werk
18
6 JULI 2007 INTERMEDIAIR 27
WWW.INTERMEDIAIR.NL
THE SECRET:
ALS JE MAAR WILT De nieuwe zelfhulp-hype
Als je je wensen maar duidelijk denkt, komen ze allemaal uit. En ziekte is een kwestie van verkeerde gedachten – eigen schuld. The Secret, de nieuwste hype in het spirituele zelfhulpgenre, koppelt een magisch wereldbeeld aan een keihard geloof in eigen verantwoordelijkheid. DOOR CATHALIJNE BOLAND ILLUSTRATIES JOOST OVERBEEK
WWW.INTERMEDIAIR.NL
w
INTERMEDIAIR 27 6 JULI 2007
19
werk
P21 Nederlanders zien God niet als een soort Sinterklaas die al je wensen kan vervullen P23 The Secret is niet het eerste zelfhulpboek dat hamert op het belang van positief denken
‘We ontvingen duizenden verklaringen over hoe Het Geheim leidde tot grote sommen geld of onverwachte girocheques. Mensen hebben met Het Geheim hun droomhuis, levenspartner, begeerde auto, baan of promotie opgeroepen.’ The Secret
‘W
aarom zijn er op maandag zoveel files? Omdat er dan zoveel mensen met tegenzin naar hun werk rijden.’ Cees Ingelse is interim-manager en geeft daarnaast sinds een jaar of drie de training ‘Hoe rijk wil je Zijn’. Sinds kort is er een workshop bijgekomen: ‘The Secret in actie’. Op de zolder van het spiritueel centrum DJOJ in Rotterdam zitten behalve tien deelneemsters ook twee journalisten klaar voor wat de dag brengen zal. The Secret van Rhonda Byrne is namelijk de nieuwste hype in het spirituele zelfhulpgenre. Wereldwijd werden er al zes miljoen exemplaren van het boek verkocht – vooral in Amerika, met dank aan fans als Oprah Winfrey en Larry King. Sinds het verschijnen van de Nederlandse vertaling, eind april, gaan er hier duizend exemplaren per dag over de toonbank. In The Secret vertelt de Australische tv-producente Byrne met behulp van ‘24 inspirerende leraren’ over de Law of Attraction, of kortweg LOA. Die luidt als volgt: ‘Gedachten zijn magnetisch, en gedachten hebben een frequentie. Wanneer je denkt, worden die gedachten uitgezonden in het universum en
20
6 JULI 2007 INTERMEDIAIR 27
trekken op magnetische wijze alle soortgelijke dingen op dezelfde frequentie aan. Al het uitgezondene keert terug naar de bron. En die bron ben Jij.’ De LOA is een lang bewaard geheim, maar Byrne heeft het nu voor ons onthuld. In het boekje, en op een dvd. ‘De grootste geesten in de geschiedenis wisten het reeds’, schrijft ze. ‘Plato, Shakespeare, Newton, Hugo, Beethoven, Lincoln, Emerson, Edison, Einstein.’ In het boekje wordt dit lijstje van historische grootheden nog aangevuld met losse citaten van bijvoorbeeld Boeddha en Martin Luther King. Cees Ingelse is een lange man met een prettige uitstraling: vriendelijk en rustig. Hij weet zeker dat de Law of Attraction werkt. Hij vertelt over een ervaring die hij in India had. Een vriend die in Nederland achterbleef, zou op een bepaalde dag om half tien ’s avonds energie overdragen op hem en zijn kinderen. Ingelse voelde duidelijk iets gebeuren om vijf over half tien en dat bleek achteraf ook precies te kloppen met de volgorde die zijn vriend had aangehouden bij de energieoverdracht. ‘Dat was voor mij het bewijs dat gedachten ook over afstand kracht uitoefenen.’
‘Uit de wet vloeit alle ordening in het heelal voort, maar hij bepaalt ook elk moment van jouw leven, en elke afzonderlijke ervaring in je leven.’
Volgens The Secret is de LOA een natuurwet, even onontkoombaar als de zwaartekracht. De wet werkt altijd, of hij nu bewust wordt toegepast of niet, en of de gedachten nu positief zijn of negatief. Zo stippe-
‘Ik denk dat The Secret aanslaat omdat Nederland in de wereld op de vierde plek staat in de lijst van meest geïndividualiseerde landen’
len we met onze gedachten ons eigen levenspad uit en schenkt de LOA ons zowel die felbegeerde nieuwe auto als de files op maandagochtend. Cees Ingelse: ‘Ook ziektes, daar ben ik van overtuigd, creëer je zelf door je emoties en gedachten. Als je lange tijd twijfel, frustratie en woede uitzendt, komt het bij je terug op het zwakste punt in je lichaam.’ Het is dus zaak de LOA bewust en zorgvuldig toe te passen. Dat kan volgens een driestappenplan: 1: vraag. 2: geloof. 3: ontvang. Ingelse: ‘In de basis is het vrij simpel, de crux zit in de toepassing.’ Zo moet je in de eerste stap wel specifiek zijn in je wensen. ‘Ik wilde de proef op de som nemen en stelde me voor dat er vijf miljoen op mijn bankrekening stond. Ik had daar een week positieve aandacht aan besteed. Op een gegeven moment was ik aan het telebankieren en zag ik staan: uw daglimiet is vijf miljoen. Dat precieze bedrag! Maar het stond dus niet op mijn rékening bijgeschreven – ik was niet specifiek genoeg geweest.’ In tweetallen vertellen de deelnemers elkaar hun wensen. Iemand wenst ‘een huis met een tuin en zekerheid’. Een ander wenst ‘een groot huis met een dakterras, een baan met leuke collega’s en voldoende vrije tijd’. De volgende wil ‘meer genieten’. ‘Rust, bewuster denken en gezondheid’. ‘Leren zwemmen’. ‘Meer liefde aantrekken.’
‘Ik geloof en weet dat niets ongeneeslijk is.’
De LOA zegt: doe een wens, geloof erin dat hij uitkomt en hij zal uitkomen. Dat lijkt op bidden om een bepaalde gunst af te smeken – bijvoorbeeld genezing. De theorie over het uitzenden van gedachtefrequenties met een magnetische werking mag volkomen ridicuul lijken, toch is er in de VS meerdere malen serieus onderzoek verricht naar het effect van bidden op de genezing van zieken. Wie aan een dergelijk onderzoek begint, gaat er op zijn minst van uit dat het niet op voorhand is uitgesloten dat we met onze gedachten een hogere macht kunnen bereiken én beïnvloeden. De resultaten van het laatste onderzoek in een lange reeks werden gepubliceerd in 2006. Onderzoekers van Harvard Medical School hadden acht-
WWW.INTERMEDIAIR.NL
The Secret & Einstein ‘Einstein zou zich omdraaien in zijn graf als hij wist dat hij nu ook weer voor dit karretje gespannen werd.’ Ronald Kleiss, hoogleraar theoretische fysica aan de Radboud Universiteit Nijmegen, is niet gecharmeerd van The Secret. ‘De wetenschappelijke waarde van deze theorie is nul. Het is zonder meer waar dat er bij hersenactiviteit elektrische en dus uiteraard magnetische verschijnselen optreden. Als je een encefalogram maakt, kun je dat gewoon zien. Maar daarmee staan we nog niet als zendmasten in het universum.’ Er bestaat weliswaar een wet van de aantrekkingskracht: van Newton. ‘Die wet zegt dat materiële voorwerpen elkaar aantrekken door de zwaartekracht. Als je die wet goed gebruikt, kun je uitrekenen hoe de planeten bewegen. Maar dat heeft niets te maken met het uitzenden van gedachten via kosmische wegen.’ Net als in de film What the Bleep Do We Know, een hit uit 2004, wordt er in The Secret met losse gedachten uit de kwantummechanica gegoocheld. Boodschap van zowel de film als het boek is dat we onze eigen werkelijkheid kiezen uit een oneindig aantal mogelijke werkelijkheden. ‘Daar gaan ze weer in de fout’, zegt Kleiss. ‘Je verandert de werkelijkheid door een waarneming te doen, dat is echt waar. Maar je hebt geen controle over de uitkomst van je waarneming. Het idee van een keuzemogelijkheid komt dus niet uit de kwantummechanica. De kwantummechanica zegt juist dat je er niks over te zeggen hebt. Dat het puur toeval is.’ De manier waarop de natuurwetten in elkaar grijpen is van een grote schoonheid, vindt Kleiss. ‘Het universum is betoverend van zichzelf. Daar hoeven we verder geen tovenarijtjes op los te laten. Maar ja. Als ik totaal geen verstand heb van basketbal, en iemand gaat mij de spelregels uitleggen, dan kun je mij ook van alles wijs maken. Zo laten mensen zich nu inpakken door kwakzalvers.’
WWW.INTERMEDIAIR.NL
tienhonderd hartpatiënten verdeeld in drie groepen. twaalfhonderd patiënten kregen te horen dat er misschien voor hen gebeden zou worden, en voor de helft van hen werd ook daadwerkelijk gebeden door vrijwilligers in gebedsgroepen. Zeshonderd patiënten kregen te horen dat er sowieso voor hen gebeden zou worden, en dat gebeurde ook. Het resultaat: bij de twaalfhonderd patiënten uit de eerste groep werden geen gezondheidseffecten gemeten. Bij de zeshonderd patiënten voor wie gebeden werd wel: van hen had veertien procent meer last van hartritmestoornissen. Wellicht, zo veronderstelde een beteuterde onderzoeker, omdat die groep zich meer zorgen had gemaakt: ‘Ben ik zo ziek dat ze een gebedsgroep voor me moeten inschakelen?’ Cultuur- en godsdienstpsychologe Sarah Bänziger schrijft over dit type onderzoek in haar proefschrift Still Praying Strong, waarop ze in augustus zal promoveren aan de Radboud Universiteit Nijmegen. ‘Ik kraak deze onderzoeken tot de grond toe af in mijn dissertatie. Ze pretenderen superwetenschappelijk te zijn, double blind en noem maar op, maar fundamenteel gezien kán dit niet onderzocht worden.’ Het veronderstelt dat God meedoet aan het experiment: dat hij de patiënten voor wie gebeden wordt geneest, en dat hij de patiënten voor wie niet gebeden wordt zijn goddelijke rug toekeert. ‘Dat geeft niet alleen blijk van een mager begrip van de goddelijke genade, maar ook van een slecht begrip van experimenteel onderzoek. Wie een causaal verband wil aantonen tussen genezing en goddelijke genade moet direct meten welke invloed God uitoefent – niet welke invloed een interveniërende gebedsgroep heeft.’
‘Er bestaat niet zoiets als een hopeloze situatie.’
Bänziger deed zelf een empirisch onderzoek naar de praktijk van het bidden in Nederland: ze bracht in kaart waarom en hoe wij bidden. Hoewel Nederland een geseculariseerd land is, waarin maar 35 procent van de bevolking kerkelijk is, bleek uit de analyses dat zestig procent van de Nederlandse bevolking bidt. De Nederlander is een volwassen gelovige: hij ziet God niet als een soort Sinterklaas die al je materiële en im-
materiële wensen kan vervullen. Zo vraagt slechts vier procent om genezing, terwijl ‘ziekte’ wel de belangrijkste aanleiding is om te bidden. Men bidt om innerlijke rust, steun en de kracht om met een moeilijke situatie om te kunnen gaan. De aanhanger van The Secret daarentegen ziet zijn ‘gebed’ wel als de mogelijkheid om een bestelling te doen uit de kosmo-Wehkampgids. Bänziger: ‘In de godsdienstwetenschap maken we een onderscheid tussen magie en religie. The Secret past in een magisch wereldbeeld, waarin je af kunt dwingen wat je wilt door de precieze toepassing van een ritueel of een formule.’ Dat strookt dus niet met het bidgedrag van de Nederlander. ‘In de VS verscheen een paar jaar geleden The Prayer of Jabez. Volgens de auteur, Bruce Wilkinson, zou je rijk en gelukkig worden en altijd gezond zijn als je dat gebed maar dagelijks op zou zeggen. Die man is steenrijk geworden met zijn boekje, maar in Nederland slaat zoiets niet echt aan. Een zinnetje als God, enlarge my territory valt hier verkeerd, omdat zoiets nu eenmaal meestal ten koste van anderen gaat.’ The Secret is wél een succes, en in zijn claims vergelijkbaar met het boekje van Wilkinson: u vraagt, het universum draait. Bänziger kan dat wel verklaren: ‘Ik denk dat The Secret aanslaat omdat Nederland in de wereld op de vierde plek staat in de lijst van meest geïndividualiseerde landen. We hechten veel waarde aan het maken van je eigen keuzes, aan eigen verantwoordelijkheid. The Secret doet daar een beroep op, en pretendeert bovendien gebaseerd te zijn op een wetenschappelijke natuurwet die Gods werking buiten beschouwing laat.’ En dan komt er toch een stukje magie om de hoek kijken. ‘Men weet wel dat de Law of Attraction waarschijnlijk niet kan werken, maar stel nou eens dat het een keertje wel zou lukken… Zoals een Lourdes-gan- w
‘ Ik wilde de proef op de som nemen en stelde me voor dat er vijf miljoen op mijn bankrekening stond’ INTERMEDIAIR 26 29 JUNI 2007
21
werk
w ger ook wel weet dat er waarschijnlijk geen wonderbaarlijke genezing zal plaatsvinden. En toch koestert zo iemand de vage hoop: je weet maar nooit.’
‘Beslis nu meteen dat je uitsluitend goede gedachten gaat denken.’ Veel mensen zullen het verschijnsel herkennen dat er periodes zijn waarin je lekker in je vel zit en alles vanzelf lijkt te gaan, crescendo zelfs; en periodes waarin het lijf zwaar voelt en alles steeds meer moeite lijkt te kosten. Opwaartse en neerwaartse spiralen, die in elk geval deels door je eigen gedachten en emoties in gang gezet zijn. Dat laatste lijkt wel common knowledge te zijn geworden; The Secret is niet het eerste zelfhulpboek dat hamert op de kracht van gedachten en het belang van positief denken. Ook in de klinische psychologie wordt dat belang onderschreven. Toch moet Pim Cuijpers, hoogleraar klinische cognitieve psychologie aan de VU, niets van The Secret hebben. ‘The Secret maakt er een karikatuur van. In cognitieve gedragstherapie leer je mensen hun gedachten te beïnvloeden, en dat is heel effectief; het is de beste therapie die we hebben. Natuurlijk zullen positieve gedachten bijdragen aan je uitstraling, en wellicht zullen andere mensen je daardoor aardiger vinden. Maar Rhonda Byrne draait het om. Zij zegt dat je door je gedachten te veranderen ook je omgeving kunt beïnvloeden, de hele wereld om je heen. Dat is natuurlijk niet zo. Je kunt alleen je innerlijke wereld beïnvloeden.’ Onschuldig is die boodschap evenmin. ‘The Secret exploiteert ellende. Jaarlijks lijden één op de vijf mensen in Nederland aan een depressie of angststoornis. Dat is nog afgezien van de mensen die bijvoorbeeld een echtscheiding of een overlijden meemaken. Er zijn dus heel veel mensen die graag zouden willen dat hun leven er anders uitzag. Ik vind het niet ethisch om hen een dergelijke belofte voor te houden als The Secret doet. Als je maar positief genoeg denkt, gaat alles goed met je. Dat houdt automatisch in dat je dus zelf schuld hebt wanneer het je niet goed gaat, en dat vind ik toch wel kwalijk. Het betekent dat we allerlei maatschappelijke problemen totaal individualiseren.
WWW.INTERMEDIAIR.NL
Krijg je ontslag? Dan heb je niet voldoende positief gedacht. Dat is natuurlijk volstrekte onzin.’ En afgezien daarvan: ‘Het is nauwelijks reëel dat je nooit negatieve gedachten zou hebben. Die horen er gewoon bij. Je wilt toch een normaal leven leiden, waarin je zelf kunt beoordelen of je iets al dan niet leuk vindt.’
‘Laat me je een geheim over Het Geheim vertellen. De kortste route naar alles wat je in het leven wilt, is nu gelukkig ZIJN en je nu gelukkig VOELEN.’ Hij is de laatste weken diverse keren door cursisten gebeld. Of hij al van The Secret heeft gehoord. Dat het net zoiets is als zijn eigen boek. Marinus Knoope, van huis uit fysicus, publiceerde in 1998 na tien jaar schrijfwerk De creatiespiraal, over ‘de natuurlijke weg van wens naar werkelijkheid’. Hij is niet blij met de vergelijking met Rhonda Byrne. ‘Ik vind de boodschap van The Secret schandalig, kwetsend, en openlijk leugenachtig. Maar misschien heb ik zelf wel aan het succes bijgedragen, door twintig jaar voorwerk te verrichten. Ik merkte gisteren in mijn voordracht dat ik aan The Secret moest denken. In hoeverre ben ik bezig hetzelfde te zeggen?’ In zijn boek zet Knoope uiteen hoe het proces van wens naar werkelijkheid zijn beslag krijgt in vier fases, onderverdeeld in twaalf stappen. Het proces begint met de bewustwording van je eigen wens, die je voor jezelf gaat verbeelden tot je in de realisatie ervan kunt geloven. Dan breekt een tweede fase aan, waarin je je wens gaat uiten en je al netwerkend gaat onderzoeken hoe je die wens zou kunnen realiseren. Deze fase eindigt met het besluit dat je je plannen in praktijk gaat brengen. In de derde fase werk je aan de uitvoering van je besluit en daarbij hoort onder andere de stap van het ‘volharden’. Tot slot is er de vierde fase, waarin je ontvangt en geniet van je succes. Er breekt een periode van ontspanning aan totdat… er zich weer een nieuwe wens aandient. Je staat weer aan
het begin van de creatiespiraal. Er zijn sinds het verschijnen tegen de honderdduizend exemplaren van verkocht en Knoope gaf er zo’n tweeduizend lezingen over. ‘Ik ben een van de meest inspirerende sprekers, dat is wat ik altijd hoor. Maar ik ben kennelijk veel minder goed begrepen dan ik altijd dacht. Men onthoudt: je moet erin geloven, en dan zul je ontvangen. Zeker, in jezelf geloven en in je idee geloven speelt een rol, maar het gaat niet om een magische truc. Wie van geloven direct naar ontvangen gaat, zoals The Secret doet, slaat een heleboel stappen over. Een architect tekent een huis. Dat wil niet zeggen dat er een huis uit de lucht komt vallen, gemanifesteerd door trillingsenergie.’ Knoope heeft zich zijn leven lang afgevraagd in hoeverre wij invloed hebben op onze eigen levensloop. Worden we bepaald door onze omstandigheden, of bepalen wij onze omstandigheden? Nemen wij onze beslissingen, of overkomen ze ons? Is de mens voorbestemd, of is hij vrij om zijn eigen wensen te realiseren? In het boek concludeert hij dat de waarheid in het midden ligt: we zijn voorbestemd om onze wensen te realiseren. Zoals een appelboom is voorbestemd om appels te krijgen, al komen die appels er daarmee nog niet vanzelf – hoe gunstiger de omstandigheden, hoe mooier de appels. Rotte omstandigheden, rotte appels. ‘The Secret zegt: wil je een auto? Kun je hem krijgen. Ik denk dat ik de natuurlijke gang van het proces van wens naar werkelijkheid beschrijf, met alle kansen op mislukking die daarbij horen.’ Soms loopt het leven duidelijk niet naar wens. Knoope kreeg vier jaar geleden de diagnose Parkinson te horen. ‘In The Secret staat dat je zieke mensen maar beter uit de weg kunt gaan. Als je dit boek als uitgangspunt neemt, wat voor samenleving krijg je dan? Ik heb nooit gezegd dat je zelf verantwoordelijk bent voor, of schuldig aan de situatie waarin je verkeert. Wél dat je de enige bent die er iets aan kan veranderen. En zelfs dat is nog maar de vraag.’
[email protected] DE CITATEN ZIJN ONTLEEND AAN RHONDA BYRNE, THE SECRET. HET GEHEIM VAN VOORSPOED EN GELUK, KOSMOS UITGEVERS, 2007
INTERMEDIAIR 26 29 JUNI 2007
23
