WEST-AUSTRALIË: VAN UITDAGING TOT KANS. Mogelijkheden in de agrarische sector

WEST-AUSTRALIË: VAN UITDAGING TOT KANS

Mogelijkheden in de agrarische sector

Versie 1.0 – 22 juni 2011

De Nederlandse ambassade in Canberra promoot handel, investeringen en de uitwisseling van kennis over de agrarische sector in Australië. Deze sectoranalyse is geschreven door Simone Bach-Busman in juni 2011, in opdracht van de afdeling Economische Zaken van de Nederlandse ambassade in Canberra, Australië. Informatie uit deze analyse is voornamelijk gebaseerd op gegevens van het Department of Agriculture and Food, Western Australia (www.agric.wa.gov.au), ABARE (www.abare.gov.au), Australian Bureau of Statistics (www.abs.gov.au) en de National Farmers Federation (www.nff.com.au). Voor meer informatie of vragen kunt u contact opnemen met de ambassade via [email protected] of (+61) – (0)2 62209400.

Holland – Australia: bridging the distance

1

Inhoudsopgave

Pagina

Samenvatting Inleiding 1. Belangrijkste sectoren van de West-Australische agrarische industrie 1.1 Graansector 1.2 Peulvruchten en oliezaden 1.3 Vlees en vee 1.4 Zuivel 1.5 Wol 1.6 Tuinbouw 2. Uitdagingen van de agrarische sector in West-Australië 2.1 Droogte en klimaatverandering 2.2 Uitstoot van broeikasgassen 2.3 Toenemende concurrentie 2.4 Hogere kosten, lagere baten 2.5 Biosecurity 3. Kansen voor Nederlandse toeleveranciers en agrariërs in West-Australië 3.1 Zuur- en droogte resistente graansoorten 3.2 Geavanceerde kasbouw en irrigatie 3.3 Effectieve toeleveringsketen en automatisering 3.4 Groeiende productie pootaardappelen 3.5 Snijbloemtechnologie 3.6 Vestiging melkveebedrijven 3.7 Foodprocessing (value added industry) 3.8 Carbon emission trading scheme 4. Een kans: hoe nu verder? Praktische informatie 4.1 Belangrijke spelers 4.2 Zaken doen in West- Australië 4.3 Informatie over mogelijke zakenpartners Bijlage 1: Overzicht agrarische gebieden in West-Australië Bijlage 2: Lijst van bedrijven en organisaties in de agrarische sector

3 5 6 6 7 8 8 9 9 11 11 12 12 13 13 15 15 15 15 16 16 17 17 17 19 19 20 21 24 25


2

Samenvatting De Australische economie floreert en ook voor de toekomst liggen de kaarten gunstig. Het huidige herstel van de wereldeconomie zal de internationale vraag naar Australische natuurlijke hulpbronnen doen toenemen. Mede vanwege de booming olie- en mijnindustrie, groeit West-Australië van alle Australische staten het hardst: niet alleen in welvaart maar ook in bevolkingsaantal. Daarom zal ook de omvang van de binnenlandse markt en de vraag naar agrarische kwaliteitsproducten in West-Australië de komende jaren groeien. Na de olie- en mijnindustrie is de agrarische sector de belangrijkste sector in West-Australië met een jaarlijkse bijdrage van A$ 6,4 miljard aan de economie. De voordelen van WestAustralië zijn dan ook onmiskenbaar: met de opkomende Aziatische markten op de drempel, de uitgebreide vrijhandelovereenkomsten en 60% van de bevolking in dezelfde tijdzone is West-Australië uitstekend gepositioneerd om zijn productie te exporteren. De tegengestelde seizoenen ten opzichte van het noordelijk halfrond, betekenen bovendien dat internationale bedrijven die hun groenten en fruit in West-Australië kopen het gehele jaar productie kunnen aanbieden. De grotere vraag naar voedingsmiddelen en granen door de groeiende wereldbevolking is een enorme positieve stimulans voor de West-Australische agrarische sector. Maar er liggen ook uitdagingen in het verschiet, zoals droogte en klimaatverandering, CO2-uitstoot, toenemende concurrentie, stijgende productiekosten en risico’s voor de bioveiligheid. De aanpassingen die nodig zijn om een aantal van deze uitdagingen aan te gaan bieden juist kansen voor Nederlandse (toeleveranciers van de) de agrarische sector op de volgende gebieden: 









Ontwikkeling van nieuwe graansoorten: de graansector is de belangrijkste agrarische sector in West-Australië en heeft hoogwaardige zuur-resistente en droogtebestendige granen nodig om zich aan te passen aan de klimaatverandering en verzuring van de bodem. Glazen kasbouwtechnologie en hoogwaardige irrigatie: klimaatverandering en toenemende concurrentie vragen om een effectiever gebruik van beperkte landbouwoppervlakten. De tuinbouwindustrie heeft daarom behoefte aan high tech glastuinbouw met doeltreffende irrigatiesystemen. Glastuinbouw is bovendien nodig om het hoge pesticide gebruik te verminderen en erosie te voorkomen. Efficiënte en geautomatiseerde toeleveringsketen: om competatief te blijven groeit de noodzaak voor agrarische bedrijven waar productie, verpakking, direct marketing en retail op één plaats verzameld zijn, zodat de productie beter aansluit op de vraag van de consument. Deze behoefte is het grootst in de tuinbouwsector in WestAustralië. Om goedkopere productie te verkijgen is er behoefte aan vervanging van verouderde machines en automatisering van het gehele proces. Groeiende vraag naar pootaardappelen: de vraag uit Azië en het Midden-Oosten naar pootaardappelen neemt toe. De huidige pootaardappelenproductie in het zuidwesten kan niet voldoen aan de groeiende vraag en daarom wordt het productiegebied uitgebreid naar de Moora/ Dandaragan regio boven Perth. Dit biedt mogelijkheden voor Nederlandse bedrijven. Technologie voor goedkopere snijbloemproductie: de huidige bloemenprijs is verhoudingsgewijs hoog. Hoewel omvang van de West-Australische bloemensector beperkt is (8% van de totale agrarische productie) levert de staat 50% van de totale Australische export van snijbloemen. Met Nederlandse technologie om de productie


3







goedkoper en efficiënter te maken kan de sector haar concurrentiepositie verbeteren. Vestiging van melkveehouderij: de zuivelindustrie is een kleine (2% van de totale West-Australische agrarische productie) maar uitermate competatieve en succesvolle sector met grote kansen. De sector kan niet of nauwelijks voldoen aan de toenemende vraag naar melk voor de verwerking van boter en kaas. Er is daarom behoefte aan meer melkveebedrijven. Vestiging van foodprocessing (value added) industrie: de agrarische productie in West-Australië is voornamelijk gericht op primaire productie. Er ligt daarom een enorm potentieel voor de foodprocessing industrie van producten zoals graan (noodles, pasta en brood), gerst (alcoholische drank), melk (zuivelproductie) en druiven (wijn). Kennisoverdracht over het ‘Clean Development Mechanism’: Als de regering in de toekomst a) overgaat tot het instellen van de ‘Carbon emissions trading scheme’ of ‘Carbon tax’ en als b) de agrarische sector hierin wordt opgenomen, ontstaat er een kans voor Nederlandse bedrijven om kennis over het puntensysteem over te brengen op de agrarische sector in West-Australië.

Australië is een politiek stabiel land met een goed functionerend rechtssysteem. Nederlandse bedrijven als de Rabobank Group, Stork B.V., J.M. van der Hoeven B.V., Priva B.V., RTS Projecten B.V., Crowne, Lely Industries N.V., Hatch Tech Group, Meijn Food Processing Technology B.V. en Ovotrack B.V. zijn al actief in de Australische agrarische markt, voornamelijk in het oosten van Australië. Doordat er veel kansen zijn in WestAustralië is er voldoende aanleiding voor een uitbreiding van de Nederlandse aanwezigheid naar het westen van het continent.


4

Inleiding “Agriculture is the ultimate renewable industry for which there will always be demand” Western Australian Minister for Agriculture and Food, Forestry, Terry Redman De kaarten liggen gunstig voor de agrarische sector in West-Australië. De Australische economie floreert en door het huidige herstel van de internationale economiën neemt de internationale vraag naar Australische natuurlijke hulpbronnen toe. Naar verwachting stijgt het Australische BNP(GDP)a met 3,1% in 2010-2011, gevolgd door een toename van 3,7% in 2011-20121. Mede vanwege de booming olie-en mijnindustrie groeit West-Australië van alle Australische staten het hardst: niet alleen in welvaart maar ook in bevolkingsaantal. Daarom zal de omvang van de binnenlandse markt en de vraag naar agrarische kwaliteitsproducten in West-Australië de komende jaren groter worden2. Na de olie- en mijnindustrie is de agrarische sector de belangrijkste sector in West-Australië met een jaarlijkse bijdrage van A$ 6,4 miljard aan de economie3. De tegengestelde seizoenen hebben als voordeel dat de agrarische sector het gehele jaar productie kan leveren omdat er zowel vraag is vanuit het noordelijk halfrond, als vanuit het zuidelijk halfrond (Australië) waar 60% van de werelbevolking zich bevindt. De staat is een belangrijke producent van kwaliteitsvoedsel en granen en exporteert meer dan 80% van zijn productie. De gunstige ligging van West-Australië speelt hierbij een essentiële rol. Een stad als Jakarta ligt dichterbij dan Sydney aan de oostkust van Australië. Belangrijke exportgebieden zijn Noord-Azië, het Midden-Oosten en Zuid-Oost Azië. Ondanks de heetste zomer ooit gemeten, de hoge stand van de dollar en een tijdelijk dalende vraag naar agrarische exportproducten vanwege de internationale financiële crisis, was de agrarische sector in 2009-2010 goed voor een exportwaarde van A$ 4,5 miljard. De sector is in ontwikkeling. Sinds de lancering van het Priority Plan for Agriculture and Food door de West-Australische overheid in 2009, zijn er aanzienlijke inspanningen gepleegd om de agrarische sector progressief en winstgevend te laten zijn. Zo profiteert de veesector van het nieuwe Muchea Livestock Centre à A$ 54 miljoen, kunnen graankwekers sinds 2010 gebruik maken van genetische modificatie-technologie en wordt er in het noorden van de staat vooruitgang geboekt bij de uitbreiding van de Ord and Gasgoyne irrigatiegebieden. Saoedi Arabië is als exportmarkt voor graanproductie aangeboord en er zijn verbeteringen aangebracht in de bescherming van de natuurlijke hulpbronnen4. De groeiende en meer diverse vraag naar voedingsmiddelen en granen op de wereldmarkt kan de West-Australische agrarische sector enorm stimuleren. Met deze kansen liggen er echter ook uitdagingen in het verschiet, zoals toenemende concurrentie van andere landen, droogte en klimaatverandering, CO2-uitstoot, toenemende productiekosten en risico’s voor de bioveiligheid. Juist deze uitdagingen kunnen kansen betekenen voor de Nederlandse toeleveranciers van de agrarische sector. In deze analyse komt een (1) overzicht van de belangrijkste WestAustralische agrarische sectoren aan bod, gevolgd door (2) een uiteenzetting van de uitdagingen van de West-Australische agrarische industrie en (3) de kansen die deze uitdagingen bieden voor de Nederlandse toeleveranciers. De analyse sluit af met (4) praktische informatie over belangrijke spelers in de agrarische sector en het zaken doen in West-Australië. a

Gross Domestic Product, equivalent aan het Nederlandse Bruto Binnenlands Produkt (BBP).


5

1.Belangrijkste sectoren van de West-Australische agrarische industrie West-Australië is vooral bekend om zijn omvangrijke Wheatbelt. De graansector staat dan ook met stip bovenaan de lijst van meest belangrijke agrarische sectoren van WestAustralië5. Gemiddeld produceert de staat 10 miljoen ton graan per jaar waarvan meer dan 80% wordt geëxporteerd, in tegenstelling tot de oostelijke staten waar de graanindustrie voornamelijk is gericht op binnenlandse consumptie 6. Wol, vee, en vlees zijn daarnaast belangrijke factoren maar ook de tuin- en kasbouw zijn van betekenis 7. Zo is de wijn uit Margareth River in het zuidwesten van de staat één van de meest gewaardeerde Australische wijnen. West-Australië is de grootste staat van Australië en beslaat met 2,5 miljoen km² een derde van het land (zie bijlage 1). In het uiterste noorden liggen de droge Northern Rangelands met weinig regenval. Hier worden de Bos Indicus runderen gehouden, die beter bestand zijn tegen warmte dan runderen in het zuidwesten 8. Er is in het noorden sprake van een gemengd gebied: er zijn namelijk ook tropische zones bij Kununurra, Broome en Carnarvon waar inheemse planten en tropische vruchten zoals avocado’s worden verbouwd. Ter hoogte van Carnarvon liggen de waterrijke Ord en Gasgoyne-irrigatiegebieden, waar onder meer sprake is van een startende rijst- en katoenteelt. Hoe verder naar het binnenland, hoe droger het klimaat. Op de zandgronden in het midden en het zuiden van het land is de graan-en schapenindustrie te vinden: de Great Southern Midlands, de South Eastern Division en de Central Division. Maar ook in het meer regenachtige zuidwesten is de graan- en schapensector vertegenwoordigd. Het zuidwesten heeft het meest betrouwbare regenvalpatroon van alle Australische regio’s en wordt de ‘Southern Agricultural’ genoemd. Het heeft de meeste regenval en heeft een productieseizoen van meer dan 9 maanden per jaar. Hier zijn de zuidelijke Bos Taurus rundveestapel, de zuivelindustrie en de tuinbouw (waaronder wijnbouw) te vinden 9. West-Australië maakt veelvuldig gebruik van broad acre farming en graan- en veebedrijven zijn gemiddeld dan ook groter in oppervlakte dan in andere staten. Ondanks het feit dat West-Australië niet over de meeste agrarische bedrijven beschikt – 11.124 stuks tegenover 38.051 in New South Wales10 - worden grote delen van de staat door de landbouwsector in beslag genomen. 1.1 Graansector

In 2009-2010 bracht de graanexport uit WestAustralië A$ 2.413 miljoen op. De graanindustrie levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de Australische economie. De productie van graan wordt vaak gecombineerd met schapenteelt. De 5000 graanboerderijen bestaan voornamelijk uit familiebedrijven die in omvang variëren van 1000 tot 15.000 hectare. Graanproductie kent velen voordelen: gemiddeld produceren de graanverbouwers 47% van hun graan zonder irrigatie. De kosten van de graanproductie zijn relatief laag omdat graan voornamelijk machinaal geproduceerd wordt en bovendien geen hoog pesticide gebruik vereist. Tarwe is het voornaamste gewas, verder zijn gerst, triticale (een kruising tussen tarwe en rogge) en haver van belang.


6

De graansector produceert een variëteit aan granen voor eindproducten zoals biscuits, pasta en noodles, brood, drank en veevoer. West-Australië is wereldwijd de grootste aanbieder van tarwe voor de Japanse udon noodles en voor gerst: het is dan ook de belangrijkste aanbieder van brouwgerst aan China en één van de belangrijkste leveranciers van gerst aan het Midden-Oosten. Voor het eerst in twintig jaar is de exportmarkt naar Saoedi Arabië geopend, een markt die zal groeien omdat het land niet langer zelf graan produceert. Er liggen ook groeimogelijkheden op het gebied van food processing (value added industry). Momenteel is de West-Australische graanproductie voornamelijk gericht op primaire productie. In haar ‘Plan to Support Grain Industry Development 2009-2012’ noemt de regering de enorme kans die er ligt voor de verwerking van granen tot consumptieproducten. In samenwerking met de Edith Cowan Universiteit opende de overheid bijvoorbeeld op 21 mei jl. de ‘Malting and Brewing Research and Education Facility’ in Perth11 maar er is nog veel meer behoefte aan een klantgerichte verwerking van granen, een kans die er zeker ook ligt voor Nederlandse bedrijven. In 2009-2010 exporteerde West-Australië voor een bedrag van A$ 1.683 miljoen aan tarwe naar Indonesië, Japan, Zuid-Korea, Yemen en Maleisië. De exportinkomsten van gerst en haver bedroegen respectievelijk A$ 360 miljoen en A$ 42 miljoen. Gerst werd vooral naar China, Japan, Saoedi Arabië, de VAE en Oman geëxporteerd. China was ook voor haver het belangrijkste exportland, direct gevolgd door Mexico. De graansector is in ontwikkeling en wisselt in toenemende mate de graanproductie af met gewassen als canola, lupines en oliezaden om de vruchtbaarheid van de grond te bevorderen. 1.2 Peulvruchten en oliezaden West-Australië is ‘s werelds grootste producent van lupines en Nederland is een van de vijf belangrijke afnemers. Momenteel is er een groei in de aanwas van peulvruchten zoals kikkererwten, de Albus lupine en capucijners, die in de toekomst belangrijk kunnen worden als kwaliteits-peulvruchtenzaad voor de buitenlandse markt. Ook canola is in opmars: omdat canola uit West-Australië meer olie bevat dan uit de andere staten, wordt het als een kwaliteitsproduct beschouwd en maakt het inmiddels 40-60% van de totale Australische canolaproductie uit. Sinds 2003-2004 is de export van peulvruchten en oliezaden toegenomen van A$ 414 miljoen tot A$570 miljoen in 2009-2010. De voornaamste oorzaak van de groei was de toename in aanplant van canola in de afgelopen twee jaar. De staat probeert zijn positie als grootste lupineproducent en exporteur van peulvruchten en canola te bestendigen door marktontwikkeling, onderzoek en het kweken van nieuwe planten. De introductie van lupines en andere peulvruchten heeft ertoe bijgedragen dat er waardevolle nitraattoevoegingen aan de grond in West-Australische landbouwgebieden zijn gedaan. Er is een toenemende vraag naar gezonde voeding bij de consument en de lupineproductie heeft dan ook een belangrijke exportmarkt voor proteïnevoeding gecreëerd. De West Australische lupine is onlangs goedgekeurd voor menselijke consumptie en is nu verkrijgbaar in specialiteitsbroden en in 2010 werd voor het eerst genetisch gemodificeerde canola gekweekt.


7

1.3 Vlees en vee West-Australië produceert en exporteert een variëteit aan vleesproducten, zoals rund, lam, schapen- en geitenvlees. De veehouderij is de meest grootschalige en meest verspreide industrie van WestAustralië met 26 miljoen stuks vee. In 2009-2010 leverde de totale export van vlees en veeproductie A$ 889 miljoen op12. De schapenindustrie bestond op 30 juni 2010 uit 14,7 miljoen schapen - op New South Wales na de grootste schapenkudde van Australië13- op 7138 boerderijen, die gezamelijk kwaliteitswol en vlees produceren bestemd voor de wereldmarkt. Het totale aantal stuks rundvee kwam op 30 juni 2010 neer op 2,2 miljoen en de industrie produceerde 112.700 ton rundvlees. In tegenstelling tot schapenvlees is de rundvlees- productie voornamelijk voor de binnenlandse markt bestemd. De export van rundvlees is sinds 2003-2004 gedaald van A$ 119 miljoen tot A$ 96 miljoen in 2009-2010 en heeft last gehad van verminderde vraag na de inkrimping van de expatgemeenschap in exportmarkten zoals Indonesië, Japan, Zuid Korea, Nieuw-Zeeland en de VS tijdens de internationale financiële crisis. De export van schapen is echter gestegen van A$ 170 miljoen tot A$ 190 miljoen in 2009-2010. De export van (levend) rundvee laat in dezelfde periode fluctuaties zien met een beginstand van A$ 160 miljoen in 2003-2004 tot A$ 226 miljoen in 2009-2010. In 2005 werd een sterke verbetering aangebracht in de vlees- en veeproductie met de introductie van de National Livestock Identification Scheme (NLIS) voor rundvee. En in juli 2010 werd het systeem ook voor schapen en geiten geïntroduceerd. Met het NLIS systeem worden de bewegingen van het vee electronisch gevolgd en kan de whole-of-life traceability systematisch worden bijgehouden. Onlangs werd bovendien het Muchea Live Stock Centre geopend, waar een grote capaciteit van vee kan worden verhandeld. 1.4 Zuivel De West-Australische zuivelindustrie is een efficiënte producent van hoge kwaliteitsmelk bestemd voor de binnenlandse en de Zuid-Oost Aziatische markt. De zuivelindustrie is weliswaar niet groot in omvang (2% van de totale agrarische sector in West-Australië) maar zeer succesvol: het gehele jaar door wordt er in West-Australië melk geproduceerd tegen internationaal gezien competatieve kosten 14. Zuivelproductie is semi-intensief en beslaat ongeveer 70.000 ha grasland in het zuidwesten van West-Australië. Zuivelboerderijen hebben een gemiddelde grootte van 245 ha. Grote zuivelbedrijven vertegenwoordigen éénderde van de sector maar produceren bijna twee-derde van de totale melkproductie. 80% van de zuivelexport van West-Australië betreft verse melk. De West-Australische zuivelindustrie heeft 170 zuivelbedrijven met een gemiddelde van meer dan 150 koeien. In totaal komt dat neer op ongeveer 60.000 melkkoeien. De zuivelindustrie heeft 350 miljoen liter melk geproduceerd in 2009-2010, iets onder de 4% van de totale Australische productie. In hetzelfde jaar werd voor A$ 45,6 miljoen aan zuivelproducten uit West-


8

Australië geëxporteerd naar Azië en naar Singapore in het bijzonder. Er is een sterke behoefte aan verwerking van melk tot boter en kaas, een vraag die de zuivelindustrie met de huidige omvang niet kan beantwoorden. Gezien de goede concurrentiepositie bestaan er aanzienlijke groeikansen in deze sector. 1.5 Wol Momenteel heeft West-Australië 6.300 wolproducenten die gezamenlijk 14,7 miljoen schapen bezitten op boerderijen van het regenachtige zuidwesten tot de drogere weidegrond regio’s. Wat kosten betreft kan de staat de concurrentie aan met andere landen. West-Australië is voornamelijk bedreven in de productie van fijne wol, de zogenaamde Merino wol, die minder dan 24 micronb meet. Superfijn wol van minder dan 19,5 micron maakt 45% van de totale wolproductie uit. West-Australië is momenteel de op twee na grootste wolpoducerende staat van Australië. Door een vermindering van het aantal schapen is de wolproductie sinds 2003-2004 afgenomen van 112.000 ton tot 75.000 ton in 2009-2010, de exportwaarde is dan ook gedaald van A$ 500 miljoen in 2003-2004 tot A$ 396 miljoen in 2009-2010. De voornaamste redenen van de inkrimping van de schapenkudde sinds 1990 zijn de lagere wolprijzen en hoge graanprijzen - waardoor er op gecombineerde boerderijen de voorkeur werd gegeven aan de graanproductie boven de wolproductie - en de arbeidsintensiviteit van de schapenhouderij15. Desondanks produceert West-Australië nog steeds 14% van de totale wereldproductie van fijne wol met meer dan 75.000 ton jaarlijkse productie van rauwe wol. West-Australië produceert 20% van de totale Australische wolproductie met een jaarlijkse opbrengst van A$ 354 miljoen. China is verreweg de grootste exportbestemming: het neemt 85% van de WestAustralische wolexport voor zijn rekening. 1.6 Tuinbouw Het is helaas moeilijk om betrouwbare cijfers weer te geven die inzicht geven in de omvang van de tuinbouwindustrie omdat de industrie niet altijd haar productie-omvang aan het Australische Bureau van Statistiek (ABS) doorgeeft. Horticulture Australia Limited (HAL) schat de productiewaarde dan ook 40% hoger in dan het officiële jaarcijfer van A$ 835 miljoen in 2009-2010. Door zijn omvang herbergt West-Australië regio’s met verschillende klimatologische omstandigheden, van subtropisch in het noorden tot gematigd in het zuiden. De voornaamste tuinbouwregio’s zijn de Kimberly (Ord River irrigatiegebied) en de Cascoyne regio (Carnarvon irrigatiegebied) in het noorden, de Perth-regio (Swan kustvlakte en heuvelgebied) en in het zuiden de South-West regio en de Great Southern. Door de aanwezigheid van de tuinbouwsector in deze verschillende klimaatregio’s, kan WestAustralië een breed palet van gewassen produceren en bovendien het productieseizoen uitbreiden. West-Australië produceert een variëteit aan tuinbouwproducten zoals groenten, fruit, druiven (wijn en tafeldruiven), bloemen en kwekerijproducten. Van de totale Australische tuinbouwproductie is 20% afkomstig uit West-Australië. Groenten maken met 39% het grootste deel uit van de totale tuinbouwproductie, direct gevolgd door fruit 30%, bloemen en kweekproductie 20% en druiven (zowel wijn als tafeldruiven) 11%. Wat betreft de export b

Een micron staat gelijk aan 0,001 millimeter.


9

is er een duidelijke koploper: aardbeien vormen met 66% van de totale Australische aardbeiexport in 2009-2010 het belangrijkste exportgewas. West-Australië levert daarnaast 50% van de totale Australische export van snijbloemen. De staat is bovendien de grootste exporteur van groentenexport van Australië in het bijzonder door de aanzienlijke wortel-, aardappelen gemengde groentenproducten. De staat heeft een sterkte positie als leverancier van hoge kwaliteitsgroenten aan het Midden-Oosten en Zuid-Oost Azië. Volgens cijfers van het ABS is de export van tuinbouwproducten is echter gedaald van A$ 190 in 2000-2001 tot A$ 134 in 200919% 2010. Niet alleen door de sterkere Vegetables A$58M Australische dollar, de stijgende 44% Fruit A$15M concurrentie en verminderde vraag door de internationale economische crisis maar ook Wine A$35M 26% door aanvullingen in tekorten aan groenten Other, incl floriculture A$26M en fruit na overstromingen in het oosten 11% van het land, waardoor er minder wordt geëxporteerd naar het buitenland. Bovendien hebben appelen pruimenkwekers de afgelopen jaren boomgaarden aan moeten passen voor nieuwe appelen pruimensoorten. De vraag naar pootaardappelen neemt overigens juist toe, en hier liggen dan ook kansen voor Nederlandse bedrijven. WA Horticulture industries exports, 2009-10 (Total: A$134M)

De tuinbouw ontwikkelt zich snel en er zijn dan ook voortdurend opkomende sectoren: zo is er momenteel een sterke groei waar te nemen in de avocado-, cirtrus- en mangoproductie in het noorden. Met de stijgende welvaart neemt de vraag naar kwalitatief hoogwaardige producten toe. Daarom wordt verwacht dat nieuwe producten zoals truffels en groene thee aan het aanbod van tuinbouwproducten zullen worden toegevoegd16. De West-Australische tuinbouw heeft als voordeel dat het een aanzienlijke meerwaarde levert (na bijvoorbeeld verpakking), wat kansen biedt voor Nederlandse toeleveranciers.


10

2. Uitdagingen van de agrarische sector in West-Australië De wereldbevolking neemt toe en met de stijgende internationale vraag van vooral Azië naar voeding en granen bevindt West-Australië zich in een ideale positie om de export van landbouwproducten de komende jaren uit te breiden. Hier is echter een ‘maar’ aan verbonden: behalve kansen liggen er ook uitdagingen op de loer. Buiten de schapenteelt hebben de meeste agrarische sectoren de afgelopen jaren last gehad van verminderde vraag uit exportlanden vanwege de internationale financiële crisis en de hoge stand van de dollar die producten uit Australië duur maakt. Maar er zijn ook uitdagingen die een meer langdurig effect kunnen hebben op de succesfactor van de agrarische industrie zoals 1. droogte- en klimaatverandering, 2. uitstoot van broeikasgassen, 3. toenemende competitie van andere landen, 4. stijgende inputkosten en 5. risico’s voor de biosecurity 17. 2.1 Droogte en klimaatverandering De belangrijkste uitdagingen waar West-Australische landbouwbedrijven mee te maken hebben zijn droogte en klimaatverandering. Verwacht wordt dat de temperatuur over de periode 1990-2070 stijgt met 1°C in de kust-gebieden tot ongeveer 5°C in het binnenland. In het noorden van West-Australië zal de situatie het minst veranderen. In het algemeen geldt echter dat de periodes van droogte langer worden en de regenval afneemt, in het zuidwesten van West-Australië in 2070 mogelijk zelfs met ongeveer 40% vergeleken met de situatie in 199018. De klimatologische verandering heeft gevolgen voor alle gewassen, te denken valt bijvoorbeeld aan een korter productieseizoen door dalende regenval in de herfst en de lente. Daarnaast zou de toenemende warmte gedurende de oogstperiode de opbrengst kunnen verminderen. Daar staat weer tegenover dat het risico van vorst afneemt wat potentieel voordelig is voor de graan- en tuinbouwindustrie 19. Op de langere termijn wordt verwacht dat de schapenteelt afneemt ten gunste van de graan-en tuinbouwsector. Bij zowel de overheid als de agrarische sector bestaat een groot bewustzijn ten opzichte van de uitdagingen die de toenemende droogte met zich meebrengt. In het verleden is er niet altijd even duurzaam met de landbouwgrond omgesprongen en door een combinatie van droogte en intensieve landbouw is veel inheemse beplanting verloren gegaan. De bodem is verziltc geraakt en door gebrek aan beplanting bovendien gevoelig voor erosie. De productie van bepaalde granen in de Wheatbelt via broad acre farming heeft er bovendien voor gezorgd dat in deze regio de zuurgraad van de bodem is aangetast. De vruchtbaarheid van de bodem is verminderd waardoor de hoeveelheid geschikte landbouwgrond dreigt af te nemen. Er is echter ook goed nieuws. De overheid en de landbouwsector zijn er de afgelopen jaren in geslaagd de verzilting actief tegen te gaan: door de aanplant van bomen kan de bodem meer water vasthouden en begrazingstijden

c

Door het gebrek aan (inheemse) waterhoudende planten zakt regenwater onmiddellijk naar de bodem. Zodra het grondwater stijgt, neemt het zout uit de bodem mee naar de oppervlakte en na verdamping van het water blijf het zout achter, waardoor grond verzilt en overige planten (en daarmee inheemse dieren) verdwijnen.


11

worden ingekort door bijvoeding van vee. Het voornaamste probleem is dan ook niet langer verzilting maar verzuring van de bodem. 2.2 Uitstoot van broeikasgassen Klimaatverandering wordt vaak in verband gebracht met de uitstoot van broeikasgassen (CO2). Of deze link nu wel of niet van toepassing is, de agrarische sector staat in toenemende mate onder druk om duurzaam te produceren en de uitstoot van broeikasgassen te verlagen20. Niet alleen de consument eist meer milieuvriendelijke producten, ook het door de nationale overheid ondertekende Kyoto Protocol heeft consequenties voor de manier waarop de West-Australische landbouw tot nu toe wordt bedreven21. De Australische regering heeft nog geen besluit genomen over hoe het de CO2-uitstoot gaat aanpakken. Het is nog niet helemaal helder of de agrarische sector wordt opgenomen in een ‘Carbon emissions trading scheme’ of ‘carbon tax’. Duidelijk is in ieder geval dat de publieke opinie een duurzame agrarische sector eist. Na de olie- en mijnindustrie is de landbouwsector de grootste producent van CO2-uitstoot van de Australische landbouwsector: West-Australië is verantwoordelijk voor 32% van de totale agrarische CO2-uitstoot en is daarmee de grootste vervuiler in Australië. Van alle agrarische sectoren is de vee-industrie de meest vervuilende sector: de veestapel is verantwoordelijk voor 60% van de West-Australische CO2-uitstoot 22. Maar ook de tuinbouwsector zal aanpassingen moeten doen om het veelvuldige gebruik van pesticiden en chemicaliën terug te dringen en energieverspilling te voorkomen. Als de voorgestelde ‘Carbon emissions trading scheme’ of ‘Carbon tax’ er daadwerkelijk komt, zullen landbouwbedrijven schonere en meer effectieve productiemethoden moeten ontwikkelen om aan de normen voor lagere emissies van CO2 te voldoen 23. 2.3 Toenemende concurrentie Om de gevolgen van de klimatologische omstandigheden het hoofd te bieden zal de sector andere bemesting, beplanting en ingekorte begrazingstijden moeten doorvoeren. Tegelijkertijd zijn investeringen nodig in kennis, innovatie en technologie om de toenemende concurrentie van landen zoals China (granen, fruit, vlees en bloemen) en ZuidAmerika en Nieuw Zeeland (vlees) het hoofd te bieden. Dat blijkt echter niet altijd gemakkelijk. De publieke uitgaven aan agrarische ontwikkeling en onderzoeksuitgaven zijn sinds eind jaren negentig gedaald24. West-Australische agrariërs zijn bovendien niet altijd bereid tot grote investeringen. Niet alleen omdat zij in verhouding tot Nederlandse landbouwbedrijven relatief terughoudend staan tegenover innovaties25 maar ook omdat hun financiële situatie zich simpelweg niet altijd leent voor grote uitgaven. De agrarische sector heeft echter geen keus. Vooral in de tuinbouwindustrie doen zich in toenemende mate uitdagingen voor. Zo heeft de sector dringend behoefte aan automatisering. Arbeid is duur en de sector lijdt aan een tekort aan arbeidskrachten door de enorme vraag aan personeel in de West-Australische mijnindustrie. Een aantal tuinbouwbedrijven maakt bovendien gebruik van verouderde machines die niet langer efficiënt zijn. Om de concurrentie vóór te blijven zal de tuinbouwindustrie zich bovendien beter moeten aanpassen aan de behoefte van de consument die de afgelopen jaren steeds gezonder is


12

gaan eten en op zoek gaat naar kwaliteitsproducten die op een gemakkelijke manier verkrijgbaar zijn. Supermarkten vragen daarom in toenemende mate om voorverpakte groenten en fruit, een fenomeen waar een groot deel van de tuinbouwbedrijven niet op berekend is26. Willen tuinbouwbedrijven blijven voortbestaan dan moeten zij 1) integreren, 2) automatiseren en 3) hun aanbod afstemmen op de marktvraag. 2.4 Hogere kosten, lagere baten Aanpassing aan de klimatologische veranderingen en investeringen om de toenemende competitie het hoofd te bieden betekent dat agrariërs zich in de toekomst geconfronteerd zien met hogere productiekosten omdat zij noodzakelijke hervormingen moeten aanbrengen in hun bedrijfsvoering. Maar ook op andere vlakken stijgen de kosten. Zo wordt vooral de tuinbouwsector (kwekerijen) getroffen door de toename in energiekosten. In 2009 is de energieprijs in West-Australië met 10% toegenomen ten opzichte van 2008, gevolgd door een prijstijging van nog eens 10% in 2010. Op 19 mei jl. kondigde de West-Australische overheid aan dat er wederom een prijsstijging valt te verwachten in de loop van 2011 van 5% voor huishoudens en kleine bedrijven en zelfs 13% tot 29% voor grote bedrijven 27. Tegelijk met de kostenstijgingen wordt de industrie geconfronteerd met lagere opbrengsten. Zo heeft de exportafhankelijke agrarische industrie last van de huidige stand van de Australische dollar: een hoge stand van de dollar maakt de export duur. Dat is dan ook direct te zien aan de daling in export van bijvoorbeeld wijnen tuinbouwproducten in 2010, waardoor de sector in deze periode minder inkomsten genereerde. Bovendien zijn West-Australische agrariërs gevoelig voor prijsfluctuaties. Buiten de prijzen van slachtvee en graan lieten de wereldmarktprijzen voor landbouwproducten de afgelopen jaren gemiddeld een daling zien waardoor de inkomsten van de gemiddelde agrarier daalde. En hoewel de overheid getroffen landbouwers steunt via de Drought Pilot, het Pathways to Resilience Programd en de financiële compensaties voor overstromingen in Carnarvon en het Cascoyne gebied in 2010 28 bestaan voor Australische landbouwers geen blijvende protectionistische maatregelen zoals in de Europese Unie of in de Verenigde Staten het geval is. 2.5 Biosecurity Last but not least een uitdaging die zich in de toekomst kan voordoen: biosecurity ofwel bioveiligheid. Op dit moment is West-Australië nagenoeg vrij van bacteriën of ziekten die de bioveiligheid in gevaar brengen. Australië, en in het bijzonder West-Australië, heeft dan ook een sterk imago op het gebied van bioveiligheid. Deze bioveiligheid kan in de toekomst echter onder druk komen te staan. De verwachte stijging vergroot het risico op ziekten. Zo kan een stijging van 2°C resulteren in verplaatsingen van pestvarianten en besmettelijke ziekten in gebieden die voorheen ongeschikt waren voor hun voortbestaan29. De toename in interstatelijke en internationale handel en toerisme stellen de West-Australische landbouw bovendien bloot aan toenemende risico’s op de introductie van exotische dieren-en plantenziekten. d

Om de door aanhoudende droogte getroffen landbouwbedrijven een helpende hand te bieden introduceerde de overheid in mei 2010 zowel de ‘Droughtpilot’ als het ‘Pathway to Resilience’ programma: met deze programma’s worden agrariërs in de drogere delen van de Wheatbelt via kennis- en technologische ondersteuning geholpen om effectief met de droogte om te gaan.


13

Op dit moment lijkt de situatie onder controle en beschikt West-Australië over voldoende kennis en middelen om een effectief beleid te voeren op bedreigingen van de bioveiligheid. De verschillende agrarische sectoren zijn zich ervan bewust dat de bioveiligheid essentieel is om de export van hun producten in de toekomst te garanderen en daarmee hun concurrentiepositie veilig te stellen. Zo werken de overheid en alle sectoren van de West-Australische graanindustrie onder de banier van GrainGuard samen om zich te weren tegen de uitbraak van majeure pesten, ziekten en woekeronkruid en om de chemische reststoffen in graan te verminderen30. Een dergelijk systeem is er met HortGuard waarmee de tuinbouwsector zich onder meer richt op plantpesten die zich nog niet voordoen in West-Australië maar wel in andere delen van het land en op het controleren van residuen van chemicaliën die achterblijven in groenten en fruit.


14

3. Kansen voor Nederlandse toeleveranciers en agrariërs in West-Australië Met de stijgende wereldvraag naar kwaliteitsvoeding en granen is ook de druk toegenomen op de agrarische sector om effectief om te gaan met uitdagingen zoals klimaatverandering, CO2-uitstoot, toenemende competitie, hogere inputkosten en bioveiligheid. De ironie wil dat een aantal van deze uitdagingen juist kansen biedt voor Nederlandse toeleveranciers van de agrarische industrie in West-Australië. 3.1 Zuur- en droogte resistente graansoorten Hoewel West-Australië er de afgelopen jaren in is geslaagd om verzilting actief tegen te gaan, is er nog steeds sprake van verzuring van de bodem. Zo wordt geschat dat twee derde van de Wheatbelt is aangetast door verzuring, een fenomeen dat de graanindustrie ongeveer $300 miljoen dollar per jaar zou kosten aan verloren opbrengsten. Natuurlijk kunnen gemixte graan- en schapenbedrijven hun begrazingsschema’s aanpassen en hun kuddes bijvoeren, maar om de vruchtbaarheid van de grond blijvend veilig te stellen is er vooral behoefte aan granen die een grotere weerstand hebben tegen droogte en die de zuurgraad van de bodem niet aantasten 31. West-Australië heeft zelf al initiatieven ondernomen om tot meer geavanceerde granen te komen met de recente introductie van GM technologie (genetische manipulatie). Gezien het belang van de graanindustrie voor de West-Australische economie en de omvang van de effecten van de klimaatverandering zal er echter blijvend behoefte bestaan aan ontwikkeling van nieuwe graansoorten. Nederland is uitermate sterk in de ontwikkeling van nieuwe plantvariëteiten en kan daarom een bijdrage leveren aan een verbetering van de internationale concurrentiepositie van de graanbouwsector 32. 3.2 Geavanceerde kasbouw en irrigatie Droogte en klimaatverandering vragen om een effectiever gebruik van beperkte landbouwoppervlakten zodat natuurlijke hulpbronnen behouden kunnen blijven en de biodiversiteit niet wordt aangetast. Om ondanks toenemende droogte landbouwopbrengsten te maximaliseren is er bovendien gereguleerde watertoevoer (irrigatie) nodig. High tech glastuinbouw is een effectieve oplossing voor droogte, klimaatverandering en dalende productie omdat temperatuur en watertoevoer nauwkeurig kunnen worden afgestemd op de minimale behoefte van de gewassen, terwijl er een beperkte landoppervlakte wordt gebruikt. Kasbouw is bovendien een doeltreffend middel om erosie te voorkomen en het gebruik van pesticiden en chemicaliën terug te brengen. Van de agrarische sector wordt verwacht dat zij de CO2-uitstoot zo veel mogelijk beperkt33. Hoe groot de voordelen ook, het blijft een feit dat kasbouw bijdraagt aan de uitstoot van CO2 en aan een hogere energierekening met de stijgende energieprijzen. Het is daarom zaak dat kassen op een zo duurzaam mogelijke manier worden gebouwd. De weinige kassen die er zijn in West-Australië zijn grotendeels gebouwd met plastic en minder efficiënt dan glas. Hier ligt een kans voor de Nederlandse agrarische sector die bekend staat om zijn energieefficiënte en innovatieve glastuinbouw. 3.3 Effectieve toeleveringsketen en automatisering In alle agrarische sectoren is er behoefte aan een effectieve toeleveringsketen. Deze behoefte is het grootst in de gefragmenteerde tuinbouwsector in West-Australië. Om competatief te blijven is er in de West-Australische tuinbouw bijvoorbeeld een groeiende behoefte aan tuinbouwbedrijven waar productie, verpakking, direct marketing en retail op


15

één plaats verzameld zijn zodat het aanbod van productie beter kan worden afgestemd op de vraag van de consument (en supermarkten) naar bijvoorbeeld voorverpakte groenten en fruit. Alle agrarische sectoren worden met hogere productiekosten geconfronteerd door hogere energieprijzen. Om zich voldoende aan te passen aan klimaatveranderingen en tegelijkertijd competatief te blijven is niet alleen een goed georganiseerde ketenintegratie nodig maar dient het gehele productieproces geautomatiseerd te zijn. Op die manier kan goedkoper geproduceerd worden met minder noodzaak voor dure arbeidskrachten. Met automatisering van het arbeidsproces wordt bovendien het tekort aan arbeidskrachten opgevangen34. Om winstgevend te kunnen worden, moet op de langere termijn de goedkopere productie opwegen tegen de huidige stijging in productiekosten. Met de uitgebreide ervaring in ketenintegratie - in bijvoorbeeld de tuinbouwsector - kunnen Nederlandse toeleveranciers en bedrijven de efficiëntie van de agrarische sector in WestAustralië vergroten, hetzij door het overbrengen van technologische kennis, hetzij door zich daar te vestigen waar een bepaalde toeleverancier of bedrijf de ontbrekende schakel in de toeleveringsketen vormt. 3.4 Groeiende productie pootaardappelen Er is een groeiende vraag naar pootaardappelen en de West-Australische export van pootaardappelen neemt toe. De huidige West-Australische aardappelproductie voldoet echter lang niet aan de vraag. De productie vond tot nu toe plaats in het zuidwesten van de staat maar er is een nieuw gebied in ontwikkeling in de Moora/ Dandaragan regio 160 km ten noorden van Perth. Dit gebied was traditioneel voor de tarwe- en schapenproductie bestemd maar de a) waterhoudende bodemlaag en b) de nabijheid van Perth heeft geleid tot de ontwikkeling van gebied waar foodprocessing en de productie van pootaardappelen plaatsvindt. Landbouwgrond is relatief goedkoop (< $2,500/ha) in de Moora/ Dandaragan regio en wordt in grote eenheden verkocht of verhuurd. Hier ligt een kans voor bedrijven met een grote schaaloppervlakte. Er zijn mogelijkheden voor Nederlandse producenten van pootaardappelen om te investeren in de productie, door de marketing van in West-Australië geproduceerde pootaardappelen of door de licensing van voorheen niet-verkrijgbare Nederlandse aardappelvarianten in West-Australië voor de Aziatische en Midden-Oosten markt35. 3.5 Snijbloementechnologie Hoewel de snijbloemproductie geen enorme omvang heeft - 8% van de totale tuinbouwsector in West-Australië en een productiewaarde van A$ 35 miljoen in 200936 levert de sector 50% van de totale Australische export van snijbloemen. De snijbloemproductie is gelegen in het zuidwesten van de staat. Gezien de beperkte houdbaarheid van snijbloemen vormt de korte levertijd naar Azië een belangrijk voordeel van de West-Australische bloementeelt ten opzichte van andere Australische staten. Australische bloemen zijn echter duur, wat op de langere termijn consequenties kan hebben voor de concurrentiepositie. In het bijzonder in het zuidwesten van de staat wordt in de komende decennia een sterke daling in regenval verwacht, waardoor de bloemenproductie waarschijnlijk nog duuder wordt. Export van verhoudingsgewijs goedkopere Nederlandse snijbloemen naar Australië is door de enorme afstand niet mogelijk.


16

Kansen voor Nederlandse bedrijven liggen daarom vooral op de export van technologie om bloemen goedkoper te produceren, bijvoorbeeld door invoering van de eerder genoemde glastuinbouw (van de 10.000 ha kassen in Nederland zijn er 5.500 ha voor bloemen bestemd). Daarnaast bieden Nederlandse bloembollen een kans: deze zijn lang houdbaar en kunnen daarom wereldwijd geëxporteerd worden. De strenge regels om de bioveiligheid van West-Australië te garanderen zouden echter weleens een beperkende factor kunnen zijn voor export naar Australië. 3.6 Vestiging melkveebedrijven De zuivelsector is beperkt in omvang maar tegelijkertijd een zeer succesvolle en competatieve sector. West-Australische melk staat bekend als melk met de hoogste kwaliteit van Australië en Azië. De West-Australische veestapel heeft een hoge gezondheidsstatus: de staat is vrij van ziekten zoals BSE- of gekkenkoeienziekte en Mond en Klauwzeer37. West-Australische verwerkers staan qua technologie bovendien vooraan wat betreft de transport van vers en houdbare melkproducten. West-Australië heeft goede verwerkingsfaciliteiten in eigendom van zowel lokale als internationale bedrijven. De snelle en efficiënte transportmogelijkheden zijn een sleutel tot een korte levertijd van hoge kwaliteitsproducten naar binnenlandse en internationale klanten. Echter: door zijn beperkte omvang produceert de melkveehouderij in West-Australië onvoldoende melk om te voldoen aan de vraag naar zuivelproducten. Dit biedt enorme kansen. Niet alleen voor de export van typische Nederlandse poducten zoals kaas en zuivelproducten, maar ook voor Nederlandse melkveehouders die zich willen vestigen in het zuidwesten van West-Australië. 3.7 Foodprocessing (value added industry) Net zoals in heel Australië is de West-Australische agrarische sector voornamelijk gericht op de productie van primaire producten. In 2009-2010 bedroeg de export van WestAustralische voedingsmiddelen en drank A$ 3,9 miljard; daarvan bestond slechts A$ 982 miljoen uit verwerkt voedsel. Er ligt daarom een enorm potentieel voor de foodprocessingindustrie, voornamelijk voor verwerking van producten zoals graan (noodles, pasta en brood), gerst (alcoholische drank), melk (zuivelproductie) en druiven (wijn). De WestAustralische foodprocessing industrie bevindt zich in en rond Perth en het zuidwesten en bestaat uit 900 bedrijven met 19.500 werknemers. De West-Australische overheid werkt samen met verschillende nationale organisaties, universiteiten en bedrijven om de vestiging en ontwikkeling van bedrijven in de foodprocessing te stimuleren door het geven van advies, het doen van onderzoek, en het aantrekken van investerings- en exportmogelijkheden38. De Nederlandse foodprocessing industrie kan hiervan profiteren. 3.8 Carbon emission trading scheme Ten slotte een kans die zich mogelijk in de toekomst voordoet: de ‘Carbon emission trading scheme’ of ‘Carbon tax’. De Australische regering heeft het Kyoto Protocol ondertekend maar heeft nog niet besloten hoe het de CO2-uitstoot precies gaat terugbrengen. Er wordt al jaren gesproken over een ‘Carbon emission trading scheme’ of een ‘Carbon tax’ om aan de voorwaarden van Kyoto te voldoen. De agrarische sector wordt genoemd als een industrie die mogelijk wordt opgenomen in het plan. Echter, de politici zijn het tot nu toe niet eens geworden en de details zijn nog onduidelijk.


17

Als de regering a) werkelijk overgaat tot het instellen van de ‘Carbon emissions trading scheme’ of de ‘Carbon tax’ en als b) de agrarische sector hierin wordt opgenomen, levert dit kansen op voor Nederlandse bedrijven. Met het Clean Development Mechanism kunnen bedrijven die individuele targets hebben gekregen om hun CO2-uitstoot terug te brengen, financiële ondersteuning geven aan projecten of organisaties die bijdragen aan vermindering van de CO2uitstoot. Bedrijven krijgen hier ‘credits’ of ‘punten’ voor, die zij op de beurs kunnen verkopen zodat zij er geld mee verdienen39. Nederlandse bedrijven hebben hier al ervaring mee en kunnen hun kennis en expertise overbrengen op de West-Australische agrarische sector.


18

4. Een kans: hoe nu verder? Praktische informatie Minstens net zo belangrijk als het signaleren van een kans voor toeleveranciers van de agrarische sector is het vaststellen van de vervolgstap: het beantwoorden van vragen als: wie zijn de belangrijke spelers in de agrarische sector?, waar moeten bedrijven rekening mee houden bij het zakendoen in West-Australië?, waar vinden bedrijven en agrariërs de informatie, bij wie kunnnen toeleveranciers terecht met vragen, wie zijn mogelijke zakenpartners? 4.1 Belangrijke spelers  Overheid: Department of Agriculture and Food Western Australia (DAFWA) De overheid speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van de agrarische sector, vooral op het gebied van onderzoek, advies en promotie. Het Department of Agriculture and Food werkt nauw samen met de agrarische sector en stelt ‘Support Industry Development’ plannen samen voor de graan-, tuinbouw-, veehouderij- en foodprocessing sector (value added industry) om de ontwikkelingskansen van deze sectoren te stimuleren. In tegenstelling tot de Europese Unie of de VS, treft de overheid geen protectionistische maatregelen om de prijzen voor agrarische producten kunstmatig hoog te houden. Wel geeft de overheid noodsteun met bijvoorbeeld de in mei 2010 ingevoerde Drought Pilot. De afdeling Trade and Investment Services is gespecialiseerd in het aantrekken van investeringen door nationale en internationale bedrijven in de voedsel en graansector. DAFWA voert zelf marktonderzoek uit maar geeft daarnaast onderzoeksopdrachten aan bureaus zoals het CSIRO. Zie voor verdere informatie: www.agric.wa.gov.au  Commonwealth Scientific and Industrial Research Org (CSIRO) De CSIRO is het nationaal wetenschapsbureau, een van de grootste en meest diverse onderzoeksbereaus’s wereldwijd. De CSIRO voert onderzoeken uit in opdracht van DAFWA, zie www.csiro.au  Australian Quarantine and Inspection Service (AQIS) AQIS is onderdeel van het Australian Government Department of Agriculture, Fisheries and Forestry (DAFF). AQIS voert onder meer quarantainecontroles en import-, en exportinspecties uit en certificeert om de hoge gezondheidsstatus van dieren, planten en inwoners van Australië te helpen behouden. Zie www.aqis.gov.au  Agribusiness Association of Australia De Agribusiness Association of Australia is intermediair tussen professionals in de verschillende agrarische sectoren in Australië, inclusief bedrijven die zich bezighouden met voedsel en granen, levering van zaden, chemische middelen, agrarische machinerie, verkoop en distributie, vewerking, marketing en retail sales. www.agribusiness.asn.au Naast genoemde algemene overheidsinstellingen of organisaties is er een behoorlijk aantal belangenorganisaties die specifieke agrarische sectoren vertegenwoordigen. Omdat voor Nederlandse toeleveranciers de meeste kansen zich voordoen in de tuinbouwsector, worden hieronder een aantal tuinbouworganisaties genoemd. Dat neemt niet weg dat er ook kansen liggen in andere sectoren. In bijlage 2 is daarom een volledig overzicht verkrijgbaar van de belangrijkste spelers in de gehele agrarische sector, inclusief contactgegevens.


19

 Apple & Pear Association Ltd (Apal) APAL vertegenwoordigt de belangen van commerciële appel en peertelers in Australië bij zaken zoals regulering en wetgeving, marketing, research en ontwikkeling. Zie www.apal.org.au  Australian Vegetable and Potato Growers Federation (AUSVEG) AUSVEG vertegenwoordigt de belangen van de Australische groenten en aardappeltelers bij de Australische regering. AUSVEG assisteert telers door te lobbyen bij de National Vegetable Levy en National Potato Levy voor investeringen in onderzoek en ontwikkeling die aansluiten op de behoefte van de groente- en aardapppeltelers. Zie www.ausveg.com.au  Horticulture Australia Ltd (HAL) Horticulture Australia Limited (HAL) is een non-profit organisatie die samenwerkt met de Australische tuinbouwindustrie om te investeren in onderzoek, ontwikkeling en marketingprogramma’s die voordelig zijn voor de sector en voor de bredere gemeenschap. HAL investeert jaarlijkse bijna A$ 90 miljoen in programma’s die gericht zijn op de doelen van de strategische investeringsprioriteiten van de Australische tuinbouwindustrie en de Rural Research and Development prioriteiten die de overheid heeft opgesteld. Zie www.horticulture.com.au 4.2 Zaken doen in West-Australië Australië is een politiek stabiel land met een goed functionerend rechtssysteem. De agrarische sector is goed geïnformeerd, vrij van besmettelijke ziekten en staat internationaal bekend als een betrouwbare leverancier van primaire voedingsmiddelen 40. West-Australië heeft een naam hoog te houden op het gebied van bioveiligheid. De staat voert dan ook een strikt quarantaine-beleid voor de import van dieren en plantproducten. Restricties zijn van toepassing op alle dieren, planten of delen van planten inclusief fruit en zaden die West-Australië worden binnengebracht. Als u vragen heeft over specifieke quarantaineregels kunt u terecht bij Quarantine WA op www.agric.wa.gov.au (tel +61 (08) 9334 1800) of de Australian Quarantine and Inspection Service, www.aqis.gov.au Australiërs hebben een voorkeur voor lokale productie, die onder meer tot uiting komt in hun ‘buy Australian’ en ‘Australian made’ producten. Dat geldt nog meer voor het conservatieve West-Australië. De West-Australische overheid heeft een aantal jaar geleden de ‘Buy West, Eat Best’ campagne gelanceerd en deze is zeer succesvol gebleken. U kunt daarom overwegen om u aan te sluiten bij een bestaand bedrijf zodat het (West) Australische handelsmerk behouden kan blijven. Het is raadzaam om te putten uit de ervaring van bedrijven die al ervaring hebben met de manier van zakendoen in Australië. Nederlandse bedrijven als de Rabobank Group, Stork B.V., J.M. van der Hoeven B.V., Priva B.V., RTS Projecten B.V., Crowne, Lely Industries N.V., Hatch Tech Group, Meijn Food Processing Technology en Ovotrack B.V. zijn al actief in de Australische agrarische markt en kunnen hun inzichten over de Australische markt delen.


20

Wat infrastructuur betreft worden agrarische gebieden in West-Australië via spoorlijnen en havens toegankelijk gemaakt. Een oost-west spoorlijn verbindt West-Australië met de andere Australische staten. In het agrarische zuidwesten van de staat is een uitgebreid publiek spoornetwerk gevestigd, terwijl de private spoorlijnen in het noorden vooral worden gebruikt door de mijnindustrie. Verscheping van agrarische productie vindt plaats vanaf de grootste haven in Fremantle (onder Perth) of vanuit één van de acht regionale havens in Albany, Broome, Bunbury, Carnarvon, Dampier, Esperance, Geraldton en Port Hedland. 4.3 Informatie over mogelijke zakenpartners Omdat samenwerking met Australische agenten of bedrijven veelal de voorkeur geniet, is het belangrijk te weten bij wie u terecht kunt voor informatie over eventuele partners. De handelsafdeling van de Nederlandse Ambassade in Canberrae, het Consulaat-Generaal in Sydneyf of het Nederlandse Honorair Consulaat in Perthg kunnen u helpen bij uw zoektocht naar een geschikte partner in West-Australië. Ook de netwerkorganisaties Dutchlink in Sydney, Netherlands Chamber of Commerce Australia (NCCA) in Melbourne en DutchSA in Adelaide kunnen u van dienst zijn. Daarnaast is er een aantal interessante websites beschikbaar waar u waardevolle informatie kunt vinden over eventuele partners of over gegevens die essentieel zijn voor een investeringsbesluit: • Agrifood Infonet Agrifood Infornet op www.agric.wa.gov.au/agrifoodinfonet levert bedrijfs- en marktinformatie over de landbouw en voedingsmiddelenindustrie in West-Australië. Interessant is vooral de contact-database met contactdetails van meer dan 2000 WestAustralische agrarische- en voedingsmiddelenbedrijven. Bij elk bedrijf staat de core business vermeld en worden de producten en diensten beschreven. Registratie is vereist (kosteloos). • Find your Farm De website Find your Farm op http://spatial.agric.wa.gov.au/findyourfarm biedt potentiële investeerders in West-Australische landbouwbedrijven nuttige informatie over infrastructuur, klimaat, waterputten en socio- economische gegevens zoals eigendomsdetails, landwaardes, gemeenschapsfaciliteiten etc. • Landgate Op www.landgate.wa.gov.au/corporate.nsf vindt u gedetailleerde data over recente verkoop van land. • FoodNET Om de West-Australische voedingsmiddelenindustrie en drankenhandel te ondersteunen stelt DAFWA via een helpline service technische en wetenschappelijke informatie beschikbaar. Belangrijker nog: via deze service is het mogelijk om tot netwerken en kennisoverdracht te komen. Doelgroep zijn kleine tot middelgrote voedingsmiddelenbedrijven.

e

Telefoon +61 2 6220 9400 / [email protected] Telefoon +61 2 9387 6644 / [email protected] g Telefoon +61 8 9486 1579 / [email protected] f


21

Notenlijst: ‘Australia: A Guide to the Market 2011 Edition’, the Chamber of Commerce and Industry of Western Australia (CCIWA), 2011 2 Plan to support Horticulture Industry Development 2009-2012, The Department of Agriculture and Food, Western Australian Agriculture Authority, 2009 3 ‘Mid-term Review highlights agricultural advancements’, Terry Redman, Minister for Agriculture and Food, 13 April 2011, www.mediastatements.wa.gov.au 4 ‘Mid-term Review highlights agricultural advancements’, Terry Redman, Minister for Agriculture and Food, 13 April 2011, www.mediastatements.wa.gov.au 5 ‘Farm facts 2011: Modern farming’s economic, environmental and social contribution to Australia’, National Farmers’ Federation, January 2011, www.nff.com 6 ‘Plan to Support Grain Industry Development 2009–2012’, The Department of Agriculture and Food, Western Australian Agriculture Authority, 2009 7 ‘At a glance 2011: Western Australia’s Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Industries Financial year 2009-2010’, Department of Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Western Australia, 2011 www.agric.gov.au 8 http://adl.brs.gov.au/data/warehouse/pe abare, geen datum beschikbaar 9 ‘Plan to Support Livestock Industry Development 2009–2012’, The Department of Agriculture and Food, Western Australian Agriculture Authority, 2009 10 ‘Farm facts 2011: Modern farming’s economic, environmental and social contribution to Australia’, National Farmers’ Federation, January 2011, www.nff.com 11 www.mediastatements.wa.gov.au 12 ‘At a glance 2011: Western Australia’s Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Industries Financial year 2009-2010’, Department of Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Western Australia, 2011 www.agric.gov.au 13 ‘Plan to support Livestock Industry Development 2009-2012’, The Department of Agriculture and Food, Western Australian Agriculture Authority, 2009 14 ‘At a glance 2011: Western Australia’s Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Industries Financial year 2009-2010’, Department of Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Western Australia, 2011 www.agric.gov.au 15 ‘Plan to support Livestock Industry Development 2009-2012’, The Department of Agriculture and Food, Western Australian Agriculture Authority, 2009 16 ‘At a glance 2011: Western Australia’s Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Industries Financial year 2009-2010’, Department of Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Western Australia, 2011 www.agric.gov.au 17 ‘Mid-term review highlights agricultural advancements’, April 13 2011 www.mediastatements.wa.gov.au 18 ‘Climate change: Opportunities and challenges in Australian agriculture’, Don Gunasekera, Catherine Tulloh, Melanie Ford and Edwina Heyhoe, Australian Bureau of Agricultural and Resource Economics (ABARE), 2008 19 ‘Sustainability Issues for Agriculture in Western Australia’, Anne Bennett, Ross Kingwell and Ross George, Department of Agriculture South Perth, Western Australia, October 2002 / Reviewed in 2006) 20 ‘Sustainability in WA: What are the environmental problems affecting agriculture in WA?’, www.agric.wa.gov.wa , geen jaartal beschikbaar 21 ‘Plan to Support Livestock Industry Development 2009-2012’, Department of Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Western Australia, 2009 22 ‘Sustainability Issues for Agriculture in Western Australia’, Anne Bennett, Ross Kingwell and Ross George, Department of Agriculture South Perth, Western Australia, October 2002 / Reviewed in 2006 23 ‘An exploratory study of business implications of the European Union Emissions: Trading Scheme on companies within the oil and gas industry, A dissertation presented in part consideration for the degree of General MBA’, Marianne Dahle, 2006 1


22

24

‘Australian Agricultural Sector Productivity & Natural Resource Management: paper delivered to the National Sustaining Rural Communities Conference 19-21 April 2010, Bruce Brown, General Manager Namoi Catchment Management Authority, 2010, www.namoi.cma.nsw.gov.au 25 ‘Australia’s Farming Future Final Market Research Report: understanding behaviours, attitudes and preferences relating to climate change’, David Donnely, Rob Mercier, Jenny Dickson and Eric Wu, October 2009 26 ‘Plan to support Horticulture Industry Development 2009-2012’ , The Department of Agriculture and Food, Western Australian Agriculture Authority, 2009 27 ‘Electricity tariff increases’, Office of Energy, May 19 2011 www.energy.wa.gov.au en ‘Australian Commodities’, vol 18 no 1, March Quarter 2011, ABARES, March 2011, www.abares.gov.au 28 ‘$55 million drought pilot expansion to build farm resilience’, Terry Redman Minister for Agriculture and Food; Forestry; Corrective Services, May 10 2011 www.mediastatements.wa.gov.au en ‘Natural disaster relief available for flooding in parts of the Pilbara, Gascoyne and Mid West’ Colin Barnett, Premier and Minister for State Development, December 20 2010 www.mediastatements.wa.gov.au 29 Plan to Support Grains Industry Development 2009-2012’, Department of Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Western Australia, 2009 30 ‘GrainGuard - biosecurity for the grains industry in Western Australia’, www.agric.wa.gov.au, geen datum beschikbaar 31 ‘Plan to support Grain Industry Development 2009-2012’, Department of Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Western Australia, 2009 32 www.hollandtrade.com geen datum beschikbaar 33 ‘Sustainability in WA: What are the environmental problems affecting agriculture in WA?’, www.agric.wa.gov.wa , geen jaartal beschikbaar 34 ‘Plan to support Horticulture Industry Development 2009-2012’, Department of Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Western Australia, 2009 35 Gesprek 13 juni 2011 tussen Kellie- Jane Pritchard, Assistant Director Trade Development Department of Agriculture and Food WA en Simone Bach- Busman 36 ‘Plan to support Horticulture Industry Development 2009-2012’, Department of Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Western Australia, 2009 37 ‘Plan to Support Livestock Industry Development 2009-2012’, Department of Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Western Australia, 2009 38 ‘At a glance 2011: Western Australia’s Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Industries Financial year 2009-2010’, Department of Agrifood, Fibre, Fisheries & Forestry Western Australia, 2011 www.agric.gov.au 39 ‘An exploratory study of business implications of the European Union Emissions: Trading Scheme on companies within the oil and gas industry, A dissertation presented in part consideration for the degree of General MBA’, Marianne Dahle, 2006 40 ‘Mid-term Review highlights agricultural advancements’, Terry Redman, Minister for Agriculture and Food, 13 April 2011, www.mediastatements.wa.gov.au


23

-bijlage 1: Overzicht agrarische gebieden in West-Australië-


24

-bijlage 2: Lijst van bedrijven en organisaties in de agrarische sector Company

Contact Name John Durham

Title

Australian Council of Wool Exporters

Michael Avery

President

+61 (0) 8 9311 0103

Australian Flower Export Council Australian Institute of Agricultural Science and Technology (AIAST) - WA Australian Mushroom Growers Association Australian Pork Limited

Lodi Pameijer

Executive Officer

+61 (0) 8 9258 6150

James Fisher

President

+61 (0) 8 9690 1551

Noelene Swain

Administrator

+61 (0) 8 9388 2775

Nei Ferguson

Director WA

+61 (0) 2 6285 2200

Cattle Council of Australia

Greg Brown

President

+61 (0) 2 6273 3688

Chamber of Commerce & Industry of Western Australia Chamber of Fruit & Vegetables Industries WA

Keith Seed

Manager Internation al Trade

+61 (0) 8 9365 7555

Martin Clark

CEO

Council of Grain Growers Organisations Ltd (COGGO)

Bruce Piper

Customs Brokers and Forwarders Council of Australia Inc (WA) Dairy Australia

Apple and Pear Australia

Dairy Industry Assocation of Australia (DIAA)

Managing Director

Phone number +61 (0) 3 9329 3511

Address 39 O'Connell Street, NORTH MELBOURNE Victoria 3051 Unit 9 42-46 Vella Drive SUNSHINE WEST Victoria 6020

Email

Website www.apal.org.au

[email protected]

www.woolindustries.o rg

C/- Melbourne Market Authority MELBOURNE Victoria PO Box 917 VICTORIA PARK Western Australia 6100

exportcouncil@australianfl owers.com.au

www.australianflower s.org/

[email protected]

www.aiast.com.au

Suite 29, Crossways Centre 180 Rokeby Road SUBIACO Western Australia 6008 West WingLevel 1 43-49 Geils Court DEAKIN Australian Capital Territory 2600

[email protected]

www.ozmushrooms.com.au/

[email protected] u

www.australianpork.c om.au

NFF House 14-16 Brisbane Avenue BARTON ACT 2600 180 Hay Street EAST PERTH Western Australia 6004

[email protected]

www.cattlecouncil.co m.au

[email protected]

www.cciwa.com

+61 (0) 8 9455 2742

Market City 280 Bannister Road CANNING VALE Western Australia 6155

[email protected]

www.cfviwa.com.au

Chairman

+61 (0) 8 9363 3400

South Perth Enterprise Centre Suite 15 219 Canning Hwy SOUTH PERTH Western Australia 6151

John Park

Regional CoOrdinator

+61 (0) 8 9437 4342

PO Box 1513, BIBRA LAKE Western Australia 6965

[email protected]

www.cbfca.com.au

Ian Halliday

Managing Director

+61 (0) 3 9694 3777

Level 5 IBM Centre 60 City Road SOUTHBANK Victoria 3006

[email protected] om.au

www.dairyaustralia.co m.au

Davdi Harris

President

+61 (0) 8 9299 7210

PO Box 606, BALCATTA Western Australia 6914

[email protected]

www.diaa.asn.au

www.coggo.net.au


25

Food Industry Association (FIA)

Rebecca Moore

CEO

+61 (0) 8 6488 6648

University of Western Australia (Field Research Station) 1 Underwood Avenue, SHENTON PARK Western Australia 6008

rebecca.moore@foodindu stry.org.au

www.foodindustry.org

Great Southern Wine Producers

John Gates

Executive Officer

+61 (0) 8 98429567

PO Box 1142, ALBANY Western Australia 6331

info@greatsouthernwines. com.au

Hong KongAustralia Business Association Horticulture Australia Ltd (HAL) - WA

Linda Lai

President WA

+61 (0)8 9228 1888

25 Brisbane Street PERTH Western Australia 6000

[email protected] m.au

www.greatsouthernwi nes.com.au/index.htm l www.imperialfinance. com.au

Kim James

Portfolio Manager Biosecurity & Market Access R&D

+61 (0) 8 6389 1407

[email protected] om.au

www.horticulture.com .au

Importers Association of Western Australia Irrigation Association of Western Australia Oilseeds WA

Mr Whittaker

Suite 3 - Upper Level Chelsea Professional Centre 145 Stirling Hwy NEDLANDS Western Australia 6009 180 Hay Street EAST PERTH Western Australia 6004

[email protected]

www.cciwa.com

[email protected] u

www.irrigation.org.au

Doug Hall

John Duff

+61 (0) 8 9365 7684

Industry Developme nt Officer WA Region Executive Officer

+61 (0) 8 9474 9089

PO Box 61 VICTORIA PARK Western Australia 6979

+61 (0) 8 9475 0753

Suite 5, 110 Robinson Avenue BELMONT PERTH Western Australia 6104

www.australianoilsee ds.com/commodity_gr oups/oilseeds_wa

Organic Growers Association of WA (inc) Pastoralists & Graziers Association of WA

Leesa Caldwell

President

+61 (0) 8 9453 1783

PO Box 1512 BOORAGOON PERTH Western Australia 6954

[email protected]

www.ogawa.org.au

Robert Gillam

President

+61 (0) 8 9479 4599

[email protected]

www.pgaofwa.org.au

Pulse Australia WA

Gavin Gibson

CEO

+61 (0) 413 735 787

1st Floor, Pastoral House, 277 Great Eastern Hwy, BELMONT, PERTH, Western Australia 6104 Suite 3/110 Robinson Avenue BELMONT Western Australia 6104

[email protected]

www.pulseaus.com.au /

Sea Freight Council of Western Australia Sheepmeat Council of Australia Shipping Australia Limited

Mark Brownell

Executive Officer

+61 (0) 8 9336 1818

Marine House' 1 Essex Street FREMANTLE Western Australia 6160

transport.systems@transp ort.wa.gov.au

www.transport.wa.go v.au/imarine/19123.as p

Ron Cullan

Executive Director

+61 (0) 2 6273 3088

[email protected] m.au

www.sheepmeatcoun cil.com.au

Llew Russell

CEO

+61 (0) 2 9266 9900

14-16 Brisbane Av BARTON Australian Capital Territory 2604 Level 6 131 York Street SYDNEY New South Wales 2000

lrussell@shippingaustralia. com.au

www.shippingaustrali a.com.au

1300 363 263

Customs House 2 Henry Street FREMANTLE Western Australia 6160

[email protected] .au

www.customs.gov.au

+61 (0) 8 8370 8455

Unit 7/3 Mount Barker Road STIRLING South Australia 5152

[email protected]

www.nasaa.com.au

The Australian Customs Service The National Association for Sustainable Agriculture, Australia

Stephanie Goldfinch

Executive Officer


26

The Western Rock Lobster Council

Dexter Davies

Chairman

+61 (0) 8 9340 5003

Kyria House Level 1 401 Scarborough Beach Road OSBORNE PARK PERTH Western Australia 6017

[email protected]

www.rocklobsterwa.c om

WA Vegetable Growers Association

Jim Turley

Executive Officer

+61 (0) 8 9481 0834

[email protected] u

www.vegetableswa.co m.au

West Australian Farmer Federation

Mike Norton

President

+61 (0) 8 9486 2100

Horticultural House 103 Outram Street WEST PERTH Western Australia 6005 Ground Floor 28 Thorogood Street BURSWOOD Western Australia 6892

[email protected]. au

www.waff.org.au

+61 (0) 8 9385 3441

PO Box 4262, MOSMAN PARK SOUTH, , Western Australia 6012

[email protected]

www.australianolives. com.au

West Australian Olive Council

West Australian Pork Producters Association (WAPPA) Western Australian Chinese Chamber of Commerce Western Australian Fishing Council Inc. (WAFIC) Western Australian Lot Feeders Association Western Australian Meat Industry Authority Western Potatoes

Russell Cox

Executive Officer

+61 (0) 8 9479 7315

277 Great Eastern Highway BELMONT Western Australia 6104

[email protected]

www.wappa.com.au

Richard Tan

President

+61 (0) 8 9481 8228

1304 Hay Street WEST PERTH Western Australia 6005

[email protected]

www.waccc.com.au

Richard Stevens

RD & E Manager

+61 (0) 8 9432 7777

Level 1 56 Marine Terrace FREMANTLE Western Australia 6160

[email protected]

www.wafic.com.au

Esther Price

Executive Officer

+61 (0) 8 9525 9222

PO Box 341, MUNDIJONG, , Western Australia 6123

Ms Renata PaliskisBessell

CEO

+61 (0) 8 9274 7533

15 Spring Park Road MIDLAND Western Australia 6056

[email protected]

www.wamia.wa.gov.a u

Georgia Thomas

CEO

+61 (0) 8 9284 6266

103 Outram Street, WEST PERTH, PERTH, Western Australia 6005

[email protected] t.au

www.westernpotatoe s.com.au

Wine Industry Association

Aymee Mastaglia

A/CEO

+61 (0) 8 9284 3355

Claremont Showgrounds Lou Giglia Dairy Pavilion Gate 1 Graylands Road CLAREMONT Western Australia 6010

[email protected]

www.winewa.asn.au

York & Districts Olive Association Austrade Netherlands

Kim Hack

President

+61 (0) 8 9641 1491

PO Box 674 YORK, Western Australia 6302

[email protected]

+31 (0) 20 419 8507

Borneokade125 1019XC AMSTERDAM Netherlands

+61 (0) 8 9261 7911

Level 26 Exchange Plaza Sherwood Court, PERTH Western Australia 6000

+61 (0) 2 6272 2010

7 London Circuit , CANBERRA CITY, , Australian Capital Territory 2601

Austrade Perth

Australian Bureau of Agricultural and Resource Economics

Phillip Glyde

Executive Director

www.austrade.gov.au

[email protected] .au


www.abareconomics.c om.au

27

Australian Centre for Agricultural Research (ACIAR) Australian Quarantine & Inspection Service

Dr John H Skerritt

Deputy Director

+61 (0) 2 6217 0500

38 Thynne Street, FERN HILL PARK BRUCE CANBERRA Australian Capital Territory 2617

+61 (0) 8 9334 1555

9 Fricker Road PERTH AIRPORT Western Australia


www.aciar.gov.au

28

WEST-AUSTRALIË: VAN UITDAGING TOT KANS. Mogelijkheden in de agrarische sector

Recommend Documents