Wie helpt? Wie geeft HBS-leerlingen hun naam terug. Verzoenen Opnieuw discussie over 4 mei en herdenken

Zelfonderzoek

De wereld is niet blij met Israëlische commissie

Verzoenen

Opnieuw discussie over 4 mei en herdenken

Oorlogswezen Betekent fonds einde van een controverse?

C 34 N IEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD

Maurice de Hond vergelijkt Nederland met Kazachstan aan de Rijn

18 juni 2010 • 6 tammoez • Jaargang 145 Begin sjabbat 20.25 uur • Einde sjabbat 23.07 uur

Losse nummers € 3,—

Wie helpt?

NIW7034_cover 1

Wie geeft HBS-leerlingen hun naam terug

16-06-2010 17:45:04

| C 34

183326.indd 2

16-6-2010 15:20:27

Redactie

C 34

G

elukkig geen internationale rampen deze week, of nieuwe ‘vredeseskaders’, hoewel die er wel weer zullen komen, zo werd dezer dagen duidelijk. Hezbollah spant zich in voor een nieuwe poging de blokkade te doorbreken en ook uit Iran zou onheil onderweg zijn. Het Israëlische initiatief om zelf een onderzoek te doen naar het incident met de Mavi Marmara stuitte in het buitenland op weinig sympathie. Intussen blijven de betrekkingen tussen Turkije en Israël onder het vriespunt. Aandacht deze week, nogmaals, voor de kwestie van JMW en de wezen, waar we in deze krant vaker aandacht aan besteedden. JMW heeft nu een algemeen fonds ingesteld voor deze slachtoffers, maar niet iedereen is te spreken over ‘dit gebaar’ zoals JMW het noemt. Verder een interview met Maurice de Hond, die de uitslag van de verkiezingen en vooral de PVV nader duidt. Hij noemt Nederland in justitieel opzicht zelfs Kazachstan aan de Rijn. Waarom? U vindt het antwoord op pagina 12. Er zijn van die zaken die soms bij ons op de redactie langskomen, waar je collectief kippenvel van krijgt. Dat was ook het geval toen wij twee unieke foto’s binnenkregen van twee jaargangen Amsterdams Joodsche HBS. Een uit 1937 en een uit het oorlogsjaar 1941. Veel van de mensen die op deze foto’s staan hebben de oorlog niet overleefd. Deze foto’s zijn daarmee een uniek document geworden. Er wordt nog gezocht naar de identiteit van een aantal geportretteerden. Wie helpt Herbert Markus de namen te completeren? Nog een link naar de oorlog: het Verzetsmuseum organiseerde afgelopen woensdag een avond met het thema ‘Herdenken en Verzoenen’. Het NIW gaat nader op de zaak in. Lang niet alle Joden winden zich nog op over het idee dat er een Duitse ambassadeur bij de Nationale Dodenherdenking aanwezig zou kunnen zijn – hoewel dat ook dit jaar niet doorging – maar mensen die het weten kunnen, zoals overlevende Frieda Menco, vinden dat we respect moeten hebben voor de gekwetsten zolang ze nog leven. Vergeten is natuurlijk ondenkbaar, maar verzoenen zou mogelijk kunnen zijn, en daarom vragen we op pagina 9 of u daar zelf ook een visie op heeft.

• 18 juni 2010 • 6 tammoez 5770

BI N N E N LAN D 

8

Herdenken en verzoenen Deze week werd in het Verzetsmuseum weer gesproken over het thema vergeten, vergeven en verzoenen. „Zolang er mensen zijn die gekwetst kunnen worden, moeten we rekening met hen houden.”

binnenland

1 0

JMW en de wezen Er komt een JMW-fonds voor de oorlogswezen, als gebaar en teken van betrokkenheid. Het moet het einde worden van een slepende kwestie. Vraag is natuurlijk: wat vinden de wezen daar zelf van?

binnenland

12

Mijmeren met Maurice Maurice de Hond staat bekend als het Orakel van Den Haag. Hij praat na over de verkiezingsuitslag, over het waarom van die uitslag, waar zijn vechtlust vandaan komt en ook over Jom HaVoetbal.

binnenland

2 2

Joodsche HBS Het JHM beschikt over unieke foto's van de Joodsche HBS uit 1937 en 1941. De meeste namen kennen we, maar een groot aantal ook niet. Herbert Markus vraagt u om uw hulp.

in hou d

4 8 10 12 14 16 18 20 21 22 26 28 30 34 38

Varia Herdenken en verzoenen JMW-fonds Maurice de Hond Onderzoek naar de Marmara Opinie Bouman, Voet en cartoon Ram Katzir Marja Wijnberg weg als juf Oral history De Joodsche HBS Crematorium-probleem LJG Gilad Shalit Bloeme Evers en sidra Brieven Fotoreportage

Omslagfoto: Detail van de schoolfoto van de Joodsche HBS uit het oorlogsjaar 1941. Foto: JHM. Inzet: ‘Bagage’ van Ram Katzir, Leiden

C 34

NIW7034_inhoud 1

| 3

16-06-2010 17:44:17

VA R I A

foto: stefan van der zeijden

Joden genetisch verwant

Maccabi-dames kampioen De Joodse Tennisverenging Maccabi is voor het eerst sinds de oprichting Nationaal Kampioen geworden. Het Dames I-team zorgde voor de overwinning: een bijzondere prestatie. Op de foto tonen de vrouwen de gewonnen beker. V.l.n.r. Jennifer Goldenberg, Jessica Kamp, Sharon Troostwijk, Sandra Mayr en Sacha Theeboom. Niet op de foto: Barbara Barend. n

Vredesprijs Grossman

Miljonair achter roof

David Grossman heeft de Vredesprijs van de Duitse Boekhandel gekregen. Hij kreeg die voor zijn ‘pogingen tot verzoening tussen Joden en Palestijnen’. De jury schreef: „Hij geeft het moeizame samenleven een literaire stem.” De prijs wordt jaarlijks toegekend aan personen ‘die zich door literaire, wetenschappelijke en kunstzinnige activiteiten verdienstelijk hebben gemaakt voor de verwerkelijking van de vredesgedachte’. Aan de Duitse Vredesprijs is een bedrag van 25.000 euro verbonden. Grossman krijgt de prijs op 10 oktober uitgereikt tijdens de Frankfurter Buchmesse. David Grossman raakte bekend bij het grote publiek door zijn boek Zie: Liefde.

De diefstal van het ‘Arbeit macht Frei’bord dat op 18 december werd gestolen uit Auschwitz is uitgevoerd in opdracht van een Zweedse miljonair Lars-Goran Wahlstrom, schrijft de Poolse krant Rzeczpospolita. Deze Wahlstrom gaf zijn vriend, de eerder gearresteerde Anders Hogstrom, de opdracht voor de diefstal van het bord. Wahlstrom is de wettelijke voogd van Hogstrom en zij hebben een tijd samengewoond. Hogstrom zit op dit moment in de gevangenis in het Poolse Krakau en verklaarde tegenover de politie de diefstal in opdracht van de miljonair te hebben uitgevoerd. Het bord werd enkele dagen na de diefstal in drie stukken teruggevonden in een bos.

4 | C 34

NIW7034_varia 2

Wetenschappers hebben een onderzoek over ‘Joodse genen’ afgerond met daarin verrassende resultaten over Joodse genetische verwantschap. De twee onderzoeken, geleid door Harry Ostrer van de Universiteit van New York en door Doron M. Behar van de Rambam Campus in Haifa, werden beide vorige week gepubliceerd in vakbladen. Oriëntaalse, asjkenazische en sefardische Joden delen genetisch materiaal dat bij geen andere bevolkingsgroep ter wereld voorkomt en dat te herleiden is naar de Joodse gemeenschap in het Midden-Oosten van 3000 jaar geleden. Vooral de verwantschap tussen asjkenazische en sefardische Joden verraste de onderzoekers. De uitkomst weerlegt daarmee wat de historicus Shlomo Sand schrijft in zijn boek The Invention of the Jewish People, waarin hij beweert dat Joden geen gemeenschappelijke herkomst hebben, maar een mengeling zijn van bekeerlingen uit Europa en Centraal-Azië. De wetenschappers analyseerden het bloed van 237 Joden uit Amerika, Griekenland, Turkije, Syrië, Irak, Iran, Israël en Oost-Europa en vergeleken dat met DNA van 2800 niet-Joden uit de hele wereld. Daarbij werd naar twee miljoen kenmerken gekeken en dat maakt dit het meest uitgebreide onderzoek ooit. Er bleek sterke genetische verwantschap tussen de Joodse groepen te bestaan, hoewel er ook sprake was van bijmenging met niet-Joodse genen. De Joden onderling zijn zo verwant genoeg dat ze kunnen worden beschouwd als een apart ras, zoals sommige deskundigen in het verleden hebben aangevoerd, maar ze vormen overduidelijk een aparte bevolkingsgroep. Joden uit Israël vertoonden naast de Joodse verwantschap ook verwantschap met Druzen, Palestijnen en bedoeïenen. De instandhouding van de Joodse genen kan worden teruggevoerd op de gewoonte om zich vooral binnen de gemeenschap voort te planten. Dat leidde er ook toe dat Joden aanleg hebben voor bepaalde ziektes. Zo is één op de dertig asjkenazische joden drager van de ziekte van Tay-Sachs en zijn zij vatbaarder voor borstkanker, eierstokkanker en prostaatkanker. Eerdere studies toonden al aan dat Joden over het algemeen een hoger IQ hebben. Joden scoren bij IQ-testen gemiddeld tussen de 108 en 115, terwijl niet-Joden rond de honderd zitten.

18 juni 2010

16-06-2010 17:28:36

VA R I A

Het CDA heeft een werkgroep opgericht als tegenwicht tegen de toenemende negatieve berichtgeving over Israël en de pro-Palestijnse lobby van Dries van Agt. Ook het verlangen naar een positievere houding van het CDA tegenover Israël speelt een rol. De CDA werkgroep Israël reisde naar Israël om een groot aantal opinieleiders te spreken om zo een helikopterview te verkrijgen. Van 30 april tot 8 mei bezocht de werkgroep politici, lokale functionarissen, gewone burgers en Messiaanse Joden. De CDAwerkgroep Israël concludeert vooral onwil bij de Palestijnse bevolking om de situatie te verbeteren en voor beide partijen naar tevredenheid op te lossen. De werkgroep schrijft in een reflecterend artikel over deze reis: „De oplossing van het Palestijns-Israëlisch conflict ligt in het herstel van wederzijds vertrouwen. Dit wordt bemoeilijkt door de zwakke sociaal-economische positie van de Palestijnen, jaloezie, de tegenwoordigheid van een Joodse staat in een omringende Arabische wereld en het ontbreken van een scheiding tussen theocratie en democratie, het ontbreken van feitelijke kennis over Joden en Israël.” De werkgroep stelt verder dat er op korte termijn geen oplossing mogelijk is vanwege de complexe religieuze dimensie. De groep wil graag zo veel mogelijk CDA’ers betrekken bij de activiteiten van de werkgroep en roept CDA’ers op om lid te worden.

fotocredits

CDA werkgroep Israël

25000ste bezoeker in Elburg De Elburgse sjoel ontving dinsdag haar 25.000ste bezoeker. De elfjarige Michelle Kleiberg die de tentoonstelling ‘De diamant van Opa’ in het museum Sjoel Elburg bezocht met haar klas, vindt het ‘supergaaf’ dat ze de 25.000ste is. „Ik vind geschiedenis heel interessant en ik vind het leuk om naar de sjoel te gaan.”. Ze kreeg van het museum een boek cadeau. Het museum in Elburg was op 8 juni twee jaar open. De belangstelling overtreft de verwachtingen van bestuursvoorzitter Theo van Ledden. „Het museum is vooral blij met de groeiende interesse van basisscholen, die geschiedenislessen combineren met een bezoekje aan Elburg.” n

Geen Turkse pasta meer Roy Avni 1968 - 2010 De Israëlisch-Nederlandse partyplanner Roy Avni is zondag op 42-jarige leeftijd

overleden aan huidkanker. Avni kwam op 22-jarige leeftijd naar Nederland en werd al snel een icoon in het Amsterdamse nachtleven. Avni organiseerde met zijn label Electronation honderden feesten in Amsterdam. Sinds 2003 had Avni zijn eigen programma bij KinkFM. In 2005 interviewde het NIW de zelfbenoemde Israëlische macho in de rubriek ‘NIW Nieuw Talent’. Daarin vertelde Avni openhartig over zijn liefde voor Amsterdam en voor sleazy synthesizers. „Ik ben van Amsterdam gaan houden zoals een persoon. Ik moest de keuze maken, of ik word een linkse activist in Israël, of ik ga weg en ben veel minder gefrustreerd.” Roy Avni wordt in Amsterdam begraven.

6 tammoez 5770

NIW7034_varia 3

De Israëlische supermarktketen Blue Square heeft besloten om Turkse goederen te boycotten. „In het licht van ideologie en geweten zou het onacceptabel zijn om niets te doen terwijl Turkije zich zo gedraagt.” Daarbij doelen zij op het incident met het hulpkonvooi van 31 mei. De invoer van Turkse bloem, papieren bordjes, ketchup en pasta is stopgezet. „We gaan op zoek naar alternatieve producten.” Rami Levy van de supermarktketen Blue Square: „We kunnen net zo goed papieren bordjes uit China halen, pasta uit Italië en we zullen ook wel een plek vinden waar ze ketchup hebben.” Andere supermarktketens in Israël zijn sceptisch over de actie van Blue Square. Rafi Sheffer van Brand for You meent dat als Rami Levy serieus is in zijn boycot, hij alle goederen die gemaakt zijn in Turkije moet boycotten, ‘dus niet alleen die met het Turkse label’.

C 34

| 5

16-06-2010 17:28:56

FOTO: ABIR SULTAN/FLASH90

Olympische keppeltjes

Brandje DE BRANDWEER MOEST deze week in actie komen toen er vuur uitbrak in een bos bij het

Jeruzalemse Ramat Rachel. ■

CIDI geeft Twitteraar aan Israëlische homo's EEN BALDADIGE MIDDELBARE scholier niet welkom in Madrid die regelmatig antisemitische teksten de wereld in twittert is door het CIDI aangegeven. De jongen twitterde uitspraken als ‘Als de Führer zijn werk had afgemaakt was dit niet gebeurd. siegheil’. De jongen werd op school door de politie ondervraagd en inmiddels zijn de antisemitische tweets verwijderd. Dat de gewetenswroeging van de jongen niet erg oprecht is blijkt uit een later geplaatst berichtje: ‘Ik blijf nog steeds bij m’n mening al mag ik deze niet meer verkondigen op het internet’.

WIJZE WOORDEN Alle laster begint met een beetje waarheid. � Sota 35a

NIW7034_varia 4

DE ORGANISATIE VAN de Gay Pride Parade in Madrid, die op 3 juli plaatsvindt, heeft de uitnodiging aan de Israëlische afvaardiging teruggetrokken. Dat gebeurde naar aanleiding van het vloot-incident van 31 mei. Antonio Poveda van de Spaanse federatie voor homo’s, lesbiennes, transseksuelen en biseksuelen: „Na wat er is gebeurd en als voorvechters van de mensenrechten, leek het ons barbaars om ze te laten deelnemen.” De Israëlische genodigden reageerden vol onbegrip op de beslissing uit Madrid. Tegen de Spaanse krant El Mundo zegt Eytan Schwartz, woordvoerder voor Tel Aviv: „Ik kan me niet herinneren dat de organisatoren van de Gay Parade ook maar één terroristische aanval van de Palestijnen op onze bussen of cafés hebben veroordeeld.” Eytan Schwarz liet weten dat de organisatoren in Madrid zijn uitgenodigd voor de Gay Pride in Tel Aviv van afgelopen zaterdag, ‘de enige plek in het Midden-Oosten waar je in het openbaar homo kunt zijn’. Schwartz: „Ze kunnen dan praten met Arabische homo’s die hier stiekem komen omdat ze thuis vermoord worden als hun geaardheid uitkomt.”

6 | C 34

JOODSE VRIJWILLIGERS OP de Londense Olympische Spelen van 2012 krijgen een Olympisch keppeltje aangeboden als aanvulling op hun vrijwilligersuniform. Het Londense organisatiecomité voor de Olympische Spelen (LOCOG) heeft met vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap gesproken over wat zij voor Joodse bezoekers moeten regelen voor de Olympische Spelen van 2012. De keppeltjes zullen in de vijf Olympische kleuren worden gemaakt. De organisatie denkt erover om voor eventuele vrouwelijke orthodoxe vrijwilligers een Olympisch haarnet te ontwikkelen.

Liga in Gaza HET HOOFD VAN de Arabische Liga, Amr Moussa, bracht afgelopen weekeinde een bezoek aan de Gazastrook. Het was de eerste keer dat een hooggeplaatst lid van de Arabische Liga een bezoek bracht aan de Gazastrook sinds Hamas er in 2007 de scepter zwaait. Het bezoek van Moussa is vooral bedoeld om Israël aan te sporen om de blokkade op te heffen. Ook wil hij met zijn bezoek de kloof tussen Fatah en Hamas proberen te dichten.

EAJCC Conferentie VAN 21 TOT 24 oktober wordt in Londen de vierde conferentie van EAJCC (European Association of Jewish Community Centers) gehouden. Deze is bedoeld voor Joodse leiders, media, jeugdleiders, managers, directeuren van Joodse instellingen en vertegenwoordigers van Joodse gemeenschappen uit heel Europa. Het is de vierde keer dat de conferentie wordt georganiseerd. Jo Zrihen, directeur van EAJCC, verwoordt zijn doelstellingen als volgt: „Op basis van alles wat we hebben geleerd in de drie voorgaande conferenties in Parijs, Vilnius en Boekarest, gaan we door met het aanpakken van de problemen waarmee onze gemeenschap tegenwoordig wordt geconfronteerd. De bijeenkomst zal bijdragen aan onze missie; het ondersteunen en voeden van het Joodse leven in Europa.” Op www.conference.eajcc.org is het aanmeldingsformulier te downloaden.

18 JUNI 2010

16-06-2010 17:29:28

VLOTTE BABBEL Elke week interviewt het NIW heel kort een succesvol lid van de misjpoche over wat hem of haar bezighoudt. Deze week Maccabitennister Sacha Theeboom (33). V: Dames I is Nationaal Kampioen geworden! A: Ja, geweldig. Het klinkt misschien onbescheiden, maar ik ben zo trots op ons. Het is voor het eerst sinds de oprichting van Maccabi dat de vrouwen kampioen van heel Nederland zijn geworden. We hebben nu ook geen voornamen meer en spreken elkaar aan met ‘Kampioen’. V: Maccabi is een kleine vereniging... A: Daarom ben ik zo blij. We geven hiermee het signaal af dat we goed presteren. Het is namelijk jammer genoeg zo, dat vooral de jongens met talent naar grotere clubs wegtrekken. V: Moeten jullie veel laten om dit niveau te bereiken? A: Als ik de avond voor een wedstrijd een feestje heb, ga ik wel om elf uur naar huis. Vroeger liet ik er meer voor, maar we hebben nu allemaal zulke drukke levens dat we maar een keer per week trainen. Omdat we amateurs zijn geldt dat gelukkig ook voor de andere teams, dus we zijn aan elkaar gewaagd. V: Heeft jullie vriendschap hieraan bijgedragen? A: Zeker, we zijn supergoed op elkaar ingespeeld en kennen elkaar al heel lang, sommigen zelfs al vanaf onze jeugd. Als we tegen elkaar tekeer gaan is dat niet erg: we weten hoe we het bedoelen. V: Hoe vindt jullie misjpoche het? A: Ze zijn absoluut trots. Ik wilde als kind prof worden, maar mijn ouders besloten dat ik beter voor zekerheid en dus voor school kon kiezen. Daar ben ik ze dankbaar voor. Mijn vader zei toen we hadden gewonnen lachend: 'wat geestig dat je er 33 jaar voor nodig had om alsnog landskampioen te worden'! [ST] 6 TAMMOEZ 5770

NIW7034_varia 5

Israëlische agent gedood OP DE WEST BANK is maandag een Israëlische politieagent gedood door een groep Palestijnse schutters. Volgens de Israëlische pers werd de politieauto ten noorden van Hebron beschoten door een groep schutters en raakten twee andere politieagenten daarbij gewond. Het aantal aanslagen op Israëlische agenten in de West Bank is de laatste jaren sterk gedaald. De aanslag van vorige week is volgens de gemeente Hebron het gevolg van de versoepeling van de reisrestricties voor Palestijnen op de West Bank. De laatste aanslag met dodelijke afloop was in februari dit jaar, toen een Palestijnse politieagent een soldaat neerstak.

Iraans schip op weg DE IRAANSE RODE Halve Maan heeft twee schepen gereed liggen om hulgoederen naar Gaza te brengen. Ze wachten nog op toestemming van het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken. De schepen hebben hulpgoederen als voedsel en medicijnen aan boord. Ook sturen zij een schip met medische vrijwilligers. De Rode Halve Maan stuurde eind vorig jaar ook een hulpschip naar Gaza, maar die werd door de Israëlische marine tegengehouden. Speculaties dat Iraanse militairen het konvooi zullen begeleiden worden door Iran ontkend. Het is ook nog onduidelijk of de schepen via het Suezkanaal zullen reizen (waarvoor toestemming van Egypte vereist is) of via de Middellandse Zee. Sommige waarnemers schatten de situatie dreigend in. Verder zijn er aanwijzingen dat er dit weekeinde vanuit Libanon twee schepen zullen vertrekken die de blokkade moeten doorbreken. Het konvooi zou zijn georganiseerd door de Free Palestine-beweging en de onbekende groep Reporter without limits. Op één schip varen vijftig journalisten en twintig activisten mee, op het andere alleen vrouwen. Hezbollah zou betrokken zijn bij de organisatie van het konvooi. Op het vrouwenschip zou zich de eerste vrouw van de voormalige Hezbollah-chef binnenlandse veiligheid El-Hadj bevinden.

Hitler in Bollywood BOLLYWOOD GAAT EEN sinistere kant op; in plaats van swingende Indiërs kiest regisseur Rakesh Kumar Ranjan in zijn nieuwste film voor Hitler als hoofdpersoon. De titel van de film wordt Dear Friend Hitler, verwijzend naar twee brieven die Mahatma Gandhi schreef naar de dictator. Volgens de producent Amil Sharma zal de film zich richten op Hitlers ‘angsten, onzekerheden en de druk waarmee hij geconfronteerd werd bij cruciale beslissingen’. In augustus beginnen de opnames in Bollywood. De producent heeft alvast verklapt dat hij Hitler en Eva Braun niet laat zingen en dansen in de film.

Jerusalem hug OP 21 JUNI aanstaande vindt de Jerusalem Hug plaats. Palestijnen, Israëli's en vredesactivisten uit de hele wereld omringen dan de hele Oude Stad, de handen ineengeslagen. De 'hug' is het resultaat van een vredesinitiatief van kunstenaar Rob Schrama uit 2006. „De Oude Stad als geheel is een heiligdom,” aldus een persbericht, „en dient een vrij toegankelijk gebied te zijn voor een onverdeeld Jeruzalem, een stad voor zowel Palestijnen als Israëli’s en een centrum voor de hele wereld.” Schrama zal met een Nederlandse delegatie door de straten van de Oude Stad lopen en flyers en kleurrijke hartjes uitdelen. Over dit en andere vredesprojecten zie ook www.jerusalemhug.org.

C 34

| 7

16-06-2010 17:29:52

Het verleden een plek geven Het Verzetsmuseum bracht een thema-avond ‘Herdenken en Verzoenen’. „Je móét altijd kiezen voor de gekwetste mensen.”

I

Ted de Hoog

n 2009 liet de Duitse ambassadeur in Nederland, Thomas Läufer, weten dat hij graag bij de jaarlijkse Nationale Dodenherdenking op de Dam aanwezig zou zijn, maar in januari maakte het Nationaal Comité 4 en 5 mei bekend dat dit opnieuw niet zou gebeuren. De indruk dat de aanwezigheid van een Duitse ambassadeur voor de meeste Nederlanders zo gevoelig zou liggen, wordt niet bevestigd door cijfers die je op de website van het Comité aantreft. Uit het Nationaal Vrijheidsonderzoek 2010, bedoeld om de ‘beleving van Nederlandse burgers ten aanzien van 4 en 5 mei te monitoren’, blijkt dat 90 procent van de Nederlanders van 65 jaar en ouder meent dat de verzoening met Duitsland ‘inmiddels heeft plaatsgevonden’. Over wijdverbreide anti-Duitse gevoeligheden onder het Nederlandse volk kan niet meer worden gesproken. Ongeveer 90 procent van de Nederlanders geeft aan dat de Tweede Wereldoorlog ‘geen negatieve invloed meer heeft’ op hoe men nu over Duitsers of Japanners denkt. Tegelijkertijd vindt maar 3 procent van de ondervraagden de aanwezigheid van buitenlandse ambassadeurs in het algemeen belangrijk. Waar duiden deze cijfers op? Afgelopen woensdag, enkele uren na het ter perse gaan van dit NIW, was er in het Verzetsmuseum een bijeenkomst over ‘Herdenken en Verzoenen’, waarop de relatie tussen het huidige Duitsland en de Joden in Nederland aan de orde werd gesteld. Sprekers waren de Duitse ambassadeur, ex-minister van Onderwijs Plasterk, directeur van Beth Shalom Micha

8 | C 34

NIW7034_herdenken 1

Bloemendal en Frieda Menco, zelf slachtoffer van de jodenvervolging, en er werd gediscussieerd onder leiding van CIDI-directeur Ronny Naftaniel. De waarde van een Nationale Dodenherdenking wordt door vrijwel niemand betwijfeld. Aanvankelijk werden – de eerste herdenking was al meteen op 9 mei 1945 – alleen de doden van de Tweede Wereldoorlog herdacht, maar vanaf 1961 alle gevallenen tijdens andere militaire conflicten en vredesoperaties. Naftaniel: „Die herdenkingen waren niet helemaal naar tevredenheid. Er wordt nu binnen het Centraal Joods Overleg en het Comité gesproken over een grotere nadruk op het Joodse aspect. Het gaat dan vooral om wat er gezegd wordt als de kransen worden gelegd. Die verbreding tot álle slachtoffers gaat niet verdwijnen. Maar de kwestie is: als je alles herdenkt, dan herdenk je niets. Er is een verschil tussen genocide en doden die tijdens een gewapend conflict gevallen, want dat is toch van een andere orde, en dat verschil moet niet uit zicht verdwijnen.” Voorzitter Willem Koster van het CJO zei voorafgaand aan de bijeenkomst van woensdag: „Het zou mooi zijn als wij, als Joodse gemeenschap, het verleden zodanig een plek kunnen geven dat het verleden geen te zware belasting vormt. Wij willen het problematische verleden op geen enkele wijze bagatelliseren, maar we willen toch verder. „We vroegen ons af of we de gemeenschap een stap verder konden helpen met de verwerking. Binnen het Verbond [Nederlands Verbond voor Progressief Jodendom, red.] wisselden we van gedachten over het thema ‘Herdenken en verzoenen’ en dat hebben we verbreed naar het CJO.” Het viel Koster op dat de benadering van de oorlog binnen de oudere generatie divers is. „Ik heb met slachtoffers gesproken en het blijkt dat ze in verschillende gradaties in het reine zijn gekomen met de oorlog. Voor sommigen is de positie van Duitsland in hun leven niet meer zo emotioneel. Maar voor andere slachtoffers blijven Duitsers Duitsers. Je moet dat respecteren,

fotocredits: Jaime Halegua

binnenland

h e r d e n k e n e n v e rzo e n e n

Dodenherdenking het zijn oprechte gevoelens van beschadigde mensen. Inleven in de ervaringen van zo iemand is heel moeilijk.” Frieda Menco (84), oud LJG-voorzitter en overlevende van Auschwitz, was woensdag een van de sprekers. Ze was eens als journaliste in Duitsland, waar ze twee hoogleraren interviewde van wie er, zo vermoedde ze, één uit een verdachte familie afkomstig was. „Na het interview bleek dat mijn vermoeden juist

18 juni 2010

16-06-2010 16:36:53

h e r d e n k e n e n v e rzo e n e n

'Verzoenen is het hoogste niveau: dan ben je het écht kwijt, het drukt niet meer op je ziel'

was. Ik vroeg hem: ‘Wat doe je daar nu mee?’ Hij zei: ‘Ik weet dat mijn ouders fout waren, maar ik kan ze niet aan de kant schuiven, dan heb ik geen familie meer.’ Toen de heren vroegen of ik mee ging lunchen, kon ik dat niet aan, hoewel ik besefte dat die man zelf géén schuld had. Verzoenen,” zegt Menco, „heeft alleen zin als er iets kapot is. Verzoenen met jonge mensen hoeft niet, die hebben niets misdaan. Ik behandel jonge Duitsers net als iedereen, mijn kinderen mochten vroeger ge-

6 tammoez 5770

NIW7034_herdenken 2

Micha Bloemendal sprak woensdag over het verschil tussen vergeten, vergeven en verzoenen. „Er is een wezenlijk verschil tussen die begrippen. Afhankelijk van de leeftijd kunnen mensen in verschillende stadia zitten. Vergeten kan sowieso niet. Dat bedoel ik dan niet letterlijk, maar in termen van: zolang het pijn doet, in het hart zit, zit het er nog. Vergeven kan rationeel zijn: je hoeft de Duitsers van nu niet meer te straffen of te verafschuwen, Verzoenen is het hoogste niveau: dan ben je het écht kwijt, het drukt niet meer op je ziel. Bij Jom Kippoer gebruiken we drie termen gerelateerd aan vergeving: ‘vergiffenis’ (seliecha), ‘kwijtschelden’ (mechiela) en ‘verzoening’ (kapara), het hoogste niveau.” David Barnouw, onderzoeker en voorlichter bij het NIOD, zegt dat de discussie over de omgang met Duitsland niet van Joodse kant is gestart. „De Duitsers stonden jarenlang als ‘de slechtste’ bovenaan allerlei lijstjes. Duitsland stuurde altijd de meest liberale mannen als ambassadeurs hierheen. Maar de situatie is veranderd. Ik denk dat het jaar 1989 een goed ijkpunt is, want daarna veranderde er veel. Na de Wiedervereinigung deden de Duitsers het keurig, ze gingen niet meteen weer de wereld veroveren. De scherpe kantjes gingen van de tegenstelling af. We spreken niet meer over ‘moffen’ – maar overigens wel over

binn e nland

woon Duitse kinderen mee naar huis brengen. Maar als een Duitser boven de 75 is wil ik weten wat zijn achtergrond is.” Verzoening vindt Menco belangrijk, maar ‘alle andere dagen zijn beter dan 4 mei’. „4 mei is een nationale aangelegenheid. Als je denkt dat je nu nog mensen kunt kwetsen met de aanwezigheid van de Duitse ambassadeur, dan móét je kiezen voor die gekwetste mensen.” Om dezelfde redenen verzette Menco zich in 1972 tijdens de beruchte Kamerzitting over de Drie van Breda fel tegen hun vrijlating, waar minister van Justitie Van Agt toen voorstander van was: vrijlating zou voor overlevenden buitengewoon kwetsend zijn geweest. Ze noemt nog een recent voorbeeld. „In Westerbork werd eind 2008 een expositie geopend over NSB’ers die daar waren geïnterneerd. Ik was heel kwaad. Er waren veel mensen verdrietig over, want die hadden er zelf voetstappen liggen, en hun vaders en moeders en broers en zusters. De leiding begreep dit geloof ik niet.”

‘Jappenkamp’. Het kopen van Duitse auto’s is geen probleem meer. Duitsland heeft hard gewerkt aan de verwerking van het verleden.” De kwestie met de ambassadeurs op 4 mei ziet Barnouw praktisch. „Dat is helemaal niet aan de orde. Als je de Duitse ambassadeur uitnodigt, waarom dan niet de ambassadeurs van andere landen? Ik zie die Auschwitz-herdenking in het Wertheimpark met lede ogen aan, steeds meer drukte met al die ambassadeurs, het wordt een soort ‘de Dam naspelen’, maar dan met hoogwaardigheidsbekleders. Uit onderzoek blijkt trouwens dat van Joodse kant vaak wordt gezegd: ik blijf op 4 mei thuis. Dan maakt het dus weinig uit wie er op de Dam staat.” En die verbreding van de Dodenherdenking? „Nu worden alle Nederlanders herdacht die sinds mei 1940 omkwamen voor de vrijheid. Iemand die bij wijze van spreken op 3 mei in Afghanistan sneuvelt, wordt de volgende dag al herdacht. Ja, en de SS’ ers die aan het Oostfront sneuvelden mogen natuurlijk niet meetellen, want die hebben niet gevochten voor de ‘vrijheid’ – vandaar de keuze voor dat woord.” Barnouw gelooft niet dat de verbreding van de Herdenking op zich verkeerd viel. „Ik hoor als NIOD-woordvoerder weinig klachten over die verbreding, ik krijg geen boze mensen aan de lijn. Toen wij vijf jaar geleden het Centrum voor Holocaust Studies en Genocide oprichtten kwamen er geen protesten uit Joodse kring. Als we dat twintig jaar geleden hadden gedaan, hadden we waarschijnlijk meer weerstand ervaren. En het maakt natuurlijk ook uit wáár je het doet. Het NIOD is een respectabel instituut.” ‘Voorbij Utrecht’ worden er volgens onderzoeker Barnouw bij lokale herdenkingen allang Duitsers betrokken. Barnouw blikt met lichte weemoed terug op de nationale herdenkingen van voorheen, toen de televisiekijker alleen beelden van de Waalsdorpervlakte te zien kreeg, begeleid door de geluiden van een klok. „Dat was mooi sober, met die mannen in overalls. Er is nu zoveel gedoe omheen.” Naftaniel constateert dat er over de aanwezigheid van Duitsers door Joden verschillend wordt gedacht. De een vond het een goed idee, de ander niet. Menco: „Je moet naar de toekomst toewerken, maar je kunt het verleden nooit uitwissen, daar móét rekening mee worden gehouden.” n Voor een vervolgartikel willen wij u vragen: Bent u in staat om uzelf met het Duitse volk te verzoenen? Heeft u een antwoord? Stuur het voor vrijdag 25 juni naar redactie@niw. nl of naar NIW, Isaac Titsinghkade 111, 1018 LL Amsterdam.

C 34

| 9

16-06-2010 16:38:40

b i nnen l a n d

jm w- f o n d s

JMW richt oorlogswezenfonds op Na een slepend proces van vijf jaar heeft JMW een fonds ingesteld ten behoeve van de groep Joodse oorlogswezen die onder voogdij van haar voorlopers stonden. Esther Voet

1 0 | C 34

NIW7034_jmw 1

E

en aantal Joodse voogdij-instellingen die ruim 200 Joodse oorlogswezen onder hun hoede hadden, werden een aantal jaar geleden ondergebracht bij Joods Maatschappelijk Werk. Als opvolger kreeg JMW kritiek op de manier waarop de gelden door die voormalige instellingen waren beheerd, zoals u destijds uitgebreid in het NIW heeft kunnen lezen. Besloten werd om onafhankelijk onderzoek te laten plaatsvinden door de gerenommeerde historicus J. Joor en accountant F. Hoek. Dat resulteerde in 2008 in het rapport Rekenschap. Daarin werd gesteld dat: ‘De zorg van de Gefusioneerde Joodse Instellingen voor Kinderbescherming voor de Joodse oorlogswezen en de behartiging van hun financiële belangen naar de mening van de onderzoekers naar behoren was geweest en zij zich in meerdere opzichten positief onderscheidden van het vigerend overheidsbeleid. Er zijn geen redenen gevonden om te twijfelen aan goede intenties, inzet en integriteit van bestuursleden en betrokken medewerkers van de Fusie. Wel kunnen bij sommige aspecten van het beleid vraagtekens worden geplaatst.’ Veel wezen waren het destijds niet eens met de conclusies in Rekenschap, het zou vooral geschort hebben aan een goede, onafhankelijke vraagstelling. Anderen accepteerden de uitkomst wel, maar ook binnen het Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers (VBV) en Stichting Israël Nederlands-Joodse Oorlogswezen (SINJOI) was niet iedereen het eens over de conclusies. Naast het onafhankelijke onderzoek besloot JMW ook een projectgroep in te stellen die individuele situaties onderzocht. Zeventien mensen besloten daarvan gebruik te maken

en in totaal werden er veertien rapportages opgesteld. Uiteindelijk kwamen er drie echte claims binnen, waarvan er één door een onafhankelijke bezwaarcommissie werd gehonoreerd. Hoewel JMW zelf nooit enige betrokkenheid heeft gehad bij de voogdij, heeft het zich wel altijd verantwoordelijk gevoeld als rechtsopvolger en is het altijd onlosmakelijk betrokken geweest bij het lot van de oorlogswezen. Er zijn dan ook altijd contacten gebleven met vertegenwoordigers van de groep oorlogswezen. Hans Vuijsje, directeur van JMW: „Begrijpelijkerwijs zijn die contacten vaak zeer emotioneel geweest. We leven nu vijf jaar nadat de eerste vraagtekens zijn gesteld. We zijn aan het einde van een traject gekomen. De uitkomsten van de onderzoeken zijn duidelijk. Toch willen wij als JMW een gebaar maken naar de bewuste groep wezen. Op advies van en in overleg met de Gemeenschapsraad van JMW, waarin de hele Joodse gemeenschap vertegenwoordigd is, is besloten om een speciaal fonds in het leven te roepen met een startbudget van 125.000 euro. Dit fonds heeft drie doelstellingen: het financieren van sociale en groepsactiviteiten; financiering van cultuurhistorische projecten en het geven van een financieel steuntje in de rug aan minder draagkrachtigen.” Vooral het woord ‘gebaar’ schiet bij direct betrokken oorlogswees Philip Staal in het verkeerde keelgat: „Ik vind dat woord een schandalige beschrijving. Een gebaar doe je als er geen zaken mis zijn gegaan maar je toch iets wil doen. Maar diefstal compenseer je niet met een gebaar. Naar de oorlogswezen toe zijn destijds zowel in financieel als in psychologisch opzicht veel fouten gemaakt. Daar hoort in ieder geval een excuus voor te

18 juni 2010

16-06-2010 16:08:52

jm w- f o n d s

‘Met de uitkeringscommissie ‘Nu creëer je een soort

afspreken dat toekenning

schlemielenfonds

op een zeer coulante manier

we geen schlemielen zijn’

binnenland

zullen wij nadrukkelijk

terwijl

gebeurt’

‘Diefstal compenseer je niet met een gebaar.’

‘We leven nu vijf jaar na de eerste vraagtekens. We zijn aan het einde van een traject gekomen’

‘Hoe

begrijpelijk

het

gevoel ook is, het berust niet op feiten’

komen en ja, ook financiële genoegdoening hoewel het mij daar uiteindelijk helemaal niet om te doen is. Er moet gewoon worden erkend dat er fouten zijn gemaakt. Met dit fonds heb ik dan ook niets.” Ook NIW-columnist G. Philip Mok, zelf oorlogswees, heeft de zaak van dichtbij gevolgd. Hij zegt: „Het organiseren van cultuurhistorische projecten en sociale activiteiten is werk dat nu al bij JMW hoort. Dat is gewoon hun taak. Ik heb moeite met het feit dat alleen mensen die het financieel minder hebben aanspraak op het fonds kunnen maken. Daarmee stimuleer je slachtoffergedrag terwijl deze groep nu juist vooral bestaat uit heel hardwerkende mensen die iets van hun leven hebben gemaakt en alleen erkenning zoeken.” Flory Neter van het VBV is het met hem eens: „Nu creëer je een soort schlemielenfonds terwijl we geen schlemielen zijn. Zoals het voorstel er nu uitziet, kunnen wij er geen verantwoordelijkheid voor nemen. Allereerst moet worden gezegd dat wij niet geloven dat het hier om 200 mensen gaat. Na de oorlog ging het om 215 mensen, het kan niet zo zijn dat daar anno 2010 nog 200 van in leven zijn. Ten tweede zijn er twee punten die, los van het bedrag, voor ons onacceptabel zijn: ten eerste worden wezen uitgesloten die

6 tammoez 5770

NIW7034_jmw 2

voor de stichting van de staat Israël naar Israël zijn gestuurd. Daar heeft de voorloper van JMW destijds grote bemoeienis mee gehad en ik vind het onethisch om deze mensen – het gaat er om veertien of vijftien – uit te sluiten. Ten tweede snappen wij niet waarom er niet gewoon per capita wordt uitgekeerd. We hebben het hier over bejaarden die over het algemeen niet meer zitten te springen om gezamenlijke activiteiten. Ik denk dat we over niet meer dan vijftig mensen in totaal spreken, als je dit bedrag over zo’n aantal verdeelt, kom je op 2500 euro per persoon uit. Als je echt alleen mensen gaat uitkeren die zeggen het nodig te hebben, krijgt de een dit, de ander dat. Ik kan me heel goed voorstellen dat JMW zegt: ‘Mensen, ons treft geen blaam maar er zijn wel schoonheidsfoutjes gemaakt.’ Maar dan hoort iedere reflectant gelijk behandeld te worden. Zo kunnen wij geen finale kwijting aan JMW geven. Let wel: we weten dat JMW haar uiterste best doet en alle partijen willen een eind aan deze slepende kwestie breien want het is slecht voor JMW, slecht voor het VBV en vooral slecht voor de wezen. Waarom niet simpel voor een uitkering per capita gaan? Dan kan de zaak rusten. Overigens heb ik het natuurlijk niet over individuele zaken als die van de heer Staal en mevrouw Mimi Gutmann, dat zijn heel andere hoofdstukken.”

Hans Vuijsje: „JMW begrijpt de reacties van de wezen. In de vele gesprekken die JMW, VBV en SINJOI in de laatste maanden met elkaar hebben gevoerd, zijn de opvattingen van de wezen natuurlijk uitgebreid uitgewisseld. Op een enkel geval na is echter niet gebleken dat individuen benadeeld zouden zijn. Een aantal wezen heeft dat gevoel echter wel en dat is heel begrijpelijk, gegeven de loop van hun levens. Hoe begrijpelijk dat gevoel ook is, het berust niet op feiten. Gezien de uitkomsten van het onafhankelijk onderzoek en de bezwaarschriftenprocedure, is een individuele uitkering dan ook niet passend. Desondanks wilden wij toch aan die gevoelens tegemoetkomen en een gebaar maken van betrokkenheid en solidariteit met de Joodse oorlogswezen. De Joodse voogdij-instellingen, JMW en de Joodse oorlogswezen zijn immers voor altijd met elkaar verbonden. Alle Joodse oorlogswezen voor wie de voorgangers van JMW verantwoordelijk waren en die een beroep op het fonds willen doen, kunnen dat ook doen. Met de in te stellen onafhankelijke uitkeringscommissie zullen wij nadrukkelijk afspreken dat toekenning op een zeer coulante manier gebeurt. Wij menen op een passende wijze dit moeilijke en emotionele traject af te sluiten en zijn overtuigd dat de groep goed gebruik zal kunnen maken van dit fonds.”  n

C 34

|11

16-06-2010 16:09:38

binnenland

m au r i c e d e H o n d

Het is een weekje na de verkiezingen en over twee dagen vertrekt hij naar Zuid-Afrika. Maurice de Hond over peilingen, proletariaat, respect en arrogantie. Esther Voet

Deze verkiezingen kreeg De Hond kritiek te verduren van PVV’er Hero Brinkman. De PVV kwam in zijn peilingen uit tussen de 18 en 22 zetels. Het werden er 24, waarop Hero uithaalde naar De Hond. Maurice: „Totale onzin. Alle trends die ik had gesignaleerd kwamen terug in de uiteindelijke uitslag: het grote verlies van het CDA en de SP, de winst voor de VVD en de PVV, dat VVD+CDA+PVV een kleine meerderheid zou krijgen. We hebben de omvang van de PVV-stemmer wat onderschat.”

1 2 | C 34

NIW7034_DeHond 1

fotocredits: Esther Voet

H

ij is sinds 1976 het Politiek Orakel. Zelf had hij deze verkiezingen bijna blanco gestemd, maar het werd D66. „Nee, Midden-Oostenpolitiek heeft bij die keuze geen rol gespeeld.” Hij stemt dus al jaren geen PvdA meer hoewel hij nooit zal vergeten waar hij vandaan komt: het Joodse proletariaat. Maurice de Hond: „Mijn vader was elf toen hij moest gaan werken, groeide op in armoede. ‘Als het regende ging ik buiten schuilen,’ zei hij altijd. „Mijn ouders overleefden beide het concentratiekamp waar ze hun partner verloren. Mijn moeder zat in het experimentenblok, ze wilden haar onvruchtbaar maken, maar in 1947 kwam ik toch. Mijn ouders hebben nooit afstand genomen van hun herkomst. Mijn vader dacht niet zwart-wit. Hij vertelde dat hij tijdens de oorlog Duitsers had ontmoet die bij ons thuis de beste stoel zouden krijgen. Hij redde mensen uit de Hollandsche Schouwburg en had later slapeloze nachten van de mensen die hij niet had kunnen redden. Dat krijg je mee. Ik zie te veel mensen in de top die lager opgeleiden zien als een soort ‘Tokkies’. Maar mijn ervaring is dat ook het overgrote deel van de Nederlanders bestaat uit beschaafde mensen die vaak een straatslimheid hebben waarmee ik meer heb dan boekenwijsheid.”

‘Nederland is Kazachstan aan d Hoe verklaart hij die PVV-winst? „Allereerst is duidelijk dat de stemmers in alle lagen van de bevolking zitten, zelfs 9 procent van de Volkskrant- en NRC-lezers hebben PVV gestemd. De selfmade middenklasse deed dat massaal, eerder nog op de PVV dan op de VVD. Dat heeft niets te maken met een afkeer van de islam; je moet het vooral zien als een afwijzing van de manier waarop politiek en overheid functioneren. En daar hebben de kiezers een punt. „Het Nederlandse systeem bestaat uit niet veel meer dan een façade met een topdown

structuur. Alles waarin de overheid een rol speelt lijkt wel keurig op papier geregeld, maar in werkelijkheid is het een puinhoop. Niemand neemt verantwoordelijkheid, door het polderen moet er voortdurend algehele consensus zijn en als er fouten gemaakt worden, probeert iedereen het te verbergen. Je kunt het vergelijken met de Rooms-Katholieke Kerk: slechts een kleine groep heeft destijds kinderen misbruikt. Een veel grotere groep heeft die misdaden stilgehouden. Zogenaamd in het belang van het instituut maar wel ten koste van de slachtoffers.

18 juni 2010

16-06-2010 16:34:00

m au r i c e d e h o n d

‘Vijftig procent van de stemmers heeft tijdens de vorige verkiezingen op een andere partij gestemd dan deze keer’

n de Rijn’ „Dat gedrag zie je bij heel beleidsmakend Nederland: bij de bisschoppen, bij de top van ABN Amro en ja, ook bij de PvdA: arrogantie en zelfgenoegzaamheid. Door die onderliggende ellende kon het gebeuren dat mijn zoon nu een dwarslaesie heeft [zoon Marc liep een dwarslaesie op na een medische fout, red.] en er excessen voorkomen zoals de Deventer moordzaak [Maurice steunde onvoorwaardelijk de beschuldigde, Ernest Louwes]. „Ik noem niet voor niets Nederland wel eens Kazachstan aan de Rijn als ik het heb over ons justitiële systeem. Het systeem loopt op zijn

6 tammoez 5770

NIW7034_DeHond 2

„Vroeger had je stabiele stemgroepen. De Partij van de Arbeid had een vaste achterban en ook de andere partijen konden ervan uitgaan dat de door hun verkondigde mening werd gedeeld door de mensen die op hun partij stemden. Dat is inmiddels drastisch veranderd. 50 procent van de stemmers heeft tijdens de vorige verkiezingen op een andere partij gestemd dan deze keer. Er is geen partij meer die precies aansluit bij het gedachtegoed van de stemmers en daarom zie je versplintering. Maak je nu een coalitie, dan heb je misschien nog wel een meerderheid in de Tweede Kamer, maar niet meer de meerderheid van de Nederlandse kiezers. Kijk nu naar een coalitie CDA, VVD, PVV: eenderde van de CDA-stemmers ziet dat niet zitten. Daar gaat dus je maatschappelijk draagvlak. Een paars+-coalitie? Dat ziet tweederde van de VVD-stemmers niet zitten. Dus ook geen meerderheid.” „Toen mijn Cubaanse schoonouders hier waren vroegen ze: ‘Hoe kiezen jullie je regering?’ ‘We kiezen geen regering,’ moest ik antwoorden, en legde het uit. ‘Maar hoe kiezen jullie dan je premier?’ ‘Ook die kiezen we niet, dat hangt doorgaans af van welke partij het grootst wordt. We kiezen zelfs niet onze eigen burgemeesters.’ En toen vroegen ze ook of we referenda hadden. Nee, was mijn antwoord, dat was één keer, en toen stemden we ‘nee’. ‘Oh’ zeiden ze ‘nu begrijpen we hoe democratie werkt…’ En dan houden de regeringen het de laatste jaren gemiddeld nog geen twee jaar uit, schuiven ze belangrijke vraagstukken voor zich uit, en duurt het na de val circa acht maanden voordat er weer een nieuwe regering is.” Het alternatief? „Kies apart een premier en een Kamer. Kijk of zij er bij grote vraagstuk-

binnenland

einde. Weet je waarom de Tweede Kamer nog altijd alleen op dinsdag, woensdag en donderdag vergadert? Omdat in de 19e eeuw ooit is beslist dat het zo moest want vertegenwoordigers uit de provincies moesten soms een dag reizen richting Den Haag. Dat verouderde systeem zie je overal terug terwijl het huidige technologische tijdperk een heel andere aanpak vereist.

ken in eerste instantie samen uitkomen en lukt dat niet, doorbreek dan een impasse door de kiezer te vragen wie het gekregen mandaat goed interpreteert.” Hoe reageren politici op dat idee? „Ze knikken ‘ja’ en doen ‘nee’. Maar we leven in een maatschappij waarin dankzij de technologie alles verandert. Daar hoort flexibel en snel op te worden ingespeeld. „Ons systeem verandert te langzaam. Zie hoe snel Azië zich ontwikkelt, en zie hoe langzaam de molens hier draaien. Je ziet het ook in het onderwijs. Er wordt nog lesgegeven alsof het begin jaren 90 is. Typeles? Wegwijs worden op internet? Ze hebben er op de scholen geen kaas van gegeten. „Mijn jongste, Daphne, is van 2009 [Dit is De Honds derde gezin]. Zij moet op school worden klaargestoomd voor het leven van 2020, maar kinderen worden nu nog niet eens voorbereid op het leven in 2000. In alle maatschappelijke geledingen is de structuur verouderd en dat komt door de arrogantie van de macht, veel mensen van boven de vijftig, die weigeren te zien hoe anders de wereld van vandaag is, technocratisch met Europa bezig zijn en zich respectloos gedragen tegenover de mensen die de last ervaren en vraagtekens zetten. Respectloos. Dat is onder meer wat mensen doet beslissen om op de PVV te stemmen. Respect is tweerichtingsverkeer. Ik zie het nu ik na jaren ook weer als scheidsrechter fluit. Denk je dat ik problemen heb met Turkse of Marokkaanse clubs? Beslist niet. Ik toon respect en vertrouwen en dan komt er respect en vertrouwen terug. Ik heb in twintig wedstrijden in de Hoofdklasse geen enkele rode kaart hoeven uitdelen.” Als we het dan toch over sport hebben dan ook nog even terugkomen op Jom HaVoetbal, waarvan De Hond mede-organisator is. Hoe zit dat nu met de financiële problemen? „Kijk, deze dag wordt georganiseerd door een klein groepje, ieder lid doet wat hij moet doen, zonder ego, met dit als resultaat. De helft van de kosten wordt opgebracht door de bezoekers en de teams, de andere helft moet komen van sponsors en instellingen. Daar moeten ook zaken als beveiliging van worden betaald. „Ook dit jaar hebben we weer net quitte gespeeld. Als het slecht weer was geweest, hadden we met een financiële strop gezeten, want minder opkomst dus minder inkomsten. Het gaat in totaal om een bedrag van 15.000 euro en dat risico kunnen we als organiserend comité niet zelf lopen. Tijd en energie erin steken ja, maar we willen onze energie niet verspillen aan fondsenwerving of zelf risico lopen. Daar ligt een grens. Het is een bedrag dat uit onze samenleving kan worden opgehoest. Gebeurt dat niet? Dan houdt het op.” n

C 34

| 13

16-06-2010 16:35:16

BUITENLAND

o n d e rzo e k n a a r m av i m a r m a r a - i n c i d e n t

Israël heeft een commissie ingesteld die de aanhouding van de Mavi Marmara moet onderzoeken. Maar de VN wil meer. Ted de Hoog

H

et Israëlische kabinet heeft maandag een vijfkoppige commissie ingesteld om onderzoek te doen naar de bloederige entering van de Mavi Marmara, op 31 mei. Er vielen negen doden, allen Turkse activisten, en de druk op de regering-Netanyahu om een onafhankelijke onderzoekscommissie in te stellen was enorm. Al op 31 mei riep de Veiligheidsraad na een noodsessie op tot een ‘onmiddellijk, onpartijdig, geloofwaardig en transparant onderzoek’. Maar nee: in plaats daarvan benoemde het kabinet maandag een interne commissie. Zij bestaat uit vijf leden, waarvan drie ‘echte’ en twee ‘internationale waarnemers’. Voorzitter wordt Yaakov Turkel (75), voormalig lid van het Israëlische Hooggerechtshof en expert in civiel recht, maar zonder verleden in onderzoekscommissies. Gewoon lid is Shabtai Rosen (93), hoogleraar internationaal recht aan de Bar Ilan Universiteit, en onder meer plaatsvervangend hoofd van de Israëlische VN missie van 1967-1971. Nummer drie is Amos Horev (86), gepensioneerd generaal-majoor en vroeger president van Haifa Technion, het Israeli Institute of Technology. De drie vaste leden zijn gemiddeld 84 jaar oud. De eerste internationale waarnemer is David Trimble (65), voorheen leider van de Ulster Unionisten en tevens Nobelprijswinnaar. Hij speelde een vitale rol bij de totstandkoming van het Goede Vrijdag-akkoord dat de vijandelijkheden in Ulster officieel beëindigde. De tweede waarnemer is Ken Watkin, ongetwijfeld ook ruim boven de zestig, want hij zit al twee decennia in onderzoekscommissies. Hij is een voormalig hoofd van het Canadees militair gerechtshof, lid van een onderzoeksgroep en van 1995-2005 betrokken bij diverse onderzoeken naar de genocide van 1994 in Rwanda. De benoeming van buitenlandse

1 4 | C 34

NIW7034_IsraelActueel 1

waarnemers wekt bij de kenners wel enige bevreemding. „Ik ken geen enkele interne onderzoekscommissie met internationale waarnemers,” zei professor Yoram Dinstein, expert internationaal recht aan de universiteit van Tel Aviv. De commissie moet diverse vragen gaan beantwoorden: valt de onderschepping op open zee binnen de grenzen van het internationale recht? (1), is de Israëlische blokkade van de Gazastrook juridisch zuiver op de graad? (2) en wie waren precies de organisatoren van het flottielje? (3). Verder wil de regering een antwoord op de vraag of de Israëlische onderzoeksprocedure in de Marmara-kwestie, maar ook bij andere incidenten, conform de internationale wetgeving is (4).

Israëlische generaal. BBC-correspondent Paul Wood schreef dat er kennelijk niet wordt gekeken naar de besluitvorming binnen de Israëlische regering, maar alleen naar de internationale wetgeving. De twee waarnemers worden bovendien gezien als vrienden van Israël (Trimble is daadwerkelijk lid van een internationale ‘Vrienden van Israël’-groep, die werd opgericht door Dore Gold, een intieme medewerker van Netanyahu). De commissieTurkel mag wel ministers en hoge militairen ondervragen. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Davutoglu maakte – hiermee verraste hij niemand – meteen duidelijk dat hij een intern Israëlische onderzoek niet serieus neemt. „We hebben er helemaal geen vertrouwen in dat

Netanyahu’s niet-geheime agenda kwam glashelder tot uitdrukking in de verwachting die hij maandag uitsprak: „Ik ben ervan overtuigd dat de feiten die de commissie boven tafel haalt zullen bewijzen dat de doelen en acties van Israël en de IDF terechte defensieve acties waren, in overeenstemming met de hoogste internationale standaards.” Het Israëlische besluit lag meteen onder vuur. De BBC meende dat de twee buitenlandse waarnemers vermoedelijk wel papieren mogen zien, maar geen invloed zullen hebben op de uitkomst van het onderzoek. Er zou ook geen toestemming zijn om betrokken militairen te ondervragen. De commissieleden zouden afhankelijk zijn van samenvattingen van interne ondervragingen door een

een land dat een aanval heeft uitgevoerd op een civiel konvooi in internationale wateren een onpartijdig onderzoek zal doen. Een beklaagde die zowel aanklager is als rechter is niet verenigbaar met welk juridisch beginsel dan ook.” Ook de Palestijnse president Abbas wees het Israëlische onderzoek af: „Hierom heeft de Veiligheidsraad niet gevraagd. En Israël moet de blokkade meteen opheffen.” Het Witte Huis noemde het onderzoek ‘een belangrijke stap voorwaarts’. „We willen niet van tevoren een oordeel hebben over het onderzoeksproces en de resultaten. We zullen het proces en de uitkomsten eerst afwachten.” De partijlijnen werden, kortom, weer goed zichtbaar in de reacties op de commissie-Turkel. n

foto: flash/90

Zelfonderzoek valt slecht

18 juni 2010

16-06-2010 16:44:56

ISRAËL

foto: doron horowitz/flash90

BUITENLAND foto: abir sultan/flash90

Een opname van de Alcea setosa, in het Nederlands de stokroos, gemaakt tijdens zonsondergang. Vooral in Noord-Israel komt deze plant de laatste jaren steeds vaker in het wild voor.

Dansers aan de slag met vuur tijdens het Jerusalem Festival of Light in de Oude Stad, op 14 juni.

6 tammoez 5770

NIW7034_FotopagBTL 1

C 34

| 15

16-06-2010 16:43:08

o p ini e

s a lo m o n b o u m a n

Nederland is belangrijk voor Israël

I

k was nog maar enkele uren in Israël toen ik op de radio een politicus van Liebermans Israël Beiteinu partij hoorde juichen over de indrukwekkende verkiezingszege van de PVV van Geert Wilders. Naar het enthousiasme van deze politicus te oordelen leek het wel alsof zijn partij een groot electoraal succes had geboekt. Wilders waarschuwt toch ook in de stijl van de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Avigdor Lieberman voor de gevaren die Europa en Israël bedreigen van de kant van de islam. Een godsdienst, vervolgde hij, die terrorisme omarmt en zich boven andere geloven, het jodendom en christendom, verheven weet. Dat is de boodschap die Wilders voor veel Israëli’s tot een betrouwbare Europese politicus maakt. Zijn pro-Israëlische boodschap zal hier nog meer gewicht krijgen als Wilders aan het hoofd van de PVV deel gaat uitmaken van een rechtse regering in Den Haag, naast de VVD en wat er over is van Balkenende’s CDA. Welke post zou hij ambiëren? Binnenlandse Zaken misschien? Ik vermoed van wel. Op die post kan hij de strijd tegen de staatsgevaarlijke islam met gezag voeren en de Nederlandse grenzen zo goed en zo kwaad als het kan sluiten voor immigranten, zeker uit de islamitische wereld. Ik hoop dat Rutte, de potentiële VVDSalomon premier, Wilders niet een Verdonk-achtige rol zal willen laten spelen op het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dat zou kunnen gebeuren als de winnaar van de verkiezingen zich blijft vastbijten in een coalitie met de PVV en andere opties uitsluit. Welke positie Wilders ook in de regering of als leider van de PVV in het parlement zal innemen, Israël heeft er een ‘sterke vriend’ bij in Den Haag. En hoe ziet de politieke toekomst van Verhagen eruit? Een betere bijbelvaste vriend heeft Israël niet eerder op Buitenlandse Zaken gehad. Zou hij terugkeren op die post als het CDA gemene zaak maakt met de VVD en zelfs met de PVV? In de rangen van de VVD staat Hans van Baalen klaar om de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken te worden. In begrip en sympathie voor Israël doet deze VVD-er niet onder voor Verhagen. Op de schaal van de internationale verhoudingen is Nederland een lichtgewicht. Maar voor Israël is Nederland in deze voor de Joodse staat moeilijke tijden naast de VS, Denemarken en Duitsland nog een van de belangrijkste steunpunten op het wereldtoneel. Als Nederland ‘valt’ ziet het er voor Israël somber uit. Met ‘vallen’ bedoel ik niet dat Nederland Israël de rug toekeert, maar van Israël eist in te stemmen met de stichting van een Palestijnse staat in vrijwel alle bezette gebieden met Oost-Jeruzalem als hoofdstad. In principe is dat de Nederlandse politiek. Nederland heeft er echter geen halszaak van gemaakt. Dat zit de ex-CDA prominenten van Dries van Agt en Hans van den Broek dwars. Als het aan hen zou liggen zou Nederland een felle toon tegen Israël moeten aanslaan. Hun ‘offensief’ tegen Israëls anti-Palestijnse politiek is op de verkiezingsuitslag gestrand. Niet alleen op Wilders maar ook op Rutte die voor Israël en het Joodse volk warme gevoelens koestert. In iedere denkbare coalitie blijft de VVD, als grootste partij dominant. Voor Israël is dat geruststellend omdat ik me niet kan voorstellen dat Rutte Buitenlandse Zaken zou willen offeren in een coalitie met de PvdA. Die post gaat naar Van Baalen. De verrechtsing van Nederland loopt synchroon met de verrechtsing van de Israëlische politiek. In de Nederlandse verkiezingsuitslag

1 6 | C 34

NIW7034_opinie 1

zit een anti-islamitisch element. In Israël wordt het rechtse nationalisme gedreven door een combinatie van twee factoren: de wereld is tegen ons en angst voor de islam. Een opiniepeiling van vorige week wijst uit dat de Israëlische aanval op de Turkse ‘vredesvloot’ naar Gaza de populariteit van Likoed-premier Netanyahu heel goed heeft gedaan. De zee van kritiek uit de buitenwereld wordt gepareerd door zelfverheerlijking. ‘Leve Israël, leve Tsahal (het leger)’, kalkte iemand op de muur van zijn huis. Anderen staken Israëlische vlaggen uit. De emotie stijgt uit boven de kritiek op de Israëlische actie tegen de Turkse boot. Netanyahu, Tsahal en de Mossad worden in de liberale krant Ha’aretz, maar ook in andere bladen, gegeseld voor een onvergefelijke blunder die het strategisch bondgenootschap met Turkije misschien zelfs onherstelbare schade heeft toegebracht. Commentatoren in de pers kunnen klagen wat ze willen, de tv-journaals vormen de publieke opinie. In het bijzonder de militaire correspondent van de Israëlische tv, hij doet wat Netanyahu van Tsipi Livni, de leidster van Kadima eist: in tijden van crisis sluiten we de rangen. Die eenheid is volgens Netanyahu geboden om weerstand te kunnen bieden aan zware internationale druk op Israël om in te stemmen met een te diepBouman gaand onderzoek naar de aanval op de Turkse boot buiten Israëls territoriale wateren. Netanyahu wil voor zover dat nog mogelijk is het onderzoek in eigen hand houden en internationale pottenkijkers op een afstand houden. De commissie van onderzoek die hij heeft gevormd voldoet daaraan. Slechts twee internationale waarnemers en drie stokoude Israëlische rechtsgeleerden van wie de oudste 93 jaar is en de jongste 75 jaar. Stof voor spotprenten ! De conclusies liggen voor de hand. Het is toch duidelijk dat Netanyahu, Barak en de Mossad zich hebben verkeken op de gevolgen van de aanval op het Turkse schip? Heeft Israël de les van het Goldstone-rapport niet geleerd dat het onverstandig is om zich te onttrekken aan internationaal onderzoek? Israël zou er goed aan doen open kaart te spelen, zelfs in de wetenschap dat Israël al is veroordeeld door de wereldopinie. De commissie van onderzoek die deze week het groene licht in Jeruzalem kreeg is gezien de wereldwijde verontwaardiging over de aanval op de Turkse boot te licht. Zelfonderzoek, zelfs met twee internationale waarnemers erbij, zal geen geloofwaardige indruk maken. Volledige medewerking aan diepgaand internationaal onderzoek, zonder het stellen van strikte voorwaarden, zou Israël in de gelegenheid stellen haar standpunt te verdedigen dat de land- en zeeboycot van Gaza rechtmatige zelfverdediging is tegen een islamitisch fundamentalistisch regime dat het bestaansrecht van Israël ontkent. Dat Israël sedert 1967 ten aanzien van de Palestijnse kwestie zwaar in de fout is gegaan doet niets af aan mijn overtuiging dat Israël nu de gelegenheid moet aangrijpen gemaakte blunders te herstellen en zich neer te leggen bij de stichting van een Palestijnse staat. Er is nog tijd voordat, zoals Wilders het ziet, de islam een reële bedreiging voor Israël gaat vormen. Ik hoop dat Netanyahu het verschil zal weten te maken tussen de kansen van nu en de gevaren voor de toekomst. Ik ken jonge Israëli’s die het angstzweet over de toekomst van hun land in de nachtelijke uren uitbreekt.

18 juni 2010

16-06-2010 16:12:25

c a rto o n | co l u m n e st h e r vo e t

opinie

Mag het wat zachter...?

Handige Harry

Z

Esther Voet

eg, weet jij wat een kongsi is?” „Een wat?” „Een kongsi, ja, ik kende het ook niet, hoor...” „Nou, waarom vraag je het dan? Wat is het?” „Het schijnt dat het is overgewaaid uit Indonesië en ’t betekent zoiets als een kluppie dat eropuit is om er als club je voordeel mee te doen.” „Eh, doen kluppies dat niet altijd? Daar

zijn ze toch voor?” „Ja, maar het gaat nu om een politiek Joods kluppie, en dan is ’t natuurlijk een kongsi, want een kongsi is niet zo’n leuke benaming.” „Zijn er zoiets als Joodse kluppies dan?” [grinnik] „Vertel…” „Ja, ik heb het niet van mezelf hoor, ik heb ’t van Harry Mens.” „Harry Mens? Is dat niet die pandjesbaas die zondags al om 12 uur aan de wijn zit in Business Club?” „Business Class, dombo, Business Class, want Harry vindt zichzelf klasse. En ja, om 12 uur al, want Harry houdt wel van een borreltje. Hij sponsort veel leuke evenementen, voor z’n kluppies, Harry heb veel kluppies. En dan zie je ’m aan het eind steevast op een barkruk zitten en dan denkt-ie dat-ie Pavarotti is.” „Gelijk heb Harry, je mot toch wat lol hebben in het leven? Business Class is wel slim hoor, helemaal gesponsord, want je gaat niet voor je lol naar die kop zitten kijken. Nee, slim mannetje, die Harry.” „Ja, heel slim. En van Harry is nou dat woord kongsi.” „Kent-ie Indonesisch dan? Zie je, slimme man!” „Maleis man, Maleis spreken ze in Indonesië. Maar goed, het gaat er dus om dat-ie ’t over een Joodse kongsi had.” „Dit wordt me wel een beetje te allochtoon hoor. Maar ga door…” „Nou, hij had gehoord – in de wandelgangen, waar die dan ook waren – dat Lodewijk Asscher en Job Cohen en Uri Rosenthal de koppen bij elkaar hadden gestoken omdat ze paars willen.”

6 tammoez 5770

NIW7034_opinie 2

„Is Lodewijk Asscher Joods dan? Goh, dat wist ik niet. En paars, wat is paars? Dat is toch dat kleurtje van de Rooms Katholieke kerk? Wat heeft die er nou mee te maken. Willen ze zich allemaal gaan bekeren ofzo?” „Nee, sufferd, paars betekent een regering waarin en de PvdA en de VVD zitten. Dus niet de PVV. Dat schijnen die Joden te willen.” „Laat me raden, iedereen was boos over ‘kongsi’.” „En niet zo’n beetje ook. Ze wilden een gesprek met Mens omdat ze willen uitleggen dat zeker in deze tijden zulke uitspraken niet zo slim zijn.” „En wat zei Harry?” „Dat Joden lange tenen hadden.” „Dat meen je niet? Durfde ’ie dat te zeggen? Misschien is het wel zo, maar dat moet je niet zeggen, zeker niet als je Harry Mens bent, da’s niet zo slim.” „Waarom mag híj dat nou juist niet zeggen?” „Nou, hij was toch ook die man van dat Marokkaanse tweede vrouwtje? Zo meteen gaan ze zeggen dat-ie een kongsi met haar heeft gevormd, niet handig van Harry.” „Maar het is alweer goed hoor. Want toen-ie hoorde hoe er werd gereageerd heeft hij toch maar ‘sorry’ gezegd. Hij voelde aan z’n water dat-ie dat niet slim had gedaan. Daarbij komt, in deze tijden van crisis wil Harry graag op tv blijven, want daar houdt-ie errug van, die Harry. En dan moet je natuurlijk wel zorgen dat je al je potentiële sponsors een beetje te vriend houdt. Ook de Jiddische, want Harry zegt dat die ook bij zijn kluppie horen.” „Nou moet je niet zo’n moeilijk woord gebruiken hoor, potentieel? Ik kom niet verder dan potent en dat vind ik al belangrijk genoeg. Maar goed, het klinkt allemaal als een storm in een glas water.” „Misschien best, maar water is wél nog altijd de sterkste drank.” „Tot 12 uur dan, daarna wat anders. Kom we drinken er een op handige Harry. Lechajim. Harry zorgt per slot van rekening ook goed voor de inwendige Mensch!”

C 34

| 17

16-06-2010 16:15:06

C U LTU U R

r a m k at z i r

‘Ik ben moeilijk te vangen’ Kunstenaar Ram Katzir (41) maakt bijzonder werk, zoals recentelijk Bagage voor slachtoffers van de shoa uit Leiden.

foto: yuka yoshida

Simcha Tas

I

n tegenstelling tot het imago dat aan kunstenaars lijkt te kleven is het atelier van Ram Katzir helemaal op orde. Er ligt niets op de vloer, zijn tafel is leeg en de administratie is weggewerkt in strakke, zwarte mappen, met daarop tekeningen van wat erin zit, hij blijft natuurlijk een beeldend kunstenaar. Ram Katzir: „Ik kan niet werken in een chaotische omgeving, het is hier dus altijd netjes. Pas als ik leegte om me heen heb, kan ik creëren. Ik wil ook dat waar ik aan begin, afronden. Zo doe ik alle projecten die klaar zijn weg, in ieder geval uit mijn atelier. Als iets af is, wil ik ook verder. Mijn nieuwste werk vind ik het meest interessant, met de rest ben ik letterlijk klaar.” Opvallend detail is een Bruce Lee-poppetje in de boekenkast van zijn werkruimte. Katzir: „Hij herinnert me eraan dat ik niet te hard moet gaan in het leven. Op elk gebied, dus zowel emotioneel als fysiek.” Ram Katzir is de schepper van de mascotte van het Kindermuseum Max de Matze, onderdeel van het Joods Historisch Museum in Amsterdam. Ook de rondreizende tentoonstelling Your Coloring Book uit 1996-1998 is

1 8 | C 34

NIW7034_Katzir 1

van zijn hand. In die tentoonstelling werden Propagandafoto’s van de nazi’s tot onschuldige kleurplaten getransformeerd. Bezoekers van musea konden de platen inkleuren, vaak zonder te beseffen wat ze precies aan het doen waren. Your Coloring Book riep vooral in Israël bij zowel publiek als recensenten heftige reacties op. Want hoe durfde hij het in zijn hoofd te halen de holocaust in een plaatjesboek te verwerken? Waar was zijn respect voor de slachtoffers? Bovendien: waarom waren de tekeningen zo warm getekend, met indirect zelfs begrip voor de nazi’s? Ram Katzir reageert nuchter: „De kritiek was fel, maar dat kwam omdat ik wilde laten zien dat het iedereen had kunnen overkomen, dat het niet per se aan het Duitse volk lag. Laten we ook vooral de Nederlanders niet uitvlakken. Iedereen heeft een donkere kant. Bovendien snap je pas door de kleurplaten werkelijk hoe geraffineerd propaganda werkt.” Is hij zich bewust van een eigen duistere kant en zo ja, wat is die? „Ik ben moeilijk te vangen. Voor mijn werk is het belangrijk dat ik kan vluchten in mijn bedenksels en creativiteit. Dan is het zelfs noodzakelijk. In het dagelijks leven is het andere koek, dan moet ik dáár zijn waar ik op dat moment ben. Maar ik heb de neiging weg te gaan. Letterlijk op mijn motor, of in figuurlijke zin, door in mijn hoofd met duizend andere dingen bezig te zijn.” Momenteel werkt Katzir aan een aantal projecten in Japan, waar de natuur zoveel ruiger is dan in Nederland. Katzir: „De mensen daar hebben ontzag voor hun leefomgeving, omdat er ieder moment overstromingen, aardbevingen of andere natuurrampen kunnen plaatsvinden. Japanners gaan op een bijzondere manier met de dreiging om, het is onderdeel van hun dagelijkse realiteit. Ze loochenen de natuur niet maar hebben er groot respect voor. Zo passen ze liever de huizen aan de levensomstandigheden aan dan dat ze verhuizen.” Het land en de mensen zijn een grote inspiratie voor Ram Katzir. Zijn oeuvre vertoont een grote diversiteit. Wat is zijn signatuur? Waar kunnen mensen zijn werk aan herkennen? Zelf zegt hij daarover: „De zachte lijnen

18 juni 2010

16-06-2010 16:31:43

Katzirs meest recente werk ‘Bagage’, te zien in Leiden

r a m k at z i r

C U LTU U R

‘Als je goed kijkt, zul je merken dat alles in mijn werk een reden heeft’

en mijn oog voor detail. Bij mijn recente werk Bagage, een monument voor holocaustslachtoffers uit Leiden, heb ik bijvoorbeeld stenen koffers gemaakt die ik op verschillende plekken in de stad heb geplaatst. Om een authentiek beeld neer te zetten, heb ik eerst uitgebreid koffers uit de jaren 40 bestudeerd. Het resultaat is zo waarachtig geworden, dat mensen de koffers proberen op te pakken en mee te nemen. „Ik kijk vaak vanaf een afstand met een telelens naar de reactie van mensen, daarom weet ik dat. Dat doe ik, omdat bij mij een kunstwerk pas af is als anderen hun interpretatie eraan geven. Het is een samenwerking tussen mij, het product en de toeschouwer. Zodra een kunstwerk de studio verlaat, wordt het van degene die het bekijkt. Alles wat je ziet wordt bepaald door wie je bent. Je referentiekader zegt alles over hoe je iets waarneemt en daar speel ik mee. Het maakt mij ook nieuwsgierig. Wat zie jij en waarom? Ik wil mensen bewustmaken en zet ze met mijn kunst graag op het verkeerde been. Niets is zomaar wat het lijkt. Als je goed kijkt, zul je merken dat alles in mijn werk een reden heeft. Soms duurt het lang voordat ik die zelf zie, dat moet ik erbij zeggen.” Ram Katzir is geboren in Tel Aviv, groeide op in Israël en woonde op zijn veertiende een jaar in Nederland, omdat zijn moeder hier graag wilde wonen. Hij zat toen op het Joods Lyceum Maimonides. „Ik woonde voor ik naar Nederland kwam in Herzliya, aan de kust. Daar was het heerlijk warm. Hier was het koud en donker. Ik miste het strand ontzettend. In Israël was ik een surfer. Als puber in Nederland voelde ik me gevangen, omdat ik niet zoveel buiten kon leven als ik wilde.” Toch ging hij na zijn diensttijd in het Israëlische leger, waar hij het privilege had cartoons te maken om instructies te verduidelijken, terug naar Nederland, ditmaal om te studeren. Hij volgde een opleiding aan de Rietveld Academie in Amsterdam en is daarna gebleven. Veel creatief ingestelde mensen hebben moeite met school. Ook Katzir: „Ik kon me niet concentreren, omdat ik de lessen maar saai vond. Ik zat te tekenen, dat was mijn escapisme. Mijn docenten riepen re-

6 tammoez 5770

NIW7034_Katzir 2

gelmatig dat ik bij de les moest blijven, maar niets kon me werkelijk boeien. Zelfs op de Rietveld verveelde ik me, want daar was het te chaotisch. Eigenlijk heb ik alleen tijdens een jaar op een kunstacademie in New York, waar ik als student op uitwisseling was, het gevoel gehad dat de lessen nuttig waren. Ik wil dingen léren, niet mijn tijd verdoen. In New York was het onderwijs veel strenger dan ik gewend was en dat was goed voor me.” Inmiddels woont hij zo’n twintig jaar in Nederland. Is hij Nederlander of Israëli? „Dat is een goede vraag. Ik ben een Israëli. Ik lees bijvoorbeeld Ha’aretz en niet de NRC. Dat zegt wel iets. Toch woon ik in Amsterdam, want hier kan ik leven van mijn kunst, zonder te moeten bijverdienen. Dat zou in Israël onmogelijk zijn. Omdat mijn werk zo’n grote waarde in mijn leven is, kan ik in Nederland meer mezelf zijn. In Israël is er geen geld voor cultuur, bijna alles gaat naar Defensie. Als ik daar iets maak is het een geschenk voor vrienden, of het budget voor een project blijkt op voordat het werk af is. Dan word ik gedwongen de afwerking af te raffelen, wat niet bij me past. Maar ik sluit niet uit dat ik er ooit weer ga wonen, ook omdat mijn familie er woont. Gelukkig komen mijn vader en mijn twee zusjes vaak naar Nederland en ga ik ook regelmatig voor een paar maanden daar naartoe, dat maakt het gemis minder zwaar. Het verlangen naar Israël is een inspiratiebron voor mij, maar als ik er eenmaal ben, besef ik dat het Israël van mijn dromen en het echte Israël behoorlijk van elkaar verschillen.” Opvallend in het werk van Ram Katzir is dat het jodendom en de shoa terugkerende

thema’s zijn. Komt dat door zijn eigen Joodse achtergrond? „Soms wil je helemaal niet per se iets met een onderwerp doen, maar blijft het je achtervolgen. Ik kwam er niet onderuit. Voor mij was het beter om er maar gewoon aan toe te geven. Ik denk dat de oorlog al van jongs af aan in mijn lijf zat. Mijn vader was er veel mee bezig en las er boeken over. Ik kan me herinneren dat ik als kind een swastika in een boek zag. Dat symbool beangstigde me, maar het maakte me ook nieuwsgierig. Beelden doen iets met mij, ze komen sterk binnen. Ik denk associatief en daarom teken ik ’s ochtends mijn dromen, zodat de dingen die ik ’s nachts zie en meemaak niet verloren gaan. Ik kijk er vervolgens een tijdlang niet meer naar om, want als ik getekend heb is mijn hoofd leeg. Als ik dan een paar maanden later mijn oude dromen bekijk, kan ik er soms weer inspiratie door krijgen.” Katzir kan, in tegenstelling tot veel andere kunstenaars, wel leven van zijn werk. Toch lukt het hem trouw aan zichzelf te blijven. „Dat is een ongekende luxe, daar ben ik me van bewust. Ik denk dat het komt doordat ik bewuste keuzes maak, zo maak ik liever wat minder, en dan kwalitatief goed werk. Daarom weiger ik tegenwoordig ook weleens projecten. Vroeger kon ik me dat niet permitteren. Nu gelukkig wel. Ik wil mezelf steeds blijven ontwikkelen en niet stilstaan. Dus ik wil niet twee keer een zelfde soort werk maken, ook niet als het goed zou betalen. De mensen weten mij te vinden. Blijkbaar raakt mijn kunst mensen, want ik word voor al mijn projecten gevraagd. Mijn werk is mijn marketing.” n

C 34

| 19

16-06-2010 16:32:13

binnenland

M a r ja w i j n b e r g - k at e r

‘Een echt Jiddisch juffie’ Marja Wijnberg-Kater (64) gaat met pensioen. Ze werkte 42 jaar lang op Rosj Pina. „Wat leerlingen over mij zullen zeggen? Dat ik lief ben en ze hielp als ze verdrietig waren.” Simcha Tas

foto: jaime halegua

T

er illustratie van bovenstaande woorden haalt Marja WijnbergKater puzzels uit haar kast in de woonkamer. Daarop staan verschillende lovende teksten van ‘haar’ leerlingen. Marja valt bij veel klassen in en heeft naast kinderen met Nederlands als tweede taal een dag per week een eigen klas met leerlingen die leren lezen en schrijven. Ze doet soms met de leerlingen samen yogaoefeningen ter voorbereiding om ervoor te zorgen dat kinderen ontspannen aan de taalles kunnen werken. Marja: „Kinderen moeten al zo lang stilzitten, dan kan het geen kwaad om ook een beetje te bewegen. We maken er een spel van waar iedereen zich altijd erg op verheugt.” Ze spreekt bevlogen over haar vak, de kinderen gaan haar aan het hart. Oók leerlingen die niet goed mee kunnen komen. Zo organiseerde ze samen met vrijwilligers naast de reguliere taallessen, voor kinderen met Nederlands als tweede taal, simpele gesprekjes, zodat ze onze taal vlugger onder de knie zouden krijgen. Op een Joodse school gaat het helaas niet alleen over rekenen en taal. Ouders hebben veelal de nodige emotionele bagage en hun nazaten krijgen daar uiteraard ook weer wat van mee. Marja begrijpt dat als geen ander, waarschijnlijk doordat ze zelf als kind ook nauwelijks de kans kreeg emoties toe te laten. Haar jeugd was „bepaald niet leuk” en ze mocht niet lastig zijn, want ze was zogezegd het compensatiekind. Marja is geboren omdat haar zusje Sonja op elfjarige leeftijd

20 | C 34

NIW7034_Wijnberg 1

is vermoord door de nazi’s. Ze is niet alleen vernoemd naar het zusje dat ze nooit gekend heeft – ze heet Margaretha Sonja – ze schijnt ook nog eens als twee druppels water op haar te lijken. Pas toen Marja zelf elf jaar oud was, kreeg ze het gevoel dat ze een eigen identiteit kreeg, nú mocht ze er zelf zijn. Frappant genoeg heeft ze ook pas vanaf dat moment herinneringen. Vervolgens overleed haar vader plotseling. Marja: „Ik weet niet waaraan, hij was opeens weg. De kinderen mochten hem niet zien en ook niet naar zijn begrafenis, dat was ‘beter’ voor ons. Mede daardoor weet ik nu hoe belangrijk het is dat er door kinderen afscheid wordt genomen, zij moeten het ook verwerken. Ik begin elke dag met een kringgesprek. Als er een opa van een kind is overleden, vraag ik of we erover zullen praten of dat het juist nog te verdrietig is. Ik benadruk wel dat het kan helpen om erover te vertellen, omdat andere kinderen misschien ook zoiets hebben meegemaakt.” Doordat haar vak haar passie is, vindt Marja de toekomt maar spannend: „Ik weet nog niet wat ik kan gaan doen met al die extra vrije tijd die ik straks heb en ben er zelfs een beetje bang voor. Doordat ik al ruim veertig jaar gewend ben aan de discipline van het onderwijs, zal ik het wel moeilijk krijgen als dat stopt...” Daarover gesproken: tegenwoordig is het een unicum als een leraar direct na de opleiding op een school terechtkomt en daar vervolgens tot aan het pensioen blijft. Wat heeft haar gemotiveerd zo lang op Rosj Pina te blijven? Woog het feit dat het een Joodse school is mee in haar loyaliteit? Marja: „Toen

‘Dit is mijn ‘bloedgroep’, ik begrijp deze kinderen’

Jacqueline Plotske-Sanders (45) heeft bij Marja in de klas gezeten. Ook haar zoon Nathan heeft haar nu als juf. Wat vond ze als kind van haar? Jaqueline: „Ik was diep onder de indruk. Ze was vrouwelijk en mooi, met make-up op, gelakte nagels en lange haren. Ik had nog nooit zo’n sexy, Joodse vrouw meegemaakt. Ze had altijd een heerlijk odeur van parfum om zich heen. Ze was slank en at voornamelijk appels. Soms hield ze dat eeuwige dieet haast niet meer vol en dan regelde ze dat ze een paar happen van iemands brood mocht in ruil voor een deel van haar appel. Je hebt geen idee hoe gevléíd je je voelde als ze dat aan je vroeg. Het is een heerlijk mens, een echt Jiddisch juffie.” Nathan Plotske (7) over juf Marja: „Wat ik het leukste vind, is dat we op vrijdagmiddag altijd iets lekkers mogen meenemen. Ze is extra-extra lief. Weet je waarom? Omdat ze nooit straf uitdeelt, ze geeft alleen waarschuwingen en dan houden vervelende kinderen meteen op met klieren. Ik vind het héél jammer dat ze weggaat.”

ik gescheiden was van mijn eerste man was ik kostwinner, daarom vond ik het moeilijk om weer bij nul te beginnen. Hier had ik een baangarantie. Bovendien: dat het een Joodse school is, vind ik inderdaad een enorme pré. Dit is mijn ‘bloedgroep’, ik begrijp deze kinderen. Er wordt weleens gezegd dat ouders lastig zijn, maar dat vind ik zo’n onzin! Dat komt doordat ik op dezelfde manier opvoed als de ouders, we zitten op een lijn.” Omdat ze al zo lang meedraait, heeft ze nu zelfs kinderen in de klas wier ouders ook bij Marja in de klas hebben gezeten. Marja: „Dat is erg leuk. Ik vind het bijzonder om te zien hoe iemand is opgegroeid en het doet als volwassene. Ik weet nog hoe iemand als kind was en dat maakt dat ik ze als ouder toch extra bijzonder vind.” n

18 juni 2010

16-06-2010 16:04:54

o r a l h i sto ry

binnenland

Vrijdag 11 juni werd in de Beurs van Berlage het symposium Oral History gehouden, een belangrijk, opkomend fenomeen. Achsa Vissel

O

mdat het visuele in het dagelijks leven zo belangrijk is geworden dat weleens wordt gezegd dat iets ‘niet bestaat als het niet op YouTube te vinden is’, sloegen het ministerie van Volksgezondheid (VWS), het Joods Historisch Museum en het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie de handen ineen. Het gebruik van oral history maakt een explosieve groei door, met name de persoonlijke verhalen die worden verteld in audiovisuele vorm. VWS heeft recent een selectie van dit soort projecten gesubsidieerd. Een aantal daarvan, die betrekking hebben op de Tweede Wereldoorlog, passeerden tijdens dit symposium de revue. Presentator en historicus Lennart Booij leidde het programma dat van start ging met de videocollectie van documentairemaker Willy Lindwer, die onder meer getuigen van de laatste zeven maanden van het leven van Anne Frank interviewde. Het ruwe bronmateriaal dat later in zijn documentaires werd verwerkt, is door het NIOD bewaard en toegankelijk gemaakt. Er werd een serie fragmenten vertoond die in verband met tijdgebrek moesten worden afgebroken. „Jammer,” zuchtte Lindwer in de pauze. „In het laatste fragment vertelt schrijver Harry Mulisch over de rol van zijn ouders in oorlogstijd. Hij spreekt zich voor het eerst uit over zijn vader en noemt hem – directeur van een zogenaamde roofbank die Joodse gelden confisqueerde om er nota bene de shoa in Nederland mee te financieren – ‘hartstikke fout’. Terwijl hij ook voor Mulisch’ Joodse moeder zorgde en voor haar een onderduikadres regelde.” Het is een mooi voorbeeld van de waarde van oral histo-

6 tammoez 5770

NIW7034_OralHistory 1

ry: juist dergelijke persoonlijke details laten zien hoe gecompliceerd en verwarrend die tijd was. Zijn de interviews van Lindwer gericht op het verzamelen van informatie voor zijn documentaires, in het project Tweeduizend getuigen vertellen van het Joods Historisch Museum, omschrijven overlevenden en getuigen van de shoa hun verhaal juist zo uitgebreid en gedetailleerd mogelijk. De tweeduizend verhalen zijn afkomstig uit het archief van Steven Spielberg. Na de enorme hoeveelheid reacties op zijn film Schindler’s List, kwam tussen 1995 en 1998 een verzameling verslagen van overlevenden en ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog tot stand die nu wordt bewaard door de USC Shoah Foundation in Los Angeles. De getuigenissen van het JHM zijn van mensen die een band met Nederland hebben. De ‘berg’ van vijfduizend uur aan filmmateriaal is door een groep schrijvers toeganke-

lijk gemaakt voor publiek: de verhalen zijn samengevat en op trefwoorden onderzocht. Wie nu bijvoorbeeld zoekt op ‘Hengelo’ kan precies de informatie vinden die hij of zij nodig heeft en specifiek op Hengelo is gericht. Ook blijkt dat kijkers vaak niet bij dat deel van het verhaal blijven steken maar het hele interview uitkijken. Op het symposium werd het nieuwe archief gepresenteerd. Ook twee andere projecten kwamen uitgebreid aan bod. Tineke de Danschutter vertelde over de Vaarplicht: Nederlanders die op koopvaardijschepen voeren werden

vanaf juni 1940 onderdeel van de geallieerde strijdkrachten. Hun vaak ontluisterende verhalen zijn gebruikt voor de documentaire Een vergeten Zeemansgeschiedenis. Het andere was het filmproject Troostmeisjes, een eufemisme waarmee Indonesische vrouwen werden aangeduid die door de Japanse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog als seksslavinnen werden misbruikt. Filmmaker Frank van Osch biedt een blik in het verwerven van informatie binnen een andere cultuur. Zo bleek de taak van de tolk zich uit te breiden tot die van vertrouweling. Goed was te zien hoe de geïnterviewden met emoties omgingen: bij een pijnlijke vraag begon een hoofdpersoon juist vaak te lachen. Daarna vertelde Paula Witkamp van DANS (Data Archiving and Networked Service) over de ins en outs van het archiveren van data binnen dit instituut. Ten slotte vond er een gesprek plaats tussen Denise Citroen van het JHM en Selma Leydesdorff, hoogleraar aan de Universiteit van

foto: michael jacobs

Bewaard voor de eeuwigheid

Amsterdam en onderzoeker op het gebied van oral history. Leydesdorff benadrukte het feit dat een persoonlijke getuigenis altijd gekleurd is; honderd procent objectief is die nooit. Maar door de persoonlijke aard van een gesprek komt er ook informatie naar boven die anders verborgen zou blijven. Dat is natuurlijk de grote winst van deze benadering. Al met al gaf de middag een goed beeld van de stand van zaken rond het gebruik van oral history, een rol die in de toekomst, met het nog sneller worden van de wereld, nog belangrijker zal worden. n

C 34

| 21

16-06-2010 16:07:03

binnenland

J o o d s c h e H B S A m st e r da m

fotocredits: JHM

Wie helpt?

Joodsche HBS, Herengracht 501 Amsterdam, 1936-1937 Op deze foto van jaargang 1936-1937, nog genomen op de Herengracht 501, staan: 1. Alfred Eitje; 2. Simon Hirsch; 3. Herman Duizend; 4. Marco Gondelman; 5. Herman Hammelburg; 6. Hiegentlich; 7. John (Joop) Gazan; 8. Reina Bolle-Adelsbergen; 9. Jenny Schlagter; 10. Rita Drukker; 11. Roosje Drukker; 12. Naomi Kohn; 13. Prof. Isaac Leo Seeligman; 14. L. Beem; 15. Dr. E.A.M. Speijer; 16. Mrs. S.S.N.P. Bouman-Franchimont; 17. Hartog Jacobs; 18. Dr. J. de Liever; 19. E. Hen; 20. Mej. Caroline Eitje; 21. Rabbijn J.H. Dunner; 22. L.A. Hes; 23. Dr. H.J. van Eck; 24. Floor Kleerekoper; (25. is niet gebruikt) 26. Esther Liboerkin; 27. Dini Frank; 28. Betty de Haan; 29. Greet Lissauer; 30. Ida Klein; 31. Harry Bolle; 32. Richard Braun; 33. Jetty Simons; 34. Sam Polak; 35. Jaap Bolle; 36. Netty Lissauer; 37. Thelma Polak; 38. Sonja van Praag; 39. onbekend; 40. Chana Neubauer; 41. Robine Workum; 42. Rosina (Rozientje) Roet; 43 t/m 45 Onbekend; 46. Judith Hart; 47. Debora Knoller; 48. Leni van Praag; 49. Rivka (Rebecca) de Jongh; 50. Ema Selka; 51. Fanny Ichenhäuser; 52. Erich Meier; 53. A. Kok; 54. onbekend; 55. Anton Gotlieb; 56. onbekend; 57. 22 | C 34

NIW7034_Foto 1

18 juni 2010

16-06-2010 16:21:28

J o o d s c h e H B S A m st e r da m

boven water. Herbert: „In totaal staan er 116 en 167 personen afgebeeld. „Met veel hulp van onder anderen Alice Offenbacher die nu in Beth Juliana woont, heb ik een groot aantal namen gevonden, maar er ontbreken nog een heleboel. Ik ben ervan overtuigd dat er in Nederland nog diverse mensen zijn die kunnen helpen. Die zullen vandaag de dag zo ongeveer 83 tot 90 jaar zijn. In Nederland heb ik tot nu toe van drie

binnenland

Dit zijn foto’s van de Joodsche HBS in Amsterdam uit 1937 en 1941. Het behoeft geen uitleg dat heel veel mensen op deze foto’s niet meer in leven zijn, velen kwamen niet terug uit de oorlog. Opvallend is het grote aantal meisjes dat op de foto’s staat. Herbert Markus, woonachtig in Israël, legde zich er de afgelopen tijd op toe om alle namen te achterhalen van de personen die op de foto’s staan maar sommige namen kwamen niet

mensen informatie gekregen. Heel graag hoor ik of mensen nog leerlingen en leraren herkennen.” Herkent u iemand die tot nu toe als onbekend te boek staat? Stuur een mailtje naar [email protected]. Zie ook: http://www.yadvashem.org/wps/ portal/IY_HON_Welcome 

Hans Kahn; 58. Elchanan Wolf (Maor); 59. Holler? Hobber?; 60. Robert Markus; 61 t/m 64 onbekend; 65. J. Kon; 66. Guus Hen; 67. H. Bas; 68. Silberstein; 69. Appie Gomes de Mesquita; 70. Willy Tal; 71. Rudi Frank; 72. Simon (Simme) Marokko; 73. Willy Drukker; 74. Alfred Gazan; 75. Herbert Braun; 76. Emmy Koster; 77. Judith Serlui; 78. Tony Friedmann; 79. Liselotte Bergmann; 80. Emilie Mittwoch; 81. onbekend; 82. Gertrud Hochbaum; 83. Czilly Cohn; 84 t/m 87 onbekend; 88. Sam Nijstad?; 89. Walter Heilbut; 90. Arnold Heilbut; 91. Moritz Kohn; 92. Loet Din(g)sdag; 93. Sieg Ichenhäuser (Reuven Eshel); 94. Jules Markus; 95. onbekend; 96. Rudi Reisel; 97 en 98 onbekend; 99. Max Schwartz of Jacob?; 100. Bert Liboerkin; 101. onbekend; 102. Henri Workum; 103. Sieg Stopper (Yesha Safir); 104. Philip Wagenaar; 105. Emile Friedmann?; 106 t/m 108 onbekend; 109. Asher Rudelsheim; 110. onbekend; 111. Menachem Pinkhof; 112. onbekend; 113. Jacob Schwartz of Max?; 114. Singer; 115 en 116 onbekend. Ook staat Arthur Israel Bos op de foto, maar onbekend is waar. 6 tammoez 5770

NIW7034_Foto 2

C 34

|23

16-06-2010 16:21:58

binnenland

J o o d s c h e H B S A m st e r da m

Joodsche HBS, Stadstimmertuin Amsterdam, jaargang 1940-1941: 1 t/m 4 onbekend; 5. Henri Polak; 6. Salo Loonstein; 7. Meijer Koster; 8. Sylvain Wijnberg; 9. Berni Kahn; 10 t/m 12 onbekend; 13. Jacob Stodel; 14. Samuel Cohen?; 15. Dr. H.J. van Eck; 16. Mrs. S.S.N.P Bouman-Franchimont ; 17. Dr. E.A.M. Speijer; 18. Dr. J. De Liever; 19. L. Beem; 20. Dr. Ben van der Hoek; 21. Hartog Jacobs; 22. Prof Isaac Leo Seeligman; 23. E. Hen; 24. Caroline Eitje; 25. Vera Drukker; 26. Betty Tas; 27. onbekend; 28. Jettie van Straten; 29. Sophie Rössler; 30. Nettie Tischler; 31. onbekend; 32. Bertha de Jong (Batja Yanai); 33. Kathy van Gelder; 34. Mary (Mirjam) Reisel; 35. onbekend; 36. Lenie Stibbe; 37. onbekend; 38. Ruth Michel; 39. Hamburger?; 40. Margot Dünner; 41. Hansje (Hanna) Keizer; 42. Moshe (Manfred) Goldstein; 43. Josef Roet; 44. Eljan Cohn; 45 t/m 47 onbekend; 48. Jacob Hiegentlich; 49. Onbekend; 50. Ernst Jakobsohn; 51. Leon Magnus; 52. Sigmund Harburger; 52b. Flip (Philip) Wagenaar; 53. Frits Blok; 54. Eddie van Hulst; 55. Bram de Torres; 56. onbekend; 56a. Sieg Stopper (Jesajahu Sapir); 57. Samuel Rudelsheim (Shmuel Re’em); 58 t/m 60 onbekend; 61. Ies Weenink; 62. Louis Abrahams; 63. onbekend; 64. Sara Golda Marokko of Mirjam Marokko?; 65. Maurice Hakker; 66. Harrie Gobes; 67. Werner Rotschild; 68. onbekend; 69. Silberstein; 70. ... Gazan; 71. Paul?; 72. Bettie Zwanenberg; 73. Simon van der Sluis (Shimon Shalish); 74. Lea Onderwijzer; 75. Sallie Agsteribbe; 76. Samuel Cohen; 77. onbekend; 78. Dekker; 79 t/m 82 onbekend; 83. Samuel Serlui; 84. 24 | C 34

NIW7034_Foto 3

18 juni 2010

16-06-2010 16:22:37

J o o d s c h e H B S A m st e r da m

binnenland

onbekend; 85. Lettie Rudelsheim; 86. Mirjam Klein; 87. Leni Abrahams (Helene Mina?); 88 en 89 onbekend; 90. Cecile Kantema- Abrahams; 91. Sara of Dina (zusjes) Jakobson; 92. onbekend; 93. Mirjam Kahn; 94. onbekend; 95. Betty Hammelburg; 96. Hanny (Hannah) Workum; 97. onbekend; 98. Lex Aronson?; 99. onbekend; 100. Isbert Meyer; 101. Harry Drukker of Willy Jacques Drukker; 102 Jaap de Jong (Ya’acov Yanai); 103 t/m 107 onbekend; 108. Emile van der Velde; 109 Elias Kofman?; 110 t/ m 113 onbekend; 114. Holler of Hobber?; 115. Bert Liboerkin; 116 t/m 118 onbekend; 119. Arthur Cohn; 120. onbekend; 121. Jacob Schwartz; 122. Walter Hes; 123. Hans Bloemendal; 124. Flip Hillesum; 125. onbekend; 126. Joop Eitje; 127 t/m 129 onbekend; 130. Margalith (Marga) Weiland; 131. Sal Ganor (Wagenaar); 132. Pakter of Packter?; 133 Josef Bont; 134 t/m 136 onbekend; 137. Eugene Arthur Birnbaum; 138 en 139 onbekend; 140. Albertje de Lange; 141 t/m 146 Onbekend; 147. Israël Kaufman; 148 t/m 153 onbekend; 154. Jettie Frankenhuis; 155. onbekend; 156. Sonja Mittwoch; 157. onbekend; 158. Elly Koelker of Kölker?; 159. Ilse Rotschild; 160. Marja Werthauer-Pereira; 161. Clara Jankte Pinkhof; 162. Sofie Pinkhof; 163. Adele Louise Pinkhof; 164 t/m 166 Onbekend; 167. Emilie Mittwoch. Elias Kofman, Ilse Koch, Mej. Silberstein en Hannie van Noorden staan ook op deze foto maar onbekend is waar. 6 tammoez 5770

NIW7034_Foto 4

C 34

| 25

16-06-2010 16:23:14

BUITENLAND

c r e m ato r i u m zo r g v l i e d

we zullen het niet eens gaan zien. Er is besloten dat er een wintergroene haag van hoge bomen komt om alles aan het zicht te onttrekken. Bovendien wordt het betreffende gebouw anderhalf á twee meter lager uitgevoerd dan aanvankelijk het plan was, ook om ons tegemoet te komen. Ik heb gemerkt dat zowel de gemeente Amstelveen en Stadsdeel Zuid, als alle andere betrokkenen zeer begripvol op ons standpunt reageren. Gelukkig, want dit zijn nu eenmaal problemen waar je in een grote stad tegenaan loopt. „Eerlijk gezegd vind ik het nog steeds vervelend dat er een crematorium komt, maar ik heb wel het gevoel dat we een goed compromis hebben kunnen sluiten. Want dat het er gaat komen is een feit. De bouwvergunning is nog niet rond, maar dat is niet meer dan een formaliteit. Overigens wil ik benadrukken dat we ook begrip moeten opbrengen voor Zorgvlied. Uit economisch oogpunt is het bouwen van een crematorium voor hen van levensbelang. Als dat niet doorgaat, kunnen ze het hoofd niet boven water houden. Zo simpel is het.”

Probleem opgelost Op precies 375 meter van de nieuwe synagoge van de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam komt een crematorium van begraafplaats Zorgvlied: commotie alom. Simcha Tas

fotocredits: LJG

‘Ik heb strikte toezeggingen dat wij geen last zullen krijgen van het crematorium’

O

Animatie van hoe de synagoge eruit gaat zien p 14 mei jongstleden stond in NRC Handelsblad een artikel over een crematorium dat naast de nieuwe sjoel van de Liberaal Joodse Gemeente zal verrijzen. Navraag leert dat alle partijen inmiddels water bij de wijn hebben gedaan; de zaak lijkt opgelost. Op 11 juni is men tot een akkoord gekomen. Ron van der Wieken, voorzitter van de Liberaal Joodse Gemeente heeft zich behoorlijk in de kwestie verdiept: „Het probleem is dat Zorgvlied geografisch in Amsterdam-Zuid lijkt te liggen, maar qua planning en vergunningen onder de gemeente Amstelveen valt. Maar Amsterdam-Zuid is wel weer de instantie die de bouwvergunning moet verstrekken. Door deze verwarrende situatie zijn er dingen misgegaan. Er is de bewoners van Am-

26 | C 34

NIW7034_Crematorium 1

stelveen wél om een mening gevraagd over de komst van het crematorium en de bewoners uit Amsterdam-Zuid niet, terwijl laatstgenoemden er hinder van ondervinden. Zo kon het ook gebeuren dat wij als LJG niet wisten dat deze bouwplannen er lagen. Er is wel een informatieavond geweest voor Zuid, maar daar waren wij abusievelijk niet voor uitgenodigd.” Van der Wieken vervolgt: „Laat ik voorop stellen dat niemand het prettig vindt om een crematorium naast de deur te krijgen, wij ook niet. Rabbijn Menno ten Brink zou vanuit zijn werkkamer zó op het crematorium kijken, dat was een zeer ongewenste situatie. Dit is echter inmiddels niet meer aan de orde, daarover zijn we behoorlijk gerustgesteld. „Ik heb strikte, formele toezeggingen dat wij als Joodse Gemeente geen last zullen krijgen van het crematorium. Ook niet visueel:

Ook Menno ten Brink, rabbijn van de Liberaal Joodse Gemeente, is tevreden met de toezeggingen, hoewel hij er niet te veel over wil uitwijden in de pers: „In eerste instantie schrok ik van het feit dat er een crematorium vlak naast de synagoge zou komen, maar inmiddels ben ik er geruster op. Onze gemeenschap hoeft zich echt geen zorgen meer te maken, we zullen er geen last van krijgen. Dat is ons beloofd en daarom ga ik ervan uit dat het goed komt.” Han van der Wel, ambtenaar van de afdeling Beleid van de gemeente Amstelveen is opgelucht dat het crematorium-euvel op een elegante manier is opgelost: „Ik kan me heel goed voorstellen hoe pijnlijk dit is en hoe gevoelig het ligt bij de Liberaal Joodse gemeenschap, we hebben daarom geprobeerd zo veel mogelijk rekening te houden met hun wensen. Voor zover ik weet, zijn alle partijen nu tevreden. Gelukkig hebben we met alle betrokkenen afspraken kunnen maken. Dan heb ik het over de burgemeester en wethouders van Amstelveen, de voorzitter en de rabbijn van de LJG en de directeur van Zorgvlied. Niet de minsten dus en ook daaruit blijkt hoe serieus we dit nemen. Ik ben content met hoe het is gegaan, iedereen heeft zich van zijn meest redelijke kant laten zien.” n

18 juni 2010

16-06-2010 16:19:57

co l u m n aw r a h a m m e i j e r s

E

nkele maanden geleden is Gijs Beltman overleden. Maar daarover straks meer. Omdat het bij de mens zit ingebakken zich in clubs te organiseren waren wij, in het Hanzestadje waar ik tegen wil en dank opgroeide, op school lid van de Hopalong: dappere Indianen die het prairieleven vergalden van de cowboys van de School met de Bijbel. Er zwierf ook een handjevol boeven rond Awraham – de Ramblers – die wij vandaag kansarme Meijers jongeren zouden noemen. Deze wat oudere knapen vochten zowel tegen ons indianen als tegen de cowboys van de School met de Bijbel. Daar ik het enige Joodse jongetje was in het door mij bedachte Skull City, kreeg ik uit hoofde van die uitverkoren positie weleens een extra lel van de Ramblers. Maar nog erger: ze scholden me uit voor vieze rotjood, terwijl ik ‘vieze rotindiaan’ prefereerde. Dit vind ik altijd nog het toppunt van antisemitisme en heb ze dat eens tijdens een kerstbestand proberen uit te leggen. Ook dat leverde slechts klappen op. O ja, ik had ook nog ene Heiland gekruisigd (extra klappen). Ik vertelde niemand met die naam te kennen en dat wij indianen ons beperken tot het scalperen van vijanden: „Beste Ramblers, geloof mij, scalperen is niet alleen arbeidsintensief, maar vooral een bloedig handwerk. Dat gun je je ergste vijand niet” (extra klappen). In Skull City figureerde ongevraagd een sheriff – in het dagelijks leven Gijs Beltman. Door deze rol op zich te nemen was hij gedoemd tot eenzaamheid, hoon en ondergang. Sheriff Gijs liet zich in het bevolkingsregister van Skull City inschrijven onder de naam Golden Nugget, wat in de échte wereld al snel werd verbasterd tot ‘Kolde (koude) Neukert’. Onlangs vernam ik dat beide kleinzonen van de oud-sheriff tot op de dag van vandaag zo worden genoemd. „Van wie is die jongen?” „O, dat is er eentje van de Kolde Neukert.” Uiteraard was ik het opperhoofd der Hopalong, waarbij niemand zich op dat moment realiseerde dat ik ’s werelds eerste Joodse roodhuid was. Voorwaar een plek waardig in het Guinness Book of Records, want filmregisseur/-acteur Mel Brooks introduceerde pas 25 jaar later in Blazing Saddles (1974) een Joodse indiaan – die nota bene Jiddisch sprak. Toen wij waren uitgekeken op ons Indianenleven (je werd gemiddeld 23 maal per speelkwartier doodgeschoten) en Golden Nugget zich niet meer op pleinen en straten waagde, bedachten wij iets anders: ‘Triangel’, mysterieus verbond, waar wachtwoorden, geheime tekens en schuilnamen de spanningsboog vormden in ons prille leven. Het eindigde in een fiasco toen een van ons (ik zeg niet wie; da’s Geheim) verliefd als hij was op Lucie Hendriks, alles verklapte, waarop zij het doorbazuinde. Want tja, Lucie wilde later journalist worden. Dus u begrijpt… Gijs Beltman was korte tijd gehuwd en is nadien tot zijn dood alleen gebleven. Op jonge leeftijd bleek zijn toekomst al bepaald.

6 tammoez 5770

NIW7034_MeijersWieken 1

Vrijheid

G

odsdienstvrijheid is een van de pijlers van een beschaafde samenleving. Het is aan de staat, die in godsdienstig opzicht neutraal hoort te zijn, om die vrijheid te waarborgen maar ook om het individu en de samenleving veilig te stellen tegen allerlei godsdienstige uitwassen. Daarvoor moet gelden: toestaan waar het kan, en alleen verbieden als het absoluut noodzakelijk is. In Nederland staat de godsdienstvrijheid Ron van onder spanning. Voorbeelden te over, de der Wieken afgelopen tijd: hoofddoekjes van moslima’s, ritueel slachten en nu ook jongensbesnijdenis. Natuurlijk, onoordeelkundige besnijdenissen, daar moet de staat stelling tegen nemen want die zijn schadelijk voor het individu, en hetzelfde geldt voor burka’s waardoor mensen onherkenbaar worden, hetgeen gevaar met zich mee kan brengen. Maar de volgens de regelen der kunst uitgevoerde circumcisie is in het geheel niet gevaarlijk en de alleen maar haar-bedekkende hoofddoek vormt net zomin als de pruik een risico voor de maatschappij. Die móéten dus als uitingen van religie worden toegestaan. De ambtenaar als vertegenwoordiger van de neutrale overheid daarentegen behoort geen hoofddoek of keppel te dragen en geen kruis of mageen Davied. Eventuele besnedenheid zal tijdens kantooruren sowieso wel onzichtbaar blijven, mogen we hopen. De circumcisie is een religieuze manifestatie met een medische component, en wat dat laatste betreft zou de staat zijn eisen mogen stellen: vakkundigheid van de uitvoerders en verdere minimalisering van mogelijke complicaties. Dus bijvoorbeeld niet op een leeftijd dat je allerlei psychosexuele schade kunt verwachten. In Zweden is het onder die voorwaarden toegestaan: een staatsexamen voor besnijders en alleen besnijdenissen bij kinderen beneden de leeftijd van twee maanden. Interessant is dat veel Israëlische Arabieren hun kinderen nu in de eerste twee weken besnijden in lijn met de achtste dag van de Joden, en niet zoals elders in de islamitische wereld tussen de drie en vijf jaar, wanneer psychische schade heel goed mogelijk is. Zouden moslims door die late jitsing zo agressief en heethoofdig zijn? Wat beweegt Nederlanders om iets te willen verbieden dat voor Joden zo vitaal is en dat wij al zo lang goed uitvoeren? Een sluitend antwoord op die vraag is niet gemakkelijk, en ik kom niet verder dan dat Nederland het toenemend moeilijk heeft met ánders zijn. In een snel veranderende wereld waarvan de enorme veelvormigheid en multiculturaliteit zich nu ook nadrukkelijk in onze ooit zo knusse Nederlandse samenleving manifesteren, voelt dit landje zich steeds onbelangrijker en onzekerder. Het gevolg is dat de autochtone Nederlander zich terugtrekt in de kleine vastigheden die hem nog resten. Als reactie op veelvormigheid volgt de eis tot eenvormigheid. Doe maar gewoon enz. Dat is tenminste overzichtelijk, en die zucht naar uniformiteit geeft Nederland ook nog eens het gevoel dat er serieus geïntegreerd wordt. Maar deze integratie is in wezen gedwongen assimilatie, en hét recept om ongelukkige minderheden te krijgen. En, uiteindelijk, hevig verzet.

C 34

religie

Kolde Neukert

co l u m n r o n va n d e r w i e k e n

| 27

16-06-2010 16:27:07

rel i g i e

gilad shalit

foto: abir sultan/flash90

Demonstratie voor Shalit, met kartonnen foto’s, bij het kantoor van de premier, december 2009

Gilad Shalit tegen 1000 Pales Op 25 juni zit Gilad Shalit vier jaar vast. Opperrabbijn A.L. Ralbag vertelt wat Joodse bronnen zeggen over een mogelijke ruil van Shalit tegen een astronomisch aantal Palestijnen. Dayan mr. drs. R. Evers

Het acute levensgevaar van één mens weegt op tegen slechts een mogelijke bedreiging van de nationale veiligheid 28 | C 34

NIW7034_Tamarah 1

O

fficieel hanteren vrijwel alle geciviliseerde landen het beginsel dat met terroristen niet mag worden onderhandeld. Maar volgens de Joodse wet is gijzeling geen regeringsaangelegenheid maar een halachische kwestie. De Sjoelchan Aroech, de Joodse codex, wijdt zelfs een apart hoofdstuk aan pidjon sjewoejiem – het loskopen van gevangenen en gijzelaars. Onderhandelen is een religieuze plicht: ‘Iedere seconde, die men onbenut laat is potentieel bloedvergieten’, aldus de codex. Geld, dat is ingezameld voor de bouw van een synagoge mag zonder meer worden aangewend voor het loskopen van gegijzelden. De Joodse gemeenschap te Alexandrië kende een speciale belasting voor het vrijkopen van gevangenen. Soms stonden religieuze motieven voorop: als men zich niet zou bekeren tot christendom of islam zou men gedood worden. Meestal ging het om financiële motieven, zoals in het geval van Rabbi Meïr uit Rothenburg (1230-1293), die van plan was naar Israël te emigreren, omdat hij de vele vervolgingen in Duitsland beu was. Onderweg liet de Duitse keizer hem oppakken, omdat hij vreesde dat velen het voorbeeld van Rabbi Meïr zouden

volgen. De keizer wilde dat de Joden zouden blijven om zijn schatkist te spekken. Rabbi Meïr werd gegijzeld in het slot Ensisheim in de Elzas. De Joden boden een hoge losprijs: 20.000 gouden Mark. Rabbi Meïr weigerde dit, want hij vreesde dat de keizer dan meer vooraanstaande Joden gevangen zou nemen om zich met losgeld te verrijken. En zo bleef Rabbi Meïr tot zijn dood in de kerker. Veertien jaar later werd zijn stoffelijk overschot losgekocht door Süszkind Wimpfen uit Frankfurt. Geen enkele moderne staat kent een wetgeving op het gebied van gijzeling. Maar Rabbi Jehoeda Hanasi (de Vorst) had het al in 195 vastgelegd in de Misjna, de Joodse praktijkleer. Het eigen leven gaat altijd voor, zodat men het recht heeft zichzelf eerst vrij te (laten) kopen. Zelfs ouders of Joodse leraren hoeft men hierbij niet voor te laten gaan. Vrouwelijke krijgsgevangenen worden eerst gelost uit vrees voor misbruik. Vindt een man het niet de moeite waard zijn vrouw vrij te kopen dan wordt hij gedwongen door het rabbinale hof om middelen vrij te maken voor dit doel. Actueler is de volgende richtlijn uit de Misjna: ‘Men mag gevangenen niet boven hun waarde loskopen met het oog op het algemeen welzijn’ (Gittien 4:6). Wat is de bete-

18 juni 2010

16-06-2010 16:16:55

r a b b i j n ta m a r a h b e n i m a

kenis van het algemeen welzijn? De Talmoed geeft twee interpretaties: 1. Om de gemeenschap niet voor al te grote financiële offers te stellen. 2. Om te voorkomen dat een te hoge losprijs een aansporing zou zijn om nog meer gijzelaars te maken. Maar wat is ‘een te hoge losprijs’? En geldt de Misjna-regel ook als de gegijzelden worden bedreigd met de dood? Hier staat collectieve verantwoordelijkheid en veiligheid tegenover individueel belang. Wat ‘niet meer dan hun waarde’ is, houdt de kampen verdeeld. Maharam Lublin (16e eeuw) meent dat de Misjna ziet op de waarde van een mens die als slaaf wordt verkocht. Maar omdat Polen geen slavenmarkten meer kende, verwijst hij naar slavenmarkten in Turkije, om de waarde van een slaaf te bepalen. Anderen menen, dat men moet letten op de gebruikelijke losprijs van een christelijke gijzelaar. Indien men hier niet boven gaat, zou het risico van kidnapping van Joodse burgers niet verhoogd worden. Volgens beider opvatting is een ruil van duizend Palestijnen tegen een Israëli volstrekt absurd. Het criterium ‘de gebruikelijke losprijs van een christelijke gijzelaar’ wordt ver overschreden.

6 tammoez 5770

NIW7034_Tamarah 2

Helaas zijn veel Israëlische soldaten in gevangenschap omgekomen. Een vraag die eens aan Rabbi Jaïr Chaïm Bachrach (16381701) gesteld werd, betrof een Joodse dief die door de plaatselijke autoriteiten was opgehangen. Moest men het stoffelijk overschot loskopen? Rav Bachrach stelt dat dit een dwingende verplichting is voor zijn zoon. Is deze hiertoe echter niet in staat dan moet de hele gemeenschap hiertoe bijdragen. Als krijgsgevangen soldaten nog niet begraven zijn, zou Israël zich tot het uiterste moeten inspannen om de gesneuvelde militairen terug te krijgen. Maar hiervoor mag geen onevenredige tegenprestatie geboden worden. Wanneer de soldaten reeds begraven zijn, bepaalt Maimonides dat ze niet mogen worden herbegraven omdat zij hun graf hebben daar waar zij gedood zijn. Deze regeling stamt nog uit de tijd van de Talmoed (500 na). Moderne Poskiem, zoals Rabbi Jesjaja Karelitz (20e eeuw), staan echter overbrenging naar een familiegraf toe. Het blijft Israëls plicht om voor zijn dapperen, ook postuum, te strijden. Het bloed van de weerlozen schreit vanuit de aarde en roept om wraak. n

Terrorisme

I

n het Friese dorp Burgum rijdt er opeens een Engelse legerjeep voor me. Met een officier en een dame die er erg bevrijdingsachtig uitzien. Ze blijken te horen bij een feestpartij. De Britten als (terechte) helden. 1970. Londonderry. Tanks in de straten. De NoordTamarah Ierse katholieke Republikeinen Benima vochten met wat nu terroristische middelen zouden worden genoemd voor aansluiting bij Ierland. De protestante Unionisten vochten met wat nu terroristische middelen zouden worden genoemd voor een blijvende band met Engeland. De Engelsen probeerden de strijdende partijen hardhandig uit elkaar te houden. Op doorreis door heel Ierland kwamen we in Londonderry terecht. De tanks in de straten boezemden ons veel angst in. Wegwezen was het devies. In 1972 ging het voor de zoveelste keer echt mis in Noord-Ierland: Engelse soldaten schoten katholieke Republikeinse demonstranten neer. Twaalf doden. Tony Blair stelde een onderzoekscommissie in. Twaalf jaar en 192 miljoen Engelse ponden later ligt er een rapport op tafel. Sommige soldaten en officieren blijken te hebben gelogen over de ware toedracht. Ze werden niet eerst beschoten voordat ze terugvuurden, zoals ze hadden beweerd. De demonstranten waren ongewapend. Blairs opvolger Cameron heeft excuses aangeboden. Het heeft het hart van de katholieken geheeld, dat van de protestanten verbitterd – wie doet er onderzoek naar de duizenden doden die zij hebben te betreuren door de acties van de IRA? Voor de Engelsen zijn die excuses heel wat. In de jaren 80 bleken een aantal Ieren ten onrechte voor IRA-acties te zijn veroordeeld. Een van de hoogste rechters betoonde zijn spijt: voor het feit dat de mannen niet waren opgehangen. Misschien is het helemaal niet waar, maar van mijn vader leerde ik dat de Ieren als eersten terrorisme in de wereld brachten. In de jaren 20. Hun voorbeeld werd overal ter wereld nagevolgd. Wat niemand de navolgers ooit vertelde: terrorisme heeft nog nooit tot een echte overwinning geleid. Maar dat zal de jonge mannen die zich eraan vergrijpen (en de jonge vrouwen die de jonge mannen met hun liefde en loyaliteit ondersteunen) worst wezen. En dan de Engelsen. Kijk naar de wereldkaart. Als er ergens een onoplosbaar conflict is, loont het de moeite de geschiedenisboeken op te slaan en te onderzoeken of de Engelsen in het gebied hebben gezeten. Ze hebben met hun verdeel- en heerspolitiek, en het blind uitoefenen van hun imperialistische macht, conflicten geschapen en in stand gehouden die tot op de dag van vandaag dooretteren. En die misschien wel nooit zullen uitwoeden. De Britten waren helaas niet altijd de helden die ze voor Nederland en het continent waren. Waar ze macht uitoefenden toonden ze een grimmiger gezicht.

C 34

reli g ie

alestijnen?

Het is echter de vraag of de regeling uit de Misjna, die bepaalt, dat men gevangenen niet boven hun waarde mag vrijkopen, van toepassing is op de voorgenomen krijgsgevangenenruil van Gilad Shalit. De eerste reden van deze bepaling luidde dat men de gemeenschap niet voor al te grote offers mag plaatsen. Deze reden is niet actueel nu het gaat om een ruil van mensen tegen mensen. Volgens de tweede reden wil de Misjna toekomstige gijzelingen ontmoedigen. In oorlogssituaties is ook deze reden niet van toepassing. Over en weer krijgsgevangenen nemen is in een oorlogssituatie normaal en wordt niet gestimuleerd door hoge losprijzen. Israël verkeert helaas permanent in staat van oorlog met zijn buurlanden; de Misjna ziet op een toestand van relatieve rust. In geval van oorlog is de regeling uit de Misjna niet van toepassing en zou men krijgsgevangenen ook buiten iedere proportie kunnen uitwisselen, aldus de middeleeuwse Tosafisten. Sefardische geleerden uit de 19e eeuw menen, dat het leven van ‘onze jongens’ zwaarder moet wegen dan welke limiet ook. Vertaald in actuele termen zou een ruil van één Israëli tegen duizend Palestijnen niet absurd zijn. Het acute levensgevaar van één mens weegt op tegen slechts een mogelijke bedreiging van de nationale veiligheid.

| 29

16-06-2010 16:17:33

re l i g ie

s j o e lt i j d e n

overzicht sjoeltijden

vrijdag 18 • 06

juni • Tammoez

Joodse Gemeente Amsterdam V.d. Boechorststr. 26 - Amstelveen sjachariet mincha ma’ariw - Buitenveldert sjachariet mincha ma’ariw - Lekstraat - Rav Aron Schuster J. Obrechtplein www.RAS-Club.nl Sjoel West

sjachariet mincha ma’ariw sjachariet mincha ma’ariw

Portugees-Israeliëtische Gemeente - Amsterdam Mr. Visserplein 3 Portugees-Israeliëtische Gemeente - Amstelveen Texelstraat Beth Shalom Kastelenstraat 80 Amsterdam Kehillas Ja’akov Gerard Doustraat 238 LJG Amsterdam Onder voorbehoud van de verhuisdatum: Stadionweg 269, Amsterdam CIZ-sjoel Amstelveen Beit Ha’Chidush 020 6241523 www.beithachidush.nl

Begin sjabbat 20.25 06.30 07.00 20.25 07.25

sjabbat 19 • 07 Choekat Einde sjabbat 09.00

vrijdag 25• 13 Begin sjabbat 20.25 -

sjabbat 26 • 14 Balak Einde sjabbat -

23.07 09.00

06.30 07.00 20.25 07.25

09.00 23.08 09.00

20.25

23.07

20.25

23.08

07.15

08.30

07.15

08.30

20.25 07.15

23.07 09.00

20.25 07.15

23.08 09.00

20.25 -

23.07 09.00

20.25 -

23.08 -

08.00 20.25 aansluitend 09.00 20.25 aansluitend 20.25 met nacht

08.00 20.25 aansluitend 09.00 20.25 aansluitend 20.25 met nacht

07.25 20.25 -

09.00 22.00 23.07 09.00 22.00 23.07 09.00 21.52 23.07 09.00 21.52 09.30

07.25 20.25 -

09.00 22.00 23.08 09.00 22.00 23.08 09.00 21.53 23.08 09.00 21.53 09.30

18.30

10.00

20.00

10.00 + peutergroep

20.25

09.00

20.25

09.00

-

10.30

-

-

Sjoel Zuidoost [email protected]

-

-

-

-

Joodse Gemeente Haarlem

-

09.00

-

09.00

NIG Leiden

-

-

-

09.00

NIG Den Haag

20.25

09.00, 21.52

20.25

09.00, 21.53

Scheveningen

20.25

09.30

20.25

09.30

LJG Beth Jehoeda Den Haag

18.30

09.30

18.30

09.30

Joodse Gemeente Rotterdam

20.25 (afspr.)

09.00

20.25 (afspr.)

09.00

LJG Rotterdam NIG Utrecht

-

09.30

18.30 -

09.30

LJG Utrecht [email protected] NIG Bussum

-

09.30

-

10.00 09.30 10.00

Joodse Gemeente Almere

-

-

-

LJG Flevoland 06 49800815

20.00

-

-

-

Masorti Almere

-

09.00

-

-

NIHS Arnhem NIG Amersfoort LJG Gelderland

-

09.30 09.00 10.00

-

09.00 -

NIG Nijmegen

-

-

20.25

09.30

NIG Zwolle

-

09.30

-

-

NIG Groningen

-

-

-

09.00

NIG Leeuwarden Beth haChidoesj haTsfoni 06 44753370 LJG Or Chadasj Twente

-

09.00 -

-

10.00

NIG Twente Prinsestr. 18, Enschede

-

09.30

-

09.30

PJG Noord-Nederland Beth Hatsafon 0513631160

19.00

-

-

-

LJG Brabant

-

-

-

10.15

NIHS Limburg

-

10.00

-

10.00

Joodse Gemeente Zeeland

20.25

10.00

20.25

10.00

3 0 | C 34

NIW7034_sidra 1

Refuseniks 3

I

n de vorige edities van het NIW stonden een paar avonturen van onze emotiesvolle reis naar Rusland in 1982. Van deze reis nog enkele herinneringen. De woonBloeme omstandigheden Evers-Emden waren toen wel heel anders dan wij gewend zijn. Bijna alle gezinnen waar wij kwamen bewoonden één grote kamer, waarin prominent het bed stond met hoogstens een tafeltje en wat stoelen. Achter een gordijn hing kleding. Er waren woningen met een eigen keuken, maar meestal was er een grote keuken voor gebruik met andere bewoners van die etage. Ook de badkamer werd vaak gedeeld. Een van onze ‘klanten’ kon ons niet thuis ontvangen omdat haar kamer geschilderd werd. Of we in het park dicht bij haar woning konden afspreken, ingang en bankje werden gepreciseerd. Wij er bijtijds heen en uitkijken. Iemand herkennen die je nooit gezien hebt is niet eenvoudig, zodat we vol verwachting wachtten en teleurgesteld waren als de dames die het park inkwamen niet naar ons omkeken. Echter, zij herkende ons ogenblikkelijk... Waren we zo on-Russisch? Bij een geanimeerd gesprek overhandigden wij haar het meegenomen pakje; ze noodde ons naar de kamer van haar vriend. Ons was dringend afgeraden op uitnodigingen in te gaan, maar we besloten er toch toe. Ondanks de schaarste – men stond vaak in lange rijen voor levensmiddelenzaken – hadden ze voor lekkernijen gezorgd. De niet-Joodse vriend toonde ons trots zijn kettinkje met mageen Davied uit het cadeau-pakketje... Hoe voorzichtig je moest zijn werd ons nog duidelijker uit het verhaal van een ken-

18 juni 2010

16-06-2010 16:28:00

rabbijn m. ten brink

sidra van de week r eligie

Geen wapens, wel dialoog

D

nis op een dergelijke goodwill-reis. Desgevraagd had hij thuis bij een refusenik de naam genoemd van de volgende te bezoeken refusenik. Tot zijn grote schrik stond hij op straat opeens oog in oog met drie KGB-agenten, die hem naar het vliegveld dirigeerden: meteen terug naar Nederland! Buitenlanders hoefden zelden opsluiting te vrezen, zo was ons in Holland verteld, maar het was wel een erge afknapper. Om geen argwaan te wekken was ons gezegd wél met de diverse uitstapjes, inclusief in het reisarrangement, mee te gaan. We hebben ons er maar eenmaal aan onttrokken onder het voorwenden van hoofdpijnen of zoiets, omdat we geen andere mogelijkheid zagen om ons aantal refuseniks te bezoeken. We papten zo weinig mogelijk met de reisgenoten aan, maar soms moest je een praatje maken om niet als kluizenaars te boek te staan. Die uitstapjes waren geen straf, we zagen onder andere de Hermitage in Leningrad, waar tot onze verrassing menig schilderij van beroemde Hollandse schilders hing. Het onderhoud van het gebouw zelf was schromelijk verwaarloosd; de oude glorie scheen er hier en daar nog doorheen. Maar we hebben nu in Amsterdam de Hermitage aan de Amstel! Ook ervoeren we wat ‘witte nachten’ zijn: als de zon in de zomernachten maar een paar uur ondergaat. Hoe doen de Joden dat met het ingaan en uitgaan van sjabbat? Informatie leerde dat men er maar een tijd over afspreekt. Na tien uitputtende dagen brak de terugreis aan. Pas toen het vliegtuig opsteeg gaven we een diepe zucht van verlichting: het was gelukt zonder rampen. We gingen snel daarna met zomervakantie; we hadden die veertien dagen hard nodig om bij te komen van zowel de vermoeienissen als van de spanningen.

6 tammoez 5770

NIW7034_sidra 2

e Eeuwige zei tegen Mosjé: ‘Neem de staf en roep met Aharon de Israëlieten bijeen. In hun bijzijn moeten jullie de rots bevelen Rabbijn Menno water te geven'. (…) Hij hief zijn hand ten Brink op en sloeg tweemaal met zijn staf op de rots, en het water stroomde eruit, zodat iedereen te drinken had.” (Bemidbar 20:7-12). Mosjé sloeg zelfs twee keer op de rots, terwijl God hem opgedragen had tegen te rots te spreken, met de staf in zijn hand. Mosjé werd zo getergd door zijn hardnekkige volk, dat hij zich niet langer kon beheersen en uiting gaf aan zijn opgekropte woede. Nooit was het goed, altijd zeurden

Ik kan niet anders dan in deze parasja de basis zien voor wat er gebeurde met het zogenaamde vredesflottielje dat op weg was naar Gaza met hulpgoederen. De schepen lokten met opzet een reactie uit van Israël, en de Israëlische autoriteiten waren een soort moderne Mosjé: ze lieten zich uitlokken, en dat was precies wat de 'vredesactivisten' wilden bereiken. Ze kregen wat ze wilden, geen water in dit geval, maar wel doden en gewonden, zodat ze konden zeggen: zie je wel, Israël is de agressor, tegen mensen met vredelievende doeleinden. Maar waarom sloegen zij dan met stokken en pijpen, staken ze met messen en gooiden ze militairen overboord? Actie is reactie, en het lukte, want nu is Israël de kwaaie pier. Misschien hadden de Israëli’s het anders moeten aanpakken. Ze hadden kunnen weten dat ze uitgelokt werden en dat de we-

Parasjat Choekat Bemidbar 19:1-22:1 ze, het was altijd verkeerd. Mosjé had er genoeg van. Door wat hij nu gedaan had kon hij zijn doel niet meer bereiken. Hij zou zijn volk het beloofde land niet binnen kunnen leiden. Hij mocht tot de grens, hij zou het kunnen zien, maar hij zou er nooit binnengaan. Alleen omdat hij niet had voldaan aan Gods opdracht te spreken tegen de rots, maar in plaats daarvan ertegen te slaan. Er zijn een paar lessen die we hieruit kunnen leren. De leider van ons volk moet iemand zijn die spreekt en niet slaat. De beste manier om mensen voor je te winnen en met je mee te nemen op je weg is door met ze te spreken en niet om ze te slaan. Woorden, geen stokken, is de weg die ons gewezen werd in Tora. Mosjé wordt zwaar gestraft, juist omdat hij de grote leider was, die het volk in vrijheid heeft gebracht. Juist hij moet zich kunnen blijven beheersen, ook al wordt tot het uiterste het bloed onder zijn nagels vandaan gehaald. Het incident van het slaan op de rots, tot tweemaal toe zelfs, leert ons dat conflicten nooit met stokken, wapens of vuisten worden opgelost, maar wel met spreken en dialoog.

reld over ze heen zou vallen. Het was misschien beter geweest als ze de schepen naar Gaza hadden begeleid met de witte vlag in top op de marineschepen. Daar de goederen gecontroleerd ontschepen. Echte hulpgoederen en vredelievende lieden zouden door kunnen gaan, maar anderen, die niet-vredelievende doelen hadden in de kraag grijpen en terug naar Turkije sturen en eventuele wapens innemen. Op die manier zou misschien de angel eruit zijn gehaald. Ik vraag me af wat Mosjé hier gedaan zou hebben. Zou hij zich beheerst hebben, of zou hij zich, net als bij de rots hebben laten gaan? Mosjé’s fout was dat hij de controle over zichzelf verloor, doordat hij zich helemaal gek liet maken door het volk. Dat is menselijk en te begrijpen, maar uiteindelijk zal het doel bereikt moeten worden door te spreken tegen de rots, met de staf in de hand.

C 34

|31

16-06-2010 16:28:33

Familieberichten











Ayalon en Louraine zijn verloofd!







MAZZELTOV!







Wij zijn ontzettend blij.







Ben en Henriëtte Blog-Rosenberg David en Liny Rosenberg-Meijer







Ben en Loes Tugendhaft-van der Stam Tsach en Isabelle Makmel-Tugendhaft

Sinds 1991

Deskundige en respectvolle zorg thuis Amsterdam: 020-6701800 www.carecompany.nl Wij zijn getroffen door de de enorme steun en liefde die wij ontvingen tijdens de ziekte en na het overlijden van mijn innig geliefde echtgenote en onze lieve, bijzondere moeder

Rita Dreese - Noach De overweldigende belangstelling tijdens de begrafenis en de vele mooie en lieve woorden in de e-mails en kaarten waren hartverwarmend. Wij voelen ons gesterkt en onze dank is groot. Namens de familie, Marius Dreese

32 | C 34

183328.indd 32

16-6-2010 15:27:08

Familieberichten



Lieve ouders, chanichiem en staf,

Deze week is de 1-na-laatste pe’oela !!!! volgende week is er helaas geen pe’oela maar, niet getreurd, 3 juli is onze allerlaatste pe’oela van dit jaar! én we hopen uiteraard iedereen te zien! Blijf ons ook volgen op Facebook en youtube deze week zijn er weer nieuwe filmpjes ge-upload!! Bewirkat Tora We’awoda Bne Akiwa

C 34

183329.indd 33

| 33

16-6-2010 15:29:38

brieven

s e rv ic e

Besnijdenis

R

egelmatig duikt de discussie op: Is jongensbesnijdenis anders dan meisjesbesnijdenis en mag de seculiere samenleving daar iets over zeggen. In hun artikel (NIW 32) doen de heer en mevrouw Van der Wieken weer een poging die discussie ten gunste van de Joodse besnijdenis te bepleiten. Ze doen dat tendentieus, door bij vrouwen over verminking en bij mannen over besnijdenis te spreken. Er is vanuit de logica geen principieel verschil tussen de twee, behalve in de meest extreme vorm van vrouwenbesnijdenis. Dat de Joodse besnijdenis zorgt voor een etnische en religieuze identiteit is waar: het jongetje wordt daarmee in de grote Joodse familie en het Verbond opgenomen. Dat is echter een keuze die is gemaakt vanuit de religieuze traditie. Het is de vraag of de seculiere samenleving daar boodschap aan heeft, meisjesbesnijdenis komt immers ook voort uit traditie. Mag een seculiere organisatie als de KNMG onderscheid maken tussen de ene traditie en de andere? En hoe houdbaar is besnijdenis in een samenleving waar zelfs honden niet meer gecoupeerd mogen worden? Het jodendom zou zich zorgen moeten maken om deze vragen door na te denken over alternatieven, zoals symbolische besnijdenis op de achtste dag en volledige besnijdenis op de achttiende verjaardag. Haast ondenkbaar, ik weet het. Maar wat doen we als de seculiere samenleving ons die eis oplegt? Bart Mendelson, Zutphen

Jongensbesnijdenis Het officieel ingenomen KNMG-standpunt aangaande jongensbesnijdenis is een voorbeeld van emotioneel gestuurde besluitvorming, waarbij onwaarachtige ‘me-

dische’ beweringen gebruikt worden om de geldigheid en juistheid van het standpunt te ondersteunen. Wanneer door bekwame operateurs, bij zuigelingen van acht dagen uitgevoerd, zijn de risicos en complicaties van de procedure – zowel lichamelijk als psychisch – in tegenstelling tot wat er nu in Medisch Contact beweerd wordt, vrijwel nihil. Jongensbesnijdenis roept vaak bij niet-besneden mannen (en ook bij vrouwen) een reactie van afkeer en angst op. Maar zolang ouders nog maatschappelijk bevoegd worden geacht beslissingen te nemen waarvan de gevolgen vaak ingrijpend zijn voor de toekomst van het kind, zullen zulke beslissingen voor het vooralsnog ‘wilsonbekwame’ kind door de ouders worden genomen. Dit KNMG-standpunt is met behulp van verontrustende, onzuivere en onjuiste informatie betreffende de veiligheid genomen, zonder relevant wetenschappelijk onderzoek dat die benaming verdient in het proces van besluitvorming. Gezien de belangrijke culturele en religieuze betekenissen die verbonden zijn met besnijdenis bij de man, acht ondergetekende dit besluit een abjecte en onwaardige knieval voor emotioneel bepaalde stemmingmakerij, artsen onwaardig. Michael F. Chayes, psychiater en psychoanalyticus, Amsterdam

Ordebewakers

I

n NIW 33 worden twee antisemitische ‘incidenten’ vermeld: tijdens de avondvierdaagse zijn leerlingen van de Joodse basisschool Rosj Pina uitgescholden; de herdenking van de ‘Kindertransporten’ in Vught werd verstoord door Heil Hitlerschreeuwers. Het zijn niet de eerste incidenten, om van regelrechte aanvallen deze keer niet te spreken; als we ons niet weer-

STELLING Dinsdag hadden 425 bezoekers van de CIDI-website gestemd over de stelling: Echte vredesactivisten slaan niet met staven en messen Ja (353) 83 % Nee (72) 17 % Stem mee op www.cidi.nl

3 4 | C 34

NIW7034_Brieven 1

baar opstellen zullen het ook niet de laatste zijn. Toen de (nu ex-)burgemeester van Amsterdam, Job Cohen, de Joodse Gemeente bezocht voor een discussie-avond over antisemitisme, stelde ik voor een Joodse ‘knokploeg’ in te stellen. De burgemeester strafte mijn voorstel direct af: buiten de wet. Misschien is het woord ‘orde-bewakers’ beter. Een te formeren groep Joodse (en liefst potige) jongeren moet getraind worden in een aan de ontstane situatie aangepast optreden. Bij dergelijke openbare evenementen zal de ‘orde-bewaking’ hen begeleiden. Bovendien onmiddellijk foto’s nemen van de wandaders. Wie neemt daartoe het initiatief? We vervallen toch niet in de voor de oorlog populaire ‘alsjeblieft niet opvallen’mentaliteit; niet alleen dat dat niet helpt, maar het tast ook ons zelfrespect aan. Laat zien dat we er zijn en ons niet in een hoek laten drukken! We hoeven niet te vervallen in het met gelijke munt terugbetalen, zoals hoofddoeken afrukken en op hún graven spuwen, zoals bepaalde mensen op onze graven doen, maar ‘ze’ moeten leren ons te respecteren en zij erkennen alleen kracht en macht, geen tolerant gedoe. Bloeme Evers-Emden, Amsterdam

Avondvierdaagse

U

w artikel ‘Leerlingen uitgescholden’ (NIW 33) berust op ‘onwaarheid’. Het door u aangehaalde artikel in Het Parool heb ik persoonlijk aan de organisatie van de Avondvierdaagse overhandigd omdat het niet waar is. Zelf liep ik voor de 39e keer, waarvan 32 keer met Rosj Pina. In het verleden zijn er diverse keren problemen met leerlingen van andere scholen geweest. Tot ernstige incidenten is het dankzij de oplettendheid van de organisatie, beveiliging en begeleiders nooit gekomen. Het Parool van zaterdag 12 juni heeft een correctie ge-

Televisie

Zondag op Nederland 2 Deel 5 van Israël, tussen droom & werkelijkheid

Radio

Zondag op Radio 5 Prachtige sefardische muziek met Jan Waas

Internet

Kijk op www.joodseomroep.nl

Adverteren?

Roel Abraham telefoon: 06-54274244 e-mail: [email protected] 18 juni 2009

16-06-2010 16:24:52

brieven

Hans M. Vos, Amstelveen

Brief EAJG 1

I

nternationale wateren zijn vrij, zegt EAJG (NIW 33). Ja, maar dat heeft beperkingen. Het internationaal oorlogsrecht erkent het recht van staten in conflict om een blokkade te leggen en zelfs op volle zee aanhouding te verrichten van schepen die de blokkade willen doorbreken, ze te doorzoeken en eventueel toegang te weigeren. En de consequenties van toch doorvaren zijn voor rekening van de kapitein. Israël heeft dus helemaal niet het internationale recht aan haar laars gelapt. Daarmee wordt duidelijk wie de schurken zijn. In eerste instantie de kapitein van de Mavi Marmara, in tweede instantie de regering van Turkije, die de schepen niet verbood uit te varen, en ten derde al die organisaties, die de grootste moeite doen om Israël in een kwaad daglicht te stellen, waaronder de fanatieke moslimorganisatie IHH, de Free Gaza Movement. En EAJG zou er beter aan doen om zich daarmee niet te identificeren of daarmee solidariteit te demonstreren. En wat betreft die vrijheid in internationale wateren: waar heeft de HM Tromp die Somalische piraten ook alweer opgepikt? Waar blijven die demonstraties en de ingezonden brieven daarover? En de humanitaire hulpgoederen, die Israël door heeft laten gaan? Die staan nu netjes opgesteld bij de grens omdat het blijkbaar de bedoeling van het ‘vredelievende’ regime van Gaza is, dat de bevolking daar verstoken zal blijven van andere elementaire middelen dan haat en wapentuig. Laten we onze volksvertegenwoordigers dat maar duidelijk maken! A.H. Ron, Den Haag

Brief EAJG 2

V

anaf het eerste optreden van EAJG erger ik me, en met mij vele andere shoaoverlevenden, aan deze lieden die keer op keer de publiciteit weten te halen met hun

6 tammoez 5770

NIW7034_Brieven 2

anti-Israël opstelling. Hun optreden draagt bij aan het thans weer de kop opstekend antisemitisme. In het handvest van Hamas staat de vernietiging van Israël voorop; de zelfmoordaanslagen waarbij vele honderden onschuldige Joodse burgers in koelen bloede werden vermoord en de duizenden raketaanvallen vanuit Gaza die nog dagelijks plaatsvinden bevestigen de onwil om tot vrede te komen. Wat is de wezenlijke bijdrage van EAJG aan het voortbestaan van Israël geweest? Zover mij bekend alleen het voortdurend onredelijke kritiek op Israël spuien en het opkomen voor ‘arme Palestijnen in bezette gebieden die zo vreselijk slecht worden behandeld’. Wat Israël ook meent te moeten doen om de veiligheid van het land te garanderen wordt door onder meer EAJG en hun vrienden als Gretta Duisenberg en Dries van Agt bekritiseerd met leugenachtige verdraaiingen van feiten. Men mag kritiek hebben op de diverse regeringen van Israël, maar dat kan evengoed op die van andere landen. Het vermoorden van miljoenen onschuldigen en het verhongeren van even zovele in Afrikaanse landen en de dagelijkse zelfmoordaanslagen in Irak zijn niet te vergelijken met de enige democratische staat in het Midden-Oosten. Maar de kritiek van EAJG is een dolksteek in de rug van de Joodse bewoners van Israël die na 62 jaar nog steeds in door Hamas en Fatah worden bedreigd met vernietiging. Jaap Soesan, Amstelveen

Maar waar is het Nederlands-Joodse geluid? Of gebruiken we dat alleen maar tegen elkaar? Waar zijn die beroemde NederlandsJoodse journalisten, advocaten, toonaangevende zakenlieden en bankiers? Bang, ongeïnteresseerd? Nee het Centraal Joods Overleg gaat theedrinken met Harry Mens. Wanneer staan we nu eens op en kijken we kwaad in het gezicht? Hilary & Freddy Hollander, Amstelveen

Verkiezingen Het is erg jammer, dat de PVV niet vertegenwoordigd was in de discussie over wat er te kiezen valt (NIW 32), want naar mijn mening had de heer Wilders wel iets uit te leggen. In zijn partijprogramma wordt als een oplossing voor het probleem van de onveiligheid een etnische registratie gepropageerd. Ik citeer: „Etnische registratie van iedereen. Inclusief vermelding ‘Antilliaan’.” Het idee van een etnische registratie is in één woord een gotspe. We weten allemaal dat er een J in paspoorten en persoonsbewijzen van Joden gestempeld werd. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken, dat de door de PVV voorgestelde etnische registratie gevaarlijk veel lijkt op wat er in de Tweede Wereldoorlog heeft plaatsgevonden. Als via het burgerservicenummer ieders etniciteit, dus ieders afkomst qua ras en/of cultuur met één druk op de knop blootgelegd kan worden, ligt de weg naar misbruik open. Oh, Nederland let op uw zaak. Dr C. Naaktgeboren, Medemblik

Joods geluid

H

et valt ons op dat we in deze, voor Joods Nederland spannende tijden, elkaar uitstekend weten te overtuigen van alles wat goed en slecht is. De brieven in het NIW gaan vaak over interne aangelegenheden als een aanstelling of ontslag van een redacteur, het bestuur van de NIHS die acteert of ze de wereldpolitiek bepaalt, het kasjroet, of wat een LJG- of NIHS-rabbijn of brievenschrijver heeft gesteld in zijn wekelijkse column. Maar nu er, zoals ze in Nederland in voetbaltermen zeggen, echt ‘stront aan de knikker’ is horen of zien we geen enkele prominente Joodse Nederlander zijn of haar kop opsteken om het vileine antisemitisme tegen te spreken. Op dit moment wordt Joods Nederland bestookt met virulent antisemitisme als resultaat van een Israëlische militaire actie en worden we beschuldigd van een complot tijdens de formatie. Van Agt, Duisenberg en Hamburger komen ruimschoots aan het woord.

s e rv i c e

plaatst. Dat het NIW meldt dat het ‘lastigvallen van Joodse leerlingen vooral de laatste vijf jaar steeds vaker voorkomt’, berust ook op onjuiste informatie. Integendeel, jaren geleden zijn er meerdere problemen geweest met zelfs een keer rechtstreekse bedreiging. Door het optreden van de organisatie, de beveiligers, de begeleiders en medewerking van twee wandelgroepen is toen het plan van een stel uitgesloten jongeren om de orde te verstoren, voorkomen.

Itzhak Beery

V

andaag heb ik deelgenomen aan een groepsbijeenkomst over Shamanic Healing van Itzhak Beery. Dit naar aanleiding van het artikel in NIW 33 over bovengenoemde persoon. Ik moet zeggen dat de bijeenkomst een groot circus was met bizarre rituelen die niet te volgen waren. En veel grote bluf- en succesverhalen over Beery’s vermeende healingen en genezingen. Op mijn concrete vraag om de pijn in mijn been te healen werd door deze healer niet gereageerd. Bij herhaald vragen zei hij mij toe dat ik ‘morgen (14-06-’10) op zijn privésessie/consult kon komen’, kosten 120 euro. Mijn bevindingen van deze rare, bizarre voodoo-achtige en boze-oog-rituelen stonden in sterk contrast met het artikel in het NIW over Itzak Beery. Een illusie en 100 euro armer vertrok ik huiswaarts. A. Garber, Amsterdam

C 34

| 35

16-06-2010 16:25:12

serv i c e

Spelregels brievenpagina Brieven kunnen per e-mail worden ingezonden naar [email protected] tot uiterlijk dinsdagochtend 9.00 uur. Maximale lengte 250 woorden. Wij stellen het op prijs als uw brief ingaat op een artikel of opinie, eerder in het NIW verschenen, anders is plaatsing niet zeker. Plaatsing houdt niet automatisch in dat de redactie het eens is met de inhoud. De redactie behoudt zich het recht voor brieven te weigeren, in te korten dan wel te redigeren.

Oproep

Fam. Meyer en fam. Van der Ploeg Onlangs ben ik benaderd door mevrouw Overman-de Ruijter, die voor de oorlog een buurmeisje was van familie Meyer en Tillie Waterman-van Ploeg, Almondestraat 29c, Rotterdam-Noord. Zij heeft enkele foto’s van hun dochter Fenny Waterman en haar nichtjes Greetje en Tiny van Ploeg.  Eventuele nabestaanden of anderen die deze familie hebben gekend kunnen contact met mij opnemen: Marja Hené, tel. 010-414 6595 of e-mail [email protected]

Opname Joodse Omroep Wilt u de opname bijwonen van de radio-talkshow Geloof het. Of niet van de Joodse Omroep?

colofon

Presentatie Renée Sanders & Leo Mock. Woensdag 23 juni 20.00 uur. Informatie en reservering: [email protected] of tel. 035 - 6771777.

NIW’s Educatieve Jaaragenda Het NIW heeft ook dit jaar weer in augustus een Educatieve Jaaragenda. De NIW-redactie maakt dit jaar een ruime selectie uit de jaarprogramma’s die verenigingen, clubs, Joodse gemeenten en andere organisaties insturen. De deadline voor de agenda is 16 juli. Organiseert u voor het komend seizoen (vanaf eind augustus) educatieve activiteiten op Joods gebied, bijvoorbeeld Hebreeuwse of Joodse les, cursussen jodendom of lezingen over Israël? Informeer ons voor de jaarlijkse Educatieve Agenda. Schrijf voor 16 juli a.s. naar Rika Pais, NIW, Isaac Titsinghkade 111, 1018 LL Amsterdam, mail naar [email protected] of bel 020-6276275.

Eregalerij Binnenkort verschijnt in het NIW de jaarlijkse ‘Eregalerij van geslaagden’. Ben je geslaagd voor je eindexamen, laat het ons weten. Stuur de informatie met je naam, woonplaats, naam en stad van de school, het soort opleiding en een kleurenfoto (minimaal 500 Kb) per e-mail naar [email protected] of per post naar NIW, t.a.v. Eregalerij, Isaac Titsinghkade 111, 1018 LL Amsterdam. De uiterste inzenddatum is maandag 21 juni. Het verrassen van broer, zus, (klein)kind, neef, nicht, vriend of vriendin mag ook!

Opgericht 4 augustus 1865 is het niw het oudste nieuws- en opinieblad in Nederland. Het beoogt onafhankelijk informatie te verschaffen aan en over de Joodse gemeenschap in Nederland. Het niw is een uitgave van de Stichting Nieuw Israelietisch Weekblad. Bestuur Joelek Goldfinger (voorzitter), Uri van Gelder (vice-voorzitter), Ralph Prins (penningmeester), Isabelle Tugendhaft, Sidney Bialystok, Yasha Lange en Robin Goudsmit. Commerciële exploitatie: Koninklijke bdu Uitgevers bv, Barneveld, www.bdu.nl Bezoekadres: Isaac Titsinghkade 111, 1018 ll Amsterdam Hoofdredacteur: Esther Voet Redactie: Ted de Hoog, Simcha Tas, Elise Vermeeren, Rika Pais (secretariaat), Lila Ivensky (documentatie), Jaime Halegua (fotografie), Ariëla Legman (corrector) t (020) 627 62 75, f (020) 624 25 19, e [email protected] Basisontwerp: Hyperion creatieve communicatie Vormgeving: Dick Noordhuizen, Gaby van Ineveld Abonnementen/administratie Koninklijke bdu Uitgevers bv, Postbus 67, 3770 ab Barneveld. t (0342) 494 844, f (0342) 494 299, e [email protected] Nederland en België: per jaar € 131,05 (acceptgiro), € 129,05 (automatische incasso) of € 65,55 (studenten); per half jaar € 67,10 (acceptgiro) of € 65,10 (automatische incasso); per kwartaal € 34,85 (acceptgiro) of € 32,85 (automatische incasso). Europa: € 196,70 (acceptgiro). Rest van de wereld inclusief Israël: per jaar € 318,55 (acceptgiro). Half jaar Europa (6 maanden) € 98,35, half jaar rest van de wereld inclusief Israël € 159,25. Abonnementsgeld dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. Abonnementen kunnen per nummer ingaan en worden automatisch verlengd, tenzij een maand voor het verstrij­ ken van de abon­ne­mentsperiode schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen. Losse nummers: € 3,–; beperkt verkrijgbaar in de losse verkoop in Nederland. Distributie: Van Gelderen, Gilze, t (0161) 45 73 00. Voor lezers met een leeshandicap verschijnt het niw ook op daisy cd-rom. Inlichtingen: Dedicon, Postbus 24, 5360 aa Grave, t (0486) 486 495, www.dedicon.nl Advertenties t (020) 623 55 84, f (020) 624 25 19, Koninklijke bdu Uitgevers bv inzake niw, Postbus 15341, 1001 mh Amsterdam

Mannetjes

Hoe noem je de uitlatingen van Harry Mens?

Mens-onwaardig...

Advertentieverkoop: Roel Abraham, t 06-54 274 244, e [email protected] Deadline reserveren advertenties & aan­leveren materiaal: maandag tot 12.00 uur in de week van verschijning. Afwijken van de deadline alleen in overleg. Advertenties bij voorkeur per e-mail of fax aanleveren. Indien wij uw advertentie of familiebericht opmaken ontvangt u vóór plaatsing een proef. Proeven worden alleen per fax of e-mail verstuurd. Kosten, ontstaan door te laat, foutief, c.q. niet geplaatste advertenties, kunnen niet op het niw worden verhaald. Sjoelberichten: [email protected] Druk Koninklijke bdu Grafisch Bedrijf bv, Barneveld issn 0166-1949

3 6 | C 34

NIW7034_Brieven 3

18 juni 2010

16-06-2010 16:25:58

C 34

183330.indd 37

| 37

16-6-2010 15:21:11

se rvice

f oto pag i n a

n Kosjer stemmen

H

et enige kosjere stembureau op 9 juni was in Beth Shalom in AmsterdamBuitenveldert! Foto: Steven Heesakkers

Opperrabbijn Jacobs als kapitein

Hetty Franken en Hannie de Vries (rechts)

Vlnr Bert Mendels, Betty Oppenheim, Maggy Mendels en Else Valk

n Crescas

D

insdag 15 juni was de laatste les van de Crescas-Ivrietcursussen in Amsterdam van dit cursusjaar. Docente Shirley Ensel (voorste rij, 2e van rechts) slaagde er weer in een gezellige avond te organiseren. Foto’s: Shirley Ensel en Yael Lahav

3 8 | C 34

NIW7034_Fotopag 1

n JOON op stap

H

et JOON (Joods Overleg Oost-Nederland) is zondag 13 juni met zo’n vijftig mensen op stap geweest: met de bus naar Elburg en met de boot over het Veluwemeer. Foto’s: Irene Berg

18 juni 2010

16-06-2010 16:42:09

f oto pag i n a

s e rvi c e

n Herdenking kindertransporten in Kamp Vught

n Siddoeriem

ondag 6 juni vond de jaarlijkse herdenking plaats van de kindertransporten uit concentratiekamp Vught op 6 en 7 juni 1943. Bijna 1300 joodse kinderen werden via Westerbork gedeporteerd naar Sobibor en daar vermoord.

aandag 14 juni werden er in de PortugeesIsraëlietische synagoge in Amsterdam siddoeriem uitgereikt aan de leerlingen van groep 3 van Rosj Pina.

Z

Foto’s: Carlo Huffner

n Tikwatenoe’s kano-zeildag

A

fgelopen zondag 13 juni was er weer de jaarlijkse kano-zeildag van Tikwatenoe.

Foto’s: Nooi Groenman

6 tammoez 5770

NIW7034_Fotopag 2

M

Foto’s: Sandra Bahary

Stuur uw bijdragen (fotomateriaal van voldoende hoge resolutie, voorzien van bijschrift) naar de redactie van het niw: [email protected]

C 34

| 39

16-06-2010 17:38:04

40 | C 34

183327.indd 40

16-6-2010 15:19:15