …………… 14-07-200 Soes ……………… …………. ….. Stichting …………… Stayokay/ Robert Sänger deri - Naam ………………………………………………………………….. ……j…… boer ……(directeur) Woon Stedenbouwkundige vergunning m) ……………… …… …… ……………………… …….(datu …… ……………………… …………… ……………………… 9 ………………………… ……………………… ………… 61…… AM 02-11-200 …………. 0031(0)651189028 …………… kweg …… Brin - Telefoonnummer ………………………………………………………………….. JECTNA …………….. …… e …… …… Kort Start der werken PRO …… (datum) …… ……………………… …………. ……………………… 0 …………… ……………………… 02-07-201 …………… ……………………… ……………… ing …………. kwon….. …… e oplevering)………… -wer…… woon…… t tot …… ……………… Soes Adres Einde der werken (voorlopig rij …… …………………………… erde …… ……………………… elbo …… ……………………… sgev …… ………….(omschrij lang ving ….. …… taken) g …… …… mmin …… ………… ………………………… Herbeste .. …… …… Inschrijver ……………… ………………………… -project ….. ……………… ving …………… chrij gekend) (indien Oms E-peil .. ……………… datum) en ……………… HOEDANIGHEID WAARIN HET PROJECT WERD UITGEVOERD * …………… (Handtekening ……………… ………………… ………………………… …………… ……….. 000……………… …… € 305. ……………… …… � in eigenK-waarde naam (indien gekend) …… w) X …… n,bt rd ………… past leve…… niet st (excl.erelone Opge…… (*) schrappen wat wko Bou bevindt …… � als projectleider voor een ander architectenbureau het project zich .(datum) Fase waarin ……………… het selectiedossier: naam architectenbureau: ……………………………………………………………………… Inschrijver volgende zaken te worden toegevoegd aan ……………… Bijkomend dienen voor dit referentieproject R .(datum) HTGEVE ……………… AG VESPA / OPDRAC ……07 15-05-20 EERplannen schaal en datum) …… op een aangepaste BOUWH .. ………… (Handtekening 1. leesbare …………… ……………… …………… ie …… Wierda …………… Autonoom gemeentebedrijf stud Joyce / …………… erp …….(datum) ………………ontwerpkeuzes,…)…… 2.- voldoende ……07 17-10-20 Start ontw …………… Naam beeldmateriaal ng …… Generaal Lemanstraat 55 …… .. …… belangrijkste …………… unni (randvoorwaarden, …… kaderen te …………… verg het project s) …… 54701495 ige korte uiteenzetting omouw …………… een rhui 3. 0031(0)6 atum) kund …………… (voo …… 07 grond- en …………… schrappen 2018 Antwerpen het kader van het …… in …… enb vindt wat niet relevant ummer past7-20 het project …… 02-0 Sted …………….(d de inschrijver Telefoonn waarom over (*) …… uis) …… uiteenzetting korte een 4. terh …… ROL VAN DE INSCHRIJVER IN DIT PROJECT* (ach 08………… tel: 03 259 28 10 8-20 …… 01-0 …… AGt VESPA. der werken pandenbeleid van Star fax: 03 259 28 11 ige oplevering)… � volledige projectopvolging van ontwerp tot uitvoering (voorlop X Bijkomend en dienen ….. AG VESPA voor dit referentieproject volgende zaken te worden toegevoegd aan …… werk …… e der1. het selectiedossier: …… Eind ………… leesbare plannen op een aangepaste schaal Autonoom gemeentebedrijf www.agvespa.be � gedeeltelijke projectopvolging: …… * ………… ERD ……….. UITGEVO ………… 2. HET voldoende T WERD Generaal Lemanstraat 55 beeldmateriaal …… PROJEC ……………… …… [email protected] IGHEID WAARIN HOEDAN …………………………………………………………………………………………………………. ……………… nd) 3. ieneen 2018 Antwerpen korte uiteenzetting om het project geke ………… te kaderen (randvoorwaarden, belangrijkste ontwerpkeuzes,…) ………… E-peil (ind …… 4. een korte uiteenzetting tel: 03 259naam 28 10 over waarom 076 nd) de inschrijver BE 0267 402…………………………………………………………………………………………………………. eigen het in project geke relevant � vindt in het kader ien X van het grond- en fax: 03 259 28 11 pandenbeleid vannbureau AG VESPA. K-waarde (ind IBAN BE37 0910 1270 6928 architecte …………………………………………………………………………………………………………. � als projectleider voor een ander …… ……………………………………… www.agvespa.be architectenbureau: ………………………… ………………………………………………………………………………….(omschrijving taken) naam [email protected] …………….. EVER ……………… / OPDRACHTGHarold van Veen ….. ……………… …… EER …… WH …… …… …… BOU BE 0267 402 076 ………… ……………… IBAN BE37 0910 1270 6928 ……………… Naam DIT PROJECT*…… ……9228 0031(0)6 ……1647 IN nummer ROL VAN DE INSCHRIJVER - Telefoon uitvoering tot ontwerp van olging � volledige projectopv X D* Inschrijver � gedeeltelijke projectopvolging: UITGEVOER . T WERD …………… …………… …………… PROJEC…………… (Handtekening en datum)……………………………………… HET …………… EID WAARIN …………………………. HOEDANIGH ……………………………………… . ……………………………………… naam …………… ureau …………… …………… (*) schrappen wat niet past …………… in eigen………………………… itectenb �…………… ……………… een ander arch …………………………X taken) ………… ….(omsch ider voor …………rijving ………………………… als projectle …………… �…………… ……………… …………… ureau: …… Bijkomend dienen…………… voor dit referentieproject volgende zaken te worden toegevoegd aan het selectiedossier: AG VESPA architectenb 1. leesbare plannen op een aangepaste schaal naam Autonoom gemeentebedrijf

-

Adres

PROJECTFICHE

HE PROJECTFIC

2. 3. 4.

Generaal Lemanstraat 55 2018 Antwerpen tel: 03 259 28 10 fax: 03 259 28 11

voldoende beeldmateriaal een korte uiteenzetting om het project te kaderen (randvoorwaarden, belangrijkste ontwerpkeuzes,…) JECT* een korte uiteenzetting over waarom de inschrijver het project relevant vindt in het vanPRO het grond- en IN DIT IJVER kader pandenbeleid van AG VESPA. VAN DE INSCHR tot uitvoering

www.agvespa.be [email protected] BE 0267 402 076 IBAN BE37 0910 1270 6928

AG VESPA Autonoom gemeentebedrijf Generaal Lemanstraat 55 2018 Antwerpen tel: 03 259 28 10 fax: 03 259 28 11

ROL van ontwerp projectopvolging …………. � volledige X : ……………… Inschrijver ……………… projectopvolging ……. ……………… ……………… � gedeeltelijke (Handtekening en datum) ……………… ……………… …… …… …… …………. ……………… ……………… ……………… ……………… …… …… …… …… …… ………… (*) schrappen wat niet past hrijving taken) ……………… msc …… ……………… ….(o …… …… ………… ier: ……………… het selectiedoss aan…… ……………… te worden toegevoegd …… ………… ject volgende zaken ……………… Bijkomend dienen voor dit referentiepro …… ……………… …… schaal aangepaste 1. leesbare plannen op een…… 2. 3. 4.

ontwerpkeuzes,…) voldoende beeldmateriaal te kaderen (randvoorwaarden, belangrijkste kader van het grond- en een korte uiteenzetting om het project vindt in het de inschrijver het project relevant een korte uiteenzetting over waarom pandenbeleid van AG VESPA.

www.agvespa.be [email protected]

Inschrijver g en datum) (Handtekenin

BE 0267 402 076 IBAN BE37 0910 1270 6928

: wat niet past selectiedossier voegd aan het worden toege nde zaken te ntieproject volge n voor dit refere epaste schaal ,…) aang Bijkomend diene ontwerpkeuzes - en belangrijkste plannen op een grond n, are het aarde leesb van r voorw 1. kade beeldmateriaal te kaderen (rand ant vindt in het 2. voldoende om het project inschrijver het project relev uiteenzetting de 3. een korte over waarom uiteenzetting A. 4. een korte van AG VESP leid enbe pand

(*) schrappen

projectfiches inzending AG VESPA AG VESPA ntebedrijf Autonoom gemee straat 55 Generaal Leman 2018 Antwerpen 10 tel: 03 259 28 11 fax: 03 259 28

          

       

De herbestemming van deze vervallen Het complexje is gelegen op de hoek woning tot en appartementen zou in tussen twee straten die qua typologie drie meerdere opzichten binnen het oeuvre van schaal sterk van elkaar verschillen; terwijl AG VESPA (te) vallen. In dit project de ene straat wordt gekenmerkt doorkunnen gaan architectuur, bouwkundige kwaliteit, grootschalige nieuwbouwprojecten, is de financiële haalbaarheid en maatschappelijke straat die hier haaks op staat, kleinschalig verbetering hand in hand. tegenwicht zijde ene en lieflijk. Om aan de te bieden aan de grote gebaren en aan economische haalbaarheid de andere zijde het fijnmazige weefsel te Door de bestaande woning met een bouwlaag honoreren, is in het complex een geleding op te toppen Relevantie aangebracht; twee bakstenen kokers open op deze manier drie in plaats van ‘hunappartementen te realiseren, de verdieping openen zich beide naartwee werd het mogelijk eigen straat’, terwijl op maaiveldniveau een het bestaande gebouw hoogwaardig te renoveren in plaats van te Overeenkomstig de projecten van AG VESPA fungeert aangaat met de dialoog plint transparante volstaan met een oppervlakkige opknapbeurt. de herbestemming van de omgeving. de ‘Superkubussen’ tot haar Stayokay hostel, als katalysator voor de directe diversiteit omgeving. Ondanks het feit dat het kubussencomplex van Door ie de architectonische kwaliteit Relevant Het project draagt bij aan de diversiteit en van architect Piet Blom het hostel van waarop wijze intieme en dedeel complex hetwaar in de buurt; in de straat die uitmaakt wereldberoemd is, kon niet voorkomen t zich, verhoogde een kenmerk vanuitslevendigheid de appartementen ing van dit woonhui De verbouw wordtdoor gedomineerd worden dat het gebiedbinnenstraat langzaam verloederde. De hetproject door eengezinswoningen, is het worden ontsloten, VESPA, net als de projecten van AG vormen dede drie appartementen voor starters komst van het hostel beloond met 250 met bedden verdeeld over onische 50 van Welstandsprijs architect de zowel in hoge ambitieniveau en jonge gezinnen, een aangename en kamers, heeft dit proces op slag een halt toegeroepen. Nijmegen. Gemeente dige zin. als in bouwkun gezonde afwisseling. Relevantie complexiteit & flexibiliteit e kwaliteit constructieve en energietechnisch inpassing Op tal van vlakken komt de zeer hoge complexiteit e in dermate VESPA, Het woonhuis uit 1910, verkeerd De kwaliteit jectlen van vanAG dit plan schuilt in de van dit project tot uitdrukking: dedat specifieke pro gsherste als bij de ing van deplorabele staat Net funderin ouwen weloverwogen ingetogen inpassing in het bouwstructuur, de uitwaaierende plattegronden, itieuze verb beide amb l aandacht is in de de noodzakelijk was. Terwijl , vee straatbeeld oerderijen de subtiele de benodigde installaties en de beperkte velb bleven, sge bewoond n en aansluiting op de lang e woninge zende dez aangren ttoetreding Wanneer de verdiepingshoogte, zijn slechts voorbeelden aan argeloze naangrenzende e, daglich panden. nkehiervan. ingekast een cho ond. zijn 22 heipalen enges tegr platde echter zijn blik naar boven Als architect en bouwheer heeft Personal Architecture in deOok id acht. khevoorbijganger er aangebr telij ruim gewapende betonvlo wendt, staat hij oog in met succes een tiental adviseurs van en een vijftal bouwers oog nd met de krachtige verregaa de woning is energieprestatie ie zinken erg syn uitstraling van en het vanaf de allereerste ontwerpfase tot en met de felsdak de met zijn dak en heteid vloeren, nzinnigh verbeterd; naast deeige itectonisch grote, het arch oplevering aangestuurd. Tot verzelfs in dede ruwbouwfase ete openen dakkapellen. van cheidend ntievier wonings De esse ergie tussen voorgevel, zijn van het dynamische en turbulentenageïsol bouwproces staken complexe syn t is de eerd. concep wanden volledig de deel en de nieuwe uitdagingen de kop op. Dit vereiste een ge, bestaan egde, evo de grootschali toeg w van het nieu flexibele en creatieve houding, waarbij tijdens de bouw t dat zich fijnmazigheid architectuur interieurelemen tructie tal van keren aanpassingen op de werftekeningen zijn islegekozen ensiona e bewust driedim Terwijl aan de straatzijd draagcons taande e bes gemaakt. bestaand r dede naavan rij. voegt tie voor zorgvuldige restaura van de boerde gen enin het van we ritmiek gevelop gevel om de fragieleen geheel nieu l is een samenwerking eve breekt laten, tergte taande in tact de ach In fiel door de bes kleinschalige straatpro aak Het achterliggende maatschappelijk de en woning architectonisch det sitie gem met radicaal elcompo grote, koud de achterzijde van gev met iden bre vraagstuk van hoe omgegaan moet worden met pui met en uit te m aluminiu hoge ning ope traditie: een elf meter . een monument van wereldformaat, zonder het vlakken hoogte de gehele de overlaas daarachter een vide beg nieuwe gebruik van het gebouw tekort te doen, spectaculaire van de woning, zorgt voor een ruik gebin de bleek een enerverend vraagstuk. Inlucht een zeer nauwe kheid aliteit en ruimtelij en tion func uitzondering hoeveelheid licht, dat, met akt feit samenwerking met de Gemeente Rotterdam, de veroorza het kte s oppervla gens Ondank woning. Het verlies aan kamer’, ner Monumentencommissie, de Welstandscommissie zijbeuk, debad inilie dt in de de ‘fam vannseerd door de vide is gecompe gemaakt, wor zijn tes en de bewoners van de omliggende woningen, in plaats en ruim afgeslotvier cessie gedaan waar over de gehele hoogte n enkele con werden oplossingen gevonden die kelijk voor alle partijen de loeren’ tuur gee ‘insteekv drieitec arch gebruik van van de oorspron het en id bevredigend waren. is baarhe insteekv de leefloeren aan van de deel zijn teruggeplaatst. De jdig gebruik n een tes. Gelijkti en generere gezin blijft werken als split levelsruim acy van het de privDe duurzaamheid en woning. de in elijk rking mog wisselwe ke ruimtelij In de bouw is creatief ingezet op het hergebruik vand.bij zon in org zorgt l aarb zuidgeve e gew volledig beglaasd materialen; zo is het schrijnwerk een van snelle de hoogslapers opwarming, terwijl de winter voor en de badkamerwanden uitgevoerdlucht met hergebruikt in de zomer middels de opgewarmde balkhout en zijn grote stalen liggers elders in het door het de vide en dakramen in de nok, gebouw opnieuw gebruikt. Naast het milieutechnische erd wordt. schoorsteeneffect weg geventile aspect had dit hergebruik gezien de complexiteit van de logistieke aan- en afvoer, ook een aanzienlijk economische bouwwijze economisch voordeel. zijn door iveau ambitien hoge het Ondanks isering een slimme detaillering en material . Door de bouwkosten relatief laag gebleven het zicht te in bijvoorbeeld de staalconstructie van plafonds laten en de insteekvloeren niet , is aanzienlijk en vloerafwerking te voorzien wordt bovendien bespaard in de bouwkosten en g verkregen. een krachtige, industriële uitstralin

appa rtem ente n nijm egen

won inge n nijm egen oost

stayokay rotterdam

wo on hu is de n ha ag e woonboerd

r ij s o e s t

www.agvespa.be rpen.be [email protected] 076 BE 0267 402 1270 6928 IBAN BE37 0910

000 - selectieprocedures 000-ag vespa begin mei 2010

leerpunten De gebruikelijke inschrijfprocedure voor een opdracht als uitgeschreven door AG VESPA. • Opstellen van een bureaupresentatie. •

12

AG VESPA is een autonoom gemeentebedrijf voor vastgoed en stadsprojecten voor de stad Antwerpen. Het bedrijf heeft tot taak de voorbereiding, begeleiding en uitvoering van ingrijpende stadsprojecten. Door omgevingsstorende panden op te kopen en te renoveren wil AG VESPA de kwaliteit van het woningaanbod verhogen. Voor deze projecten schakelt AG VESPA jonge en kleinschalige architectenbureaus in. De opdracht die zij geven zou als opstap kunnen dienen naar grotere overheidsopdrachten. P•A is gevraagd een selectiedossier in te leveren. Ik heb dit selectiedossier samengesteld en de benodigde formulieren e.d. opgezocht en ingevuld. P•A heeft de meeste projecten opgenomen in hun portfolio. Omdat AG VESPA een bepaald doel en werkwijze heeft (herbestemming en renovatie), heb ik de tekst en afbeeldingen van een aantal projecten aangepast. In juli kreeg P•A bericht dat ze niet zijn uitverkoren voor de pool van tien architecten(bureaus) van de 150 inschrijvingen.

301 - HA (initiatief & haalbaarheid) In deze fase was ik erg geïnteresseerd. Hoe komen architectenbureaus aan hun opdrachten? Gaat dat vaak via via? In de huidige conjunctuur is het niet eenvoudig voor zowel kleine als grote architectenbureaus om aan opdrachten te komen. Bovendien staan de prijzen onder druk. Acquisitie is daarom belangrijk.

13

IJK EL UW

>

>

analyse schets

>

> visie Noordereiland

RO

> > >

foto’s Noordereiland

RT

301 - HA (initiatief & haalbaarheid) 000- [projectnaam] (opdrachtgever) Rotterdam mei 2010

VE

leerpunten Netwerken is belangrijk om aan opdrachten te komen; juist in tijden van economische crisis. • Als architect bij een jong en klein architectenbureau moet je niet bang zijn om af en toe te moeten investeren. Actief op zoek gaan naar projecten en ideeën voorleggen aan eventuele opdrachtgevers kunnen resulteren in nieuwe opdrachten. •

Al op de eerste stagedag merkte ik dat P•A ondanks de recessie geen last heeft van een tekort aan opdrachten. Op die dag was een afspraak gepland met o.a. , business unit manager van . is een groot aannemersbedrijf in Rotterdam. P•A heeft eerder met hen samengewerkt. Naar aanleiding van een toespraak van heeft P•A het plan opgevat een visie te ontwikkelen op het in Rotterdam. De burgemeester heeft de intentie om het aantrekkelijk te maken voor de jonge en creatieve sector. Het is op dit moment een wat ondergewaardeerde buurt in Rotterdam. Dit is jammer, want de plek heeft veel in zich: de locatie is ideaal, het is een rustige woonbuurt midden in Rotterdam en er Samen met de mannen van zijn we over het eiland gelopen en hebben we geïnventariseerd wat de problemen op dit moment zijn en wat er gedaan kan worden om het eiland aantrekkelijker te maken. P•A heeft vervolgens een eerste opzet gemaakt voor de plannen tot herontwikkeling van . Deze is met besproken. Zij waren enthousiast en vervolgstappen zijn besproken. P•A vindt het interessant en goed om als Rotterdams bureau zich bezig te Al op de eerste stagedag merkte ik dat P•A ondanks de recessie geen last heeft houden met de stad, de ontwikkelingen en de problemen als de huisvestingsproblematiek. van een daarom tekort de aannodige opdrachten. Opindie wasvoor eenhet afspraak gepland Zij willen tijd stoppen de dag plannen . Prioriteit met heefteen het groot aannemersbedrijf. Zij hebben het idee opgevat een visie te ontwikkelen op echter nog niet. P•A heeft op dit moment voldoende werk. De komende maanden worden een in Rotterdam. Hetdie is mogelijk op dit moment een inwat ondergewaardeerde eerstwijk andere partijen gezocht ook heil zien de plannen van P•A en buurt. P•A heeft een eerste opzet gemaakt voor de plannen tot herontwikkeling van de

wijk. Ik heb meegeholpen aan de presentatie hiervan. 14

huidige woonboot Jans en Jeroen

301 - HA (initiatief & haalbaarheid) 000-woonboot (jans&jeroen) utrecht mei 2010

De tv-uitzending van de woonboerderij in Soest was de aanleiding van Jans en Jeroen om P•A in te schakelen bij de bouw van een nieuwe woonboot. Jans en Jeroen hebben op dit moment een woonboot liggen in de Vecht, tegenover het Muntmuseum in Utrecht. Deze woonboot voldoet niet meer aan hun eisen. Zij zijn zich aan het oriënteren op een nieuwe boot. P•A zag de vraag van Jans en Jeroen als een uitgelezen kans om zich te verdiepen in waterwonen. Na de eerste afspraak op kantoor werd er afgesproken langs te gaan bij Jans en Jeroen in Utrecht om de huidige boot te bekijken. Alle afspraken met Jans en Jeroen heb ik bijgewoond. Tot op zekere hoogte wil P•A, zonder kosten in rekening te brengen, oriënterende gesprekken houden. Het werk dat ze dan doen, zien ze als investering in een mogelijke opdracht die volgt. P•A heeft bij Jans en Jeroen bewust moeten aansturen op een go of een no-go. Zij hebben een offerte opgesteld voor het maken van een voorontwerp. Hierdoor wordt voorkomen dat eerst een ‘gratis ontwerp’ wordt gemaakt maar vervolgens geen opdracht wordt gegeven voor een definitief ontwerp. Jans en Jeroen hebben uiteindelijk aangegeven niet in zee te willen gaan met P•A. Zij zagen er te veel risico in en vonden het te duur. De investering heeft dit keer niet geresulteerd in een nieuwe opdracht, maar wel in meer kennis en kunde op het gebied van waterwonen. Voor het gesprek met Jans en Jeroen in Utrecht heb ik me verdiept in het woonbotenbeleid van de gemeente Utrecht. Wat zijn de maximale afmetingen van een woonboot? Mag er op de kade worden gebouwd? In welke opzichten verschilt de regelgeving voor woonboten van die voor “gewone” huizen? Verder heb ik referentiebeelden gezocht van woonboten en waterwoningen.

15

leerpunten Al bij het begin van een project is het belangrijk dat partijen weten wat ze van elkaar kunnen verwachten. P•A heeft aan de opdrachtgevers van dit project goed moeten uitleggen hoe het traject eruit ziet en wat ze kunnen verwachten van P•A wanneer ze opdracht geven tot het maken van een schetsontwerp. Veel opdrachtgevers hebben niet eerder een architect ingeschakeld en weten niet hoe een ontwerpproces verloopt. • Belangrijk is dat architect en opdrachtgever allebei enthousiast en geïnteresseerd zijn, met elkaar in discussie gaan en open staan voor elkaars opvattingen. Dit biedt de meeste kans om tot een geslaagd ontwerp te komen. • Voor het binnenhalen van een project is het belangrijk dat je als architect je werk goed kunt presenteren, zowel mondeling als met beelden. •

The Plot

140 m2 dwelling 2 storeys (70 m2 each) 12 plots 410 m2 each

garage 40 m2

2 plots 400 m2 each

10 plots 370 m2 each

140 m2 dwelling 2 storeys (70 m2 each)

carport 30 m2 115 m2 dwelling 2 storeys (57,5 m2 each)

plangebied

LOW TECH (less installations)

kavelverdeling

living

PRE-FABRICATE (less transport)

service zone roof terrace sleeping

PASSIVE HOUSE (amongst others: good insulation, pre-heated ventilation)

FUTURE PROOF (easy to expand) sleeping

ECO = SMART BUILDING

dining

eating DURABLE + LOCAL MATERIALS (such as platowood)

COMPACT INSTALLATIONS (less heat loss) sleeping

ADAPT LIVING TO SEASON

301 - HA (initiatief & haalbaarheid) 000-woningbouw (scanparks) zweden mei 2010

leerpunten • In korte tijd informatie bij elkaar zoeken om een eerste analyse en visie te kunnen maken van een project. • De opzet van een visiepresentatie. 16

Scanparks is een projectontwikkelaar werkend in Zweden. Het bureau, opgezet door Nederlanders, ontwikkelt op verschillende plekken in Zweden wijken zowel voor vakantiewoningen als voor gewone woningen. Voor een van de projecten in de plaats Kalmar hebben ze verschillende architecten gevraagd hun portfolio op te sturen. Na verschillende selectierondes zijn er nog drie architecten(bureaus) over, waaronder P•A. Aan hen is gevraagd een visie te vormen over het project en mogelijk al een aanzet te doen voor een ontwerp. Scanparks heeft in overleg met de gemeente een programma van eisen opgesteld. Op het plangebied moeten ongeveer 24 vrijstaande woningen komen. Nadruk wordt gelegd op innovatieve en ecologische woningen; woningen met een ‘passive-house’ classificering.

collage visiepresentatie

Ik ben begonnen met het maken van verschillende analyses. Hieronder valt o.a. het bestuderen van het bestemmingsplan. Ik heb vervolgens een kavelverdeling gemaakt. Verder heb ik me verdiept in de regio Kalmar en hun plannen m.b.t. het bouwen van ecologische woningen, de Zweedse regelingen op het gebied van duurzaam bouwen, de ‘passive-house’ classificering en andere methodes om duurzaam te bouwen. Met de gevonden informatie is een visie ontwikkeld op het plangebied en dan met name op het gebied van duurzaam bouwen. P•A had niet het plan om een echt ontwerp te presenteren. Met de presentatie willen ze hun visie kenbaar maken op duurzaam bouwen en hoe toe te passen in de ecowijk in Kalmar. Deze wijk kan als spin-off dienen voor het thema duurzaamheid in de gemeente Kalmar.

17

ECO = SMART BUILDING

LESS ENERGY CONSUMPTION

LIFE CYCLE PROOF

LESS TRANSPORT

DURABLE MATERIALS

beverstraat 31

>

luchtfoto Beverstraat

> variantenstudie

301 - HA (initiatief & haalbaarheid) 000-woonhuis (beverstraat) utrecht eind juli 2010

leerpunten Aanpak van een haalbaarheidsstudie van een kleinschalige inbreidingsopgave. • Bestemmingsplan analyseren. • Analyseren van het te bebouwen oppervlak maken van volumestudies. •

18

Maarten en Sander hebben al langer de wens een eigen pand te kopen en dat zelf te ontwikkelen tot appartementen. In juli hadden ze een pand op het oog in Utrecht waar dit mogelijk gerealiseerd kan worden. De kavel waarop het pand staat heeft een ongewone vorm. Oorzaak is de situering in een oksel van de Beverstraat in Utrecht. Na bestudering van het bestemmingsplan heb ik een eerste aanzet gegeven voor mogelijke oplossingen om appartementen in het pand te realiseren. Om het plan rendabel te laten zijn moeten er minimaal vier appartementen in kunnen. Het gaat om appartementen voor starters met een BVO van minimaal 65m2. Het huidige volume van het pand voldoet niet. Om een zo optimaal mogelijke indeling van de appartementen te krijgen wordt bij de eerste ontwerpen slechts de gevel gehandhaafd. Op alle verdiepingen wordt in eerste instantie van de maximum bouwgrens uitgegaan. De vorm van het kavel, de achtergelegen bebouwing en de wens van minimaal vier appartementen vragen om een goed doordacht plan wat daglichttoetreding betreft. Bovendien is het gewenst om bij ieder appartement een buitenruimte te ontwerpen. Ik heb verschillende volumestudies gedaan (SketchUp) en plattegronden uitgewerkt.

19

IJK EL UW RO

maquette landgoed Vierhouten

301 - HA (initiatief & haalbaarheid) eind mei 2010

RT

079-retraitecenter (opdrachtgever) vierhouten

VE

leerpunten • Opzet en doel van een bussiness case. • Enthousiasme en presentatie van de architect kan de opdrachtgever ook enthousiasmeren tot het uitbreiden van de opdracht. Als architect moet je niet bang zijn je ideeën te uiten. • Opzet om de financiële haalbaarheid te toetsen van een project; het maken van een kosten-baten analyse. • Opzet van een SWOT-analyse waarin de sterktes en zwaktes en de kansen en bedreigingen worden geanalyseerd.

20

Landgoed Vierhouten is als erfstuk terecht gekomen bij . De erflater Landgoed heeft als voorwaarde Vierhoutengesteld is als erfstuk dat dit landgoed terecht gekomen wordt ingericht bij eenalshumanitaire toevluchtsoord organisatie. voor artsen. De erflater heeft nog heeft nietals eerder voorwaarde een dergelijk gesteldproject dat ditgedaan. landgoedZijwordt wisten ingericht niet goed als wat toevluchtsoord ze hiermee voor aan artsen. moestenDeenopdrachtgever hebben P•A ingeschakeld. heeft nog niet Na eerder enkele eengesprekken dergelijk project en hetgedaan. presenteren Zij wisten van niet een goed eerstewat ontwerp ze hiermee is P•A aan gevraagd moesteneen en hebben businessP•A case ingeschakeld. te schrijven.NaHierin enkele is gesprekken de (financiële) en het haalbaarheid presenteren beschreven van een eerste van de ontwerp omvorming is P•Avan gevraagd het landgoed een business tot toevluchtsoord case te schrijven. voor Hierin artsen is ende conferentie(financiële)enhaalbaarheid vergaderoordbeschreven voor eigen medewerkers. van de omvorming van het landgoed tot toevluchtsoord Ik heb een laatste voor controle artsenvan en conferentiehet boekwerk enverzorgd. vergaderoord De business voor eigen casemedewerkers. was opgesteld door Ik Maarten heb een enlaatste Sander. controle van het boekwerk verzorgd. De business case was opgesteld door Maarten Op 25 meienhad Sander. P•A een afspraak met (coördinator facilities) en (director Op of resources) 25 mei had om P•A de een business afspraak casemet te bespreken de opdrachtgever en toe te om lichten. de business Ik ben case mee geweest te bespreken naar en deze toeafspraak. te lichten.Na Ik de benpresentatie mee geweest vannaar de business deze afspraak. case isNa P•A degevraagd presentatie eenvan schetsontwerp de business case te maken is P•A voor gevraagd het retraitecenter. een schetsontwerp Het ontwerp te maken hiervanvoor was het nogretraitecenter. niet klaar toenHet ik wegging. ontwerp hiervan P•A wil was dit ontwerp nog nieto.a. klaar presenteren toen ik wegging. met twee P•A maquettes: wil dit ontwerp eeno.a. maquette presenteren van demet huidige twee maquettes: situatie en een een maquette maquette van van de nieuwe huidige situatie. situatie en Deeen eerste maquette maquette vanheb de nieuwe ik in desituatie. laatste De weken eerste vanmaquette mijn stage hebgemaakt. ik in de laatste Maquettes wekenmaken van mijn is stage mij vanuit gemaakt. de studie Maquettes natuurlijk maken niet is mij onbekend. vanuit deNieuw studiewas natuurlijk dat ikniet hebonbekend. gewerkt met Nieuw materialen was dat ikals hebpolystyreen, gewerkt metbalsa materialen hout, als polystyreen, balsa hout, aluminium en hout.

303 - SO (structuurontwerp Conceptueel denken is een competentie die in sollicitatieoproepen

nogal

eens

voorkomt.

Een

competentie die bij mij nog verdere ontwikkeling behoeft. De eerste stappen van een project vind ik vaak de moeilijkste. Deze stappen worden genomen in de HA-fase en de SO-fase. Hoe worden de eerste ideeën omgezet tot een structuurontwerp? Wordt er één ontwerp gemaakt of worden aan de opdrachtgever verschillende ontwerpen gepresenteerd? Wanneer wordt de opdrachtgever betrokken in het ontwerpproces; pas als een te presenteren ontwerp klaar is?

21

> >

> >

>

081-woonhuis (van dam) capelle

>

304 - SO (structuurontwerp)

begane grond variant I - conservatief begane grond variant II - met uitbreiding impressie variant II doorsnede variant II

april2010

leerpunten • Het maken van een presentatieboek van een schetsontwerp. • Het presenteren van verschillende varianten kan een goede aanpak zijn in bepaalde gevallen. In dit geval bracht het de opdrachtgevers op andere ideeën. P•A heeft oplossingen aangedragen waar de opdrachtgevers niet aan hadden gedacht. 22

Het eerste project waar ik aan heb gewerkt is de verbouwing van een woonhuis voor de familie Van Dam. Zij hadden de wens de indeling van de begane grond te veranderen, de woonkamer uit te breiden en meer kastruimte te creëren. De familie was nogal conservatief in hun plannen. P•A heeft daarom een aantal varianten bedacht. Bij de varianten is de uitbouw verschillend van grootte en wordt de keuken minimaal of juist grondig veranderd. Behalve meedenken over de indeling van de plattegronden en het ontwerp van de meubelwand ben ik verantwoordelijk geweest voor de tekeningen (plattegronden, doorsnedes en gevels) en andere afbeeldingen van bijv. het meubel dat op de begane grond is ontworpen.

23

304 - VO (voorontwerp) In de Standaardtaakbeschrijving 2009 staat dat na de fase van het definitief ontwerp nog een VO-fase vooraf gaat. Tussen SO, VO en DO is niet altijd een duidelijk omschakelmoment. Wordt door de verschillende partijen onderling afgesproken wanneer een nieuwe fase wordt ingegaan?

24

304 - VO (definitief ontwerp) P•A heeft een aantal keren een ontwerp gemaakt voor een Stayokay hostel in verschillende plaatsen. Op dit moment zijn ze bezig voor een herstructurering en uitbreiding van de vestiging in Soest. Het project is in de VO-fase. Ik heb het telefoongesprek bijgewoond van Maarten en Sander met directeur bedrijfsvoering van Stayokay over de plattegronden en indeling van verschillende varianten. De discussie betrof vooral bij de plaats en indeling van de keuken en de grootte van de eetzaal. Voor dit project zijn verschillende varianten gemaakt. Om een goede vergelijking (ook kostentechnisch) heb ik van de varianten o.m. het BVO, het geveloppervlak, het aantal bedden en de oppervlakten van functies als keuken, routing, eetzaal en slaapkamers in een overzicht naast elkaar gezet.

25

077- (stayokay) Soest juni 2010

leerpunten Overleg tussen opdrachtgever met architect over de invulling van de plattegrond. • Het presenteren van varianten zodanig dat de opdrachtgever zo goed mogelijk inzicht heeft en op basis hiervan een keuze kan maken. •

305 - DO (definitief ontwerp) Wanneer wordt het ontwerp definitief? Is aan het eind van deze fase het ontwerp in principe ‘klaar’ en rest nog de uitwerking? Wanneer worden adviseurs ingeschakeld?

26

IJK EL UW VE

RT

RO

overzichtsmaquette winkelcentrum

Gedurende mijn stageperiode heb ik veel gewerkt aan dit project. Dit is het grootste project dat op dit moment loopt bij P•A. Dit project zorgt voor een stabiele financiële basis omdat PA dit project in regie uitvoert. Het winkelcentrum heeft nu een gevarieerd winkelbestand. De uitbreiding heeft een BVO van meer dan 30.000m2 en wordt ingevuld als winkeloppervlak en parkeeroppervlak. Ik heb gewerkt aan het middengebied van het winkelcentrum. Het winkelcentrum bestaat uit verschillende gebouwen met verschillende verdiepinghoogtes. Door middel van loopbruggen, hellingbanen en (rol)trappen in het middengebied worden de winkels met elkaar verbonden. Belangrijk is dat de winkels op een eenvoudige en overzichtelijke manier met elkaar worden verbonden zonder dat het middengebied wordt volgebouwd. Om dit

27

305 - DO (definitief ontwerp) 044-uitbreiding retailpark (opdrachtgever) amsterdam mei-juli 2010

leerpunten Het maken van een maquette kan in veel opzichten erg nuttig zijn en voegt absoluut iets toe aan het maken van renderings. • De complexheid van een groot project; afspraken die moeten worden gemaakt met veel verschillende partijen. • Ontwerpbeslissingen worden snel genomen. De tijd die wordt besteed aan het ontwerpen is beperkt in verhouding tot het tijdsbeslag van het vergaderien, uitwerken en andere niet creatieve taken. •

IJK EL UW VE

RT

RO

middengebied goed inzichtelijk te maken heb ik daarvan een maquette gemaakt op schaal 1:50. Voordat ik begon was het ontwerp van het middengebied nog niet klaar. Tijdens het maken van de maquette zijn nog veel aanpassingen gedaan. Op papier goede ideeën bleken in de maquette uiteindelijk niet optimaal. De maquette was verder ook belangrijk om de verschillende partijen (constructeur, aandeelhouders en kostendeskundige) een goed beeld te geven van het gebied. Tweedimensionale tekeningen zijn bij dit project niet voldoende; driedimensionaal wordt het snel inzichtelijk. Ik heb een aantal gesprekken bijgewoond over het retailpark. Half juli heb ik de stukken afgegeven van de bouwaanvraag van het eerste deel van het retailpark bij stadsdeelkantoor Osdorp in Amsterdam. Voor die tijd ben ik bij vergaderingen geweest met o.a. de opdrachtgever, constructeur en kostenadviseur. Besproken werden de kostenraming van een gedeelte van de verbouwing, de keuze van het gevelmateriaal (Polyned), de constructie van het middengebied, de routing van het middengebied, het plaatsen van de koffiecorner, constructie van de optopping op de bestaande constructie en de (hoeveelheid) parkeerplaatsen. De gesprekken waren niet altijd efficiënt en puur inhoudelijk, maar wel noodzakelijk. Het is goed om fysiek (face-to-face) bij elkaar te komen met alle partijen, de stand van zaken door te spreken en afspraken te maken voor het vervolgtraject. Opmerkelijk vond ik de typische rolverdeling. Ik heb afgelopen jaren geleerd wanneer welke partijen worden betrokken bij het proces en wat hun taken zouden zijn. Bij de gesprekken zaten de verschillende partijen er echt als constructeur, kostendeskundige of opdrachtgever. Er werd door deze partijen weinig over de eigen schutting gekeken. Behalve de maquette van het middengebied heb ik een maquette gemaakt van het plangebied (1:500) en een detailmaquette van de gevel (1:20). De maquettes (en foto’s ervan) worden gebruikt als presentatiemateriaal voor bijvoorbeeld de opdrachtgever en de aandeelhouders van het winkelcentrum.

> detailmaquette gevel retailpark >> maquette middengebied retailpark

28

29

306 - TO (technisch ontwerp) Het maken van tekeningen neemt bij projecten op de universiteit bij mij meestal meer tijd in beslag dan gepland. Die tekeningen zijn niet zo gedetaillerd dat ze voldoende informatie geven voor uitvoerende partijen. Hoeveel tijd wordt er besteed aan UV-tekeningen? Wordt er ook in eerdere fasen al aan gewerkt? Moet in de TO-fase meer werk worden gedaan door de architect dan door de andere partijen? Hoe worden afspraken gemaakt tussen architect en adviseurs? Is de architect verantwoordelijk voor de uitvoeringstekeningen of zijn adviseurs ook verantwoordelijk?

30

impressies bedmeubel

306 - TO (technisch ontwerp) 056-woonboerderij (harold&caroline) soest juni 2010

leerpunten Compleetheid van bouwtekeningen: de tekeningen (geplaatst op één A0-vel) moeten voor alle uitvoerende partijen de benodigde gegevens staan. Ik heb bedacht waar stopcontacten, lichtpunten, schakelaars en verwarming komen. • Detaillering van typische aansluitingen en doorsnedes van dit project. • Consequent werken. Opmerkingen van Maarten en Sander verwerken in de tekeningen. •

In augustus 2008 is het achterhuis van woonboerderij Soest opgeleverd. Het bouwproces hiervan is gevolgd door het tv-programma ‘Je eigen droomhuis’ van SBS6 (uitzending 24 april 2010). Het plan is dat in september 2010 met het voorhuis wordt begonnen. Ik heb de uitvoeringstekeningen gemaakt voor het voorhuis. In het voorhuis zijn een hal, garderobe, pantry, coachingruimte, slaapkamer en badkamer geplaatst. Deze tekeningen zijn gestuurd naar de aannemer zodat hij een kostenraming kan maken. Het ontwerp van het bedmeubel heb ik aangepast. Een 3D beeld hiervan staat ook op de uitvoeringstekeningen. Net als bij de andere projecten heb ik hier individueel aan gewerkt. Wanneer ik iets wilde bespreken maakte ik een setje met tekeningen e.d. met de stand tot dan toe. Opmerkingen van Maarten en Sander verwerkte ik vervolgens in de tekeningen.

31

32

33

309 - UV2 (uitvoering – directievoering) Kennis van deze fase is alleen in de praktijk op te doen. Dit is een van de redenen waarom ik een stage wilde doen op een architectenbureau. Hoe verlopen bouwvergaderingen? Welke taken heeft de architect?

34

Tijdens mijn stage was de verbouwing van het woonhuis van Joyce en Jeroen in volle gang. Een interessante verbouwing; zowel qua ontwerp als qua bouwproces. De hoge verdiepingen van het woonhuis worden in het achterdeel van het huis ingrijpend veranderd. Een gedeelte van de drie hoge verdiepingen is vervangen door vier lagere verdiepingen. Door de verdiepingsvloeren los te houden van de achtergevel ontstaat een vide. De vide en de verschillende verdiepinghoogtes zorgen voor spectaculaire relaties tussen de verdiepingsvloeren. Het bouwproces is niet soepel verlopen en duurt veel langer dan gepland. Er zijn verschillende aannemers bij betrokken geweest. Uiteindelijk heeft P•A de rol van hoofdaannemer op zich genomen. P•A is daarom bij dit project ook bij de uitvoering erg betrokken. Het beperkte budget van het project en de vele dingen die niet goed zijn verlopen maken het noodzakelijk dat nu goed wordt gehandeld. Het extra werk dat P•A doet, zoals bijvoorbeeld het uitwerken van de tekeningen voor de stalen spiltrap of het uitwerken en bedenken van de suitedeuren en het onderhandelen hierover met de onderaannemers, pakt voor de opdrachtgever uiteindelijk voordeliger uit. P•A ziet dit project als een “cool” project en stopt er meer tijd in dan ze in rekening brengen. Verschillende keren ben ik meegeweest naar Den Haag om daar met de uitvoerende partijen het werk door te spreken. Bij mijn eerste bezoek waren de elektricien en loodgieter bezig. Plaatsen van stopcontacten en lichtknoppen, doucheputjes/lijngoten en doorvoeren van electra; alles werd doorgenomen. Latere bezoeken werd o.a. met de aannemer het werk doorgesproken.

35

309 - UV2 (uitvoering – directievoering) 066-woonhuis (joyce&jeroen) den haag april 2010 - juli 2010

leerpunten De rol van de architect tijdens de uitvoering. Bij dit project is deze rol groter dan normaal. • Overleggen met uitvoerende partijen. • Tijdens de bouw worden vaak nog veranderingen gedaan met als gevolg dat uitvoeringstekeningen niet meer kloppen. Het kan dan voor andere uitvoerende partijen onduidelijk zijn wat ze moeten doen. Inventieve oplossingen moeten ter plekke worden bedacht zodat er wel verder kan worden gewerkt. •

310 - EX (gebruik & exploitatie) In hoeverre heeft de architect nog zorg aan het gebouw na de oplevering en ingebruikname? Welke sfspraken worden gemaakt over de nazorg?

36

ventilatierooster

305 - EX (gebruik & exploitatie) 035 – stayokay Rotterdam mei 2010

In het Stayokay hostel in Rotterdam, in de kubuswoningen bij de Blaak, zijn ventilatieroosters in een aantal kamers geplaatst. In de kamers was te veel last van het geluid van Blaak. P•A had in het hostel afgesproken met de installateur van de ventilatieroosters. Met hem werden de betreffende kamers afgegaan om te kijken of de ventilatieroosters goed waren geplaatst.

37

•

leerpunten Een project is voor de architect niet afgerond wanneer het door de gebruiker in gebruik wordt genomen. Belangrijk is ook het gedeelte kwaliteitszorg na ingebruikname. In dit geval gaat het om het evalueren en behandelen van effecten van ontwerpbeslissingen wat betreft installaties.

overige werkzaamheden |excursie eindhoven

38

Behalve de projecten die hiervoor zijn behandeld heb ik nog aan andere projecten gewerkt en afspraken bijgewoond. Bijvoorbeeld een afspraak bij een zorgcentrum in Den Haag. De inrichting was sterk verouderd. In plaats van een eenvoudige verbouwing waarbij wanden worden verplaatst wenst de manager van het zorgcentrum een grondige aanpak waarbij het programma zou kunnen worden uitgebreid met een buurtcentrum. Een ander project is een ontwerpopgave van COM-wonen,een woningcorporatie in Rotterdam. P•A heeft een visie gepresenteerd op de herbestemming van een aantal bouwblokken in de wijk Lombardijen. COM-wonen had een aantal architectenbureaus uitgenodigd een presentatie te houden. Ik heb me verdiept in de opgave door onderzoek te doen naar de wijk, de organisatie van COM-wonen, de plannen van de gemeente Rotterdam en het doelgroepenmodel opgesteld door SmartAgent Company. Overige taken zijn geweest het bijwerken van de projecten op de website van P•A, het aanpassen van de mappenstructuur van P•A en het aanpassen van het portfolio van verschillende projecten en vertalen naar Engels. Ik heb de inzending van het project woonboerderij in Soest voor de site van De Architect gereed gemaakt. Hetzelfde heb ik gedaan voor het boek Adaptive Reuse waar project Stayokay Rotterdam in wordt gepubliceerd. Ik heb ook veel geleerd van (telefoon)gesprekken die werden gevoerd op kantoor en van de verhalen die Sander en Maarten vertelden over onder andere projecten waar ik niet aan heb gewerkt. Zij zijn enthousiast ingegaan op mijn verzoek meer te leren van de organisatie en financiën van een architectenbureau als P•A.

39

overige werkzaamheden

P•A is aangesloten bij XS-Rijnmond, een kenniscluster voor eigenaars van kleine architectenbureaus. De bureaus zijn aangesloten bij de Bond van Nederlandse Architecten. Door samen te werken aan de professionalisering van de bedrijfsvoering wordt de marktpositie van de aangesloten kleine architectenbureaus verbeterd. Twee keer per jaar gaan ze met elkaar op excursie. Dit keer was bedacht naar Eindhoven te gaan. P•A was verantwoordelijk voor de invulling van het programma. Dankzij mijn kennis van Eindhoven na vijf jaar op kamers wonen, mocht ik het excursieprogramma samenstellen. Het was een interessante, gezellige en zonder meer geslaagde dag. Ochtend • Rondleiding High Tech Campus (Bert van Breugel, Inbo architecten) • Lunchen in De Strip

excursie eindhoven juli 2010

•

leerpunten Ontwikkelen organisatorische vaardigheden.

40

Middag • Presentatie plan Campus 2020 (Bert Verheijen, dienst huisvesting TU/e) • Gebouwen TU/e terrein: Vertigo en Kennispoort • Wandeling centrum Eindhoven: De Effenaar, Kennedytoren, Piazza, fietsenkelder 18 septemberplein, Blob, Lichttoren, Witte Dame, Admirant, rond de Admirant, Smalle Haven, Vestedatoren Afsluiting • Diner restaurant Smalle Haven

evaluaties | evaluatie | aanbevelingsbrief

41

Evaluatie

De stage is bijzonder leerzaam geweest. De leerdoelen die ik vooraf had opgesteld heb ik nagenoeg allemaal bereikt. Behalve bij gesprekken over het retailpark met de constructuer, heb ik weinig kunnen doen aan het ontwerpen en berekenen van constructies. Ik heb veel gevarieerd werk gedaan bij Personal Architecture. Behalve het uitbreiden van mijn maquettevaardigheden, het maken van tekeningen en andere afbeeldingen heb ik voornamelijk veel geleerd van de gesprekken die werden gevoerd aan de telefoon, op kantoor of op locatie met andere betrokken partijen. Aan het begin van mijn stage had ik aangegeven hierin geïnteresseerd te zijn. Ik ben in dit opzicht volop aan mijn trekken gekomen. Ik heb mij steeds open en belangstellend opgesteld. Maarten en Sander hebben mij veel willen uitleggen. Behalve de voorgeschiedenis van projecten waar ik al dan niet aan heb gewerkt, hebben ze bijvoorbeeld uitgelegd hoe zij het bureau zijn gestart, hoe de eerste opdrachten zijn binnengehaald, een globaal overzicht van de inkomsten en de regelgeving met betrekking tot het honorarium van een architect. Ik heb geleerd hoe tegenwoordig op basis van de DNR-STB 2009 de taakverdeling tussen de verschillende partijen wordt afgesproken. De open sfeer op het bureau vond ik heel plezierig. De aanpak van projecten is anders dan ik gewend ben op de universiteit. Het tempo ligt hoger, beslissingen worden sneller genomen en er wordt efficiënt gewerkt. Het viel mij op dat de tijd dat de architect zich daadwerkelijk bezig houdt met het creatieve proces beperkt is. Een ontwerp wordt in korte tijd bedacht. Ik heb een beter beeld gekregen van het verloop van projecten en het effect dat bepaalde afspraken of gebeurtenissen kunnen hebben op de doorgang van het project. De grootte van het architectenbureau laat zich goed herkennen in de manier van werken: er zijn korte lijnen en er is weinig “werk van het werk”. Aan het begin van de week wordt met elkaar besproken wat er die week gedaan moet worden. Het bureau heeft verschillende projecten lopen. De afwisseling, niet continu aan hetzelfde project te hoeven werken, heb ik als fijn ervaren. Regelmatig kwam het voor dat ik tussendoor gevraagd werd iets anders te doen. Een van mijn leerdoelen was het opdoen van kennis van softwarepakketten waarmee op architectenbureaus pleegt te worden gewerkt. Ik heb gedurende mijn stage o.a. gewerkt in Indesign, Autocad, Photoshop, Sketchup, Illustrator en Excel. Mijn vaardigheden met betrekking tot deze programma’s heb ik uitgebreid. Tijdens mijn stageperiode is P•A gestart met het uitwerken van projecten in Autodesk Revit. Dit programma maakt het mogelijk met verschillende gebruikers aan hetzelfde model te werken. Plattegronden, doorsnedes en renderings zijn aan elkaar gerelateerd. Aan het begin van mijn stage heb ik gewerkt aan de mappenstructuur op de server en in de kasten. Ik heb gemerkt dat het heel belangrijk is een heldere structuur te hebben voor het opslaan van alle bestanden. Ondanks dat P•A nog een jong bureau is, heeft het al veel projecten gedaan. Een logische mappenstructuur zowel digitaal als in de kasten draagt bij aan het efficiënt kunnen werken.

42

Ik heb de afgelopen maanden vooral gemerkt hoe hard het werken is op een klein architectenbureau als P•A. Het bureau heeft het geluk genoeg werk te hebben in deze tijd. Ik heb gezien dat het nog harder werken is wanneer de enige werknemer in dienst voor een tijd thuis zit door ziekte. Behalve dat zijn werkzaamheden moeten worden overgenomen levert dit ook veel extra werk op op administratief gebied. De stagedagen waren om voor ik er erg in had. De eerste dagen was het wennen aan de manier van werken en de lange werkdagen. Al snel was ik meer wegwijs op het bureau. Ik heb de stage bij Personal Architecture, mede door het enthousiasme van Maarten en Sander, met heel veel plezier gedaan. De kennis die ik heb opgedaan de afgelopen vier maanden is erg zinvol en absoluut een toevoeging aan de theoretische kennis die ik afgelopen jaren heb vergaard op de universiteit.

43

aanbevelingsbrief

44

werkzaamheden (per week)

45

weeknummer 15 (12-16 april)

werkzaamheden woonhuis Capelle herontwikkeling buurt Rotterdam - bespreking aannemer woonhuis Joyce & Jeroen - bouwvergadering Jeroen, electricien, loodgieter, P•A adressenbestand P•A

16 (19-23 april)

woonhuis Capelle adressenbestand P•A retailpark - maquette (1:50)

17 (26-29 april) 18 (3-7 mei)

retailpark - maquette (1:50), bespreking opdrachtgever documentatie projecten COM-wonen retailpark - maquette (1:50) AG-Vespa - samenstellen portfolio Stayokay Soest - bespreking opdrachtgever

19 (10-12 mei)

retailpark - ontwerp middengebied, maquette (1:50) Stayokay Rotterdam - controle ventilatieroosters woonhuis Joyce & Jeroen - bouwvergadering Jeroen, P•A, electricien, loodgieter, aannemer zorgcentrum Den Haag - acquisitiegesprek, P•A, manager zorgcentrum, facilitair manager woonboot Jans & Jeroen - acquisitiegesprek

20 (17-21 mei)

retailpark - maquette (1:50), bespreking constructeur, kostendeskundige, P•A herontwikkeling buurt Rotterdam - visiepresentatie woonhuis Capelle - presentatie documentatie projecten ecowijk Kalmar

21 (25-28 mei)

bussiness case Vierhouten - afronden, presentatie voorhuis woonboerderij Soest - UV-tekeningen retailpark - werkbespreking ecowijk Kalmar - afronden, presentatie woonboot Jans & Jeroen - acquisitiegesprek in Utrecht

22 (31-4 mei/juni)

voorhuis woonboerderij Soest - UV-tekeningen, ontwerp bedelement retailpark - werkbespreking woonhuis Joyce & Jeroen - controle bouw

23

46

retailpark - maquette (1:50)

weeknummer (7-10 juni)

werkzaamheden documentatie projecten bespreking ‘werken met Revit’

24 (14-18 juni)

voorhuis woonboerderij Soest - UV-tekeningen excursie Eindhoven - voorbereiden retailpark - maquette (1:50), ontwerp koffiecorner lezing Peter Zumthor retailpark bespreking - opdrachtgever, constructeur, kostendeskundige, P•A site P•A

25 (21-25 juni)

site P•A woonboerderij Soest - materiaal t.b.v. De Architect (site) documentatie projecten voorhuis woonboerderij Soest - UV-tekeningen retailpark - maquette (1:50) Stayokay Soest - overzicht varianten

26 (28-2 juni/juli) 27 (5-9 juli)

excursie Eindhoven - voorbereiden retailpark - maquette (1:50), maquette (1:500) voorhuis woonboerderij Soest - UV-tekeningen retailpark - maquette (1:50) excursie Eindhoven - voorbereiden, excursiedag Vierhouten - maquette

28 (12-16 juli)

Vierhouten - maquette retailpark - afgeven bouwaanvraag woonhuis Joyce & Jeroen - bouwvergadering aannemer, Meddens (stalen borstwering) Beverstraat 31 Utrecht site P•A

29

Beverstraat 31 Utrecht

(19-23 juli)

Vierhouten - maquette bespreking Maarten & Sander - organisatie en financiën P•A retailpark - maquette (1:20)

30 (26-30 juli)

Beverstraat 31 Utrecht Stayokay Rotterdam - materiaal boek Adaptive reuse retailpark - maquette(1:20)

47