Werkbezoek Indonesië 2013
door dhr Hans van der Zijden en Br. Theo Blokland csd1 Naar Indonesië – 30 april en 1 mei Op de dag dat koningin Beatrix afstand doet van de troon en koning Willem Alexander en koningin Maxima worden ingehuldigd, reizen wij via Singapore naar Manado, Noord Sulawesi, Indonesië. Daar wacht Br. Han ons op en brengt ons via Biara Dolorosa (noviciaat), waar een aantal broeders ons begroeten, naar ons logeeradres: Panti Semadi in Tomohon, een bezinningscentrum olv de zusters JMJ. Vandaag - 30 april - vergaderde het bestuur van de broeders BTD met Mgr. Joseph Suwatan msc2, bisschop van Manado, samen met pr. directeur pater Robertus Sumarwata msc (doorgaans pater ‘Sis’ genoemd). Ook Br. Han nam deel aan het gesprek, waarbij het vooral ging om het verslag dat de pater had gemaakt van zijn bezoek en de gesprekken in Nederland en ter voorbereiding op ons bezoek. Gesprek met bisschop van Manado – 2 mei Vandaag staat een gesprek met Mgr. Joseph Suwatan msc op het programma. Wanneer we in Manado aankomen treffen we daar ook p. Robertus; Br. Han en Hans nemen ook deel aan het gesprek met de volgende onderwerpen: 1. Nieuwe priester directeur. In november zal p. Robertus een nieuwe taak binnen zijn congregatie in Rome aanvangen. Het ziet er naar uit dat een opvolger gevonden is: p. Albertus Sujoko msc. 2. Legalisatie Vastgesteld moet worden wat precies de legale situatie van BTD is. Bij het stichten van een religieuze congregatie is de eerste fase een private associatie, vervolgens is er de stap naar publieke gemeenschap en daarna, met in achtneming van de voorwaarden, kan het een religieuze congregatie worden. In die zin wordt de afgelegde weg bij BTD aangepast. 3. Financiën Voor de congregatie BTD is een accountant aangezocht. Allereerst wordt het jaaroverzicht over 2012 op orde gemaakt. 4. Noodzaak van een BTD In eerste instantie zou een congregatie BTD het werk van de congregatie CSD in Merauke e.o. voortzetten. Later werd het doel gericht op het voortzetten van het werk van Yamaru. Nu worden de volgende doelen genoemd: (1) zorg voor zwerfkinderen; (2) hulp aan slachtoffers van huiselijk geweld; (3) zorg voor betere tuinbouw en (4) gehandicaptenzorg. Naar de mening van de bisschop wordt door de broeders hier serieus naar gekeken en bereiden ze zich er door studie op voor en zijn er zelfs al broeders in werkzaam. Momenteel werken enkele broeders in de tuinbouw of bereiden zich daarop voor. In de gehandicaptenzorg zijn broeders actief; in Sayap Kasih, op de Academie voor fysioherapie en als fysiotherapeut in het plaatselijke ziekenhuis. Voor een toekomstige taak in de problematiek van de zwerfkinderen of huiselijk geweld bereidt een broeder zich voor. Er zal een vijfjarenplan worden opgesteld, waarin duidelijk moet worden: 1. Wat de plannen zijn; 2. Wat de eigen inkomsten zijn; 3. Wat nodig is van derden. 5. Nieuwbouw voor noviciaat Intern is duidelijk geworden dat nieuwbouw voor het noviciaat de beste oplossing is op de grond van Mantani. 10 jaar Sayap Kasih – 3 mei Onder een stralend blauwe hemel begint het 10-jarig jubileum van Sayap Kasih met een pontificale eucharistieviering; ondersteund door het parochiekoor van Woloan. Deze viering is op het vernieuwde grotere voorplein. Bijzondere gast is Michelle Borsboom, die met het project is begonnen, waar bij de realisatie van dit nieuwe gebouw Yamaru betrokken is geraakt. Met steun 1
CSD staat voor Congregatio Septem Dolorum: de Nederlandse congregatie van broeders van Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten. Beiden vertegenwoordigen resp. als secretaris (Hans) en voorzitter de stichtingen Yamaru en Viae Vitae en bovendien vertegenwoordig ik zelf de congregatie CSD. 2 MSC staat voor Missionarii Sacratissimi Cordis Iesu: congregatie van Missionarissen van het heilig Hart werkbezoek Indonesië 2013
-1
uit Nederland (stichting Yamaru NL 3) heeft Sayap Kasih zich kunnen ontplooien. Het is een groot succes, dat wordt gewaardeerd in Woloan, tot ver in Indonesie. Dit blijkt ondermeer uit het bezoek later op de middag van de vrouw van de gouverneur van Noord Sulawesi, die niet alleen belangstelling toont, maar ook met een gift het werk ondersteunt. Na de eucharistie is er een langdurige receptie met speeches van voorz Yamaru – voorz Yamaru NL, ik dus – voorz feestcommisie, Br. Markus – vertegenwoordigster van de protestantse kerk, die het zingend doet – vertegenwoordigster van de plaatselijke gemeenschap – de directrice, zuster Josephio. Zelf heb ik namens Yamaru NL bij de gelukwensen en waardering een kado aangeboden, dat inhoudt dat we bijdragen in de aanschaf van buitenspeeltoestellen, voldoende degelijke rolstoelen en tilliften. De geestelijk en lichamelijk gehandicapte kinderen staan vandaag in het middelpunt van de belangstelling. Zo worden ze één voor één genoemd tijdens de receptie en iemand rijdt of draagt haar of hem op het podium. Ook wordt er door een aantal personen (bisschop, Michelle, Br. Han, directrice en anderen) een prachtige jubileumtaart aangesneden en een aantal kinderen krijgen dat aangeboden. Twee kinderen, waaronder Irene, die vanaf het begin in het huis woont, zingen zelfs, uiteraard met enige hulp, een liedje. Ook een koor van alle medewerkers (21) zingt een speciaal ‘ Sayap Kasih-lied’. Na deze receptie is er een overvloedige lunch. Aan de kop van de tafel ligt een heel varken, waar je naar believen vlees of vet van kan afsnijden. Je hoeft zeker niet te kort te komen. Nieuw land – 4 mei We gaan naar Biara Hesseveld: de communiteit in de wijk Matani van Tomohon. Alle vijf broeders begroeten ons. We bekijken beide huizen aan het begin van het terrein, waar in elk huis drie kamers zijn. De keuken, eetkamer, kleermakerij en gebedsruimte in het voorste huis; de recreatieruimte in het andere, kleinere huis. Ook is in het eerste huis een museum, waarin een verzameling van allerhande piëta’s, uit verschillende landen, zelf gemaakt of geschonken; veel herinneringen aan het begin, maar ook aan typisch Nederlandse zaken. En nog veel meer. Natuurlijk nemen we een kijkje op het terrein achter de beide huizen, waar een nieuw noviciaat moet worden gebouwd. Het terrein dat de bisschop beschikbaar heeft ongeveer een kilometer verderop, nabij een nieuw te bouwen kerk, is minder geschikt, omdat het te klein is ten behoeve van BTD. We gebruiken met de broeders de lunch en rijden, een stukje omgeving bekijkend, terug naar ‘huis’. Omdat we toch langs het nabijgelegen ziekenhuis komen, gaan we even naar binnen voor een bezoek aan een voormalige pastoor uit Woloan, maar we treffen hem niet op zijn kamer, maar bij het bed van een overledene waar hij samen met wellicht een groep familieleden bidt. We horen dat ook de eerste pr. directeur Jacques Wagey in het ziekenhuis ligt, dus lopen we even bij hem binnen, hetgeen hij op prijs stelt. ‘s Avonds zijn we te gast in Biara Dolorosa, dicht bij ons logeeradres. Dat is het noviciaat en hier wonen ook enkele geprofeste broeders. Verder wonen er Br. Gregorius, die a.s.woensdag 8 mei voor het eerst de geloften gaat uitspreken, Br. Angelo, die aan zijn tweede jaar noviciaat gaat beginnen en Br. Damianus, dat wil zeggen, zo heet hij vanaf 8 mei, als hij zal worden ingekleed tot broeder BTD. Op dit moment zijn er 4 kandidaten voor het nieuwe studiejaar. Net als vanmiddag zijn ook nu de broeders zeer ingenomen met de verschillende kado’s die ik namens Br. Amatus overhandig; de drop wordt met de nodige omzichtigheid geproefd. En ook net als vanmiddag kijken we even terug naar de viering van het 10-jarig jubileum van Sayap Kasih. Een ander onderwerp van gesprek is de toekomst van BTD, mede in relatie met CSD. Zondag – 5 mei De dag begint met de eucharistie in de parochiekerk van Woloan, vlak bij Biara St. Joseph, de derde en laatste woonplaats van broeders BTD. Daarna bezoeken we opnieuw het kindertehuis 3
Yamaru NL is een steunstichting in Nederland, die enkele projecten van Yamaru in Indonesie financieel steunt. Ondergetekende is voorzitter en mijn reisgenoot Hans van der Zijden secretaris. Voor meer informatie, zie www.yamaru.org werkbezoek Indonesië 2013
-2
‘Sayap Kasih’, nu in ‘normale’ omstandigheden. Het voorplein is afgelopen periode fors groter geworden, zodat er voldoende ruimte is voor het manoevreren van auto’s, zoals het personenbusje voor de kinderen, het geschenk van Yamaru NL bij gelegenheid van het 25-jarig jubileum van Yamaru enkele jaren geleden. Het busje voldoet prima, zo horen we. Eenmaal binnen zien we het vertrouwde beeld: 20 kinderen, volledig afhankelijk van de verzorgende dames en Br. Paulinus, die adjunct directeur is, maar ook bij het dagelijkse verzorgende werk is betrokken. Omdat Hans er voor de eerste keer is krijgt hij – ik loop natuurlijk mee – een uitgebreide rondleiding. Zo zien we enkele kamers voor de jongens en de meisjes, de badkamer, met handige liggers, die op en neer kunnen en de ‘snoozle-kamer’, we bekijken de keuken, de wasruimte en de nieuwe droogruimte, onlangs met steun vanuit Nederland gerealiseerd. Daarnaast is er ruimte buiten voor de aanleg van een kleine speeltuin, dat Yamaru NL heeft beloofd in te richten bij het 10-jarig jubileum. Tenslotte is er een stuk grond dat gebruikt wordt voor tuinbouw. Handig voor verse producten in huis, maar ook om wat in de kosten van het huis te kunnen bijdragen. Ietsje verder ligt er nog een stuk grond in beheer bij Yamaru, dat wordt ingezet als landbouwproject ten dienste van de verbetering van land- en tuinbouw in deze omgeving. Voor de lunch zijn we te gast in Biara St. Joseph. Samen met acht broeders BTD woont ook Br. Han in deze communiteit. In een goede sfeer hebben we heerlijk gegeten en van gedachten gewisseld. Hans en ik wandelen daarna het dorp Woloan uit, dwars door een stukje prachtige tropische natuur tot bij keurig aangelegde sawa’s. De terugreis naar Panti Semadi gaat wat uitvoerig. Zo bezoeken we het – net buiten de stad – bijzonder aangelegde boedhistisch centrum en drinken we een biertje in het restaurant van ‘Gardenia’, een hotel midden in een schitterende parkachtige omgeving. Minahasa – 6 mei Samen met Michelle Borsboom en haar vader en zussen rijden en kijken we rond in de omgeving, een stukje van de Minahasa in het noorden van Sulawesi. Het is iets meer bewolkt dan voorgaande dagen en in de loop van de dag vallen er kleine regenbuitjes. Vooral de rijke en heel gevarieerde natuur valt ons op. Verder zien we enkele uitgestrekte rijstvelden rond de plaats Tondano en komen ook langs het omvangrijke meer van Tondano – omtrek ongeveer 80 km – waarop je vele vissers actief ziet. Een kijkje in de academie voor fysiotherapie, onderdeel van Yamaru, staat op het programma. Even zijn we bij een meer waar zwavel uit de grond borrelt in het water, maar ook in de omgeving, zoals op meer plaatsen voorkomt. Zo zie je rondkijkend drie vulkanen vlak om je heen, waarbij de meest actieve ‘Lokon’, gisteren de nodige ‘stoom afblies’. We lopen even binnen in een groot atelier waar originele batik kleden en overhemden e.d. worden gemaakt. Br. Corné Lathouwers msc is in 2006 overleden en begraven op het kerkhof van de congregatie msc, gelegen bij het klein seminarie van bisdom Madano. We bezoeken zijn graf, omdat zowel Michelle als ik hem verscheidene keren hebben ontmoet. Ter afsluiting van de interessante en gezellige rondrit bezoeken we de zusters van de Carmel en ze komen bijna allemaal, die thuis zijn (9). Een mooie gelegenheid om de zusters te bedanken voor hun steun aan Sayap Kasih, vooral middels voedselpakketten. In de avonduren zijn we opnieuw te gast in Biara Hesseveld. Een gezellige conversatie over onderwerpen als het Nederlandse koningshuis en de wijze van werken van regering met de koning en parlement, de situatie van de broeders in Nederland. Yamaru – 7 mei Vanmorgen praten we 2½ uur met een delegatie van het Yamaru bestuur: de voorzitter, de secretaris en de penningmeester, de directrice van Sayap Kasih Zr. Josephio4 en Br. Han, lid van het bestuur, die de vergadering leidt. Na gebed en een woord van welkom en dank voor onze komst komen de volgende onderwerpen aan de orde: 4
We hebben begrepen dat zij binnenkort zal worden opgevolgd door Zr. Modesta, van dezelfde congregatie, zusters van Heerlen. werkbezoek Indonesië 2013
-3
1. ‘Speeltuin’ Sayap Kasih Zoals eerder beschreven, biedt Yamaru NL buitenspeeltoestellen aan: een wip, draaimolen, schommel voor twee en een voor meer personen. Elk toestel dient minstens twee zitplaatsen te hebben: een met tuigje voor een kind en een voor de begeleid(st)er. Bestuur en directie zijn van mening dat deze toestellen het beste in Indonesië gemaakt en geplaatst kunnen worden. Ook biedt Yamaru NL rolstoelen aan. Hier gaat de voorkeur uit om deze 20 rolstoelen in Nederland aan te schaffen. Michelle zal hierbij adviseren, vanwege enkele voorwaarden. Tenslotte bieden we ook tilliften aan. Naast dit toegezegde kado zijn er meer wensen, zoals verbetering van het buitenterrein. Verder wil men de ‘snoozle’ kamer vernieuwen; daar is Michelle momenteel al concreet mee bezig en tenslotte is er een wens om een nieuwe noodagregaat aan te schaffen. 2. ‘Sayap Kasih Paslaten’5 Momenteel zijn twee ‘kinderen’ in Sayap Kasih 26 jaar en 3 kinderen 18 jaar. Daarnaast zijn er zeker 4 jongeren in Tomohon, die geschikte bewoners zouden zijn voor een tweede Sayap Kasih, bedoeld voor jongeren en volwassen gehandicapten. Yamaru is bezig plannen te ontwikkelen voor dit tweede huis. Om de start mogelijk te maken is een bijdrage van derden gewenst. Na de bouw is er natuurlijk inventaris nodig; misschien een passend project voor Yamaru NL. 3. Financiën Er is sinds kort een nieuwe penningmeester; hij geeft een helder overzicht van inkomsten en uitgaven over de jaren 2010, 2011 en 2012. Grootste pijnpunt naar de toekomst zijn de salariskosten die, door overheidsmaatregelen, met 27% stijgen. Zonder aanpassingen in inkomsten en/of uitgaven is er na jaren van positief saldo een tekort. 4. Land- en tuinbouw Sinds 1997 is dit een project van Yamaru, om jongeren te bekwamen tot het verkrijgen van betere producten en daarmee tot meer omzet. Hoewel er momenteel onvoldoende bekwaam personeel voor zo’n proeftuin is, vindt het merendeel van het bestuur dat het project door moet gaan. Van onze zijde wordt aangeboden om voor bijv. 2 jaar een deskundige in te huren, die het project stevig op de rails zet. 5. Toekomstige leiding Yamaru Dit jaar wordt Br. Han 75. Hoewel het geenszins de bedoeling is dat hij naar Nederland terug gaat, zal hij echter de leiding een keer dienen over te dragen. Het bestuur van Yamaru heeft nog geen zicht op een opvolger, maar hoopt en verwacht een nieuwe directeur voor Yamaru te vinden bij de broeders BTD. Academie St. Lukas voor fysiotherapie. Na een lunch in een echt visrestaurant, midden in een vijver vol vis, gaan we naar de academie voor een gesprek met de directie. Ook nu leidt Br. Han de vergadering. 1. Na woorden van welkom en dank voor onze komst noemt de directeur als een van de zorgpunten van de in 1999 gestarte academie het te klein aantal studenten. Nu zijn er 86, terwijl 105 nodig is om quitte te draaien. Hardop vraagt de directie zich af waarom er te weinig studenten zijn: zuigen de universiteiten studenten weg, met aanbieden van studiebeurzen?; op de universiteit is het collegegeld makkelijker in kleine delen te betalen; in het algemeen zijn er minder studenten; misschien ook vanwege de hoge collegegelden (financiële crisis); fysiotherapie is nog te weinig bekend onder de mensen. Er zijn ook sterke kanten te noemen: goede kans op werk; de overheid wil in Indonesië totaal aantal fysiotherapueten verhogen tot 12.000, terwijl er nu 5.000 zijn; dus extra vraag naar 7.000. 2. Een ander probleem is de eis van de overheid dat docenten van een academie minstens de graad van drs (S1) dienen te bezitten. De meerderheid is dat niet. De academie werkt samen met universtiteit in Jakarta voor deze gewenste opleiding. Voor deze extra kosten komt d een schriftelijk verzoek. 5
Bestuur van Yamaru heeft besloten om elk huis dat de stichting opzet om kinderen/jongeren te begeleiden ‘Sayap Kasih’ wordt genoemd, gevolgd door de naam van de locatie van het huis. werkbezoek Indonesië 2013
-4
3.
4. 5. 6.
Elke academie zal worden opgehoogd tot een opleidingsinstituut voor docenten op universitair niveau (minstend drs) en zal de academie ipv 3 jarig 4 jarig worden. Nagegaan zal worden wat de financiële consequenties zijn. Sinds 2012 valt de academie niet meer onder het ministerie van gezondheidszorg, maar onder onderwijs. Daarom is een nieuwe accreditatie nodig om toestemming te hebben onderwijs te geven volgens gewenst niveau. Voor deze kosten zal de directie met een voorstel komen om steun te vragen. Er wordt verschillend gedacht over de wens van een grotere aula. Thans worden twee lokalen voor dit doel gebruikt (via schuifwand tot een groter geheel te maken). Met het huidige aantal leerlingen moet dat voldoende zijn. Op ons verzoek zal het meerjarenplan worden geactualiseerd, zodat duidelijk wordt welke verzoeken zijn ingewilligd, welke voorstellen zijn veranderd of vervallen en op welke wijze er het nodige dient te gebeuren. Ook zal een prioritering daarbij worden aangegeven. Wij vragen of er ook fondsen in Indonesië zijn die steun kunnen verlenen? Niet eenvoudig te beantwoorden blijkt, maar nu de academie onder onderwijs valt, is mogelijk steun te verwachten bij de opleidingskosten voor studenten. Het idee van bijv. ‘vrienden van St.Lukas’ leeft (nog) niet; nu worden bij ontmoetingen de oud-studenten gevraagd om nieuwe studenten ‘aan te leveren’. De studenten zijn nog te kort van de academie weg en hebben nog te weinig draagkracht.
Inkleding en eerste geloften BTD – 8 mei Bijtijds wandelen we naar het noviciaat ‘Biara Dolorosa’ waar om 16.00 uur de eucharistie wordt gevierd, waaronder een inkleding en een eerste geloftenaflegging plaats vindt. Namens de bisschop zal vicaris generaal Piet Tinangon voorgaan. Hij is vanwege het drukke verkeer bijna een half uur te laat. Het binnenste van het noviciaat is ingrijpend ‘omgebouwd’ voor deze plechtigheden, waarbij ongeveer 100 mensen aanwezig zijn. De viering verloopt goed aan de hand van een keurig samengesteld boekje en zo treedt Br. Damianus in en spreekt Br. Gregorius voor de eerste keer zijn geloften uit. Op gebruikelijke wijze zijn er na de viering enkele speeches: pater Robertus Sumarwata msc, als pr. directeur, Br. Franciscus als novincenmeester, de geloften afleggende Br. Gregorius, terwijl Br. Valerianus op vlotte wijze alles aan elkaar spreekt. Het feest wordt afgesloten met een rijke rijsttafel. Hemelvaart – 9 mei Elke morgen ontbijten we in Panti Semadi en doorgaans eten we daar ook ‘s avonds. De zusters hebben elke keer alles keurig klaargezet; wel valt het ons op, dat het meeste eten nooit echt warm is, overigens ook bij de meeste maaltijden elders. Vlak voor onze kamers staat een forse Mangisboom en die heel smakelijke vruchten vallen ons als het ware in de schoot. Als het regent, en vandaag begint het om 9.00 uur, die ene bui duurt uiteindelijk tot 13.00 uur, dan is het hier meteen veel lawaaieriger: bijna alle huizen en gebouwen hebben zinken golfplaten daken, helemaal geen isolatie. Dus elke regenbui klinkt flink door. Wat ook merkwaardig is: als er ergens thuis een feest is, bijv. eerste communie (wordt vandaag in de parochiekerk van Tomohon gevierd met 106 kinderen) of bij een uitvaart (wordt doorgaans thuis gehouden) dan wordt rustig de hele straat – bij een brede straat een deel – afgezet voor een tentdak en stoelen of banken, om alle gasten te kunnen ontvangen; dus wordt het omrijden! Vandaag blijven we thuis. Rond 10 uur is Br. Han op bezoek en er is gelegenheid om van alles te bepraten. Br. Han ziet graag dat Yamaru, maar ook Viae Vitae6, sneller klaar staan met het verlenen van steun aan projecten. Echter niet de genoemde stichtingen bepalen wie wanneer voor welk doel financiële steun krijgt; het is de bedoeling dat Yamaru of BTD met een concreet en uitgewerkt verzoek komen. Daarop kan gereageerd worden. Belangrijk is dat er binnen Yamaru of BTD eensluidend wordt gedacht betreffende de voorstellen. Duidelijkheid bij de projecten is ook belangrijk. 6
Viae Vitae is een stichting die steun gaat verlenen aan projecten met name in Indonesie, die kansarme jongeren betere kans op een toekomst biedt. Hans van der Zijden is secretaris en zelf ben ik voorzitter. Voor meer informatie zie www.viae-vitae.nl werkbezoek Indonesië 2013
-5
De gevraagde bijdrage voor de startkosten van Sayap Kasih Paslaten moet gezien worden als een voorschot, want Yamaru verwacht deze kosten alsnog ter plaatse vergoed te krijgen. Het geld zal worden teruggestort. Of in overleg met de schenkende stichting kan bepaald worden dat het voor een ander doel wordt ingezet. We bereiden tegelijk een beetje de bespreking van a.s. zaterdag voor met alle broeders BTD. Een ander aandachtspunt noemt Br. Han de vraag, hoe de contacten vanuit Nederland met Yamaru en BTD zullen gaan, wanneer hij ooit terugtreedt? Ongetwijfeld wil BTD contact houden met Nederland. Ook Yamaru NL vindt het belangrijk om rechtstreeks contact te kunnen onderhouden met Yamaru in Indonesië. Tondano – 10 mei Een echte rustdag. Rond lunchtijd maken we een mooie rit door het lage7 landschap bij Tondano, ooit de hoofdstad van de Minahasa, waarbij een uitgestrekt meer en veel rijstvelden liggen. Een smakelijke vis in een echt visrestaurant, daarna langs de laagste van drie vulkaans in deze omgeving, de Mahawu, toch op 1000m hoogte, terug naar ons logeeradres en voor de rest lezen we een en ander en genieten van de rust. In de loop van de middag bezoekt oud-broeder Giovanny Supratman mij. Na zijn accountant studie werkt hij op een bank in Manado. Hij denkt er over met een vriend een eigen bedrijfje op gebied van ICT te starten. Kansen in Nederland, zo wil hij, geef ik hem niet; dan misschien in Manado of Flores of Papua. Congregatie BTD – 11 mei Allereerst komen we om 9 uur samen met de financiële commissie van BTD: twee broeders BTD, de nieuwe accountant, de pr. directeur en Br. Han. Er wordt een jaarverslag opgesteld dat voldoet aan de regelgeving van de overheid. Verwacht wordt dat dit eind mei gereed is. De volgende knelpunten komen aan de orde: 1. Meer duidelijkheid is gewenst over de geldstromen en of er voldoende gegevens zijn om dit duidelijk te maken. Daarnaast dient er een overzicht te komen met alle inkomsten en uitgaven. Daar hoort dan een uitsplitsing achter en een balans en tenslotte een accountantverklaring. 2. Is afronding van 2012 mogelijk en een begroting voor 2013? Naar verwachting zal eind mei het financieel verslag over 2012 gereed zijn. Op basis van deze gegevens kan een begroting voor 2013 worden opgesteld. Ook zal er gewerkt worden aan een 5-jaren plan voor 20142019, gebaseerd op de jaren 2012 en 2013. Daarin worden nieuwe projecten eveneens ingevoerd, waarbij duidelijk moet worden welke de exploitatiekosten zijn, wat de kosten voor nieuwe projecten zijn, welke de studie- en vormingskosten van de broeders zijn en welke eigen inkomsten er zijn. 3. Het huidige convenant tussen CSD en bisdom Manado, die regelt dat door CSD steun wordt verleend aan BTD, eindigt eind mei 2013. Hoe denkt BTD per 1 juni verder te gaan? Men verwacht met het jaarverslag een idee te hebben wat er van buiten nodig is om financieel rond te komen en op grond daarvan zal de pr. directeur een schriftelijk verzoek indienen bij CSD voor ‘overbruggings’ steun voor de rest van 2013. Er is een nieuw convenant nodig, meent BTD. Opnieuw tussen CSD en bisdom, dat handelt over BTD? Of misschien beter tussen CSD en rechtstreeks met BTD? Meteen volgt een vergadering met het bestuur van BTD. Ook nu wordt de vergadering geopend met gebed en zal worden teruggekeken naar de besprekingen in afgelopen weken op verschillende niveaus over een vijftal aandachtspunten in BTD: (1) nieuwe pr. Directeur; (2) afleggen van geloften – in relatie tot legalisatie; (3) nieuwbouw noviciaat. Afgesproken is dat BTD met een update van de tekeningen komt, vergezeld van een heldere kostenberekening, waarbij eveneens wordt aangegeven welk deel van de geraamde kosten uit eigen bijdragen kan worden gedekt; (4) Werken van de congregatie; (5) Financiële situatie. 7
Laag is betrekkelijk, want het hele gebied rond Tomohon en Tondano ligt op een plateau, ong. 600 m hoog boven zeeniveau, maar daar zijn ook nog meer forse hoogteverschillen en daarin bekeken ligt Tondano laag. werkbezoek Indonesië 2013
-6
Na de lunch wandelen Hans en ik terug naar Panti Semadi, kwartiertje lopen, om meteen ons verslag bij te werken en het er even van te nemen. Om 17.00 uur worden we weer in het noviciaatsgebouw verwacht voor de vergadering met alle broeders BTD. Bij bedoelde vergadering zijn alle broeders BTD aanwezig, ook de spirituaal pater Berty Tiyoh msc en natuurlijk de pr. dir. Verder zijn er Br. Han en wij, de twee bezoekers. Allen worden welkom geheten, waarna de bijeenkomst met gebed wordt geopend. Het doel van de bijeenkomst is elkaar informeren en wederzijds begrip kweken voor wat afgelopen in verschillende gremia is besproken. Aan de hand van de notulen van de bestuursvergdering van BTD met de bisschop op 30 april j.l. komen de volgende zeven onderwerpen aan de orde: 1. Legalisatie en status van BTD; 2. Nieuwe pr. directeur; 3. Financiën, waarbij nog eens wordt benadrukt dat de verantwoordelijkheid bij deze groep ligt; 4. Werken van de congregatie: er wordt benadrukt dat BTD het werk van Yamaru kan voortzetten; BTD en Yamaru horen bij elkaar. Tegelijk bekijkt BTD of nieuwe werken dienen te worden opgepakt. De pr. directeur wijst er op dat ze niet te vasthoudend aan het kapittelbesluit meten zijn, wanneer blijkt dat bepaalde werken niet haalbaar zijn.. Er is al een project voor land- en tuinbouw o.l.v. het bisdom (in Lotta), mogelijk kan daarbij worden aangesloten. In de gehandicaptenzorg is voldoende werk te vinden. 5. Land; volgens de bisschop ligt – juridisch – duidelijk vast dat de grond in Mantani, waarop het noviciaat moet komen, op naam staat van BTD; 6. Nieuwbouw noviciaat; 7. Geloften. Prima hoe pater Sis steeds een korte toelichting geeft aan de broeders bij de punten uit het verslag. In enkele gevallen geef ik ook enkele aanvullingen, die met name vanuit CSD worden benadrukt. In het tweede deel van de bijeenkomst is er gelegenheid voor vragen: 1. Kunnen we eventueel naar een ander bisdom wanneer bepaalde werk in bisdom Manado al wordt verzorgd? 2. Kan CSD nog een stokje steken voor de bouw van het noviciaat: BTD beslist, CSD wil helpen, daarom is heldere besluitvorming en transparante begroting belangrijk; 3. Het zou fijn zijn, als de bisschop helderheid schept per brief over de status en legaliatie e.d.; 4. Is het belangrijk om ook werken aan te pakken, waarmee geld wordt binnen gebracht? Er waren nog meer vragen, maar er is om 19.00 uur een afsluitend etentje georganiseerd in een nabij gelegen nieuw restaurant. Dus de overige vragen kunnen schriftelijk aan het bestuur worden aangeboden. Het was goed om allen uitvoerig en open te informeren; het was ook goed om elkaar in een andere sfeer aan tafel te ontmoeten. Zowel de pr. directeur als ondergetekende spreken aan het eind woorden van dank en waardering en we wensen BTD een gelukkige toekomst, waarin de broeders veel mogen betekenen voor een betere toekomst van kansarme jongeren. Zondagse rust – 12 mei De dag start met een eucharistie in de parochiekerk van Tomohon. Deze gewone zondagse viering duurt anderhalf uur. Rond elf uur is Br. Han bij ons voor een kopje koffie, met gebak, waar de zusters zomaar voor hebben gezorgd! Omdat een restaurant in een prachtige parkachtige omgeving is gesloten, gebruiken we uiteindelijk een typisch Amarikaanse (!) maaltijd in een nieuw KFC restaurant in het centrum van Tomohon. Nog eens rijden we een schitterende rit door het afwisselende landschap van tropisch bos, van rijstvelden, van landbouwakkers en van een uitgestrekt meer van Tondano. Ook ‘s avonds is Br. Han bij ons voor een kopje koffie, een biertje en wat bijpraten. Enkele bezoekjes – 13 mei Nog een redelijk rustige dag, waarop een diversiteit aan korte bezoekjes. Bezoek aan de bank, waarna we door een grote markt aan de rand van Tomohon lopen, waar vooral het rommelige karakter opvalt. Naast veel particuliere kopers komen er ook tussenhandelaren die met grote werkbezoek Indonesië 2013
-7
hoeveelheden tegelijk op sjouw gaan. Maar echt bijzonder is hoe ook honden worden aangeboden, geen levende, maar honden gedood en geslacht! En dat ligt daar tussen tientallen soorten verse vis. Via de academie voor fysiotherapie gaan we even op bezoek in het noviciaat van de fraters CMM8, waar frater Bosco de leiding heeft over 12 novicen. Na de lunch bekijken we een prachtig en heel royaal aangelegde kruisweg net buiten de stad. Best indrukwekkend hoe de kunstenaar de piëta uitbeeldde, maar ook het graf van Jezus. Via de zusters van de Carmel – een onbekende had daar een geldelijke gift achtergelaten voor Yamaru – gaan we tenslotte naar een van de activiteiten van Yamaru: Kapare. Bij het kantoor van Yamaru komen enkele keren per week enkele kinderen beeldjes schilderen, waarmee kerstgroepen worden samengesteld. Voor dit nauwkeurige werk, krijgen ze een bijdrage voor hun schoolgeld. Het laatste bezoek is aan de communiteit van St. Joseph in Woloan, waar we ‘s avonds door de broeders keurig onthaald worden. We kijken samen terug op de gezamenlijke ontmoeting van afgelopen zaterdag. In het algemeen vonden de broeders het heel goed dat ze van alle ontwikkelingen op de hoogte werden gebracht. Ze hoorden toch wel nieuwe dingen. We staan stil bij de werken van de congegratie. Het blijkt dat ze duidelijk open staan voor wat er gedaan kan en vooral moet worden. Deze avond heeft hen wellicht weer een beetje verder geholpen. Laatste overleg – 14 mei Na de koffie trekken we op naar Lotta, een paar km voor Manado. Pater Jan van Paassen msc wordt vandaag 82. Hij is herstellend van een herseninfarct. We ontmoeten meer bekenden, pater Smit msc, van het klein seminarie, Bian, pater Albertus Sujoco msc, beoogd pr directeur BTD, e.a.. D e ontvangst is prima in orde tot en met een uitgebreide lunch. Eerst bezoeken we het landbouwproject van het bisdom, hier vlak bij, waar twee broeders BTD werkzaam zijn. Het project wordt georganiseerd en deels bekostigd door FIDESCO, een Franse organisatie en het project staat onder leiding van een Fransman. Het project loopt 10 jaar; daarna overweegt het bisdom om het project in beheer te geven aan de broeders BTD. Ongeveer 30 mensen volgen nu eerst een cursus van een maand in het centrum. Daarna worden ze stuk voor stuk op het eigen bedrijf begeleid. We zien allerhande soorten gewassen die worden gekweekt, planten, groenten, fruitbomen. We zien aandacht voor juiste compostering. We zien een keurig onderhouden varkensstal, waar net enkele biggen worden geboren. Een interessant project om de lokale landbouwers nieuwe kennis van zaken aan te dragen, waarmee ze in staat kunnen zijn meer profijt te hebben van hun land en werk. Op de terugweg even bij pr directeur pater Sis in Pineleng langs. Eigenlijk is het enige dat we nog eens bevestigen wat de afgelopen dagen en weken is besproken. We gaan van beide zijden proberen ons er aan te houden. Tijdens het avondeten wipt Br. Samuel binnen en brengt de meest actuele tekeningen van het nieuwe noviciaat. Terug naar Nederland – 15 en 16 mei De bisschop wil ons nog even ontmoeten voor we terugreizen. Ook pater Sis komt naar het bisdombureau. Het gaat nog een keer over de geloften. Hierover heeft pater Sis een brief(mail) gestuurd naar Rome. Er is wel een antwoord, maar hij wil meer duidelijkheid en informeert verder. We hebben het ook over de werken van BTD broeders. Ze beslissen hierover in principe zelf; ze zijn een zelfstandige groep, zeker indien het straks een congregatie is. Overleg met de plaatselijke bisschop lijkt ons wenselijk en belangrijk. Geheel volgens schema reizen we vervolgens terug naar Nederland. Met elkaar gaan we aan de slag met het uitwerken van gemaakte afspraken, zowel daar als hier. Voorhout, Br. Theo Blokland. 8
CMM staat voor Congregatio Fratrum Beatae Mariae Virginis Matris Misericordiae, daarmee worden de fraters van Tilburg in Indonesië aangeduid. werkbezoek Indonesië 2013
-8
