versie: definitief Den Haag, 17-11-2014
WGO Energie Spreektekst Voorzitter, In het Mauritshuis hangt het prachtige schilderij: “Het aardse paradijs met de zondeval van Adam en Eva” van Peter Paul Rubens. Je ziet Adam en Eva in hun spreekwoordelijke kostuum, met op de achtergrond alle beesten op aarde in harmonie samenleven. Je ziet een panter en een tijger stoeien, terwijl een koe een nieuwsgierig kijkje neemt. Je ziet ook dat de arm van Eva naar boven reikt……….., ze pakt de appel …….. waarna ze uit het paradijs weg moeten. Ze worden uit het paradijs verdreven na het krijgen van zelfkennis. Als je er goed over nadenkt, en na het eten van de appel kunnen wij mensen dat, is het paradijs eigenlijk niets anders dan het symbool van het niet zelf hoeven nadenken. Ik zeg dit voorzitter, want soms wordt ons een paradijselijk duurzame wereld voorgeschoteld. Een wereld waarin energie overvloedig voorradig is, zonder dat er CO2 wordt uitgestoten, zonder dat wij afhankelijk zijn van andere landen of oorlog gevoerd wordt, om toegang tot energiebronnen te krijgen. Een wereld waarin de overvloedige energie betrouwbaar, betaalbaar en schoon is. Voorzitter, het is een inspirerend vergezicht. Energie is immers een basisbehoefte. Het licht dat brandt, de laptop die er op draait, de auto’s op de weg, de apparatuur in de keuken, het vliegtuig waarmee Greenpeace naar het werk gaat, de fabriek die er mobiele telefoons mee maakt, waardoor mensen in de zaal kunnen twitteren over dit debat. We kunnen niet zonder. De VVD wil een betaalbare schone en betrouwbare energievoorziening. De komende decennia zullen fossiele brandstoffen waarschijnlijk schaarser worden. De vraag naar energie zal toenemen, op termijn kan dat leiden tot stijgende prijzen, die onze concurrentiepositie kunnen aantasten. Voor onze behoefte aan olie en gas zullen wij de komende decennia steeds meer afhankelijk worden van het buitenland. Wij kunnen het ons niet permitteren nieuwe vormen van energieopwekking onbenut te laten. De beweging naar een duurzame energievoorziening is een zaak van de hele lange adem. We weten niet waar we uiteindelijk landen. Maar we moeten wel iets doen: slim, schoon en rendabel. We kunnen niet eindeloos op onze handen blijven zitten. We moeten beginnen.
Pagina 1 van 6
Maar anders dan Adam en Eva in het paradijs moeten we daarbij wel ons verstand blijven meenemen. Een paradijs bestaat niet, wel de werkelijkheid. De kunst is om enerzijds lange termijn investeringszekerheid aan de markt te geven en tegelijkertijd te zorgen dat nieuwe, betere slimme technieken zich kunnen blijven ontwikkelen. En daarbij moeten we ons realiseren dat er geen energiebron zonder nadelen is. En als wij nu inzetten op verschillende energiebronnen, worden wij later op een betaalbare manier minder afhankelijk van regio’s waar de fossiele energie vandaan komt. De overgang naar hernieuwbare energie is de kans om nieuwe economische activiteiten te ontwikkelen. En als land de koppositie te verwerven op het gebied van kennis en innovatie. De afgelopen jaren namen steeds meer mensen zelf initiatief, omdat het door dalende kostprijzen steeds interessanter wordt te investeren in duurzame energie en energiebesparing. Schoon loont. Hernieuwbare energie moet af van de subsidieverslaving waarin het nu zit opgesloten. We noemen de jaarlijkse 3 miljard van de SDE+ investeringen, maar het zijn natuurlijk gewoon kosten. Het wordt gebruikt om het prijsverschil tussen conventionele energie en hernieuwbaar goed te maken. Het zijn maatschappelijke kosten zoals CPB het zo duidelijk zei, geen mening, maar een feit. De VVD is techniekneutraal. Uiteindelijk bepaalt niet de overheid maar de markt welke energiebron de toekomst heeft. Dat zou kunnen als op basis van een gelijk speelveld er een duidelijk systeem van emissiebeprijzing (ETS) komt. In 2030 willen wij 40% minder CO2 uitstoten, mits de rest van de wereld een gelijkwaardige prestatie levert. Kan de minister ook iets zeggen over de inhoud van de energie unie? Wat de VVD betreft gaat dat over de infrastructuur die robuust en vrij toegankelijk moet zijn voor alle toeleveranciers en consumenten. Niet centraal inkopen van gas, maar zorgen dat de markt haar werk kan doen. Europa koopt 170 BCM gas uit Rusland. Tegelijkertijd heeft Europa 150 BCM import capaciteit voor LNG staan. Zodra Europa het gas uit het Westen ook naar het Oosten kan transporteren, is de fysieke afhankelijkheid van Rusland verdwenen. Wat nodig is, is dat compressiestations het gas twee kanten op kunnen sturen. Als Europa dat echt wil, kan dat binnen een jaar. Terwijl Noordwest Europa ruim twee keer de capaciteit voor elektriciteit heeft staan die op de piekvraag nodig is, heeft België een stroomtekort en wordt Belgen gevraagd in de winter één-pans gerechten te koken om te besparen. Dit voorzitter onderstreept de grote noodzaak aan een Europese energie unie, zorgen dat de Belgen Hollandse of Duitse stroom kunnen krijgen en de Bulgaren Italiaans of Oostenrijks gas uit Slochteren. De minister bespreekt dit zo in Europa. Maar kan hij een brief aan de Kamer sturen met het krachtenveld? Hoe denken andere landen hierover?
Pagina 2 van 6
Wat de VVD betreft steken we al onze energie nu in onderzoek en ontwikkeling van nieuwe technologieën die ons in staat zullen stellen een goede boterham te verdienen en onze energie schoon, duurzaam en betrouwbaar te produceren. Voorzitter, Realiseer je dat met de 3 mld SDE+ subsidie ook 6 TU Delfts kunt bouwen. Als je je ogen dicht doet en je denkt aan de creativiteit en innovatie die daaruit zal ontspringen………. Ongelofelijk toch? Het Energieakkoord, ik heb dat eerder gezegd, zien wij als een noodverband. Een tijdelijke fase op weg naar een duurzame energievoorziening, want het vergroten van het duurzame aandeel in onze energievoorziening kan op de korte termijn alleen betaalbaar door ook gebruik te maken van windenergie. Het Energieakkoord hoort dus bij een overgangsfase, maar bevat ook onderdelen die nu al goed uitpakken. Het Energieakkoord is een structurele besparing van 600 mio Euro ten opzichte van het regeerakkoord en bovenal een akkoord tussen maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. En draagvlak is nodig om als land stappen te kunnen zetten. Dat bedrijfsleven krijgt nu de zekerheid die het nodig heeft om miljarden te investeren. En datzelfde bedrijfsleven heeft ook beloofd het 40% goedkoper te kunnen. Dat is winst – en daar houden we ze aan. Toch horen wij veel kritiek op het akkoord. Het lijkt wel of niemand tevreden is. Maar, het is nu zaak om de bedachte oplossingen tot stand te brengen. In 2016 komt een evaluatie. Wil de politiek een betrouwbare partner bij de uitwerking van het energieakkoord zijn, dan moet zij niet voortdurende tussentijdse microaanpassingen willen doen. Met de woorden van Henry Kissinger zal ik mijn mening geven: Een goed compromis roept bij alle partijen dezelfde walging op! Bovendien is het veel te vroeg om nu al te zeggen dat het niet gaat lukken. Rond 1970 zei Zhou Enlai, de eerste premier van de volksrepubliek China dat het nog veel te vroeg was om de impact van de Franse revolutie goed te kunnen beoordelen. Zo is het ook met het energieakkoord, geef het de tijd om tot wasdom te komen. Voorzitter, ten aanzien van de wind op zee discussie wil ik de minister vragen de besluitvorming voor de parken voor de Hollandse kust op te schorten. Wij hebben als Kamer een uitgebreide briefing over de molens gehad, de vergelijking die Decisio in haar studie maakt is tussen molens binnen en buiten de 12-mijls zone. De minister maakt een keuze voor molens op de zone. Mijn vraag aan de onderzoekers of ze ten aanzien van dit voorstel en de parken ver weg op zee iets kunnen zeggen over de kosten en opbrengsten was het antwoord dat dit niet goed onderbouwd kan. Vandaar dat ik de minister wil vragen eerst te onderzoeken of de molens ver weg niet goed koper zijn. Dat is logisch, want het waait daar harder, daardoor de opbrengst hoger is en de industrie geeft aan dat onderhoud, vanwege de clustering lager is. Graag een toezegging van de minister, ik overweeg hier een motie Een lastige kwestie op dit punt is wat er moet gebeuren met de bestaande vergunningen. In het Energieakkoord is door de partijen af gesproken dat de vergunningen alleen blijven bestaan als zij bijdragen aan de 40% kostenreductie. De parken dragen niet bij aan de kostenreductie en dus vervalen volgens de zelf gemaakt afspraak de vergunningen.
Pagina 3 van 6
Toch is dit lastig voor het investeringsklimaat. Want de afspraken waren blijkbaar niet voor iedereen helder en nu zijn er partijen ontevreden. Ik wil de minister dan ook vragen met de partijen om tafel te gaan om te kijken wat een bevredigende oplossing is. Tenslotte op dit punt. In het bedrijfsleven is het heel normaal dat investeringsbeslissingen een aantal stappen doorlopen, waarbij op iedere stap de beslissing valt door gaan of stoppen. In het vergunningensysteem voor windmolens was dit ook altijd zo. Stap één de concessie, stap twee de vergunning, stap drie de subsidie. Nu kiest de minister ervoor om vergunning en subsidie op een moment te gunnen. Ik denk dat dit niet goed is en ik wil de minister vragen de knip te handhaven. Met zo’n knip behoudt de minister een sturingsinstrument in handen ten aanzien van de voortgang en uitvoering. De termijn waarover we spreken en de bedragen waarom het gaat verdienen het om een zorgvuldig traject af te spreken. Onlangs publiceerde TenneT haar rapport over de leveringszekerheid. Waar vorig jaar nog sprake was van een minimale reservecapaciteit van 5800 MW in 2017, is er een nieuw scenario volgens welke er in 2018 nog sprake is van 100 MW reservecapaciteit. Dat is een reservemarge van 0,5%. Dit heeft veel te maken met het feit dat zon en wind niet meegenomen kan worden als reserve, omdat – zoals eerder gezegd – je de zon en de wind niet kan aanzetten. Het rapport is dus een waarschuwing dat leveringszekerheid niet gegarandeerd is in de huidige marktomstandigheden. Graag een reactie van de minister. Hoe groot is de kans dat in 2018 het licht uit gaat als gevolg van alle hernieuwbare energie? Voorzitter een aantal losse vragen: Voorzitter, in juli heeft de minister toegezegd een groot aantal knelpunten in de warmtewet te repareren. Kan de minister al iets zeggen over de evaluatie? Kan de minister ook iets zeggen over het warmte project in Rotterdam? Er wordt hard gewerkt aan een pps constructie. Het dilemma is dat de pijpleiding te groot is voor individuele partijen maar voor de samenleving als geheel grote winst oplevert. Hoe – zo vraag ik de minister – kunnen wij het dilemma doorbreken?
Kleineveldenbeleid Nederland wint naast het gas uit Groningen (het Groninger veld) aardgas uit zogenaamde kleine velden, vaak offshore. Dat is met 30 mld. m3 gas per jaar een vrij substantieel deel van de productie, maar een dalende hoeveelheid. Voor gasproducenten is het relatief duur om kleine velden te exploiteren. Om de terugloop van onze gasproductie te beperken heb ik de minister eerder gevraagd om het kleineveldenbeleid een nieuwe impuls te geven. Door de licenties meer liquide te maken en te onderzoeken in hoeverre het financiële regime van het kleineveldenbeleid nog adequaat is. Liever vijf keer een dubbeltje, dan vijf keer géén 15 ct! Er zijn veel kleinere, gespecialiseerde bedrijven die de kleine velden willen exploiteren, maar die nu geen toegang tot de licenties hebben. Kan de minister een update geven van zijn inspanningen?
Pagina 4 van 6
Voorzitter, er is geen winkel waar je een uur zonlicht kunt kopen, of 2 Beaufort windsnelheid als je als molen net even iets te kort komt. Dit is de fundamentele uitdaging bij wind en zonnestroom. Bij groengas heb je dat niet. Mijn vraag aan de minister is of hij mogelijkheden ziet voor de versnelling van biogas, nu er binnenkort meer mest op de Nederlandse markt zal komen? Energie Bedrijf Nederland (EBN) is in Nederland verantwoordelijk voor de gas-, en oliewinning, samen met (inter)nationale olie- en gasbedrijven. De aansturing door het ministerie van EZ wordt al jaren als ondermaats beschreven. Daarnaast is er een kamerbrede wens om EBN ook een rol te geven bij geothermie. Het ministerie houdt deze wens af, vanwege de gebrekkige governance en aansturing. De interne organisatie van het ministerie mag geen belemmering zijn voor een ontwikkeling die iedereen wil? Geothermie kan een belangrijke rol spelen in de energietransitie. Mijn vraag aan de minister is welke ontwikkeling van geothermie hij in gang wil zetten? Flexibele beprijzen elektriciteitsnetten De transitie naar hernieuwbare energie vraagt een enorme investering in de elektriciteitsnetten. De nettarieven zijn 14% gestegen als gevolg van de investeringen. De paradox waar we inzitten, is dat door het decentrale opwekken van elektriciteit de infrastructuur versterkt moet worden, om het plotselinge aanbod te kunnen verwerken. Beter zou het zijn de markt haar werk te laten doen. Daarom wil ik voorstellen de capaciteit op het net flexibel te beprijzen. Hierdoor ontstaat een prijsmechanisme waardoor er minder capaciteitsuitbreiding nodig is, waardoor uiteindelijk de systeemkosten voor hernieuwbare energie veel lager kunnen worden. Wie bijvoorbeeld zonnestroom wil leveren als er weinig capaciteit is, zal daar extra voor moeten betalen. Dit is een prachtige prikkel om te werken aan opslag van energie. Als het transport over de kabel duur is, kan de eigenaar van een windmolen kiezen om de elektriciteit op te slaan en later te verkopen. Graag een reactie van de minister. Voorzitters, ook huishoudens met zonnepanelen zullen hun bijdrage moeten leveren aan de betaalbaarheid. Met de Killer App, zoals SP en VVD die hebben geïntroduceerd, ontstaat ook de mogelijkheid van kwartierbeprijzing. Ik wil de minister vragen of hij de ontwikkeling in gang wil zetten dat decentrale producenten van stroom hun stroom in de toekomst niet meer kunnen salderen, maar kunnen terugleveren tegen de dan geldende stroomprijs, op dat moment. Alle producenten van hernieuwbare energie realiseren zich dat zij af moeten van subsidies, omdat het onhoudbaar is dat de samenleving blijft opdraaien voor het kostenverschil. De enige oplossing is als systemen ontstaan waarbij opslag van elektriciteit beschikbaar is. Dat zal ontstaan als iedereen de prikkel krijgt mee te doen in een marktsysteem zonder subsidies. Graag een reactie van de minister hoe hij gaat werken aan een systeem waarbij het huidige salderen een tussen fase is naar een systeem waarbij alle decentrale opwekkers hun systeem verantwoordelijkheid nemen.
Pagina 5 van 6
Een ander punt van discussie zijn de taken van de netbeheerders. De minister zegt terecht dat de netbeheerders geen taken mogen doen buiten het gereguleerde domein. Het punt is alleen dat de minister met de experimenten dat domein steeds groter maakt. Wie de jaarverslagen van de netbedrijven goed leest ziet dat de activiteiten die zij uitvoeren rond laadpalen en andere experimenten verlieslatend zijn. Op het moment dat wij dergelijke taken (tijdelijk) binnen het gereguleerde domein stoppen zal de consument verplicht moeten betalen, terwijl marktpartijen geen eerlijke kans hebben. Mijn vraag aan de minister is dan ook of hij het gereguleerde domein van de netbeheerders niet wil uitbreiden. Ook hier overweeg ik een motie. Ten slotte. In de brief van de minister over de elektriciteitsprijzen zet de minister vooral in op uitbreiding van interconnectorcapaciteit, vanaf eind 2016. De Nederlandse grootverbruikers betalen in Nederland tarieven die in de praktijk vaak € 10 tot zelfs €12 per MWh hoger liggen dan in Duitsland. In de brief noemt de minister niét de kosten van de MEP, SDE of SDE+ in de NL tabel, maar wél de kosten van de Energiewende in de DE tabel. Het lijkt daarom alsof de Duitse grootverbruikers meer betalen dan de Nederlandse. Dat is niet de werkelijkheid. De rekening in Nederland is hoger, daarom gaan bedrijven hier failliet en legt Aldel een kabel aan naar Duitsland. Niet omdat het daar duurder is. Mijn vraag aan de minister is of hij bereid is naar een tussenoplossing te zoeken en daarover met de sector in gesprek te gaan? Graag een toezegging. Voorzitter, het paradijs bestaat niet. Wel bestaan denkende mensen die instaat zijn slimme oplossingen te vinden voor problemen. Wij denkende mensen moeten de verantwoordelijkheid krijgen om zelf oplossingen te bedenken. Daarvoor moeten wij naast verantwoordelijkheid het vertrouwen krijgen dat wij het waar kunnen maken. De overheid moet dan loslaten en dat is waarom veel politici er bang voor zijn. Maar pas als wij durven loslaten, krijgen wij een nieuwe economie, waarin de energietransitie robuust wordt ingezet door zelf denkende mensen. Misschien is dat het dichts bij een paradijs dat wij kunnen komen. Dank u wel,
Pagina 6 van 6
