Werk aan de toekomst met bio-energie Antwoorden op uw vragen SenterNovem is een agentschap van
Inleiding
Duurzame energie: schoon en altijd aanwezig
Stel, u bent projectontwikkelaar en u wilt een
Dan is een bio-energieproject een aantrekke-
We worden de laatste jaren steeds milieu- en
duurzame energie een beperktere invloed op
bedrijventerrein aanleggen of een nieuw kan-
lijke, duurzame optie. In deze brochure leest
energiebewuster. Daarvoor is ook alle reden.
klimaatverandering. Het levert bovendien
toor bouwen. Niet onwaarschijnlijk dat u kiest
u hoe u kunt werken aan een gezonde toe-
Een schoon milieu is belangrijk voor een
geen afval op dat lang moet worden
voor duurzame energievoorzieningen om
komst met bio-energie. Ook vindt u informa-
gezonde leefomgeving. Ook willen we graag
bewaard.
potentiële huurders en gebruikers te interes-
tie over vergunningen, gevolgen voor de
dat de aarde goed bewoonbaar blijft voor
seren. Of u bent agrarisch ondernemer en u
omgeving en financiering.
komende generaties. Klimaatverandering
Betaalbaar en zeker
wilt samen met een aantal grote boerderijen
manifesteert zich wereldwijd. Dat vraagt om
Duurzame energie is ook om andere redenen
in de buurt mest gaan verwerken.
een groot aantal maatregelen. Een van die
een noodzakelijk alternatief. Fossiele grond-
manieren is duurzame energie. Vandaar dat
stoffen zijn schaars en worden de komende
we zoeken naar manieren om elektriciteit en
jaren nog schaarser. En dus duurder.
SenterNovem, aangenaam...
warmte op een milieuvriendelijke manier op
Bovendien wil Nederland niet te afhankelijk
Deze brochure is samengesteld door
te wekken door duurzame energiebronnen te
zijn van andere landen die fossiele grondstof-
SenterNovem, een agentschap van het minis-
gebruiken.
fen leveren. Om in de toekomst onze energie-
terie van Economische Zaken. Heeft u nog vragen? Kijk dan op onze website.
behoefte veilig te stellen, ontwikkelt Duurzame energie staat voor schone, altijd
Nederland alternatieve technieken voor ener-
aanwezige energie. Er zijn verschillende vor-
gieopwekking, waaronder bio-energie. U kunt
men van:
daarin samen met andere bedrijven en de
• zonne-energie
lokale overheid een voortrekkersrol vervullen.
• windenergie • omgevingsenergie (warmtepompen)
Bio-energie biedt ook een oplossing voor
• bio-energie (uit biomassa).
andere problemen, zoals het verwerken van
Hans Pattist
(organisch) afval of restproducten. Bovendien
2
Schoon
draagt het opwekken van bio-energie bij aan
Duurzame energie is nauwelijks schadelijk
de economie (nieuwe bedrijfsactiviteit) en
voor het milieu. Er komen minder broeikas-
biedt bio-energie nieuwe werkgelegenheid,
gassen vrij, vergeleken met fossiele grond-
onder meer in de industrie, landbouw- en
stoffen zoals olie, gas en kolen. Ook heeft
bosbouwsectoren. 3
Bio-energie. Wat is dat?
Schoon en zuinig Het kabinet heeft de ambitie om van Nederland een van de schoonste en zuinigste
Op dit moment neemt energie uit biomassa
Voordeel
energielanden in Europa te maken. Om dat te
de grootste plaats in binnen alle in Nederland
Bio-energie heeft als belangrijk voordeel dat
bereiken is de overheid het actieprogramma
geproduceerde duurzame energie. We noe-
de grondstof (biomassa) niet opraakt. In
'Schoon en Zuinig’ gestart met als belangrijk-
men dat bio-energie. Biomassa bestaat uit
tegenstelling tot kolen, olie en gas.
ste doelstellingen:
biologisch afbreekbaar materiaal: plantaardi-
Bovendien wordt bij de productie van bio-
ge en dierlijke producten, zoals snoeihout,
energie geen extra CO2 uitgestoten, een scha-
• 30 procent minder uitstoot van broeikas
gassen, vooral CO2, in 2020 (vergeleken
groente-, fruit- en tuinafval (gft) en agrarische
delijk broeikasgas. Planten en bomen halen
met 1990).
restproducten. Maar ook uit de zogenoemde
bij hun groei CO2 uit de lucht. Bij de omzet-
• een verdubbeling van het tempo in de jaar-
energieteelt (maïs, wilgen en populieren), die
ting van de biomassa in elektriciteit en warm-
lijkse toename van energiebesparing: van
speciaal wordt geteeld om energie te produ-
te komt deze CO2 weer vrij.
1 procent nu naar 2 procent.
ceren. Ook rioolwaterzuiveringsslib en rest-
• een wezenlijke verhoging van het aandeel
stoffen uit de voedings- en genotmiddelenin-
CO2-tool bio-energie
duurzame energie in de totale energievoor-
dustrie zijn biomassa.
SenterNovem heeft voor de meest voorkomende
ziening: van ongeveer 2,8 procent nu naar 20 procent in 2020.
biomassastromen en technologieën de broeikas-
We gebruiken bio-energie nu vooral voor het
gas-emissiereductie berekend. Hiervoor heeft
produceren van elektriciteit. Dit wordt aan
SenterNovem een ‘CO2-tool bio-energie’ ontwik-
het openbare net geleverd en komt als groe-
keld. De methodes en het rekeninstrument vindt
ne energie bij u thuis. Met warmte en gas uit
u op de website van SenterNovem.
biomassa kunnen we woningen of gebouwen verwarmen. En via chemische processen kan
Duurzaamheid
er van biomassa ook autobrandstof worden
Er is ook discussie over bio-energie. Vanwege
gemaakt zoals biodiesel en bio-ethanol (de
het wereldklimaatbeleid, wordt de vraag naar
zogenoemde biotransportbrandstoffen). Bij
biomassa voor elektriciteitsproductie en
vrijwel alle vormen van bio-energie wordt de
autobrandstof steeds groter. Maar de produc-
fossiele grond- of brandstof gedeeltelijk ver-
tie ervan mag niet ten koste gaan van de
vangen door een bioproduct.
natuur, het milieu schaden of de voedselvoorziening in gevaar brengen. Biomassa moet
4
5
Hans Pattist
duurzaam worden verbouwd, verwerkt en gebruikt.
Hoe vertel ik het de buren? Niet elke bewoner of elk bedrijf staat onmid-
Besteed ook aandacht aan de economische
Op verzoek van de overheid heeft de project-
dellijk te juichen als er een bio-energiecentrale
voordelen, zoals minder transportkosten en de
groep ‘Duurzame productie van biomassa’ in
wordt gebouwd. Vaak komt dat door onbe-
duurzame opwekking van elektriciteit en
maart 2007 de verschillende visies op duurza-
kendheid met bio-energie en onbekend maakt
warmte. Bij SenterNovem is voor dit doel een
me energieproductie bij elkaar gebracht. In
onbemind. Daarom is het belangrijk vooraf-
brochure voor omwonenden gemaakt, ‘Een
de projectgroep zaten vertegenwoordigers
gaand aan uw project de omgeving te infor-
bio-energiecentrale bij u in de buurt’. Deze
van bedrijven, maatschappelijke organisaties,
meren over uw plannen en hen op uw plan-
kunt u kosteloos bestellen. Er is ook een bro-
universiteiten en overheden. De projectgroep
nen te laten reageren.
chure voor gemeenten gemaakt, die u kunt
heeft een set duurzaamheidscriteria geformu-
gebruiken. Of organiseer een excursie naar een
leerd waaraan duurzame biomassa moet vol-
Voor grotere projecten kunt u bijvoorbeeld
bestaande bio-energiecentrale. Zo’n open dag
doen. In januari 2008 heeft de Europese
een informatiebijeenkomst organiseren, waar-
neemt meestal veel vooroordelen weg.
Commissie een voorstel voor de richtlijn her-
in u ingaat op geluid, geur en verkeer.
nieuwbare energie gepubliceerd. Duidelijk is
S n o e ih o u t
dat er minimumeisen worden gesteld om ervoor te zorgen dat duurzaamheid van bio-
Zestig aangesloten boeren van de agrarische
massa is gewaarborgd.
natuurvereniging De Alde Delte uit ZuidoostFriesland gebruiken het snoeihout van een 25 kilometer lange houtwal voor een bio-energieproject. Met de 4.000 m 3 snoeihout die hierbij jaarlijks vrijkomt, stoken ze een grote verbrandingsinstallatie in Beetsterzwaag. Zo onderhoudt De Alde Delte met steun van de gemeente het landschap én levert ze bio-energie. Daarnaast heeft Opsterland actief meegeholpen bij het vinden van warmteafnemers: Revalidatie Friesland en de school Lyndensteyn in Beetsterzwaag.
6
Hans Pattist
7
Van idee tot installatie
Zoek contact met uw gemeente
Snellere procedures
Het verkrijgen van vergunningen in het kader
Per 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke orde-
van de Wet ruimtelijke ordening (Wro), is een
ning ingegaan. De Wro vereenvoudigt en ver-
Een goed begin is het halve werk. Trek dus vol-
Warmte
belangrijk aspect bij het realiseren van een
snelt (beroeps)procedures. Zo is de duur van de
doende tijd uit voor de voorbereiding van uw
Gaat uw toekomstige bio-energiecentrale
bio-energieproject. U doet er dan ook verstan-
bestemmingsplanprocedure meer dan gehal-
bio-energieproject. Laat u goed adviseren over
warmte leveren? Of wilt u juist voor een nog te
dig aan bijtijds hierover informatie in te win-
veerd van ruim een jaar naar 22 tot 24 weken. U
de technische (on)mogelijkheden. De ervaring
bouwen industrieterrein of woonwijk warmte
nen bij uw gemeente (afdelingen Milieu en
krijgt dus eerder een reactie van de overheid op
leert dat initiatiefnemers later vinden dat ze
afnemen van een bio-energiecentrale? Maak
Ruimtelijke Ordening). De gemeente kan dan
uw plannen. Verder biedt de Wro scherpere
hier meer aandacht aan hadden moeten
dan een inventarisatie van de mogelijkheden
vanaf het begin meedenken bij de besluitvor-
handhaving door betere toezicht- en handha-
besteden.
en locaties. U kunt hiervoor ook de gemeente
ming en met u samenwerken. Daardoor ont-
vingsmogelijkheden. Ook kan er worden ingegre-
staat er een betere en snellere acceptatie van
pen als gemeenten hun taak onvoldoende uitoe-
Bij SenterNovem en bij diverse leveranciers is
beschikbaar van warmtevraag en locaties. Het
uw plannen. Ook vergroot u daarmee de
fenen. Meer informatie vindt u op de websites
veel nuttige informatie beschikbaar. Zo kunt u
leveren van warmte kan u bovendien helpen
slaagkansen van uw initiatief.
van het ministerie van VROM, InfoMil en
bijvoorbeeld het stappenplan ‘Bio-energie, van
bij het verkrijgen van de bouw- of milieuver-
SenterNovem.
idee tot installatie’ van SenterNovem gebrui-
gunningen. Door het gebruik van warmte gaat
ken voor uw eerste plannen. Andere handige
u zorgvuldiger om met de beschikbare bio-
brochures zijn ‘Bio-energie van eigen bodem’
massa. Dit kan een argument zijn in de duur-
en ‘Statusdocument bio-energie’. In dat laatste
zaamheidsdiscussie bij de vergunningverle-
“Houd met alles rekening”
document vindt u de laatste stand van zaken
ning. U kunt uiteraard ook zelf contact opne-
“Mijn broer en ik zijn in 2003 gestart met een mestvergistingsinstallatie om biogas te produceren. Het
op het gebied van bio-energie.
men met industriële bedrijven. Op de website
benaderen. Meestal is daar een overzicht
van SenterNovem vindt u veel voorbeeld-
werd een succesverhaal. Bij de opwekking van groene stroom komt veel warmte vrij. Een deel gebruiken
Ga ook te rade bij collega’s. Ondernemers die
tilleren van bio-ethanol met aardappelen als brandstof. Zo kunnen we 21.000 ton biomassa per jaar ver-
al een bio-energieinstallatie hebben, informe-
gisten. Het aanvragen van de milieuvergunning was geen probleem. Dat was anders bij de bouwvergun-
ren u meestal graag over alle voor- en nadelen.
Samenwerking
ning voor twee silo’s om digestaat op te slaan. Door opslag hoef ik minder vrachtwagens te laten rijden
Ook kunnen ze u praktische tips geven.
Beslis ook met wie u dit project wilt ontwikke-
en zorg ik er bovendien voor het uitgisten van mest. Maar voor die bouw was een vrijstellingsprocedure
Voorbeeldprojecten en namen van andere ini-
len. Alleen? In samenwerking met leveranciers
nodig, waar omwonenden bezwaar tegen maakten. Dat viel mij erg tegen. Houd dus bij de opstart al
tiatiefnemers kunt u bij SenterNovem
van biomassa, grote afnemers van warmte of
rekening met toekomstige ontwikkelingen en uitbreidingen van je bedrijf. En zorg dat je weet welke pro-
opvragen.
een samenwerkingsverband van verschillende
cedures en vergunningen daarvoor nodig zijn. Zo voorkom je stilstand en ergernis.” Henk Bosma, agrariër Zuidvelde
8
projecten.
we om de inhoud van de vergister te verwarmen tot 37˚C. De overige warmte gebruiken we voor het des-
partijen? Welke adviseur of medewerker van een energiedistributiebedrijf kunt u bij het 9
Hoe groot is een bio-energiecentrale?
project betrekken die vertrouwd is met de techniek, de bouw en de exploitatie van bioenergiecentrales en verkoop van elektriciteit
Er zijn veel verschillende grote en kleine bio-
vergistingsinstallaties bijvoorbeeld op het
en warmte? Ook bij uw zoektocht naar samen-
energiecentrales. Met grote installaties
terrein van een agrarisch bedrijf.
werkingspartners kan SenterNovem u helpen.
bedoelen we biobrandstoffabrieken en grote elektriciteitscentrales die gedeeltelijk biomas-
Meer bio-energiecentrales
De grootte van een bio-energieinstallatie wordt
sa gebruiken om elektriciteit op te wekken.
In de periode 2003-2007 is het aantal bio-ener-
bepaald door:
Deze staan altijd op ruime afstand van de
giecentrales in Nederland sterk gegroeid. Eind
• de beschikbare biomassa
bebouwde kom in de buurt van een rivier of
2007 staan er 79 kleine bio-energiecentrales in
• de elektriciteitsopbrengst
de zee. Daar is koelwater in ruime hoeveelhe-
Nederland. Op 64 landbouwbedrijven staat een
• de warmtevraag (dit geldt alleen voor warmte
den beschikbaar en is de aan- en afvoer van
vergistingsinstallatie en bij 15 bedrijven staat
projecten op bedrijventerreinen of in
stoffen makkelijker. Onder kleine installaties
een verbrandingsinstallatie. Zij leveren voldoen-
woonwijken).
verstaan we verbrandingsinstallaties en
de elektriciteit voor 44.000 huishoudens.
“Nog steeds ruimte voor biogastinstallatie” “Thecogas was het eerste bedrijf in Nederland dat in 1998 biogasinstallaties ontwierp en ging bouwen. Kleine installaties hebben vanwege de lagere subsidiebedragen in de SDE-regeling geen bestaansmogelijkheden meer. Het accent ligt nu vooral op moderne, relatief grootschalige installaties op boerderij- en boerderijplusniveau, waarbij mest en coproducten gezamenlijk worden vergist. Hoe groter een installatie, des te rendabeler. De investeringen zijn fors. Potentiële initiatiefnemers doen er dan ook goed aan om iets met warmtedistributie te doen. Onderzoek of je afnemers kunt vinden voor de vrijgekomen warmte. Of je er een zwembad, bejaardentehuis of industrie mee kunt verwarmen. Kortom, maak de investering van een biogasinstallatie financieel aantrekkelijk. Onderzoek al in de ontwerpfase van je installatie alle mogelijkheden. En houd de ontwikkeling van de stroommarkt in de gaten. De zogenoemde onbalansmarkt en de levering op piekstroommomenten, geeft je de mogelijkheid extra rendement uit je installatie Hans Pattist
10
te halen.” Theo Bijman, directeur Thecogas PlanET Biogastechniek BV
11
Opties voor bio-energie
2. Vergisten
Alle materiaal dat uit de vergister komt (mest +
In een vergistinginstallatie ‘eten’ bacteriën
co-vergistingmaterialen) wordt aangemerkt als
mest en bijproducten zoals maïs of bieten. Zo
dierlijke mest. Dit materiaal noemen we diges-
het opwekken van energie worden gebruikt.
1. Verbranden – droog houtachtig materiaal
produceren ze gas. Met dat zogenoemde bio-
taat. Bij de nabewerking van digestaat worden
Dat hebben we in bijgaand schema aan-
Droog houtachtig materiaal wordt verbrand
gas worden elektriciteit en warmte gemaakt.
de dikke en dunne fractie van het digestaat
gegeven.
in een verbrandingsoven. De warmte wordt
Met een extra behandeling kan biogas op
gescheiden. Het dikke materiaal wordt
door een stoomketel geleid, waar stoom
dezelfde wijze als aardgas worden ingezet.
gedroogd en bevat vooral veel fosfaat. Het
Opbrengst
wordt geproduceerd. Deze stoom gaat door
• Op industriële schaal: nat organisch materi-
gedroogde materiaal kan worden ingezet als
Biomassa kan op een aantal manieren voor
Elektriciteit en warmte: > 80 procent
een stoomturbine die via een generator elek-
aal als gft, afval van landbouw en VGI
mestkorrel. Het dunne materiaal wordt gecon-
Groen gas: circa 80 procent
triciteit opwekt. De overgebleven warmte kan
(Voedings- en genotmiddelenindustrie).
centreerd en bevat vooral veel stikstof. Na con-
Elektriciteit: circa 40 procent
worden gebruikt in een (stads)verwarmings-
• Op boerderijschaal: mest + co-vergistings-
centratie blijven er water en stikstofconcen-
net.
materiaal (afval landbouw en VGI).
traat over. Dit kan worden ingezet als kunstmestvervanger, maar heeft niet de status van
Nog in ontwikkeling
Grondstof input
Techniek
Energie output
Met de vergisting wordt biogas geproduceerd,
kunstmest. Het blijft dus aangemerkt als dier-
dat op twee manieren kan worden gebruikt:
lijke mest. De hoeveelheid mest wordt dus niet
A. Verbranden biogas in een warmtekracht
minder door vergisten.
koppelingsinstallatie (wkk): hiermee worden elektriciteit en warmte geproduceerd.
3. Vergassen
B. Het biogas kan worden opgewerkt tot
Vergassen kan met allerlei materialen, maar er
groen gas (dit is gas van aardgaskwaliteit en
is altijd vaste biomassa nodig. Het geprodu-
wordt toegevoegd aan het aardgasnet).
ceerde biogas wordt ook wel SNG (Substitute
Bewezen technologie
Natural Gas) genoemd. Ook dit biogas kan, net
12
Vergisting van alleen mest levert ongeveer
als biogas uit een vergistingsinstallatie, op
20-25 m gas op per ton materiaal.
twee manieren worden gebruikt:
3
Co-vergisting (dus mest + andere materialen)
A. In een wkk.
kan meer dan 100 m3 gas opleveren per ton
B. Na opwerking worden bijgemengd in het
materiaal.
aardgasnet.
13
Subsidies en fiscale voordelen
Vergisten, verbranden of vergassen? Belangrijk is om snel inzicht te krijgen in de soort en de hoeveelheid biomassa waarover u kunt
Er zijn diverse subsidies, overheidsprogram-
beschikken. Inventariseer dus wie mogelijke leve-
ma’s en fiscale maatregelen om het gebruik
Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE)
ranciers zijn, wat de prijzen zijn en of u lange ter-
van bio-energie en de bouw van een centrale
Investeerders in projecten voor de productie
mijncontracten kunt afsluiten om de continuïteit
te stimuleren. Deze kunnen per jaar verschil-
van hernieuwbare elektriciteit en hernieuw-
te waarborgen. Dit is ook nodig om te weten of u
len. Daarnaast zijn er soms ook lokale subsidie-
baar gas kunnen gebruikmaken van de subsi-
voor verbranden of vergisten moet kiezen.
regelingen van provincies of de Europese
dieregeling SDE van het ministerie van
De keuze voor verbranden of vergisten hangt van
Commissie waar u als initiatiefnemer van een
Economische Zaken. Dit is een exploitatie-
een aantal factoren af:
bio-energiecentrale gebruik van kunt maken.
subsidie.
• Zijn er voldoende droge of natte
Een samenwerkingsverband met andere
biomassastromen?
bedrijven en/of kennisinstellingen vergroot de
Energie-investeringsaftrek (EIA)
• Hoeveel rendement moet de bio-energie-
kans op subsidie. Op de website van
De EIA is een fiscale regeling van de ministe-
centrale opleveren?
SenterNovem vindt u hierover meer informa-
ries van Financiën en Economische Zaken voor
• Waar komt de bio-energiecentrale te staan?
tie. De websites vindt u achterin deze
ondernemers die investeren in energiebespa-
In een landelijk gebied of in de omgeving
brochure.
rende technieken en duurzame energietoepas-
van steden? Dit is een belangrijke factor in verband met de afzet.
Als het merendeel van de biomassa uit relatief droge, houtachtige stromen bestaat, dan ligt het voor de hand om voor een verbrandingsinstallatie te kiezen. Natte stromen als gft-afval of mest zijn geschikter om te vergisten. En sommige relatief droge stromen (gras, pluimveemest) kunnen ook goed gebruikt worden als bijproduct bij
van de toekomst en moet nog verder worden ontwikkeld.
14
Hans Pattist
mestvergisting. Vergassen is vooral een techniek
15
Vrije Afschrijvingsregeling Milieuinvesteringen (Vamil)
traject van idee tot aan marktintroductie. Het
Werkgroep Groen Gas
is aftrekbaar van de fiscale winst. De techno-
programma daagt Nederlandse kennisinstel-
De werkgroep Groen Gas wil dat in 2020 tussen
logieën die in aanmerking komen, staan in de
De MIA wordt vaak gecombineerd met Vamil.
lingen en bedrijven uit zich te melden en hun
de 8 en 12 procent van het aardgas is vervangen
energielijst.
De Vamil biedt een liquiditeits- en rentevoor-
bijdrage aan te leveren. Afhankelijk van het
door groen gas. Ofwel, gas dat is opgewekt uit
singen. 44 procent van de investeringskosten
deel. Ondernemers die Vamil voor een bedrijfs-
type projectvoorstel en het perspectief kan bij
duurzame bronnen als biomassa. Om dit te
Milieu-investeringsaftrek (MIA)
middel toepassen, mogen dit bedrijfsmiddel
verschillende regelingen worden aangeklopt
bereiken, worden andere regels voor gasnettoe-
De MIA van de ministeries van Financiën en
willekeurig ofwel vrij afschrijven. De technolo-
voor subsidie.
gang ontwikkeld. De doelstellingen zijn:
VROM biedt ondernemers die investeren in
gieën die in aanmerking komen voor MIA en/
milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen de moge-
of Vamil, staan in de milieulijst.
• 500 Megawatt extra vermogen opleveren door
lijkheid tot 40 procent van het investeringsbe-
Groene financiering
het gebruik van biomassa. Dat zijn zo’n 225.000
De financiering van een bio-energiecentrale
huishoudens, als je uitgaat van ongeveer
drag in mindering te brengen op de fiscale
Energie Onderzoek Subsidie
kan voor een deel uit groenfondsen bestaan.
1.700 m3 aardgas per huishouden per jaar.
winst. Het percentage van de aftrek is afhanke-
Energie Onderzoek Subsidie (EOS) wil de ken-
In dat geval kan iemand goedkoop geld lenen
• 4 procent gebruik van biotransportbrand-
lijk van de milieueffecten en de gangbaarheid
nis over energie-efficiency en duurzame ener-
bij banken met een groenfonds. De rente is
stoffen in het wegtransport in 2010, waar
van het bedrijfsmiddel.
gie in Nederland uitbreiden. Die kennis is het
ongeveer één procent lager dan normaal. De
gas als één van de brandstoffen geldt.
fundament voor een betaalbare, betrouwbare
regeling Groenprojecten maakt deze groene
én schone energiehuishouding in de toe-
financiering mogelijk. De regeling is bijvoor-
De plannen sluiten mogelijk aan bij een richtlijn
komst. Energie Onderzoek Subsidie beslaat het
beeld bedoeld voor investeringen in duurzame
in wording van de Europese Commissie. Deze
energie. De bank gebruikt het rentevoordeel
richtlijn Renewable energie directive wordt naar
om groenprojecten tegen gunstige voorwaar-
verwachting in het voorjaar van 2009 van kracht.
den te financieren. SenterNovem beoordeelt
De Europese Commissie wil hiermee de
of projecten in aanmerking komen voor een
EU-lidstaten bindende doelstellingen opleggen
‘groenverklaring’.
voor de realisatie van duurzame energie. De definitieve inhoud van de subsidieregeling is nog niet bekend.
Hans Pattist
16
17
Meer informatie Organisaties
Websites en brochures:
Milieu centraal
www.platformbioenergie.nl
www.senternovem.nl/eos
www.senternovem.nl/duurzameenergie/publi-
Alles over energie en milieu in het dagelijks leven
Informatie over de Stichting Platform Bio-
Informatie over het programma Energie
caties/publicaties_bio-energie/handboek_ver-
Informa-tiepunt voor consumenten
energie, een overkoepelende organisatie voor
Onderzoek Subsidie (EOS) dat de kennis over
gunningverlening_verbranden_en_vergassen_
tel. 0900 – 1719 (€ 0,15 per minuut)
bedrijven die betrokken zijn bij de productie
energie-efficiency en duurzame energie in
van_biomassa.asp
www.milieucentraal.nl
van energie uit biomassa
Nederland wil uitbreiden www.vrom.nl
ODE, Organisatie voor duurzame Energie
SenterNovem subsites:
www.senternovem.nl/mia
Informatie over de nieuwe Wet op de ruimtelijke
Organisatie voor Duurzame Energie
www.senternovem.nl/duurzameenergie/bio-
Informatie over de milieu-investeringsaftrek
ordening
www.duurzameenergie.org
energie Informatie over duurzame energie en bio-energie
Energy Valley
www.senternovem.nl/eia Informatie over de energie-investeringsaftrek
Intermediair voor bedrijven, overheidsinstanties
www.senternovem.nl/GAVE
en kennisinstellingen in het noorden van
Informatie over GAsvormige en Vloeibare kli-
www.senternovem.nl/groenbeleggen
Nederland. Opgericht door onder meer de
maatneutrale Energiedragers
Informatie over groenfondsen
en bedrijven.
www.senternovem.nl/kompas
www.senternovem.nl/energietransitiegg/
www.energyvalley.nl
Informatie over energiebewust wonen en
nieuws/biomassa_hot_issue_slimme_keuzes_
werken
in_moeilijke_tijden.asp
noordelijke provincies, een aantal gemeenten
Informatie over het rapport 'Biomassa Hot Issue www.senternovem.nl/sde
- Slimme keuzes in moeilijke tijden’
Subsidieregeling voor bio-energie www.senternovem.nl/duurzameenergie/publiwww.senternovem.nl/energietransitieng/
caties/publicaties_bio-energie/toetsingskader_
werkgroepen/groen_gas/index.asp
voor_duurzame_biomassa.asp
EnergieTransitie, alles over groen gas
Informatie over de duurzaamheidscriteria van de overheid
18
19
In deze brochure leest u hoe u kunt werken aan de toekomst met bio-ener-
SenterNovem, voor innovatie en duurzaamheid
gie. Ook vindt u informatie over vergunningen, gevolgen voor de omgeving
Een sterk innovatief bedrijfsleven in een leefbare,
en financiering. Heeft u nog vragen of opmerkingen over bijvoorbeeld de
duurzame samenleving. SenterNovem stimuleert
bouw van een bio-energiecentrale? Neem dan contact op met de gemeente
duurzame economische groei door een brug te slaan
of met SenterNovem.
tussen markt en overheid, nationaal en internationaal. Bedrijven, (kennis)instellingen en overheden kunnen bij SenterNovem terecht voor advies, kennis en financiële ondersteuning. Wij verbinden partijen die met passie en gedrevenheid willen werken aan een duurzame en innovatieve samenleving. SenterNovem is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken en realiseert beleid in opdracht van de Rijksoverheid op een professionele, effectieve en inspirerende wijze.
Catharijnesingel 59 Postbus 8242 3503 RE Utrecht Telefoon 030 239 34 93 Fax 030 231 64 91
www.senternovem.nl/duurzameenergie
[email protected] oktober 2008 2DEN0818
Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld, kan SenterNovem geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Bij publicaties van SenterNovem die informeren over subsidieregelingen geldt dat de beoordeling van subsidieaanvragen uitsluitend plaatsvindt aan de hand van de officiële publicatie van het besluit in de Staatscourant.
