Wiegendood Richtlijnen en Bijlagen

Wiegendood Richtlijnen en Bijlagen 1. Doel Het uitsluiten van risico’s die wiegendood kunnen veroorzaken. In een geval van (bijna) wiegendood zorgen voor adequate instructies en adviezen. 2. Geldigheidsbereik Alle medewerkers van Stichting D.W.R.P. 3. Achtergrond informatie Wiegendood is het plotseling overlijden van een "gezonde baby", in de regel tijdens een slaapperiode. De meeste sterfgevallen doen zich voor in de eerste 6 levensmaanden. Na 12 maanden komt het nog nauwelijks voor. Wiegendood komt meer voor bij jongetjes dan bij meisjes. Ook te vroeg geboren baby’s en baby’s met een (heel) laag geboortegewicht blijken een verhoogde kans te hebben op wiegendood. Het aantal gevallen van wiegendood is in ons land de afgelopen 10 jaar flink gedaald. De voorlichting en preventiemaatregelen die sinds de jaren ’80 zijn ingevoerd hebben daar zeker toe bijgedragen. Van de ongeveer 200.000 kinderen die er jaarlijks in Nederland worden geboren, overlijden er circa 30 in het eerste levensjaar zonder duidelijk ziek te zijn geweest. In een aantal gevallen wordt alsnog een lichamelijke oorzaak gevonden, zoals een hartafwijking, een infectie, verstikking, kindermishandeling. In die gevallen waarbij niets wordt gevonden, is soms een aantal risicofactoren aan te wijzen, die in onderlinge combinatie of apart tot wiegendood hebben geleid. Deze factoren zijn: te vroeg geboren kinderen buikslapen warmtestuwing onveilige slaapplaats rokerige omgeving oververmoeidheid Helaas komt het in Nederland ook incidenteel voor dat een baby in een kinderdagverblijf overlijdt onder het beeld van wiegendood. Daarom spannen we ons in om het risico zo klein mogelijk te maken. Alle personeelsleden, ook invalkrachten en stagiaires, moeten bekend zijn met de praktische preventieve maatregelen die er afgesproken zijn over het veilig slapen van de kinderen. Deze maatregelen zijn afgeleid uit de folder Veilig Slapen van de Stichting Wiegendood. In de babyslaapkamer hangt ter herinnering de instructies. ( zie bijlage 1) 3

4. Preventieve maatregelen 4.1 Leg een baby nooit op de buik te slapen Een baby op de buik te slapen leggen maakt het risico van wiegendood wel vier tot vijf maal groter dan gemiddeld. Bij een verkouden baby nog iets meer. Leg een baby dus nooit op de buik. Leg een baby ook niet eens één enkele keer op de buik te slapen, bijvoorbeeld omdat het kind alleen dan troostbaar lijkt. Er zijn helaas diverse voorbeelden dat zo’n uitzondering fataal afliep. Er zijn bepaalde (aangeboren) afwijkingen waarbij buikliggen wel wenselijk kan zijn. Ouders dienen dan een schriftelijke verklaring van hun arts te overleggen (kopie hiervan wordt in het archief van Stichting D.W.R.P. bewaard). Kiest een ouder wordende baby die gezond is, in goede conditie verkeert en motorisch goed ontwikkeld is (zodat vlot om-en-om draaien geen probleem is), regelmatig zelf ervoor op de buik slapen, dan is vasthouden aan steeds terugleggen op de rug, niet zinvol. Gemiddeld zijn baby’s met vijf maanden in staat om zelf van-rug-naar-buik en weer terug te draaien, maar sommigen zijn er pas met negen maanden aan toe. Willen ouders toch dat hun baby in buikhouding slaapt, leg dit dan opdracht schriftelijk vast, met uitleg waarom ouders dat willen, en door de eindverantwoordelijke ouders ondertekend. 4.2 Voorkom dat een baby te warm ligt De factor temperatuur (warmtestuwing) speelt een rol onder de baby’s die onder het beeld van wiegendood overlijden. Door koude overlijdt zelden een baby. Indicatoren t.a.v. temperatuur Zolang de voetjes van een baby prettig aanvoelen, heeft deze het niet koud. Ook in de nek van een baby is goed te voelen of hij/zij het warm of koud heeft. Een baby die zweet heeft het al gevaarlijk warm. Zorg dat het niet te warm is/wordt in de slaapvertrekken. Aanbevolen slaapkamertemperatuur is 16 tot 18 graden. Leg een baby te slapen in een slaapzak of onder een (katoenen) dekentje dat kan worden ingestopt. Gebruik de eerste twee jaar nooit een dekbedje. Let op: een gevoerde trappelzak niet in combinatie met deken gebruiken Laat een baby ook nooit met bedekt hoofd slapen!

Kinderen die een slaapzak meekrijgen liggen in principe met romper, of T-shirt aan in de slaapzak en toegedekt met een lakentje. In de winterperiode kan er bij gebruik van een dunne slaapzak een dekentje gebruikt worden. Gebruik bij het inbakeren de goede techniek in verband met warmte stuwing Kinderen niet inbakeren als ze koorts hebben. Bij koorts extra controleren en niet te warm toedekken. Regelmatig de slaapkamer ventileren:

4.3 Zorg voor veiligheid in het bed - Gebruik nooit een kussen, hoofd- en zijwandbeschermers, zeiltjes, tuigjes, koorden of voorwerpen van zacht plastic in het bedje. - Maak het babybed kort op, zodat de voetjes vrijwel tegen het voeteneind komen. Vermijd daarbij dubbelslaan van het beddengoed; een kind kan daar makkelijker onderschuiven. - Laat slaapkamers en beddengoed regelmatig luchten. - In principe één knuffel mee in bed, let op dat een knuffel geen kussen is. 4.4 Voorkom gezondheidsschade door (mee) roken. - De rook van volwassenen kan een baby veel schade doen. Daarom mag nergens binnen onze locaties gerookt worden. 4.5 Houdt voldoende toezicht. - Kijk telkens als je een kind naar bed brengt ook even in de andere bedjes. - Ga in elk geval eens per 10 minuten ter controle langs alle kinderen. Extra aandacht voor verkouden kinderen (verstopte neuzen). - Als extra controle, hoewel deze methode niet betrouwbaar is en fysieke controle altijd plaats moet vinden, gebruiken wij bij baby’s de Nanny Care, zorg dat deze altijd aangesloten is als een baby in bed of de box ligt 4.6 Voorkom oververmoeidheid van de baby Indien een baby langdurig gehuild heeft (bijv. omdat het overstuur is geraakt) kan een kind oververhit raken. 5. Overige belangrijke zaken in relatie tot wiegendood - Hang belangrijke, recente telefoonnummers (brandweer, huisarts) bij de telefoon. - Zorg dat ouders altijd laten weten waar ze te bereiken zijn. - Regelmatig agenderen. - Het ophangen van een instructiebad in de (baby)slaapkamer, waarin stapsgewijs beschreven staat hoe te handelen als een (bijna) levensloos kind aangetroffen wordt. (zie bijlage 2) - Roep altijd je collega. 6. Acties leidinggevende Wanneer de leidinggevende niet aanwezig is, neemt één van de leidsters deze taken voorlopig waar. Zij licht de leidinggevende in zodra dat mogelijk is. 6.1 Inlichten ouders De leidinggevende licht zo spoedig mogelijk de ouders van het betreffende kind in. 6.2 Zorgen voor groep - Zorg dat de groep overgenomen wordt en dat andere kinderen uit de slaapruimte worden gehaald. - Zorg dat de rust op de groep weerkeert.

6.3 Bellen huisarts Bel de huisarts en ontvang de arts en/of ambulance. Als is vastgesteld dat het kind is overleden, zorg dan voor een geschikte ruimte voor de opvang van de ouder(S) door leidinggevende. Ook de arts en de betrokken groepsleid(st)er dienen hierbij aanwezig te zijn.

7. Bronnen - GGD Handboek Kind- Veiligheid – Gezondheid - Consensus Preventie van Wiegendood 1996; Centraal Begeleidingsorgaan voor Intercollegiale Toetsing – Utrecht / Commissie Overleg Kinderartsen & Jeugdartsen ISBN 90-910-188-2 CIP - GHI bulletin Wiegendood 1992; Geneeskundige Hoofdinspectie van de Volksgezondheid - Rijswijk 6

8. Bijlagen bijlage 1: Preventieregels wiegendood bijlage 2: Instructieblad bijlage 3: Formulier buikligging 7

Preventieregels Wiegendood Leg een baby nooit op de buik te slapen Uitzonderingen Er zijn bepaalde (aangeboren) afwijkingen waarbij buikligging wel wenselijk kan zijn. Ouders dienen dan een schriftelijke verklaring van hun arts te overleggen. (verklaring opbergen in kinddossier) Als ouders ondanks adviezen zelf aangeven te willen dat hun baby in buikhouding slaapt, dan dient dat schriftelijk te worden vastgelegd. (verklaring ook opbergen in kinddossier

Voorkom dat een baby te warm ligt/voorkom warmte stuwing Zolang de voetjes van een baby prettig aanvoelen, heeft deze het niet koud. Ook in de nek van een baby is goed te voelen of hij/zij het warm of koud heeft. Een baby die zweet heeft het al gevaarlijk warm. Zorg dat het niet te warm is/wordt in de slaapvertrekken. Aanbevolen slaapkamertemperatuur is 15 tot 18 graden. Leg een baby te slapen in een slaapzak of onder een (katoenen) dekentje dat kan worden ingestopt. Gebruik nooit een dekbedje. Let op: een gevoerde trappelzak niet in combinatie met deken gebruiken Kinderen die een slaapzak meekrijgen liggen in principe met romper, of T-shirt aan in de slaapzak en toegedekt met een lakentje. In de winterperiode kan er bij gebruik van een dunne slaapzak een dekentje gebruikt worden. Gebruik bij het inbakeren de goede techniek in verband met warmte stuwing Kinderen niet inbakeren als ze koorts hebben. Bij koorts extra controleren en niet te warm toedekken. Voorkom oververmoeidheid van de baby Indien een baby langdurig gehuild heeft (bijv. omdat het overstuur is geraakt) kan een kind oververhit raken. Regelmatig de slaapkamer ventileren: Bij het openen van het Kdv het slaapkamer raam openzetten.. Als er geen kinderen in de bedjes liggen die bij het raam staan, het raam openzetten. Indien de temperatuur in de slaapkamer lager wordt dan 15 C als het raam openstaat, dan het raam dichtdoen of op een kier zetten. Zorg voor veiligheid in het bed Gebruik nooit een kussen, hoofd- en zijwandbeschermers, zeiltjes, tuigjes, koorden of voorwerpen van zacht plastic in het bedje. Maak het babybed kort op, zodat de voetjes vrijwel tegen het voeteneind komen. Vermijd daarbij dubbelslaan van het beddengoed; een kind kan daar makkelijker onderschuiven. Laat slaapkamers en beddengoed regelmatig luchten. (Zie hygiëneplan) In principe één knuffel mee in bed. Houdt voldoende Toezicht - Kijk telkens als je een kind naar bed brengt ook even in de andere bedjes. - Ga in elk geval eens per 10 minuten ter controle langs alle kinderen. Extra aandacht voor verkouden kinderen (verstopte neuzen).

Instructieblad Hoe te reageren bij aantreffen (bijna) levenloos kind

Handelen in geval van calamiteit Blijf kalm Prikkel de baby Controleer ademhaling Controleer pols Bel direct 112 Roep collega’s om hulp Pas bij niet reageren mond op mond beademing toe Licht Raad van Bestuur in. Maak notities Schroom niet te vragen om nazorg Weet de hulpmiddelen zoals saturatiemeter en AED te vinden.

Formulier ‘buikligging’ behorende bij het Protocol Wiegendood U geeft aan dat u wilt dat uw baby op de buik te slapen wordt gelegd in Kinderdagcentrum Stichting D.W.R.P. – De Wonder Rupsjes Wij vragen u om een handtekening aangezien dit, in het kader van wiegendoodpreventie, niet onze normale werkwijze is. De ouder(s)/verzorger(s)naam ........................................ willen graag dat hun kind naam ................................... op de buik te slapen wordt gelegd. Heeft het op de buik slapen een medische reden, geef aan welke ……………………… Indien geen medische reden geef dan aan waarom kind toch op buik moet slapen ………………

Handtekening voor akkoord: Datum: .............................. Handtekening ouder(s)/verzorger(s) (beide tekenen)

Handtekening leidinggevende

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --U geeft beëindiging buikligging door aan de leidinggevende en ondertekent vervolgens voor akkoord. Datum stop buikligging: Handtekening ouder(s)/verzorger(s) (beide tekenen)

Handtekening leidinggevende

Inbakeren Richtlijn Als ouders met het verzoek komen hun baby op de door hen toegepaste wijze in te bakeren, dient allereerst te worden nagegaan of het inbakeren wordt gedaan in overleg of met instemming van consultatiebureau of kinderarts en of de juiste, veilige methode, met goed materiaal en binnen strikte leeftijdsgrenzen wordt toegepast. Zorg ervoor dat de ouders een aantal malen voordoen hoe zij thuis de baby inbakeren en vraag of zij een aantal malen willen toezien of de begeleider de baby op de juiste wijze inbakert. In elk geval wordt inbakeren na de zevende maand sterk ontraden in verband met toenemende veiligheidsrisico’s. Op verkeerde wijze inbakeren kan risicovol zijn.

Toestemmingsformulier inbakeren & buikslapen Naam kind: …………………………………………………………………………………………………………… Geboortedatum: …………………………………………………………………………………………………………… Ondergetekende geeft Stichting D.W.R.P. – De Wonder Rupsjes toestemming om bovengenoemd kind in te laten bakeren voor het slapengaan. Ik ben op de hoogte van het “Informatieblad inbakeren en veilig slapen” Stichting D.W.R.P. hanteert. Stichting D.W.R.P. volgt het meest recente advies om het inbakeren voor de leeftijd van 6 maanden weer af te bouwen. Bij kinderen ouder dan 6 maanden wordt het risico dat ze – ingebakerd en al – naar de buik draaien steeds groter en daarmee ook het risico ten aanzien van wiegendood. Wij raden inbakeren met klem af voor kinderen ouder dan genoemde leeftijd.

Naam ouder(s): …………………………………………………………………………………………………………… Datum: …………………………………………………………………………………………………………… Handtekening(en): ……………………………………………………………………………………………………………

Beste ouder(s),

Ter verbetering van de kwaliteit van de via ons verzorgde kinderopvang en de daarmee samenhangende veiligheid van uw kinderen vragen wij uw aandacht voor het volgende.  

Werkwijze met betrekking tot het slapen Werkwijze met betrekking tot medicijngebruik

Werkwijze met betrekking tot het slapen Het gebruik van dekbedden en op de buik slapen worden gezien als mogelijke oorzaken van wiegendood. Wij zullen bij kinderen onder de twee jaar daarom geen dekbedden gebruiken en baby’s worden op de rug te slapen gelegd. Tevens worden kinderen niet ingebakerd. Indien ouders wensen dat hun kind op de buik of zij te slapen worden gelegd of dat dekbedden worden gebruikt of ingebakerd worden door het kinderdagverblijf , dienen ouders dit expliciet aan te geven. Dit legt Stichting D.W.R.P. – De Wonder Rupsjes vast in de als bijlage opgenomen verklaring. De verantwoording voor het invullen van de verklaring(en) ligt bij de ouder(s). (Zonder ingevuld formulier kunnen wij aan uw verzoek geen gehoor geven. Werkwijze kinderdagverblijf met betrekking tot medicijngebruik In beginsel zal het kinderdagverblijf geen medicijnen toedienen aan uw kinderen. In bepaalde omstandigheden kan dit toch noodzakelijk zijn. Vanwege de risico's verbonden aan medicijngebruik bij (jonge) kinderen, is het noodzakelijk dat mogelijke misverstanden zoveel mogelijk worden uitgesloten. Reden waarom wij u in voorkomende situaties het als bijlage opgenomen "toestemmingsformulier verstrekken medicatie" verzoeken in te vullen. De verantwoording voor het invullen van der verklaring(en) ligt bij de ouder(s). (Zonder ingevuld formulier kan en mag er geen medicatie verstrekt worden.) De hiervoor genoemde formulieren dient u in te vullen ten behoeve van het kinderdagverblijf.

Slapen Hoe wenst u dat uw kind in bed wordt gelegd in een kinderslaapzakje

ja/ nee

onder een dekentje

ja/ nee

onder een dekbedje*

ja/ nee

op de buik*

ja/ nee

ingebakerd*

ja/nee

* Indien met ja beantwoord, “Verklaring m.b.t. het slapen” invullen en ondertekenen

VERKLARING MET BETREKKING TOT SLAPEN Het gebruik van dekbedden en op de buik slapen worden gezien als mogelijke oorzaken van wiegendood. Wij zullen bij kinderen onder de twee jaar daarom geen dekbedden gebruiken en baby’s worden op de rug te slapen gelegd. Indien ouders wensen dat hun kind op de buik of zij te slapen worden gelegd of ingebakerd, legt Stichting D.W.R.P. – De wonder Rupsjes dit vast in deze verklaring. Ondergetekende

: ……………………………………………….

Ouder/verzorger van : ………………………………………………. Geboortedatum

: ……../ …………………/ 20…….

Verklaart hierbij dat hij/zij: Kennis heeft genomen van bovengenoemde werkwijze met betrekking tot het slapen Niet akkoord gaat met bovengenoemde werkwijze De voorkeur geeft aan (aankruisen wat van toepassing is): in een kinderslaapzakje

ja/ nee

onder een dekentje

ja/ nee

onder een dekbedje*

ja/ nee

op de buik*

ja/ nee

inbakeren*

Datum

ja/nee

: …………../ ………………………../ 20……………………

Handtekening: …………………………………………