Sot.art.dec.2013
09-12-2013
23:39
Pagina 6
Wie is ‘our God’? Een kritische analyse van godsbeelden in de hedendaagse aanbiddingsmuziek – door Hans Riphagen – Waar je ook ter wereld evangelische of charismatische kerken binnengaat, er is een grote kans dat je mee kunt neuriën met de muziek. Liederen als How Great Is Our God, I Give You My Heart en You’re Worthy Of My Praise zijn vertaald in alle grote wereldtalen en behoren tot het standaardrepertoire van de mondiale evangelische en pinksterkerken. Ze geven die kerken een gezamenlijke taal van aanbidding, veelal bepaald door welke liederen op een gegeven moment ‘in’ zijn. Ze vormen het spreken over God in al die verschillende lokale gemeenschappen en hebben zo grote invloed op het geloof van miljoenen christenen. Dat kerken wereldwijd dezelfde liederen zingen, is geen nieuw verschijnsel. Al eeuwen heeft de moderne zendingsbeweging haar eigen liederen verspreid. Nieuw is wel de grote snelheid waarmee hedendaagse aanbiddingsliederen wereldwijd hun weg vinden, veelal via digitale media. Nieuwe liederen van populaire artiesten worden binnen enkele jaren over de hele wereld gezongen. Aan de andere kant zijn bekende liederen van tien jaar geleden snel weer vergeten, op een enkele hit na. Een nieuwe generatie liedschrijvers domineert de ‘aanbiddingshitlijsten.’ Op dit moment zijn dat Chris Tomlin, Matt Redman, Tim Hughes en nog een handjevol andere artiesten. Verbonden aan twee jeugdbewegingen, Soul Survivor en Passion, en twee kerken, Hillsong en Vineyard, zijn zij de trendsetters. Hedendaagse aanbiddingsmuziek is ontstaan als een christelijke variant op de popcultuur in het midden van de jaren ‘60.1 De invloed van popcultuur blijft zichtbaar in de voortdurende oriëntatie op de jeugdcultuur, de prominentie van artiesten en de innovatieve industrie. Pete Ward, een Engels onderzoeker op het gebied van populaire cultuur en theologie, beschrijft in zijn boek Selling Worship hoe de groei van hedendaagse aanbiddingsmuziek ons direct bij religieuze ondernemers, evangelische bedrijven en spirituele marketing brengt.2 Evangelische aanbidding is een markt geworden waar vele miljoenen in omgaan. De dynamiek op deze ‘worshipmarkt’ bepaalt welke liederen gezongen worden door miljoenen gelovigen, niet alleen in de kerk, maar ook thuis, in de auto of op het werk. Godsbeelden De vraag die me in dit artikel bezig houdt is welke godsbeelden naar voren komen in de teksten van deze liederen. Om die vraag te beantwoorden kijk ik 6
Soteria december 2013
Sot.art.dec.2013
09-12-2013
23:39
Pagina 7
naar de vijftig meest gezongen aanbiddingsliederen in de Verenigde Staten in 2012 (de lijst is aan het eind van het artikel toegevoegd).3 Voor een Nederlandse, evangelische kerkganger zal er veel herkenning zijn, omdat onze liedcultuur geënt is op de Engelstalige. Veel liederen zijn vertaald in de Opwekkingsbundel terechtgekomen. Een analyse van teksten van liederen is noodzakelijkerwijs een abstractie, want als een lied in een kerk gezongen wordt, gebeurt er veel meer dan tekst alleen. Dan spelen ook elementen als beeld, geluid, muziek, ruimte en sociale verhoudingen een rol. De teksten zijn echter wel een constante, waar de context en uitvoering per keer verschillen. Daarom denk ik dat het de moeite waard is om te kijken naar wat ze zeggen. Achtereenvolgens wil ik in dit artikel ingaan op de vragen hoe de verhouding van God en mens beschreven wordt, hoe wordt omgegaan met de drie-enigheid van God en hoe Gods karakter naar voren komt in de teksten van de liederen. Liederen van ontmoeting Hoe wordt de verhouding van God en mens beschreven in de vijftig geanalyseerde aanbiddingsliederen? Pete Ward heeft hedendaagse aanbiddingsliederen beschreven als ‘narratieven van ontmoeting’.4 Deze liederen functioneren als middel voor een persoonlijke ontmoeting met God. Die classificatie lijkt te kloppen in de geanalyseerde vijftig liederen, waarvan maar liefst 43 liederen (86%) God direct aanspreken in de U-vorm (of Engels: ‘You’). Slechts zeven liederen gaan over God.5 De grote meerderheid bestaat dus uit liederen gericht tot God en hebben daarmee een gebedskarakter. God is de aangesproken Aanwezige, die kan worden gevonden en ervaren door het ‘ik’ of de ‘wij’ van de liederen. Wat opvalt is dat deze ontmoeting vaak een reflexief karakter heeft. De teksten nodigen de aanbidder uit om bewust te reflecteren op wie God is voor hem of haar.6 Vaak gebeurt dat door het stellen van retorische en reflexieve vragen als ‘how can it be’ of ‘what can I say.’ Ook woorden als ‘amazed’, ‘filled with wonder’ en ‘awesome’ beschrijven een innerlijke verwondering die bij de aanbidder plaatsvindt. Een voorbeeld van een lied met zo’n reflexief karakter is The Heart Of Worship: When the music fades, all is stripped away and I simply come, longing just to bring, something that’s of worth, that will bless Your heart.7
In dit lied komt het ‘ik’ bij God, en reflecteert op zijn relatie met God ‘als de muziek vervaagt’. Critici wijzen erop dat het lied eigenlijk niet meer over God gaat, maar over de ervaring van de aanbidder. Pete Ward stelt: Matt Redman is clear in ‘When the music fades’ that the heart of worship is ‘all Soteria december 2013
7
Sot.art.dec.2013
09-12-2013
23:39
Pagina 8
about you Jesus.’ This is a crucial insight but it could be observed that very few of the songs are really all about Jesus. In fact, many of the songs including ‘When the music fades’ are not really all about Jesus at all; rather, they are all about the worshipper and their experiences in worship. In other words, the songs lay themselves open to the criticism that they have replaced the content of the Christian gospel with human experience.8
Een ander aspect in de beschreven ontmoeting is de hoge mate van godservaring die de liederen uitdragen. De aanbiddingsliederen beschrijven in zintuiglijke bewoording het zien, het horen, het proeven en zelfs het voelen van het goddelijke: I see the King of glory, coming down the clouds with fire, the whole earth shakes. My heart and flesh cry out, to You, the Living God, Your Spirit’s water to my soul. I’ve tasted, and I’ve seen, come once again to me… This is the air I breathe, […] Your holy presence living in me. This is my daily bread, […] Your very word spoken to me.9
Er is hier sprake van een ‘onmiddellijkheid’, een directheid in de godservaring. Sarah Koenig stelt dat de aanbidding in de charismatische beweging een nieuw sacrament is geworden met een vergelijkbare rol als het avondmaal in de traditionele liturgie.10 De gemeenschap neemt deel aan Christus, maar: ‘now this partaking takes place through the memory of a meal, the verbal imagery of a meal, a meal of poetry and song’ (cursief HR).11 Er wordt dus een groot beroep gedaan op de verbeelding: God wordt gezien, gehoord en geproefd in de subjectieve ervaring van het ‘nu’. Hierin ligt een eenzijdigheid. De liederen missen namelijk de relatie met het concrete, alledaagse leven. Ze hebben geen raakvlak met de geschiedenis, de wereld of het leven van het individu of de gemeenschap. Kees van Setten ziet in deze ‘contekstloze aanbidding’12 het voornaamste verschil met de psalmen, die op diverse plekken ook een zintuiglijke godservaring beschrijven (vgl. Ps. 34:9, 40:1-4, 42:2-4, 63:2, 84:3, 88:17-18). De meeste aanbiddingsliederen zijn dus liederen die gezongen worden tot God. Interessant is dat juist in een aantal van die liederen er een sterke nadruk ligt op reflectie en ervaring. Hier is terecht veel kritiek op, want de reflectie kan het karakter krijgen van geestelijk narcisme, dat samen met het hoge ervaringsgehalte maakt dat God niet meer is dan een projectie van onze eigen onvervulde verlangens. God is dan niet meer de Ander, maar zit opgesloten in onze eigen ervaring. Daar waar dit gebeurt, blijken de hedendaagse aanbiddingsliederen een uiting van een consumptiecultuur en een cultuurchristendom.13 God verdwijnt achter Jezus Hoewel liederen niet bedoeld zijn als ‘systematische theologie’, beschrijven ze wel beelden van God die theologisch van aard zijn. Vanuit de voorgaande 8
Soteria december 2013
Sot.art.dec.2013
09-12-2013
23:39
Pagina 9
paragraaf laat zich de vraag stellen hoe de godsbeelden in de liederen zich verhouden tot Gods zelfopenbaring in de geschiedenis als drie-enig God. Het vroegchristelijk belijden is verankerd in de Trinitarische doxologieën ‘glorie aan de Vader, door de Zoon in de Heilige Geest’ en ‘glorie aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest’.14 Christelijk spreken over God is daarom spreken over de drie-enig God. Als we naar de liederen kijken door de lens van de Triniteit is er direct iets dat opvalt: Er is namelijk maar één lied met een verwijzing naar de Triniteit. Dat is het lied How Great Is Our God, in het zinnetje ‘Father, Spirit, Son’.15 In zes liederen is een verwijzing naar de Vader zichtbaar, meestal in de context van de Zoon. De Geest krijgt slechts vier marginale verwijzingen, nooit meer dan in één enkele zin. Daar staat tegenover dat maar liefst 29 liederen (58%) over Jezus gaan.16 In twintig liederen (40%) gaat het over ‘God’ of ‘Lord’ in algemene bewoording. In een eerdere studie heeft Robin Parry erop gewezen dat het ontbreken van de Drie-eenheid in de hedendaagse aanbiddingsmuziek een hiaat is.17 Voor Van der Kooi en Van den Brink heeft de leer van de Drie-eenheid met name een regulatieve betekenis, ‘bedoeld om de wacht te houden rond dit kostbare en unieke verhaal van het evangelie, waarin God gekend wordt via Christus en de Geest.’18 Er gebeurt in deze liederen iets met het beeld van God, dat met name zichtbaar wordt in de christologie, omdat veel liederen ‘Jezusliederen’ zijn. Ik wil daarin twee aspecten benoemen. Ten eerste valt op dat de liederen over het algemeen gekleurd worden door een hoge christologie: Daar waar Jezus genoemd wordt, wordt met name zijn goddelijkheid benadrukt. Dit gaat vaak gepaard met een nadruk op zijn koningschap. Een paar voorbeelden: King of all days, oh, so highly exalted, glorious in heaven above. Shout to the Lord, all the earth let us sing: Power and majesty, praise to the King. Mountains bow down, and the seas will roar, at the sound of Your name. Sing to the King who is coming to reign. Glory to Jesus, the Lamb that was slain. Life and salvation His empire shall bring, and joy to the nations when Jesus is King.19
De hoge christologie wordt vaak gekoppeld aan het overwinnend koningschap van Jezus (theologia gloriae). Zelfs waar wordt gesproken over Jezus’ afdalen naar de aarde of zijn lijden en sterven aan het kruis, blijft de nadruk liggen op het goddelijke.20 Ook in één van de weinige verwijzingen naar het leven van Jezus op aarde, in het lied Our God, wordt die hoge christologie direct zichtbaar: Water you turned into wine, opened the eyes of the blind there’s no one like you, none like You! Into the darkness you shine out of the ashes we rise, there’s no one like you none like You! Soteria december 2013
9
Sot.art.dec.2013
09-12-2013
23:39
Pagina 10
Our God is greater, our God is stronger, God you are higher than any other.21
Het lied start met een verwijzing naar het verhaal van de bruiloft in Kana en naar de vele genezingen van Jezus. De tweede regel wordt al abstracter en grootser. In de derde regel (de start van het refrein) domineert de hoge christologie het beeld van Jezus. Het is moeilijk om Jezus nog als mens te herkennen. Deze eenzijdige nadruk op de goddelijkheid van Jezus maakt dat de liederen docetische trekken krijgen.22 De mens Jezus van Nazareth verdwijnt, en daarmee ook de profetische Jezus, die controversieel, confronterend en storend was. Jezus wordt losgemaakt van de politieke, economische, culturele en religieuze werkelijkheid van de eerste eeuw, en verliest daarmee zijn scherpte. In plaats daarvan wordt Hij een soort superheld, die altijd aan de kant van de gelovigen staat en eigenhandig al zijn vijanden de baas is: There in the ground His body lay, Light of the world by darkness slain. Then bursting forth in glorious Day, up from the grave He rose again. And as He stands in victory, sin’s curse has lost its grip on me…23
Een tweede problematisch aspect binnen de christologie van de liederen is het wegvallen van het middelaarschap van Christus. Hoewel het kruis en de opstanding van Christus zeer centraal staan, is het bredere verhaal, waarin Jezus kwam als Middelaar om de wereld met God te verzoenen, verdwenen (1 Tim. 2:5).24 In de liederen is God de Vader verdwenen in de schaduw van Jezus.25 De heilsgeschiedenis versmalt tot het verhaal van Jezus alleen. De oude doxologie ‘Glorie aan de Vader, door de Zoon…’ is in de meeste liederen vervangen door het ‘Glorie aan Jezus (door Jezus!)’. Met die nadruk op het koningsambt van Christus in veel liederen lijkt de aandacht voor zijn ambt als priester en profeet niet meer nodig. Bovenstaande analyse laat zien dat de liedteksten gemeten naar de trinitarische doxologieën problematisch zijn, vooral in de Christologie. De machtige, schone en liefdevolle God We gaan nu naar de wijze waarop Gods karakter in de liederen wordt omschreven. Om daar inzicht in te krijgen heb ik woorden die in eenzelfde betekenisveld liggen geclusterd. Woorden als macht, kracht, sterkte, almacht, rots en grootheid liggen dicht bij elkaar. Ook liefde, genade, vergeving, vriendelijkheid en goedheid komen bij elkaar in de buurt, al hebben de woorden hun eigen betekenis. Ik ben in de liederen drie van zulke betekenisvelden tegengekomen, die te karakteriseren zijn met Gods macht, Gods liefde en genade en Gods schoonheid. Het betreft een generalisering die een tendens aangeeft. De eerste karaktereigenschap die naar voren komt betreft Gods macht, zijn soevereiniteit en kracht. Het gaat hier om wat we de transcendente eigenschappen van God noemen. God wordt beschreven als Schepper, die alles in 10
Soteria december 2013
Sot.art.dec.2013
09-12-2013
23:39
Pagina 11
zijn hand heeft: Hij plaatste de sterren in de hemel, bedacht de zon en vertelde elke bliksemschicht waar naar toe te gaan.26 Hij is de eeuwige, de regerend koning, de sterke toren, aan wie niemand gelijk is. Een sterke bevrijder, ‘machtig om te redden’.27 Twee voorbeelden: Our God is greater, our God is stronger, God you are higher than any other. Our God is Healer, Awesome in Power, Our God! Our God! Our God, You reign forever. Our hope, our strong deliverer. You are the everlasting God…28
Grenzend aan dit eerste betekenisveld is de karakterisering van God als schoon en mooi. Op een beeldende manier beschrijven een aantal liederen de pracht en majesteit van God. Vaak wordt er ook hier een relatie gelegd met God als schepper en God als koning. Er is sprake van een bewondering van en verwondering over Gods schoonheid. Dit komt bijvoorbeeld sterk naar voren in het lied Beautiful One:29 Beautiful One, I love. Beautiful One, I adore. Beautiful One, my soul must sing. You opened my eyes to Your wonders anew, You captured my heart with this love, ‘cause nothing on earth is as beautiful as You.30
De derde bezongen karaktereigenschap van God is zijn liefde en genade.31 Liefde, acceptatie en vergeving zijn bij God verkrijgbaar voor de aanbidder. Het gaat hier veelal over Gods immanente eigenschappen, zijn nabijheid. De bekende, oude liederen Amazing Grace en The Wonderful Cross gaan over die veranderende genade en staan nog steeds in de top vijftig (al is dat wel in een nieuwe versie). Ook een lied als How Deep The Father’s Love For Us vertelt het verhaal van Gods liefde voor zijn schepping door het lijden van zijn Zoon heen: How deep the Father’s love for us, how vast beyond all measure. That He should give His only Son, to make a wretch His treasure.32
Uit de liederen ontstaat een beeld van een liefdevolle, schone en tegelijkertijd machtige God. De beelden zijn veelal direct ontleend aan bijbelverzen.33 Bij de eenzijdigheid van het bijbelgebruik wil ik echter een paar kanttekeningen plaatsen. Een eerste kanttekening betreft de romantische inkleuring van de liefde van en tot God. J.W. Paris heeft een vergelijking gemaakt tussen wat zij het AmeSoteria december 2013
11
Sot.art.dec.2013
09-12-2013
23:39
Pagina 12
rikaanse romantische ideaal noemt en de omschrijving van de relatie tussen God en mens in een aantal liederen.34 In het romantische ideaal is de man initiërend en assertief, en wint hij het hart van de vrouw door haar uit een moeilijke situatie te redden. Andersom is het beeld van de vrouw zwak, passief en in nood, wachtend om veroverd te worden. Paris laat zien dat een aantal aanbiddingsliederen ook op zo’n romantische, semi-erotische manier te lezen zijn en vindt voorbeelden in 35% van de door haar bekeken liederen. Een paar voorbeelden uit de in dit artikel besproken liederen illustreren haar observatie: So Heaven meets earth like an unforeseen kiss, And my heart turns violently inside of my chest, […] He is jealous for me, loves like a hurricane, I am a tree, Bending beneath the weight of His wind and mercy. And I, I’m desperate for You. And I, I’m lost without You. So take me as you find me, all my fears and failures, fill my life again.35
In de charismatische traditie wordt gesproken over ‘intimiteit’ in aanbidding.36 Er wordt dan vaak verwezen naar het boek Hooglied voor een bijbelse onderbouwing. De liefdeslyriek als zodanig heeft oude papieren en heeft een plaats in de contemplatieve en mystieke tradities van de kerk. De kritische vraag bij bovenstaande liederen is of de invloed van het Amerikaanse romantische ideaal niet een vertekening geeft van Gods liefde. Paris zelf zegt: ‘The near-exclusive use of the American romantic ideal in love-oriented worship songs uses only a fraction of what Scripture teaches about God’s love…’37 De onderbelichting van Gods trouw is een tweede kanttekening die ik wil maken over de karakterisering van God. De bijbelse God gaat relaties met mensen aan binnen een verbond. Zijn liefde is een verbondsliefde die zichtbaar wordt in zijn trouw door de geschiedenis heen (vgl. Psalm 78 en 136). De joods-christelijke spiritualiteit wordt gekleurd door het gedenken van Gods grote daden. Gods trouw in de geschiedenis van Israël, het leven van Jezus en de kerk wordt in de liederen versmald tot hooguit zijn trouw in onze eigen geschiedenis.38 De meeste liederen vinden plaats in de beleving van het nu. Hiermee hangt samen dat Gods plan met de wereld door de heilsgeschiedenis heen nauwelijks een rol speelt in de liederen. Noties als recht en gerechtigheid verdwijnen daarmee ook uit de godsbeelden. De laatste kanttekening over de karakterisering van God betreft de eenzijdigheid in metaforische taal. Creativiteit met taal en beeldende metaforen kunnen diepte en betekenis geven in de godsbeelden. Eenzijdigheid in metaforisch taalgebruik maakt dat beelden aan zeggingskracht verliezen en clichématig worden. Binnen de geanalyseerde liederen domineren een paar clusters van metaforen, die samenhangen met Gods eigenschappen zoals hierboven beschreven. De belangrijkste is de koningsmetafoor die in de helft van de 12
Soteria december 2013
Sot.art.dec.2013
09-12-2013
23:39
Pagina 13
liederen voor komt (met woorden als ‘crown’, ‘rule’, ‘kingdom’, ‘majesty’, etc.). Ook metaforen van licht-duisternis, van redding en van verlossing worden veelvuldig gebruikt. Zij domineren de beeldspraak over God. Andere metaforen die in de Bijbel voor God of Jezus worden gebruikt, zijn vrijwel afwezig (bijv. herder, brood des levens, wijnstok, dienstknecht of hogepriester). Dit versterkt de geconstateerde eenzijdigheid in godsbeelden en maakt dat de metaforen die wel gebruikt worden juist door het veelvuldige gebruik aan zeggingskracht verliezen. Conclusie Liederen zijn geen systematisch theologische teksten. Toch zijn het wel theologische teksten, die beelden van God vertolken. Ik heb in dit artikel kritisch gekeken naar de godsbeelden in de top vijftig van de meest gezongen aanbiddingsliederen. De analyse laat zien dat de teksten betrekkelijk eenzijdig zijn. Het zijn liederen die gaan over de ontmoeting tussen de aanbidder en God. God wordt daarin veelal direct aangesproken en als aanwezig ervaren. Het zijn daarmee gebedsliederen die woorden van geloof en hoop geven aan de gelovige. Toch lijkt ook een aanzienlijk deel van de liederen niet in de eerste plaats over God, maar over de ervaring van de aanbidder te gaan. De aanbiddingsliederen zijn vooral ‘Jezusliederen’ en missen een Trinitarisch belijden van God als Vader, Zoon en Geest. Jezus domineert het godsbeeld en verliest daarmee zijn rol als Middelaar. Ook zijn mensheid verdwijnt in de schaduw van een hoge christologie. Hij wordt daarmee tot een machtige ‘koning-god’, die altijd aan onze kant staat. Er ontstaat hierdoor een godsbeeld dat de toets van de Bijbel en de heilsgeschiedenis niet kan doorstaan. In de karakterisering wordt God met name beschreven als machtig, schoon en liefdevol, maar ontbreekt de nadruk op zijn trouw en zijn rechtvaardigheid. De liederen spreken in bijbelse zin over zijn eigenschappen, maar laten een eenzijdigheid zien in metaforisch taalgebruik en een onbalans in de beschrijving van Gods liefde. Deze analyse van godsbeelden in hedendaagse aanbiddingsmuziek laat zien dat er verschillende kritische vragen gesteld moeten worden bij wat er gezongen wordt in evangelische en pinksterkerken. Door de dynamiek van de hedendaagse aanbiddingsmuziek, met de daarin gesignaleerde marktwerking, wordt er gezongen wat ‘in’ is en wat de populaire artiesten zingen. Het vraagt om kritische theologische reflectie om de vraag wie ‘our God’ is en hoe we tot Hem zingen in het midden van de gemeente te beantwoorden. Lijst met Liederen:39 1 2 3 4 5
How Great Is Our God (Chris Tomlin, Jesse Reeves, Ed Cash) Mighty To Save (Ben Fielding, Reuben Morgan) Our God (Matt Redman, Chris Tomlin, Jonas Myrin, Jesse Reeves) Blessed Be Your Name (Matt and Beth Redman) Here I Am To Worship (Tim Hughes)
Soteria december 2013
13
Sot.art.dec.2013
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 14
09-12-2013
23:39
Pagina 14
Revelation Song (Jennie Lee Riddle) Everlasting God (Brenton Brown, Ken Riley) Amazing Grace (My Chains Are Gone) (Chris Tomlin, Louie Giglio, John Newton) Jesus Messiah (Chris Tomlin, Daniel Carson, Jesse Reeves, Ed Cash) In Christ Alone (Stuart Townend, Keith Getty) Your Grace Is Enough (Matt Maher) Forever (Chris Tomlin) Open The Eyes Of My Heart (Paul Baloche) Forever Reign (Reuben Morgan, Jason Ingram) How He Loves (John Mark McMillan) You Are My King (Billy Foote) Holy Is The Lord (Chris Tomlin, Louie Giglio) From The Inside Out (Joel Houston) Hosanna (Praise Is Rising) (Paul Baloche, Brenton Brown) Shout To The Lord (Darlene Zschech) Come Now Is The Time To Worship (Brian Doerksen) The Stand (Joel Houston) Hosanna (Brooke Ligertwood) Lord I Lift Your Name On High (Rick Founds) Glory To God Forever (Steve Fee, Vicky Beeching) How Great Thou Art (Stuart Wesley Keene Hine) We Fall Down (Chris Tomlin) How Deep The Father’s Love For Us (Stuart Townend) Days Of Elijah (Robin Mark) The Heart Of Worship (Matt Redman) You Never Let Go (Matt and Beth Redman) Happy Day (Ben Cantelon, Tim Hughes) God Of Wonders (Marc Byrd, Steve Hindalong) Beautiful One (Tim Hughes) Your Name (Paul Baloche, Glenn Packiam) You Are My All In All (Dennis Jernigan) Sing To The King (Billy Foote, Charles Silvester Horne) Lead Me To The Cross (Brooke Fraser) I Give You My Heart (Reuben Morgan) The Wonderful Cross (Jesse Reeves, Chris Tomlin, J.D. Walt, Isaac Watts, Lowell Mason) Better Is One Day (Matt Redman) Your Great Name (Krissy Nordhoff, Michael Neale) Breathe (Marie Barnett) Indescribable (Laura Story) Give Thanks (Henry Smith) Sing Sing Sing (Chris Tomlin, Jesse Reeves, Matt Gilder, Daniel Carson, Travis Nunn) Trading My Sorrows (Darrell Evans) Soteria december 2013
Sot.art.dec.2013
09-12-2013
23:39
Pagina 15
48 You’re Worthy Of My Praise (David Ruis) 49 I Will Follow (Reuben Morgan, Chris Tomlin, Jason Ingram) 50 Your Love Never Fails (Chris McClarney, Anthony Skinner)
Noten: 1
2 3
4 5
6
7 8
9
10 11 12 13
14
Een goede introductie op de geschiedenis van de hedendaagse aanbiddingsmuziek bieden P. Ward, Selling Worship (Waynesboro: Paternoster, 2005) en R. Redman, The Great Worship Awakening (San Francisco: Jossey-Bass, 2002). In dit artikel gebruik ik ‘hedendaagse aanbiddingsmuziek’ als vertaling van het Engelse ‘Contemporary Worship Music’, dat niet zozeer gaat over muziek die nieuw is, maar over een specifieke stijl van aanbidding die karakteristiek is voor evangelische, charismatische en pinksterkerken (vgl. Redman, Worship Awakening, 47-48). De stijl wordt in het Engels ook wel ‘Praise and Worship’ genoemd. In het Nederlands wordt ook wel gesproken over Opwekkingsliederen. P. Ward, Selling Worship, 1. www.praisecharts.com/ccli-top-100 geraadpleegd op 29-4-2013. Elk jaar publiceert de Christian Copyright Licensing International (CCLI) een lijst met de meest gezongen liederen, gebaseerd op steekproeven bij en aangeleverde informatie van een groot aantal aangesloten kerken. In dit artikel kijk ik naar de teksten van de eerste 50 liederen van de CCLI lijst van augustus 2012. P. Ward, Selling Worship, 197. Voorbeelden zijn Holy Is The Lord en We Fall Down. In de meeste gevallen geven de liederen over God uiting aan de gezamenlijke handeling van aanbidding, in termen als ‘we fall down and lay our crowns’ of ‘we stand and lift up our hands.’ Zie C. Marsh en V.S. Roberts, Personal Jesus: How Popular Music Shapes Our Souls, (Grand Rapids: Baker, 2012), 99-101. Ze beschrijven hoe muziek in het algemeen een sterke invloed heeft op de manier waarop we naar onszelf kijken en hoe we ons leven zien (‘the reflexive self’). Matt Redman, ‘The Heart Of Worship’ © 1999 Thankyou Music. P. Ward, Selling Worship, 209-210. Zie ook M. Baker-Wright, ‘Intimacy and Orthodoxy: Evaluating Existing Paradigms of Contemporary Worship Music’, Missiology: An International Review 35 (2007), 169-178, m.n. 175. Zij schrijft over de woorden: ‘they create the sensation of looking into a funhouse mirror, reflecting upon reflecting about God.’ Achtereenvolgens: Brooke Ligertwood, ‘Hosanna’ © 2006 Hillsong Music Publishing; Matt Redman, ‘Better Is One Day’ © 1995 Thankyou Music; Marie Barnett, ‘Breathe’ © 1995 Mercy / Vineyard Publishing. S. Koenig, ‘This is My Daily Bread: Toward a Sacramental Theology of Evangelical Praise and Worship’, Worship 82 (2008), 141-161, m.n. 147. S. Koenig, ‘This is My Daily Bread’, 149-150. K. van Setten, ‘Een vrolijke noot: Het lied in de “opwekkingsbeweging”’, Soteria 10/3 (1993), 33-44, m.n. 36. Vgl. M. Barnard, ‘The Praise and Worship Movement and its Relation to Culture – an Exploration of New Fields of Research in Liturgical Studies’, Jaarboek voor liturgieonderzoek 22 (2006), 79-88, m.n. 88. Geoffrey Wainwright, Worship With One Accord: Where Liturgy and Ecumenism Embrace (Oxford: Oxford University, 1997), 238. Wainwright gaat in zijn verdediging van Trinitarische aanbidding terug op een werk van Basilius van Caesarea uit 373. Basilius gebruikt beide doxologiën als een verdediging tegen Arianistische invloeden. De doxologie ‘glorie aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest,’ zou enkele jaren later in
Soteria december 2013
15
Sot.art.dec.2013
09-12-2013
23:39
Pagina 16
het concilie van Constantinopel ook tot officiële leer van de kerk bestempeld worden. 15 Chris Tomlin, ‘How Great Is Our God’ © 2004 worshiptogether.com songs. 16 In sommige liederen wordt God benoemd als ‘You’ of ‘God’, maar blijkt uit de context een verwijzing naar Jezus. 17 R.A. Parry, Worshipping Trinity: Coming Back to the Heart of Worship 2e ed. (Eugene: Wipf and Stock, 2012). Zie o.a. p. 114. 18 G. van den Brink en C. van der Kooi, Christelijke Dogmatiek (Zoetermeer: Boekencentrum, 2012), 109-111. 19 Achtereenvolgens: Tim Hughes, ‘Here I Am To Worship’ © 2000 Thankyou Music. Darlene Zschech, ‘Shout To The Lord’ © 1993 Wondrous Worship. Billy Foote, e.a., ‘Sing To The King’ © 2003 worshiptogether.com songs. 20 Bijvoorbeeld Here I Am To Worship, Jesus Messiah en You Are My King. 21 Chris Tomlin e.a., ‘Our God’ © 2010 Thankyou Music. 22 Het docetisme was een stroming in de eerste eeuwen van het christendom, die als ketters is verworpen. Volgens deze stroming had Jezus geen echt menselijk lichaam, maar slechts een schijnlichaam (Grieks dokein = schijnen). Jezus’ mens-zijn werd ontkend. 23 Stuart Townend e.a., ‘In Christ Alone’ © 2001 Thankyou Music. 24 A. Goodliff, ‘It’s all about Jesus: a Critical Analysis of the Ways in Which the Songs of Four Contemporary Worship Christian Songwriters Can Lead to an Impoverished Christology’, Evangelical Quarterly 81 (2009), 254-268, m.n. 261-264. 25 Goodliff, ‘It’s all about Jesus’, 261: ‘… Jesus is so exalted that the other persons of the Trinity are obscured and could appear redundant’. 26 Laura Story, ‘Indescribable’ © 2004 worshiptogether.com songs. 27 Liederen die de macht van God benadrukken zijn o.a. Mighty To Save, Our God, Everlasting God, Shout To The Lord en Your Great Name. 28 Chris Tomlin, e.a., ‘Our God’ © 2010 Thankyou Music. Brenton Brown, ‘Everlasting God’ © 2005 Thankyou Music. 29 Andere voorbeelden zijn Revelation Song, How Great Is Our God en Here I Am To Worship. 30 Tim Hughes, ‘Beautiful One’ © 2002 Thankyou Music. 31 Voorbeelden zijn: Draw Me Close To You, How He Loves en I Give You My Heart. 32 Stuart Townend, ‘How Deep The Father’s Love For Us’ © 1995 Thankyou Music. 33 Openbaring 4 en 5 is veruit de meest populaire bijbeltekst, met maar liefst acht verwijzingen. Maar ook teksten als Fil. 2:5-11, Joh. 3:16, 8:12 en Mat. 21:1-11 (en parallellen) dienen als inspiratie voor meerdere liederen. 34 J.W. Paris, ‘I Could Sing of Your Love Forever: American Romance in Contemporary Worship Music’ in: R. Woods en B. Walrath, The Message in the Music: Studying Contemporary Praise & Worship (Nashville, Abingdon, 2007), 43-53, m.n. 47-49. 35 Achtereenvolgens: John Mark McMillan, ‘How He Loves’ © 2005 Integrity’s Hosanna! Music. Marie Barnett, ‘Breathe’ © 1995 Mercy / Vineyard Publishing. Ben Fielding, ‘Mighty To Save’ © 2006 Hillsong Music Publishing. 36 Zie bijv. P.G.A. Versteeg, The Ethnography Of A Dutch Pentecostal Church (Lewiston: Edwin Mellen, 2010), 257: ‘John Wimber… compared the phase of intimacy in worship with ‘physical lovemaking’, quoting from the Song of Songs, a Bible book containing (erotic) love poems, which the Jewish and Christian traditions have read as a description of the love relationship between God and His people.’ 37 J.W. Paris, ‘I Could Sing of Your Love Forever,’ 52 38 Er zijn slechts twee liederen die God beschrijven als ‘faithful’ (Forever en Your Grace is Enough). Twee andere liederen beschrijven Gods trouw door het leven heen (You Never Let Go en Amazing Grace). 39 Zie noot 3.
16
Soteria december 2013
