Pagina 1
Wettelijke Eenheden volgens
NBN C 03-001 (1984)
J. Rutten Begeleider Mechanica van het Aartsbisdom Mechelen- Brussel
A. Struyven Begeleider Elektriciteit-Elektronica van het Aartsbisdom Mechelen- Brussel
Pagina 2
Inhoud 1 Wettelijke eenheden ................................................................................. pagina 3 2 Basisgrootheden en basiseenheden in het SI-stelsel ............................... pagina 4 3 Afgeleide grootheden en bijbehorende eenheden in het SI-stelsel........... pagina 5 4 Afgeleide grootheden met specifieke naam voor de gebruikte eenheden. pagina 6 5 Enkele eenheden buiten het SI-stelsel .................................................... pagina 7 6 Meest gebruikte eenheden van het SI-stelsel........................................... pagina 8 7 Veelvouden en onderdelen....................................................................... pagina 13 Bibliografie................................................................................................... Pagina 14
Pagina 3
1 Wettelijke eenheden
Wettelijke eenheden
SI -eenheden
SI-basiseenheden (m, kg, s, A, K, mol, cd)
Eenheden buiten het SI-stelsel (min, h, …)
Twee aanvullende eenheden (rad, sr)
SI-afgeleide eenheden - zonder specifieke naam (m/s, m², …) - met specifieke naam (N, W, …)
Veelvouden en delen van de vorige eenheden (mm, kA, …)
Pagina 4
2 Basisgrootheden en basiseenheden in het SI-stelsel Er werden internationaal 7 basisgrootheden met bijbehorende basiseenheden vastgelegd. Er werden ook 2 aanvullende basisgrootheden vastgelegd. De basiseenheden werden zeer nauwkeurig omschreven. Zo werd de basiseenheid van lengte, de meter (m) als volgt gedefinieerd: de meter is de lengte van de weg die het licht in het luchtledige aflegt gedurende een 1 tijd van deel van een seconde. 299 792 458 Een overzicht BASISGROOTHEID
BASISEENHEID
NAAM
SYMBOOL
NAAM
SYMBOOL
lengte
l
meter
m
massa
m
kilogram
kg
tijd
t
seconde
s
stroomsterkte
I
ampère
A
temperatuur
T
kelvin
K
lichtsterkte
I
candela
cd
hoeveelheid stof
n
mol
mol
vlakke hoek
α , β ,γ
radiaal
rad
ruimtehoek
Ω
sterradiaal
sr
AANVULLEND
Pagina 5
3 Afgeleide grootheden en bijbehorende eenheden in het SI-stelsel Als men de basiseenheden invult in de formule die het verband weergeeft tussen de afgeleide grootheid en de basisgrootheden, dan bekomt men de afgeleide eenheid. Iedere afgeleide grootheid kan men schrijven in functie van de basisgrootheden. Aan sommige afgeleide eenheden geeft men een specifieke naam, meestal van een geleerde die in dat domein opzoekingswerk verrichtte. Bijvoorbeeld: kracht Î kg.m/s² Î N (van Newton, Engelse wis- en natuurkundige 1642-1727) Enkele afgeleide grootheden zonder specifieke naam voor de gebruikte eenheden GROOTHEID
EENHEID
AFGELEIDE GROOTHEID
SYMBOOL
AFGELEID VAN
NAAM
EENHEID
breedte
b
l (m)
meter
m
diameter
d
l (m)
meter
m
dikte
d, δ
l (m)
meter
m
hoogte
h
l (m)
meter
m
weglengte
s
l (m)
meter
m
straal
r
l (m)
meter
m
oppervlakte
A
l.l (m.m)
volume, inhoud
V
l.l.l (m.m.m)
snelheid
v
s(m)/t(s)
versnelling
a
v(m/s)/t(s)
valversnelling
g
v(m/s)/t(s)
cirkelfrequentie
ω
1/t(s)
hoeksnelheid
ω
hoek(rad)/t(s)
hoekversnelling
α
α(rad/s)/t(s)
periode
T
t(s)
seconde
s
fase, faseverschil
ω
β(rad)
radiaal
rad
tijdconstante
ζ
t(s)
seconde
s
vierkante meter kubieke meter meter per seconde meter per seconde kwadraat meter per seconde kwadraat 1 per seconde radiaal per seconde radiaal per seconde kwadraat
m m3 m/s m/s² m/s² s-1 rad/s rad/s²
Pagina 6
4 Afgeleide grootheden met specifieke naam voor de gebruikte eenheden AFGELEIDE GROOTHEID
SYMBOOL
EENHEID AFGELEID VAN
NAAM
SYMBOOL
kracht
F
kg.m/s²
newton
N
arbeid, energie, hoeveelheid warmte
W
kg.m²/s²
joule
J
vermogen
P
kg.m/s³
watt
W
druk, spanning
p
kg/(ms²)
pascal
Pa
elektrische spanning, potentiaal
U, V
kg.m²/(A.s³)
volt
V
elektrische weerstand
R
kg.m²/(A².s³)
ohm
Ω
G
A².s³/(kg.m²)
siemens
S
Q
A.s
coulomb
C
frequentie
f
s-1
hertz
Hz
elektrische inductantie
L
kg.m²/(A²s²)
henry
H
elektrische capaciteit
C
A².s4/(kg.m²)
farad
F
magnetische flux
Ф
kg.m²/(A.s²)
weber
Wb
magnetische inductie of fluxdichtheid
B
kg/(A.s²)
tesla
T
lichtstroom
Ф, Фv
cd.sr
lumen
lm
verlichtingssterkte
E
cd.sr/m²
lux
lx
radioactiviteit
A
s-1
becquerel
Bq
geabsorbeerde dosis
D
m2/s2
gray
Gy
dosis equivalent
H
m2/s2
sievert
Sv
elektrische geleidbaarheid elektrische lading hoeveelheid elektriciteit
Pagina 7
5 Enkele eenheden buiten het SI-stelsel Een aantal eenheden buiten het SI-stelsel worden soms nog gebruikt. Het gebruik van een aantal van deze eenheden is wettelijk toegelaten (km/h, bar). Het gebruik van sommige andere is wettelijk niet toegelaten (cal). Sommige van deze eenheden mogen slechts gebruikt worden in een bepaald vakgebied (are in landbouw). Het gebruik van eenheden buiten het SI-stelsel is alleszins af te raden. EENHEID
SYMBOOL
IS GELIJK AAN
ampère-uur
Ah
= 3,6.103 C
are
a
= 100 m²
bar
bar
= 105 Pa
calorie
cal
= 4,1868 J
graad (tiendelige)
gon (….g)
= π/200 rad
graad (zestigdelige)
…°
= π/180 rad
kilowattuur
kWh
= 3,6 x 106 J
Pagina 8
6 Meest gebruikte eenheden van het SI-stelsel GROOTHEDEN BENAMING
EENHEDEN
SYMBOOL
BENAMING
SYMBOOL
vlakke hoek
α , β ,γ
radiaal
rad
faseverschil faseverschuiving
ω
radiaal
rad
ruimtehoek
Ω, ω
sterradiaal
sr
lengte
l
meter
m
breedte
b
meter
m
hoogte, diepte
h
meter
m
dikte
d, δ
meter
m
straal
r
meter
m
diameter
d
meter
m
weglengte
s
meter
m
golflengte
λ
meter
m
oppervlakte
A
vierkante meter
m²
volume
V
kubieke meter
m³
tijd
t
seconde
s
periode
T
seconde
s
frequentie
f
hertz
Hz
n
per seconde
s-1 (1)
ω
radiaal per seconde
rad/s
rotatiefrequentie pulsatie
(1) voor technische specificaties van draaiende machines mag ook r/min gebruikt worden
Pagina 9
GROOTHEDEN
EENHEDEN
BENAMING
SYMBOOL
BENAMING
SYMBOOL
hoeksnelheid
ω
radiaal per seconde
rad/s (1)
hoekversnelling
α
radiaal per seconde kwadraat
rad/s² (1)
snelheid
v
meter per seconde
m/s (1)
(lineaire) versnelling
a
versnelling vrije val
g
massa
m
kilogram
kg
(massa)dichtheid
ρ
kilogram per kubieke meter
kg/m³ (1)
kracht
F
newton
N
gewicht
G
newton
N
(kracht)moment
M
newton-meter
N.m (2)
koppelmoment
T
newton-meter
N.m (2)
druk
p
pascal
Pa
arbeid
W
joule
J
energie
E,W
joule
J
warmtehoeveelheid
Q
joule
J
vermogen
P
watt
W
rendement
η
meter per seconde kwadraat meter per seconde kwadraat
m/s² (1) m/s² (1)
(1) wanneer men een afgeleide eenheid verkrijgt door deling van meerdere eenheden mag het symbool geschreven worden als: m/s of
m -1 of m.s s
(2) wanneer men een afgeleide eenheid verkrijgt door vermenigvuldiging van meerdere eenheden mag het symbool geschreven worden als: Nm of N.m of N m of N.m
Pagina 10
GROOTHEDEN
EENHEDEN
BENAMING
SYMBOOL
BENAMING
SYMBOOL
thermodynamische temperatuur
T
kelvin
K
temperatuur
t, θ
graad Celsius
°C
temperatuurscoëfficiënt
α
per kelvin
K-1
warmtegeleidingsvermogen
λ
watt per meterkelvin
W m.K
warmtecapaciteit
C
joule per kelvin
J/K
soortelijke warmte- capaciteit
c
joule per kilogramkelvin
J kg.K
elektrische lading hoeveelheid elektriciteit
Q
coulomb
C
elektrische flux
ψ
coulomb
C
oppervlakteladingsdichtheid
σ
elektrische fluxdichtheid diëlektrische verplaatsing
D
(volume)ladingsdichtheid
p
elektrische potentiaal
V
volt
V
U
volt
V
E
volt
V
elektrische veldsterkte
E
volt per meter
V/m
elektrische stroom
I
ampère
A
U, Um
ampère
A
F, Fm
ampère
A
potentiaalverschil elektrische spanning elektromotorische kracht, elektromotorische spanning
magnetisch potentiaal verschil, magnetische spanning magnetomotorische kracht, magnetomotorische spanning
coulomb per vierkante meter coulomb per vierkante meter coulomb per kubieke meter
C/m² C/m² C/m³
Pagina 11
GROOTHEDEN
EENHEDEN
BENAMING
SYMBOOL
BENAMING
SYMBOOL
magnetische veldsterkte
H
ampère per meter
A/m
magnetisatie
Hi, M
ampère per meter
A/m
stroomdichtheid
J
ampère per vierkante meter
A/m²
capaciteit
C
farad
F
permitiviteit
ε
farad per meter
F/m
relatieve permitiviteit
εr
magnetische (inductie) flux
Ø
weber
Wb
A
weber per meter
Wb/m
B
tesla
T
(zelf)inductie
L
henry
H
wederzijdse inductie
M, Lmn
henry
H
permeabiliteit
µ
henry per meter
H/m
reluctantie
R,Rm
1 per Henry
H-1
relatieve permeabiliteit
µr
koppelfactor
k
weerstand
R
ohm
Ω
impedantie
Z
ohm
Ω
reactantie
X
ohm
Ω
resistiviteit
ρ
ohm-meter
Ω.m
magnetische vector potentiaal magnetische inductie, magnetische fluxdichtheid
Pagina 12
GROOTHEDEN
EENHEDEN
BENAMING
SYMBOOL
BENAMING
SYMBOOL
geleiding
G
siemens
S
admittantie
Y
siemens
S
susceptantie
B
siemens
S
geleidingsvermogen
γ, σ
siemens per meter
S/m
(actief)vermogen
P
watt
W
reactief vermogen blind vermogen
Q
var
var
schijnbaar vermogen
S
voltampère
VA
arbeidsfactor
λ
verliesfactor
d
aantal windingen van een wikkeling verhouding van het aantal windingen
N n
transformatie verhouding
K
aantal fasen
n
aantal poolparen
p
lichtsterkte
I
candela
cd
luminantie, helderheid
L
candela per vierkante meter
cd/m²
lichtstroom
Ф
lumen
lm
hoeveelheid licht
Q
lumen-seconde
lm.s
emittantie, lichtexistantie
M
lumen per vierkante meter
lm/m²
verlichtingssterkte
E
lux
lx
Pagina 13
7 Veelvouden en onderdelen. Veelvoud of onderdeel
Voorvoegsel
symbool
1012
tera
T
109
giga
G
106
mega
M
103
kilo
k
102
hecto
h
10
deca
da
10-1
deci
d
10-2
centi
c
10-3
milli
m
10-6
micro
µ
10-9
nano
n
10-12
pico
p
Pagina 14
Bibliografie V. J. Berwaerts, K. Standaert, STRUCTUUR VAN HET EENHEDENSTELSEL (1995); NBN C 03-001 (1984) Belgisch Instituut voor Normalisatie, Brabançonnelaan 29, 1040 BRUSSEL; W. De Clippeleer, TABELLENBOEK VOOR METAALTECHNIEK (2005); J. Morren, NORMEN (1995); http://nl.wikipedia.org/wiki/Categorie:SI-eenheid (2007).
