Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
Kamerlid:Leegte
versie: definitief
Den Haag, 4 oktober 2011 t.b.v. spreektekst
21 november 2011
WGO Energie spreektekst
Voorzitter, De VVD staat voor de ambitie om op effectieve en pragmatische wijze in 2020 14% hernieuwbare energie te hebben. Dat kan door het weghalen van overbodige regels die het alleen maar onnodig duur en ingewikkeld maken, te stoppen met goedbedoelde subsidies en CO2 een echte prijs te geven. Ook binnen het energiebeleid stellen wij orde op zaken en maken wij ruimte om te kunnen groeien. Het debat over energiebeleid moet voor de VVD bij uitstek ‘fact based politics’ zijn, ook als de feiten ongemakkelijk zijn. Het belangrijkste feit is dat energie niet alleen over milieu en klimaat gaat, maar ook over economie. Zeker nu. Een chinees zou zeggen: “Het zijn interessante tijden waarin we leven”. Volgens velen zitten wij midden in een schuldencrisis. Maar, wie goed analyseert wat er aan de hand is weet dat het een groeicrisis is waarin wij verkeren. In alle landen in Europa zien wij de groeicijfers teruglopen. Soms zelfs een groei die lager is dan de bevolkingaanwas. De grote vraag is dan ook: Hoe hervinden wij in Europa en in Nederland de mogelijkheden tot groei. Groei die zo noodzakelijk is om onze schulden en de zorg te kunnen blijven betalen. Groei om bijvoorbeeld te kunnen blijven investeren in onderwijs. Natuurlijk moeten wij daarbij zoeken naar een nieuw groeiconcept. Je zou dat duurzaamheid kunnen noemen, maar liever spreek ik over nieuwe economie. En als we spreken over nieuwe economie, dan hebben wij het over de aandacht voor de grenzen van hulpbronnen zoals water, zeldzame aardmetalen, fossiele brandstoffen en landoppervlak. Maar, in feite zijn alle hulpbronnen, behalve zonlicht, eindig. Bovendien vinden we het niet meer acceptabel om bos te kappen, vanwege de intrinsieke waarde die bossen tegenwoordig hebben. En dat is goed. Het is onvermijdelijk dat wij in huize Leegte over energie en het klimaat spreken. Een bezoek aan Nemo of het Naturalis helpt om dit concreet te maken. Maar, ook op de school van de kinderen wordt er over het klimaat gesproken. Ik vond dat leuk en onschuldig, tot dat onze dochter van 9 op een ochtends het licht aan deed en vroeg: Papa, is het slecht voor het klimaat als ik het licht aan te doe?”. Zelfs de meest normale alledaagse handelingen leveren tegenwoordig een schuldgevoel op. Maar schuld en angst is een verkeerde motivatie. In het vorige kabinet leidde tot felle Pagina 1 van 6
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
discussies over hogere ambities voor hernieuwbare energie. Maar het energievraagstuk is complex. En alle discussies over ambities hebben geleid tot een bedroevende 3,8% gerealiseerde hernieuwbare energie, als erfenis van het vorige kabinet. Dat is de teller waarop we staan. Voorzitter, er is geen eenvoudige oplossing. We zouden eerlijk moeten zeggen dat we het ook niet weten hoe de energiemix er uit zal komen te zien. Welke technieken zullen winnen en welke technieken weer zullen verdwijnen. Wat we wel weten is het doel, het lange termijn doel. Een nieuwe economie, een duurzame economie. Zoals het stenentijdperk niet ten einde kwam door een gebrek aan stenen, zo zal het olietijdperk ook niet ten einde gaan door een gebrek aan olie. Het zal ten einde gaan door een overvloed van alternatieven. Alternatieven die wij nu al kennen, maar ook alternatieven die wij nog moeten ontwikkelen. Wie naar de TU Delft gaat en de ontwikkelingen op het gebied van zonne-energie ziet, waant zich in de 22-e eeuw, waarin fietspaden energie opwekken. Het is de energie van de zoektocht naar deze alternatieven die de VVD wil aanspreken en tot ontwikkeling wil laten komen. Niemand kan het transitiepad naar een nieuwe economie overzien. Laten we dan ook eerlijk zijn en zeggen dat we niet weten hoe het er uit zal gaan zien. We moeten ook eerlijk zijn dat we soms zullen moeten kiezen voor de minst slechte oplossing. Het verschil tussen partijen zit niet in het lange termijn doel. Iedereen wil een nieuwe economie. Het verschil zit in het tijdspad waarop we dat toekomstbeeld bereiken. Voor de VVD is het van belang dat wij op kosteneffectieve wijze de verandering tot stand brengen. Dat wij zoveel mogelijk tijd kopen om ons zelf de ruimte te geven slimme en betaalbare dingen te doen. Tijd die we ons zelf kunnen geven met kernenergie en bredere inzet van aardgas. Er zijn geen quick win’s. Er is geen Haarlemmer olie, als oplossing voor alle problemen. Die wetenschap moet ons ook bescheiden maken. Voorzitter, De komende dertig jaar zal de wereldwijde vraag naar energie verdubbelen. De prijsontwikkeling van energie zal volatieler en stijgend zijn. Verreweg de grootste groei in die energievraag komt uit China en India. Diverse scenario’s gaan ervan uit dat er tenminste de komende 50 – 100 jaar voldoende olie is. Gas en kolen zijn nog langer beschikbaar. Maar, olie - en ook gas - worden steeds minder in Europa geëxploiteerd. Fossiele brandstoffen zijn moeilijker vindbaar, terwijl de concurrentie om het gebruik ervan toeneemt. We zien dan ook overal in de wereld de fysieke aanwezigheid van de energiehongerige landen bij de aanbesteding van nieuwe concessies voor olie en gasvelden. Het is naïef te denken dat de teerzanden niet ontwikkeld zullen worden als Nederland ze in de ban zou doen. Met andere woorden: we worden voor de groei van onze welvaart, steeds afhankelijker van het verre buitenland. Tegelijkertijd weten we dat het vinden van nieuwe, alternatieve, energiebronnen lang duurt. Voor energie geldt de vuistregel dat het ongeveer 30 jaar duurt, om van een idee naar ongeveer 1% aandeel in de totale energievoorziening te komen.
Pagina 2 van 6
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
Ondanks het groeiende aanbod hernieuwbare energie, zal het absolute aandeel van fossiele energie de komende jaren toenemen, en daarmee zal de CO2 uitstoot blijven stijgen. We kunnen geen enkel alternatief op voorhand uitsluiten en moeten ook naar de economie kijken. Een gemiddeld gezin betaald één maandsalaris per jaar aan de energierekening. We moeten ervoor zorgen dat dit geen twee maandsalarissen worden. Want, ook al lopen de schattingen van voor en tegenstanders over de kostprijs sterk uiteen, bij een volledig op wind- en zonne-energie gebaseerde elektriciteitsvoorziening zou de toch al dure stroom in Nederland al gauw in prijs verviervoudigen. In Duitsland betalen ze 50 mld. euro voor zonne-energie. Zonne-energie is nog geen 1% in de totale mix in Duitsland. Duitsland het land waar de CO2 inmiddels wegspuit, waar oude oliecentrales weer aan het net komen, waar ze oude afgeschreven kolencentrales in Oostenrijk huren en in bedrijf brengen om aan de energiebehoefte te kunnen voldoen. Een dergelijke lastenverzwaring kunnen we als overheid in deze tijd niet zomaar opleggen. Bovendien zien we niet alleen de publieke acceptatie van veiligheidsrisico’s van fossiele bronnen afnemen. Denk aan de diepzeewinning van in de golf van Mexico, of de winning van brandstoffen in het noordpoolgebied. Maar, voorzitter, ook zien we de acceptatie van hernieuwbare energie afnemen. Of het gaat om windmolens in je achtertuin, gasopslag, of de ontbossing als gevolg van de bijstook in kolencentrales, overal is weerstand. Voorzitter, we hebben dus tijd nodig om verstandige dingen te kunnen doen. Tijd die we kunnen kopen met Kernenergie. En tijdkopen voorzitter, is de belangrijks reden waarom de VVD het van belang vindt dat dit kabinet het mogelijk maakt dat er een nieuwe kerncentrale gebouwd kan worden. Kernenergie is schoon, veilig en goedkoop. Natuurlijk lees ik ook de krant en zie het rapport van de anti-kernenergielobby waarin gesteld wordt dat kernenergie duur is. Maar de vraag of de investering economisch uitkan, is vooral een discussie in de board van energiebedrijven. In de Kamer moet het gaan om de randvoorwaarden van een vergunning en over de veiligheid. Wat dit laatste betreft kunnen wij gelet op de uitkomst van de stresstest tevreden zijn. Voorzitter, energie gaat over economie, zeker nu. Met de SDE+ maken wij enorme slagen om nu eens echt meters te maken in het realiseren van hernieuwbare energie. Voor 1 miljard euro minder krijgen we evenveel energie als onder het oude SDE regime. Dat is een groot compliment aan de minister, Maxime Verhagen. De SDE+ is de belangrijke oprijlaan van de snelweg naar de nieuwe economie. Waar fossiele energie slechts een marginale rol zal spelen, als het dat al speelt. Voorzitter. Dankzij de SDE+ komen er veel aanbieders en aanbod van hernieuwbare energie, zodat wij straks een liquide markt voor hernieuwbare elektriciteit krijgen. Daarmee wordt de markt rijp voor een leveranciersverplichting, wat de meest effectieve manier is om goedkoop hernieuwbare energie te krijgen. Tenminste, dat is de theorie. De VVD heeft een aantal vragen bij de leveranciersverplichting: 1. hoe voorkomen we dat de leveranciersverplichting leidt tot hogere kosten voor huishoudens en bedrijven? 2. hoe voorkomen we aanzienlijke overwinsten voor enkele producenten (denk aan de bijstook) Pagina 3 van 6
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
3. hoe zorgen we dat de leveranciersverplichting geen inefficiënte stapeling van doelen wordt? 4. hoe zorgen we dat de markt voldoende liquide wordt om bovengenoemde problemen te voorkomen? Wat doet de minister als blijkt dat de markt in 2020 onvoldoende liquide is? Een extra bijdrage aan de liquiditeit is de internationale handel in certificaten. Internationale handel in certificaten kan de Europese markt efficiënt maken en kan leiden tot specialisatie tussen landen. Mijn vraag aan de minister, in hoeverre hij de Europese handel in groencertificaten laat meetellen in de leveranciersverplichting? Kan de minister het proces schetsen wanneer hij met voorstellen komt voor de leveranciersverplichting. Kan hij daarin aangeven hoe de SDE+ langzaam overgaat in de verplichting. Kan hij ook aangeven hoe hij lange termijn investeringszekerheid denkt te kunnen bieden in de percentages van de verplichting. Is het voorstelbaar dat wij bijvoorbeeld in 2012 zeggen dat het aandeel tussen de 30-40% zal liggen en dat we de bandbreedte steeds kleiner maken? Voorzitter, Als we straks in de nieuwe economie zitten, zullen we enorme veranderingen zien. We zullen zien dat de energie van aanbod gestuurd, naar vraag gestuurd wordt. Nu doen we het licht aan en gaat de kolencentrale draaien. Straks gaat het waaien, of gaat de zon schijnen en hebben we ineens energie. Het is makkelijk gezegd, maar de consequentie is enorm. In toenemende mate zal energie een logistiek probleem worden, waarbij de grote vraag is hoe we de energie in de juiste vorm op het juiste moment op de juiste plek krijgen. Mijn vraag aan de minister is of hij met een plan komt, waarin hij antwoord geeft op deze vragen. Hoe gaan wij om met smart grids, in Nederland en in Europa. Hoe gaan wij om met energieopslag en buffering? Wat betekent dat ook voor het tempo van economische inpassing van hernieuwbare energie? Als wij het goed spelen ontstaan er enorme kansen voor Nederland. Met onze gasrotonde kunnen wij een bijdrage leveren aan het flexibele aanbod van hernieuwbare energie, bijvoorbeeld in samenwerking met Duitsland. Zeker in de tijd dat de slimme netten nog in ontwikkeling zijn. Dat betekent het faciliteren van investeringen in gascentrales en vaart blijven zetten achter de Europese integratie van netten. Wat is de visie van de minister? Daarmee kom ik op de Green Deal. De gedachte van de green deal is even eenvoudig als krachtig. De Green Deal is het logische antwoord op de milieuwetgeving uit de jaren 70. Onze oude milieuwetgeving is belemmerend, en gericht op verboden en minder. Om groen te kunnen groeien moeten wij toe naar faciliterende wetgeving. De overheid die met een scherp oog voor de natuurlijke hulpbronnen ondernemers stimuleert. De Green Deal doet dat. Een ondernemer komt met een groen idee, maar loopt tegen regels op uit oude economie. Deze regels staan de winstgevendheid van het idee in de weg. De overheid haalt die regels weg, stimuleert eventueel nog op andere wijze en de ondernemer kan aan de slag. En doordat de regel die weg is weg blijft is het structureel en kan iedere opeenvolgende ondernemer hetzelfde doen. Natuurlijk is het allemaal even wennen en is de lijst van projecten een mengeling van allerhande creativiteit uit de samenleving. Maar niets is Pagina 4 van 6
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
beter dan de markt verantwoordelijkheid geven en het vertrouwen dat ze het kan waarmaken. Mijn vraag aan de minister, hoe wordt het instrument een structureel en integraal onderdeel van de ontwikkeling naar een groene economie? In hoeverre kunnen ondernemers vanaf nu dagelijks aankloppen voor Green Deal-achtige projecten, of wordt het een terugkerend project? Op twee projecten wil ik specifiek ingaan, de biomassa bijstook en de elektrische auto’s. Ik zal met het tweede beginnen. De deal rond de elektrische auto’s is a-typisch voor de green deal. De focus van de deal lijkt minder te liggen op het weghalen van regels dan op het subsidiëren en fiscaal bevoordelen van een specifieke techniek voor schoon rijden. In het belastingplan is juist gepleit voor een incubatie categorie waar alle alternatieve brandstoffen een gelijk speelveld krijgen. Het gaat ons om schone auto’s en dat kunnen elektrische auto’s zijn, maar ook andere. De recente geschiedenis laat zien dat alle techniekkeuzes door de overheid uiteindelijk tot teleurstelling leiden. Voorzitter, als wij hadden moeten stemmen voor de opvolger van de LP, we hadden nog met cassettebandjes lopen worstelen. Ik wil de minister dan ook vragen de deal over elektrisch rijden zo in te kleden, dat de deal aansluit bij de randvoorwaarden van het belastingplan en zich richt op het wegnemen van regels en wetten die introductie van schone voertuigen en schone brandstoffen belemmeren en niet op het subsidiëren van de techniek. Een miljoen schone auto’s is een betere deal dan een miljoen elektrische auto’s. Voorzitter, de andere deal die ik wil bespreken is de biomassa bijstook. Kan de minister uitleggen hoe de financiële deal er exact uit ziet. Dat mag ook schriftelijk, mits er voldoende tijd is om de deal ook in verband met de levenaciersverplichting goed te bekijken. Decentrale energie Voorzitter, decentrale energieopwekking zal een steeds belangrijker onderdeel van de energiemarkt worden. Dat maakt ballancering moeilijker – er zit immers geen centrale regie meer achter het aan-, of afsluiten van de energiecentrale. Dat kan een nadeel zijn. Tegelijkertijd kan decentrale energie een bijdrage leveren aan het meer liquide maken van de markt voor hernieuwbare energie. Kan de minister aangeven in hoeverre huishoudens met bijvoorbeeld zonnepanelen op het dak, groencertificaten kunnen krijgen, die ze vervolgens aan de grote energieleveranciers kunnen verkopen? Het Holland Financial Centre is een instrument om de eventuele financieringsbehoefte bij decentrale energie op te kunnen heffen. Kan de minister aangeven op welke manier en met welk doel hij gesprekken heeft met de financiële sector om decentrale energie beter te faciliteren? Energie universiteit Voorzitter, Graag hoor ik van de minister wat de voortgang is van de energie universiteit in het kader van Energy valley in Groningen Energie op Saba en Statia Pagina 5 van 6
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
Voorzitter, de energiemarkt op de BES eilanden is niet aangesloten op een energiemarkt en daardoor afhankelijk van een beperkt aantal toeleveranciers. Ik wil – samen met mijn collega Bosman, de minister vragen of hij een reguleringskader energiemarkten voor de BES eilanden wil ontwikkelen, gebaseerd op de lokale omstandigheden en dat bij voorkeur aansluit bij bestaande toezichthouders. Windmolens bij Urk Voorzitter, de windmolens bij Urk steken als een graat in de keel. Het is het duidelijkste voorbeeld waar het nationale belang – meer hernieuwbaar – in direct conflict komt met het lokale belang van het historisch dorpsaanzicht. In de provincie lijkt een oplossing gevonden die Essent en NUON de mogelijkheid geeft uiteindelijk meer molens te plaatsen en het zicht op Urk te ontzien. Dit kan door molens te plaatsen op de dijk van de markerwaard. Ik wil de minister vragen of hij naar de oproep van de provincie wil luisteren en met de partijen wil kijken of die oplossing haalbaar is. Ik begrijp dat het laat is en iedereen verder wil, maar ik denk dat als de oplossing gevonden wordt het een enorme bijdrage kan leveren aan het draagvlak voor windmolens, die zo noodzakelijk zijn om onze doelen te halen. Graag krijg ik een toezegging van de minister dat hij dit overleg opzet. Lofar Voorzitter, in Drenthe staat bij Borger het top wetenschappelijk project Lofar, als middelpunt van een internationale telescoop. In het interventiegebied van Lofar is ineens een zoekgebied voor windmolens aangewezen, waardoor dit project waardeloos dreigt te worden. Graag krijg ik een toezegging van de minister dat hij een oplossing voor dit probleem gaat zoeken en de kamer daarover zal informeren. In de tussentijd geen onomkeerbare stappen. Voorzitter, De VVD staat voor de ambitie om op effectieve en pragmatische wijze in 2020 14% hernieuwbare energie te hebben. Elkaar de morele maat nemen over wie de hoogste ambitie heeft, is het type tijdverdrijf waar de VVD niet aan mee zal doen. Laten we nu eerst maar eens doen wat we al zo lang beloven. Ik heb eerder gezegd dat dit kabinet wel eens het groenste kabinet ooit zal kunnen zijn. Als je ziet waar dit kabinet mee bezig is dan zien we dat er veel gebeurd. Voor minder belastinggeld komt meer hernieuwbare energie. Groene ondernemers kunnen eindelijk gaan ondernemen en weten zich gesteund in het weghalen van belemmerende wetten en regels. We kunnen eindelijk weer nuchter zeggen dat biologisch natuurlijk prima is, maar niets met duurzaamheid heeft te maken. We verlaten de angst en stilstand en er ontstaat ruimte voor optimisme en groene groei. Met kernenergie kopen we tijd om op een betaalbare manier te groeien naar een nieuwe economie. De SDE+ regeling maakt op de korte termijn snel meters, terwijl de leveranciersverplichting en de Green Deal voor de lange termijn de zekerheid bieden dat ondernemers geld kunnen verdienen met groene groei. Want dat voorzitter is het uitgangspunt. Zeker in de huidige tijd van de Europese groeicrisis.
Pagina 6 van 6
