Wijkperspectief
Hasseler Es
Wijkperspectief Hasseler Es
2011-2021
1
2
Voorwoord Voor u ligt het wijkperspectief voor de Hasseler Es Het wijkperspectief is een visiedocument dat beschrijft hoe de wijk er over 10 jaar uit moet komen te zien. Er staat in welke kant we op willen met de wijk en de buurten in deze wijk, wat we willen verbeteren, veranderen en behouden. Het wijkperspectief doet uitspraken over wonen, weten, werken en welzijn, het “klaverblad” waarbinnen de verschillende thema’s zijn geordend. De gemeente Hengelo en woningcorporatie Welbions zijn samen opdrachtgever van dit Wijkperspectief, dat is opgesteld door de preferente partners (Welbions, Politie en Gemeente) op basis van een wijkanalyse. Hierbij zijn de andere “professionele en maatschappelijke partners” betrokken. Ook de wijkbewoners hebben hun aandeel in de totstandkoming van dit wijkperspectief gehad. Vanwege de betrokkenheid van velen hebben wij de overtuiging dat we met dit wijkperspectief een richting voor de ontwikkeling van de wijk hebben aangegeven die op de instemming van een ieder kan rekening. Daardoor is de kans om de doelstellingen te komende jaren daadwerkelijk te kunnen realiseren ons inziens realistisch. Wij weten namelijk dat een goede buurt alleen samen kan worden gemaakt. De realisering van het wijkperspectief wordt vastgelegd in wijkprogramma’s die een looptijd van 4 jaar hebben. Het wijkprogramma wordt elk jaar gechecked op uitvoering en zonodig bijgesteld of aangevuld. Bewoners zullen in diverse programmaonderdelen hun betrokkenheid kwijt kunnen en hun bijdragen herkennen. De Hasseler Es is een fijne wijk en dat houden we zo.
Janneke Oude Alink
Peter Pinkhaar
Wijkwethouder Hasseler Es
Directeur Welbions
3
1. Beschrijving van de wijk Hasseler Es Historie In de jaren zeventig ontstond er behoefte aan woonbuurten, die niet volgens een strak patroon waren opgezet. Er was behoefte aan meer variatie in vormgeving in vergelijking met de eerste naoorlogse wijken. Nieuwe grote uitbreidingen werden vanaf de tweede helft van de jaren zeventig op enige afstand van de bestaande bebouwde kom van Hengelo aangelegd. De eerste hiervan was de Hasseler Es rond het buurtschap Hasselo. De verschillende buurtnamen zijn alle afgeleid van boerenerven in het gebied.
Algemeen De Hasseler Es is een bloemkoolwijk. Bloemkoolwijk is een term uit de ruimtelijke ordening en planologie. Hiermee wordt een specifiek stedelijk woonmilieu uit de periode 1970 – 1985 bedoeld. Stedenbouwkundig en planologisch gezien zijn de woonmilieus uit die periode een keerpunt binnen de Nederlandse stadsontwikkeling van na 1945. De bloemkoolwijken die sinds begin van de jaren ‘70 werden gebouwd kenmerken zich door kronkelende paden en hofjes. De structuur van een bloemkoolwijk wordt ook wel de “boomstructuur” genoemd. De verkeersstromen zijn sterk hiërarchisch geordend. Het doorgaande verkeer wordt geleid over een beperkt aantal hoofdwegen of een ringweg, waar de bebouwing veelal van afgekeerd is. De straten en woonerven vormen aparte buurtjes, die als bloemkoolroosjes op de hoofdwegen zijn “geplant” en meestal maar één toegangsweg hebben. Deze buurtjes zijn meestal niet door wegen met elkaar verbonden en bestaan dus vaak uit dood- of rondlopende straten. Deze structuur zorgt voor autoluwe woongebieden. Deze bloemkoolwijken oftewel cluster- en woonerfwijken zijn volledig gericht op wonen, waarbij de nadruk sterk op eengezinswoningen ligt. Deze wijken moesten de beslotenheid, gezelligheid en (verkeers) veiligheid bieden die in de stempelwijken werd gemist. De woonerven zijn aan elkaar geschakeld waarin het door de kronkelende structuur gemakkelijk verdwalen is. De woningen zien er in grote lijnen hetzelfde uit: De architectuur is eenvoudig, net als de detaillering en het materiaalgebruik. De kern van de ontwerp filosofie die ten grondslag lag aan het ontwerp van deze wijken was ontmoeting, menging, variatie en kleinschaligheid. Deze oorspronkelijke collectieve opzet komt onder druk te staan door de al lang gaande individualiserende tendens van de samenleving. De aandacht van bewoners komt meer te liggen op de individuele woning. Men trekt zich steeds meer terug op het eigen kavel.
Ligging De wijk Hasseler Es ligt in het noordoosten van de gemeente Hengelo. De wijk wordt aan de westkant begrensd door de Deurningerstraat, aan de zuid- en oostkant door de Rijksweg A1 en aan de noordkant door de gemeentegrens, die ten zuiden van de Vliegveldstraat loopt. De Hasseler Es bestaat uit tien woonbuurten; de Bovenhoek, de Schothorsthoek, de Bartelinkshoek, de Tijertshoek, de Sogtoenhoek, de Bruninkshoek, de Middelhoek, de Molendijkhoek, de Weijinkshoek en het Oosterveld. De buurt Oosterveld is voor het grootste gedeelte te typeren als bedrijventerrein. Stedenbouwkundig bestaat de Hasseler Es bijna geheel uit ‘cluster-’ en ‘woonerfwijken’. Twee buurten wijken daarvan af. Oosterveld is een bedrijventerrein en de buurt Schothorsthoek is te typeren als een ‘parkbuurt’.
2. Sterktes – zwaktes – kansen – bedreigingen Het is prima wonen in de Hasseler Es.Veel bewoners wonen er naar tevredenheid De sterke punten van bloemkoolwijken in het algemeen liggen in een gunstige prijs per m3 woning, de kindvriendelijke woonomgeving en de aanwezigheid van centraal gelegen zelfstandige voorzieningen. Ook het vele groen en de kwaliteit van de openbare ruimte draagt hieraan bij. In bloemkoolwijken liggen kansen in de ruime groenstructuur en de hoge aantrekkingskracht voor starters en jonge gezinnen. Behalve voorgenoemde punten geldt specifiek voor de Hasseler Es dat de wijk nabij snelweg en ontsluitingswegen ligt en dat het een relatief veilige wijk is. Een ander sterk punt is dat de wijk geen dominante sociale huurwijk is. De verhouding tussen huur en koop is goed. We moeten ook oog hebben en houden voor de zwaktes en bedreigingen die in de toekomst mogelijk leiden tot sociale en fysieke knelpunten. Er is een landelijke tendens zichtbaar in bloemkoolwijken die kan leiden tot een geleidelijke neerwaartse dynamiek. Kenmerkend zijn de lage sociale samenhang en de stijging van overlast. In het kader hiervan behoeven de Tijertshoek en mogelijk ook voor Weijinkshoek extra aandacht (vinger aan de pols). Zwakkere punt van de Hasseler Es is de lagere WOZ-waarde dan het stedelijk gemiddelde. Als ‘bedreiging’ moeten de hoge onderhoudsgevoeligheid van de openbare ruimte, opkomende vergrijzing en verdere individualisering van de maatschappij worden gezien. Dit is een landelijke tendens die ook voor andere bloemkoolwijken in Nederland geldt. 4
Uit de wijkanalyse en de SWOT tabel van de Hasseler Es blijkt dat het afnemend aantal basisschoolleerlingen, de toenemende druk op voorzieningen voor ouderen en de bereikbaarheid van voorzieningen onderwerpen zijn waar over nagedacht moet worden. Daarnaast vraagt vereenzaming, het afnemende aantal inwoners in de wijk en de te verwachten stijging van het aandeel eenpersoonshuishoudens aandacht. Andere aandachtspunten voor de toekomst van de Hasseler Es liggen op het vlak van matige woningdifferentiatie, de beperkte doorgroeimogelijkheden en het imago van de wijk.
3. Wijkperspectief Hasseler Es Uit de wijkanalyse en de gesprekken met bewoners en professionals in de wijk, is gebleken dat de Hasseler Es een goede wijk is. Monitoren is het belangrijkst. Er zijn lichte ingrepen nodig om kwaliteit op orde te houden. Hieronder volgen de ambities voor de wijk. Deze ambities vormen de kapstok voor het perspectief van de wijk voor de komende 10 tot 15 jaar.
Ambities De ambitie is om ervoor te zorgen dat de Hasseler Es een woonwijk blijft die door gezinnen en ouderen wordt ervaren als een prettige en aantrekkelijke woonwijk. Een wijk waarbij een voorsprong is genomen in de zorginfrastructuur. Waar groen en veiligheid belangrijk zijn, met goede voorzieningen en ruimte voor ontmoeting. Een wijk met een eigen identiteit, aantrekkingskracht en een onderscheidend vermogen.
Strategieën Om deze ambitie waar te maken, worden twee strategieën gevolgd: Van groei naar kwaliteit: behouden en versterken van de kwaliteiten van de wijk, afzwakken of omkeren van de zwakke kanten. Deze sterke en zwakke punten staan benoemd in de SWOT tabel van de Hasseler Es in de bijlagen. Anticiperen op ontwikkelingen die het woon- en leefklimaat mogelijk negatief beïnvloeden. Deze kansen en bedreigingen staan benoemd in de SWOT tabel van de Hasseler Es in de bijlagen.
Speerpunten Beide strategieën worden gevolgd door in te zetten op vijf speerpunten, te weten: Kwaliteit, Duurzaamheid & Leefbaarheid Verbondenheid & Ontmoeting Imago branding Bevolkingsontwikkeling Ruimte & Infrastructuur De speerpunten zijn afgeleid uit de SWOT tabel van de Hasseler Es. Er wordt ingezet op kwaliteit en preventieve interventiestrategieën op fysiek en sociaal vlak. Hierbij spelen bijvoorbeeld voorzieningen, veiligheid, kwaliteit van de openbare ruimte en sociale cohesie een bepalende factor voor de leefbaarheid van een wijk. Daarbij is duurzaamheid ook een belangrijk onderwerp in de wijk.Verbondenheid slaat op stedenbouwkundige, ecologische en sociale samenhang, met overbrugbare barrières. Bovenal slaat verbondenheid op de bewoners zelf. Zij voelen zich verbonden met elkaar en met hun woonomgeving en met de maatschappij. Imago branding gaat in op het naar buiten dragen van de leefbaarheid in de wijk. De leefbaarheid zegt iets over de aantrekkelijkheid van een wijk om er te wonen en/of te werken. De bevolkingsontwikkeling gaat in op de vergrijzing in de wijk en de verdunning in de wijk. Ruimte en infrastructuur is genoemd als laatste speerpunt. Uit onderzoek komt naar voren dat de Hasseler Es als groene wijk wordt ervaren. Dat is een sterk punt van de wijk en een kracht die in de toekomst benut kan worden. Het versterken van het groene karakter zal de kwaliteit van de wijk ten goede komen. Daarbij moet ook gebruik gemaakt worden van de potentie van het buitengebied. Deze speerpunten hebben een sterke onderlinge samenhang: inzet op het ene speerpunt heeft raakvlakken met de doelen van andere speerpunten. Daarbij moet eraan gedacht worden dat niet alles te beïnvloeden is. Nationale en maatschappelijke ontwikkelingen (werkloosheid en wereldeconomie) bepalen ook de ontwikkelingen op wijkniveau. Daar is moeilijker op te sturen. Ook in welke mate inspanningen moeten worden verricht om de ambities te bereiken, is een afweging die jaarlijks met het “updaten” van het wijkprogramma zal plaatsvinden, onderverdeeld in de 4 W’s (wonen, werken, welzijn en weten). Daarin komen de inspanningen (inzet en financiën) en de effecten samen. Bepaalde strategieën kunnen elkaar ook tegenwerken.
5
De Hasseler Es over 10 jaar De Hasseler Es is over 10 jaar nog steeds een goede en veilige wijk om te wonen. De Hasseler Es kent weinig problemen en staat bekend als een familiewijk. Gemeente en Welbions zetten hier samen met partners en bewoners in de wijk op in. Hieronder noemen we het verwachte toekomstbeeld van de Hasseler Es.
Wonen & Leven Woningen in de wijk zijn goed verkoopbaar en goed van kwaliteit.Van verloedering is geen sprake. De doorstroom is niet heel hoog: bewoners wonen graag lang in de wijk. Er wordt ingezet op het bereiken van doelgroepen met meer inkomen. Welbions kent verhoudingsgewijs weinig sociale huurwoningen (25%) in de wijk. Het merendeel van de huizen zijn koopwoningen. Dit aandachtspunt, in combinatie met de mogelijkheden op het gebied van wooncarrière, verdient nader onderzoek. Inzichtelijk moet zijn hoe een kwaliteitsslag gemaakt kan worden bij de koop- en huurwoningen met als doel de woningvoorraad aantrekkelijk te houden voor jonge mensen en gezinnen. Daarbij willen we tevens een beter beeld krijgen naar de woonvraag op sociaal en fysiek gebied van de bewoners die woonachtig zijn in de koopsector. Er wordt ingezet op het tegengaan van de leegstand van woningen, scholen en lokalen in de wijk die kan ontstaan door vergrijzing en verdunning van het aantal bewoners per woning in de wijk. Dit gebeurd door middel van imago branding en het hergebruiken van ruimtes. Dit biedt kansen rondom jongerenvoorzieningen, brede school en de toenemende druk op zorgvoorzieningen die wordt verwacht door de toename van welvaartsziekten. In de Tijertshoek worden indicatoren structureel geanalyseerd om problemen te voorkomen.
Duurzame ontwikkeling Duurzaamheid wordt in de Hasseler Es een belangrijk thema. Wanneer niet wordt geïnvesteerd in woningen zal de Hasseler Es mogelijk een steeds meer energie-onzuinige wijk zijn. Dit bemoeilijkt de verkoopbaarheid van de woningen door de hogere energielasten. Er wordt onderzoek gedaan naar de mate van dit probleem. Het inzetten op duurzaamheid ook een kans bieden. Duurzaamheid in de wijk verhoogt ook het onderscheidend vermogen. De Hasseler Es wordt in dit geval een toekomstbestendige wijk, waarbij wordt ingezet op het informeren en verleiden van bewoners tot duurzaamheid. Daarnaast kan worden ingezet op het stimuleren van het openbaar vervoer t.b.v. woonwerkverkeer.
Welzijn Het verenigingsleven is goed. De goede voorzieningen in de wijk blijven behouden of worden zelfs verbeterd, aangepast aan de maatschappelijk en economische ontwikkelingen die er zijn (bijvoorbeeld digitalisering) en is aangepast aan de mensen die er dan wonen. De leefbaarheid en kansen voor ontmoetingen blijven hierbij behouden. Hiermee wordt ingezet op het tegengaan van individualisering. Door het goede aanbod kent het winkelcentrum nu en in de toekomst een aantrekkingskracht op inwoners uit verschillende wijken in Hengelo. Daarnaast wordt ingezet op het activeren van jongeren rondom jongerenvoorzieningen. Uitgangspunt is dat de beleving van overlast door jongeren wordt weggenomen of voorkomen.
Herkenbaarheid Voor de verkoopbaarheid van huizen is de locatie van een woning en de beleving van een wijk vaak belangrijker dan de kwaliteit en grootte van het huis. In de Hasseler Es is de identiteit van de wijk en de woningvoorraad niet voldoende om aantrekkingskracht uit te oefenen en mensen van buiten de wijk aan te trekken. De verwachting is als er niets wordt gedaan aan het imago van de Hasseler Es en elders meer ontwikkeld wordt, er een kanteling kan komen van de aantrekkelijkheid van de wijk. De wijk wordt mogelijk minder aantrekkelijk om te kopen en te huren en er ontstaat leegstand. De ambitie is om het imago van de wijk meer onderscheidend en bekender te maken (het sausje op de bloemkool). Over 10 tot 15 jaar trekt de wijk mensen binnen en buiten Hengelo aan om er te komen wonen. De identiteit van de Hasseler Es is die van een veilige, kinderrijke en groene wijk. Het groen in de wijk en de potentie van het buitengebied voor recreatie, zijn bij de Hasseler Es sterke factoren die bijdragen aan het positieve imago van de wijk.Verwaarlozing van het groen betekent kapitaalvernietiging in de wijk en geeft minder zicht en minder veiligheid. Het behouden van het grensgebied is ook belangrijk. In de wijk zijn voldoende evenementen en veel en goede voorzieningen. Bij deze voorzieningen is een sociaalmaatschappelijke koppeling gemaakt tussen kinderopvang en onderwijs. De huizen zijn van goede kwaliteit, duurzaam en bieden veel ruimte en tuin voor een goede prijs. Fysiek en sociaal is het een goede wijk om te wonen.
Bewoners Ook voor senioren is de wijk aantrekkelijk om te wonen. De buurt Schothorsthoek blijft aantrekkelijk voor de welgesteldere ouderen. Hier blijven bewoners langer wonen, zijn meer zelfredzaam en hier blijft de sociale cohesie hoger. Wanneer er vraag naar is, wordt ingezet op het levensloopbestendig(er) maken van de woningen in de hele wijk en het maken van separate voorzieningen. Zo blijft de mix van generaties in de wijk behouden. Duurzaamheid en digitalisering van voorzieningen en op het sociale vlak kunnen hier ook kansen bieden. Bewoners worden gestimuleerd om eigen woningen aan te passen. Daarnaast zijn sociale voorzieningen belangrijk voor het welzijn en het 6
levensloopbestendig maken van de wijk. Een aandachtsgroep zijn de senioren in de eengezinswoningen die moeilijk kunnen doorstromen naar een huurwoning en zich geen voorzieningen aan huis kunnen veroorloven.
Het Nieuwe Werken De wijk is goed bereikbaar via de A1 en het aantal ZZP-ers heeft een natuurlijke plek gekregen in de wijk. Daarnaast biedt een deel van de huizen mogelijkheden om thuis te werken of een kantoor/bedrijf aan het te beginnen, zonder (veel) fysieke aanpassingen. Hierbij zal de wijk inspelen op Het Nieuwe Werken en verdere digitalisering in de toekomst. Werknemers werken steeds meer waar en wanneer ze willen. Meer thuis of aan huis werken versterkt ook de veiligheid in de wijk. Er is minder woon-werkverkeer en meer sociale controle. Bedrijvigheid lokt ook bedrijvigheid uit. Dit kan mogelijkheden bieden om de werkloosheid in de wijk ter verminderen en werklozen kansen bieden om weer op de arbeidsmarkt te komen.
Groen, recreatie & mobiliteit Inzetten op groen. Er wordt ingezet op het versterken en onderhouden van het groene karakter van de wijk. Verwaarlozing van het groen betekent kapitaalvernietiging in de wijk, minder zichtlijnen en een onveiliger gevoel bij bewoners. Bewoners gebruiken zowel de wijk, als het buitengebied voor recreatie. De Hasseler Es is een verkeersveilige wijk. De wijk heeft in de toekomst geen last van veranderende infrastructuur. Het behoud van verkeersveiligheid is een uitgangspunt voor toekomstige ontwikkelingen. Door verdunning (minder inwoners) zal de parkeerdruk afnemen. Externe factoren zoals de ontwikkeling van een vliegveld kunnen van invloed zijn op de bereikbaarheid en verkeersdruk op de in- en uitvalswegen van de wijk.
Conclusie De Hasseler Es is en blijft een typische woonwijk. Een wijk waar het prettig wonen is. De woningen zijn relatief ruim en redelijk tot goed onderhouden. In de wijk zijn goede voorzieningen zoals het winkelcentrum Hasselo en het Kulturhus. Uit gesprekken en interviews met bewoners, professionals en andere betrokkenen is naar voren gekomen dat de kwaliteit van de wijk behouden moet blijven. Er hoeft dus niet zoveel te veranderen. Het behouden van de situatie zoals deze nu is. Dat is de investering die we voor de toekomst moeten doen. Daarvoor hebben we een strategie bedacht en een vijftal speerpunten benoemd. De speerpunten zijn vertaald naar een visie zoals we willen dat de Hasseler Es er over 10 jaar uitziet. Om dat te bereiken zijn acties nodig. Die acties gaan we benoemen in een wijkprogramma. Daarmee gaan we aan de slag nadat het wijkperspectief is afgerond. We gaan voor een wijk die toekomstige ontwikkeling aan kan.
7
SWOT Hasseler Es Sterktes
Zwaktes
Relatief grote afstand tot stedelijke voorzieningen Voor (oudere) inwoners aan de rand van de wijk redelijk grote afstand tot wijkvoorzieningen Relatief weinig doorstroom Weinig voorzieningen voor jongeren Relatief veel sociale huur Tijertshoek
Hoog voorzieningenniveau Centraal gelegen wijkvoorzieningen Ruim opgezette wijk met veel groen en water Dichtbij snelweg en ontsluitingswegen Nabijheid buitengebied Aanbod basisscholen Veilige wijk Lage werkloosheid Weinig eenoudergezinnen Geen dominante sociale huurwijk op wijkniveau. Goede huurkoop verhouding. Wijk wordt als 1 geheel gezien
Kansen
Bedreigingen
Wijkeconomie Oosterveld = ? Bedrijvigheid kan bedrijvigheid uitlokken. Misschien meer voor Hengelo. Toekomstige leegstand leslokalen Ontwikkeling Luchthaven Betrokken Wijkraad Vergrijzing & sterk vergrijsde buurt Schothorsthoek. Levensloopbestendig wonen als daar behoefte aan is voor o.a. de aantrekkelijkheid van de wijk. Bewustwording en verleiding Leeftijd huurwoningen Blijf met geringe ingrepen de wijk aantrekkelijk houden. Kwaliteitsslag woningen Inzichtelijk maken toekomstvraag (behoefte) bewoners in de koopsector (o.a. ouderen)
Vergrijzing; verdubbeling aandeel 65+ in 2030 Afnemend aantal inwoners; 10% minder in 2030 Stijging aandeel eenpersoonshuishoudens Vereenzaming Afnemende mobiliteit in- en om het huis Welvaartsziekten Ontwikkeling Luchthaven Hoog frequent spoor Verlenging Beneluxlaan Overbelasting (ouderen-) voorzieningen Verloedering Afnemend aantal basisschoolleerlingen Kosten beheer en onderhoud groen Veiligheid: Grenscriminaliteit. Weinig zicht en goed bereikbaar. Overschot aan eengezinswoningen: Verkoopbaarheid woningen. Aandachtsbuurt Tijertshoek (werkloosheid, bijstand, speciaal onderwijs enz.)
8
Hasseler Es 4 W’s Wonen
Welzijn
Ruim opgezette wijk met veel groen en water Nabij buitengebied Geen dominante sociale huurwijk op wijkniveau. Goede huur/koop verhouding Wijk wordt als 1 geheel gezien Relatief weinig doorstroom Relatief veel sociale huur Tijertshoek Levensloopbestendig wonen als daar behoefte aan is voor o.a. de aantrekkelijkheid van de wijk. Leeftijd huurwoningen Blijf met geringe ingrepen de wijk aantrekkelijk houden. Kwaliteitsslag woningen Verloedering Kosten beheer en onderhoud groen Veiligheid: grenscriminaliteit. Weinig zicht en goed bereikbaar Overschot aan eengezinswoningen: verkoopbaarheid woningen
Hoog voorzieningenniveau Centraal gelegen wijkvoorzieningen Veilige wijk Weinig eenoudergezinnen Relatief grote afstand tot stedelijke voorzieningen Voor (oudere) inwoners aan de rand van de wijk redelijk tot grote afstand tot wijkvoorzieningen Weinig voorzieningen voor jongeren Betrokken wijkraad Vergrijzing en sterk vergrijsde buurt Schothorsthoek Bewustwording en verleiding Vergrijzing: verdubbeling aandeel 65+ in 2030 Afnemend aantal inwoners: 10% minder in 2030 Stijging aantal eenpersoonshuishoudens Vereenzaming Afnemende mobiliteit in en om het huis Welvaartsziekten Overbelasting (ouderen) voorzieningen Aandachtsbuurt Tijertshoek (werkloosheid, bijstand, speciaal onderwijs enz.)
Werken
Weten
Lage werkloosheid Ontwikkeling luchthaven Wijkeconomie Oosterveld. Bedrijvigheid kan bedrijvigheid uitlokken (misschien meer voor Hengelo) Dichtbij snelweg en ontsluitingswegen Hoog frequent spoor Verlenging Beneluxlaan
9
Aanbod basisscholen Toekomstige leegstand leslokalen Afnemend aantal basisschoolleerlingen Inzichtelijk maken toekomstvraag (behoefte) bewoners in de koopsector (o.a. ouderen)
