Handout for presentation: Seminar ‘Teaching the Chinese Learner’ Friday 17 March 2006, 9:30-17:30
Faculteit Letteren, Leiden University
Differences in educational style between China and the Netherlands - Tips for lecturers that have Chinese learners in class. Drs. Ineke ten Dam, Senior Education Specialist, International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation (ITC) Enschede.
weekblad van de Universiteit Twente donderdag 26 januari 2006, jaargang 41, nr. 3 rubriek: Interviews
CHINESE STUDENTEN VIEREN ZATERDAG HUN NIEUWJAAR
`Wij eten net vaak hond als jullie konijn' Xin Nian Hao is Chinees voor gelukkig nieuw jaar. In de Bastille zal de kreet aanstaande zaterdagavond veel te horen zijn. Chinese studenten luiden dan het nieuwe jaar in en iedereen is welkom om met dumplings en een drankje te proosten op het nieuwe jaar, dat dit keer in het teken staat van de hond. In deze special gaat UT-Nieuws in op booming China, het leven van Chinese studenten in Twente, de cultuurverschillen, taalbarrières en vooroordelen. Waan je in China en je gedachten flitsen van de Verboden Stad over de Chinese Muur naar rijsttelende boeren met strohoeden; in verbeelding bezoek je Shanghai met z'n rappe industrie en massa; waar ultramoderne productie oprijst naast eeuwenoude gewoonten en tradities. China, het land waar ze in klanken spreken en in tekens schrijven; waar hamer en sikkel de scepter zwaaien. Internationalisering? Chinezen kunnen er over meepraten. Ze zijn te vinden in alle windstreken van de wereld. Alleen al in Nederland wonen momenteel zo'n achtduizend Chinese studenten en promovendi. Van hen zijn er 120 op de UT-campus neergestreken. `Vraag niet wat slecht of fout is aan Chinezen, maar vraag wat beter kan. Chinezen vertellen nooit iets negatiefs. `Dat betekent in hun cultuur gezichtsverlies en is not done.' Aan het woord is Sirp de Boer, docent international management. Ruim tien jaar geleden vertrok hij op verkenningstocht naar China. Niet alleen vanwege China's boeiende cultuur, vertelt hij, maar om de mondiale relevantie. `China kent de laatste jaren een explosieve economische groei. Het land heeft de ambitie wereldleider Amerika op alle fronten voorbij te streven. China heeft zich ontpopt als een belangrijke spil op het wereldtoneel. Het is daarom uitermate handig daar met bedrijven en universiteiten contacten op te doen en deze te onderhouden.' Sinds z'n eerste trip wordt De Boer zo'n beetje als de Chinagoeroe op de UT gezien. `Zodra er iets Chinees speelt, ben ik inderdaad van de partij. Onlangs bezocht ik in
Leiden een informatiebeurs van vooraanstaande Chinese universiteiten die in ons land talentvolle studenten kwamen werven: een duidelijk signaal van China's opmars. Bovendien trekt de uitstraling van China's metropolen steeds meer westerse studenten naar het Verre Oosten. Deze wisselwerking plus de snelle economische groei van het land betekenen kansen voor wetenschappelijke en technologische samenwerking.' Wat betekent een buitenlandse studie voor een Chinese student? De Boer: `Dat ze allereerst te maken krijgen met een heel andere onderwijsleersituatie. Participatie, vragen stellen, een kritische houding, opdrachten maken en stages lopen. Dat zijn de kenmerken van het Nederlandse onderwijssysteem. In China ligt dat anders, daar kennen ze ook geen stages. Studenten volgen passief hoorcolleges. Ze zijn toehoorders en werken nauwelijks samen aan opdrachten.' De Boer vertelt dat hun bachelor- en mastersysteem veel weg heeft van het Amerikaanse. `Net zo strak en met dezelfde scoringsdrang. Amerika staat bij Chinezen op een voetstuk. Dat land betekent alles voor ze en ze kijken er tegen op.' De Verenigde Staten zijn dus favoriet nummer één, Engeland is een absolute tweede. `En Duitsland doet het ook niet slecht,' doceert De Boer. `Dat land investeert ook veel in de goede betrekkingen. Schröder bijvoorbeeld liet als bondskanselier steevast twee keer per jaar zijn gezicht zien in China. Nederland blijft een kleine speler, al zijn het Engelstalige onderwijs en het open karakter van ons land zeker redenen voor Chinezen om een jaartje studie in Nederland te volgen.' Een ander opmerkelijk cultuurverschil is volgens de Chinakenner de rol van visitekaartjes. `Een businesskaartje is een big thing in China.. Zonder één ben je niemand.' Zo'n ding is echt een prestigieus object. `Chinezen springen er heel respectvol mee om. Het eerste wat ze doen als ze iemand ontmoeten, is kaartjes uitwisselen.' De Boer haalt de zijne uit z'n portemonnee. `Het kaartje geef je met twee handen en wordt ook met twee handen aangepakt.' Hij doet het voor. `De ontvanger bestudeert het zorgvuldig en zegt er iets aardig over. Bijvoorbeeld iets over iemands functie of bedrijf.' Dat kaartjes respect oproepen staat vast. `Ik heb eens een kaartje uitgewisseld en de ontvanger bleef er maar mee in z'n handen zitten. Na enige tijd vroeg hij aan mij toestemming om het in z'n jaszak te stoppen. Of ik dat goed vond. Onvoorstelbaar.' Een ander verschil? De Nederlandse directheid versus de Chinese bescheidenheid. `Verder is China echt een relatiecultuur. Ze hechten veel waarde aan tradities en gewoonten zoals theedrinken en de viering van het nieuwe jaar.' Het Chinese nieuwjaar, ook wel lentefeest genoemd, is een belangrijk festival voor Chinezen. De viering valt niet op 1 januari, maar elk jaar op een andere datum in januari of februari. Dit heeft te maken met de traditionele maankalender die een andere jaartelling kent dan de westerse (Gregoriaanse) kalender. Zaterdagavond is het zo ver en luiden Chinese studenten in de Bastille het nieuwe jaar is. James He (Chinese naam is He Yizhi) is als voorzitter van de Association of Chinese Students & Scholars (ACSS) in Enschede betrokken bij de organisatie. `Eten en drinken, optredens en muziek zijn belangrijke elementen in het feest', vertelt hij. `In China hebben we altijd vuurwerk. Hier mag dat helaas niet.' Na een studie toegepaste wiskunde aan de UT, startte hij in november 2003 zijn promotiewerk aan de faculteit Bedrijf, Bestuur en Technologie. Zijn vrouw en kind wonen inmiddels ook in
Nederland. `Onze vereniging telt zo'n driehonderd leden waarvan honderd UT-ers. Ons belangrijkste doel is informatie uitwisselen en goede contacten onderhouden met het International Office, SMIT (Student Mobility in Twente), de Student Union en de Chinese ambassade. Verder helpen we bij aanvragen en verlengen van verblijfsvergunningen, organiseren we festiviteiten zoals het Chinese Nieuwjaar en lanceren we sportactiviteiten. Badminton en tafeltennis zijn erg populair.' De website van de vereniging informeert Chinese studenten over praktische zaken als huisvesting en inschrijving in de gemeente. `Daarnaast heeft de Student Union een information desk met Chinese kranten, magazines en boeken over studeren in Nederland.' James He was erg verrast toen hij merkte dat Nederlandse studenten zich totaal geen zorgen maken over tentamenuitslagen. `Die onverschilligheid verbaasde me zeer. In China zijn we juist gefocust op het halen van goede resultaten. We willen altijd beter worden en scoren. De studie is met familiegeld betaald. Dat verkwist je niet.' Concurrentiestrijd is volgens He hieraan debet. `In China is alles competitie en draait het om ranking. Daar groeien we mee op.' Pochen op zichzelf zal een Chinees niet gauw doen. `Ook al ben je ergens erg goed in, dan nog laat je het niet blijken.' Bescheidenheid zit in hun cultuur besloten: een Chinees klopt zichzelf niet gauw op de borst. He stond ook te kijken van het fenomeen kinderopvang. `Dat bestaat in China helemaal niet. De opa' en oma's zorgen voor het kind wanneer de ouders werken.' De familie staat dan ook hoog in het vaandel bij Chinezen. `Kinderen wonen tot ver in de twintig bij hun ouders in huis. Wanneer ze naar het buitenland vertrekken voor hun studie staan ze voor het eerst echt op eigen benen. Dat is een enorme stap. Studeren in het buitenland betekent niet alleen een nieuw land, een andere taal en leefomgeving. Het is het begin van een heel nieuw leven.' Waar He maar niet aan kan wennen is de beperkte service. `Op zondag en in de avonden is alles op tijd gesloten. Dat was even schakelen.' Susan van Soest, werkzaam bij de dienst ITBE (informatietechnologie, bibliotheek en educatie) als docententrainer en onderwijskundig adviseur, studeerde drie jaar geleden op een onderzoek naar moeilijkheden die buitenlandse masterstudenten ervaren in de onderwijsleersituaties aan de UT. Het onderzoek leverde twee knelpunten op: buitenlandse studenten krijgen te weinig begeleiding en docenten moeten duidelijker hoofdpunten aangeven. Ook formuleerde Van Soest een lijst van aandachtspunten. Zo hebben buitenlandse studenten moeite met het geven van een kritische mening over de theorie. Ook het geven van een presentatie vinden ze lastig, net als gepast reageren op feedback en het bekritiseren van medestudenten. `Knelpunten ontstaan vaak door het niet uitspreken van verwachtingen,' zegt Van Soest. `Docenten verwachten van studenten een kritische houding, een academisch niveau en feedback. Dat is misschien vanzelfsprekend voor de Nederlandse student, maar niet voor de buitenlandse. Zolang docenten en studenten verwachtingen niet uitspreken, kunnen knelpunten ontstaan.' Ook de geijkte vooroordelen werken volgens Van Soest hieraan mee. `Chinese studenten klitten zo samen, is een veel gehoord vooroordeel. En Chinese studenten willen niet integreren met de andere studenten.
Misschien is dat ook wel zo, maar je kunt je ook de vraag stellen hoe open jezelf bent ten opzichte van Chinese studenten. Ik denk dat op dit terrein nog veel te winnen is.' Van Soest noemt nog een ander vooroordeel. `Chinezen leren alles uit hun hoofd en zijn daardoor weinig creatief. Reproductie is inderdaad een veel voorkomende leerwijze in China, maar is dat dan meteen oppervlakkiger? Repeteren brengt misschien juist méér diepgang.' Andere opmerkelijke verschillen op onderwijsgebied? `De student-docent relatie is heel anders. Chinezen spreken een docent altijd aan met u. De afstand blijft bewaart. Hier zijn we veel eerder geneigd te tutoyeren. Dat kan ook, want het betekent niet dat je meteen elkaars beste maatje bent en de volgende dag op de stoep staat om mee te eten, terwijl dat in China wel het geval is als je iemand met je of jij aanspreekt.' Verder is het Chinese Engels erg moeilijk te begrijpen. `Daarom geven we op de UT ook cursussen als spoken English for lectures, dealing with groups of international students en intercultural communication in educational settings.' Van Soest bevesigt de drang tot presteren in de schoolbanken. `In Nederland zijn we niet gewend met kop en schouders overal boven uit te willen steken, terwijl dat in China de heel gewoon is.' En hoe ervaren de studenten zelf hun verblijf in Nederland? Hèt grote struikelblok is de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND). Studente toegepaste communicatiewetenschap Wei Chen (24) moppert: `Veel te bureaucratisch, kost handen vol geld en er gaat altijd wel iets mis. Telematicastudente Fan Yang (23) is daar helemaal mee eens: `Je moet soms zes maanden wachten op een verblijfsvergunning. Of documenten raken zoek. Erg vervelend.' Wie Chen: `En ze zijn ook nog eens moeilijk bereikbaar. Soms wacht ik ruim tien minuten aan de telefoon op een medewerker voor assistentie, of word ik er uitgegooid. Kan ik weer opnieuw beginnen.' Fan Yang: `Weet je wat het gekke is, de aanvraagformulieren zijn alleen in het Nederlands verkrijgbaar.' Frustraties en onbegrip alom. Geen verpletterende indruk dus van de institutionele organisatie voor vreemdelingenzaken. Wat viel ze nog meer op? `De blauwe lucht,' roept Wei Chen. `Ik wist niets van het bestaan van een blauwe lucht. In Beijing hangt de smog in de straten en is de lucht altijd grijs. Ik ben nooit buiten de stad geweest. Een vergelijking kon ik dus niet maken. Totdat ik op Schiphol landde en zag dat de lucht blauw was.' Ook is ze onder de indruk van het platteland en boerenleven. `De groene weilanden zijn mooi. Het ruikt hier schoon en fris. Je kan de lucht diep inademen. Maar het leven is hier wel heel erg duur, ook qua studie.' Zhang Yelei (25) student bedrijfsinformatietechnologie valt het op dat iedereen zo goed Engels spreekt. `Daar hebben wij moeite mee. De r kunnen we niet goed uitspreken.' Alle drie doen even een poging. Het lukt amper. Zhang Yelie vertelt over zijn trip naar Parijs. `Daar wilde niemand Engels spreken,' zegt-ie verbaasd. `Ik snap dat niet. Hoe moet dat dan met één Europa?' De Engelse taal levert de Chinese studenten extra werk op. Zhang Yelei: `We moeten de theorie eerst in het Engels doorgronden en daarna nog eens een vertaalslag maken naar het Chinees. Dat vergt de nodige inspanning.' Ook de duur van het masterprogramma is anders. `Die duurt in China drie jaar en hier twee,' zegt Zhang Yelei. `Verder is het collegejaar in China opgedeeld in semesters; de UT kent kwartalen.' De verwachte actieve houding tijdens colleges was ook nieuw. `Wij zijn niet gewend een discussie te voeren tijdens
colleges', zegt Fan Yang. `En', lacht Wie Chen, `jullie eten en drinken tijdens colleges. Zelfs als de docent het ziet! Dat kan in China echt niet.' Wat de studente verder opvalt zijn de verhalen over Chinezen. `Jullie denken echt dat wij elke dag honden en katten eten.' Niet dus? `Nee, wij eten net zo vaak hond als jullie konijn.' Trots komt eruit: `China is meer dan alleen microchips.' Sandra Pool
