Wenkend perspectief Gelderland Sport!

GELDERLAND SPORT! 2016-2019

Wenkend perspectief Gelderland Sport! Het is 2020. Gelderland Sport! De provincie bruist van sportiviteit en Nederland weet dat. Sport in Gelderland is meer dan bewegen en wedstrijden. Door de goede sportvoorzieningen, de actieve sportverenigingen die midden in de maatschappij staan, de toonaangevende sportevenementen en de topsporters is Gelderland nog aantrekkelijker geworden voor haar inwoners, ondernemers, sporters en bezoekers. Gelderland heeft daarbij extra aandacht voor mensen met een beperking op alle niveaus van de sport. Bruisend Gelderland met sportevenementen In Gelderland worden jaarlijks meer dan twintig (inter)nationale sportevenementen georganiseerd voor de kernsporten atletiek/wandelen, judo, hippische sport, tennis, wielersport en volleybal. Gelderland draagt hieraan bij. In 2020 vormen deze evenementen gezamenlijk het kloppend hart van Gelderland. Ze vergroten de leefbaarheid en dynamiek van de provincie, stimuleren tot meer sporten en bewegen en versterken de economie. Bedrijven en organisaties doen mee aan deze topevenementen. Waar mogelijk is de verbinding gelegd tussen de sport en cultuurevenementen enerzijds en de toeristische sector anderzijds. Evenementen leveren een bijdrage aan de werkgelegenheid en vormen een belangrijke impuls om te gaan sporten door de vele side-events die in aanloop naar of om het evenement heen worden georganiseerd. De evenementen bieden toptalenten een podium. De belevingswaarde van de evenementen is groot, evenals de maatschappelijke en economische impact. Heel Nederland spreekt over deze sportevenementen: hier gebeurt het in Gelderland! Leefbare dorpen en steden met sterke sportverenigingen Gelderland kent in 2020 een stevig netwerk van sportverenigingen die hun positie in de samenleving hebben versterkt, wat deleefbaarheid vergroot. Door sporters en inwoners actief te binden aan de sportvereniging en door slimme verbindingen en vernieuwingen aan te gaan met andere sportverenigingen, maatschappelijke organisaties en bedrijven zijn de sportverenigingen toekomstbestendig. Doordat de sportverenigingen midden in de samenleving staan, vormen zij een onmisbare voorziening in dorpen en steden. Sportieve beweging en recreatie Sport reikt verder dan de sportvereniging. Daar waar energie zit, zet Gelderland zich in om de fysieke ruimte aantrekkelijker in te richten, zodat dit stimuleert tot nog meer sporten en bewegen. Waar mogelijk worden zelfs leegstaande gebouwen, al dan niet tijdelijk, voor sportieve doeleinden benut. Gebruiksvriendelijke en goed toegankelijke routes voor wandelaars, fietsers en paardensporters bieden niet alleen voor de Gelderse inwoners mogelijkheden tot meer sportieve beweging en recreatie, maar trekken ook bezoekers van buiten de provincie. Dit heeft een positief effect op de toeristisch-recreatieve bestedingen in Gelderland. De sportsector participeert actief bij de aanleg en vernieuwing van dit routenetwerk. Inlichtingen bij: mw. M.A.D. Wosten, telefoonnummer (026) 359 87 34 e-mailadres: [email protected]

Gelderland is dé plek voor jonge topsporttalenten Gelderland heeft oog voor haar jonge sporttalenten. Deze worden professioneel begeleid en gesteund om zich verder te ontwikkelen tot topsporter. Zij vormen onze Gelderse trots. Naast begeleiding in de sport krijgen ze ook begeleiding in bijvoorbeeld het combineren van sport en school. Uiteraard geldt dit ook voor sporttalenten met een functiebeperking. Daarmee wordt Gelderse talenten de gelegenheid geboden het beste uit zichzelf te halen en op een evenwichtige manier uit te groeien tot de landelijke top. Samenwerking met partners en ruimte voor vernieuwende initiatieven De provincie brengt als verbinder vele partijen bij elkaar: sportbonden, bedrijven, maatschappelijke organisaties, onderwijs- en kennisinstellingen en andere overheden. Evenementenorganisatoren werken grensoverschrijdend samen waardoor de evenementen groot zijn geworden en onderdeel uitmaken van de Gelderse identiteit. De provincie stimuleert sportverenigingen, -bonden, evenementenorganisatoren en andere partners om samen vernieuwende, creatieve initiatieven te ontwikkelen en op te pakken. De provincie helpt partners bij het ontwikkelen en realiseren van initiatieven door naast en tussen burgers te staan. Breedtesport, topsport en economie Door het stimuleren van de breedtesport neemt de gezondheid toe en zullen meer talenten in beeld komen. De talenten worden vervolgens ondersteund om de ambitie als topsporter te realiseren. De topsporters vormen de basis van de grote sportevenementen. Het regionale bedrijfsleven profiteert van de toonaangevende sportevenementen. De sportevenementen dragen bij aan de Gelderse economie en stimuleren weer tot sporten en bewegen. In de afgelopen periode is er stevig geïnvesteerd in regionale sportaccommodaties en het sportnetwerk. In de komende periode zetten we in om met sport de Gelderse economie verder te versterken en de leefbaarheid te verhogen. In de voorliggende notitie werken wij via drie pijlers uit hoe wij de maatschappelijke, economische en sportieve kracht van sport in samenwerking met onze partners tot 2020 ten volle willen benutten.

1.

Terugblik op Gelderland Sport! 2012 - 2015

Terugkijkend in de eindbalans 2011-2015 van ons College ('De uitdaging opgepakt'; PS2015-54), schreven wij al dat we in de afgelopen vier jaar niet alleen de uitdaging opgepakt hebben, maar ook dat er in Gelderland veel bereikt is. Dat geldt zeker ook voor de inzet en resultaten op het vlak van de sport binnen het programma Gelderland Sport! In voorgaande jaren hebben wij sport ingezet als middel om ruimtelijke kwaliteiten en economische kansen te benutten en te versterken en tevens om mensen meer te laten participeren en de sociale cohesie te bevorderen. Ook hebben we sport ingezet om een gezonde leefstijl te bevorderen. De 2

basis voor deze koers is vastgelegd in het uitvoeringsprogramma 'Gelderland Sport! 2013-2016' (PS2012-855) zoals vastgesteld door uw Staten in december 2012. Onze inzet hebben wij daarbij geconcretiseerd op drie hoofddoelen, namelijk het stimuleren van een vitale samenleving doordat meer burgers gaan bewegen en sporten (Vitale samenleving), het bevorderen van de excellente prestaties van sporters (Excellente prestaties) en het vergroten van de economische impact van sport bij de Gelderse bedrijven (Economische impact). In de afgelopen periode hebben wij geïnvesteerd in de opbouw van een goed netwerk in de sportsector, waaronder sportbonden, gemeenten, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Hierbij is ervoor gekozen om te focussen op zes kernsporten: atletiek/wandelen, judo, hippische sport, tennis, wielersport en volleybal. De samenwerking met de sportbonden en gemeenten is vervolgens geborgd in kernsportplannen en in regionale Wij hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van nieuwe regionale sportaccommodaties en de aanpassing van oudere sportaccommodaties. Ook hebben wij bijgedragen aan (grote) sportevenementen en meerjarige projecten van onder meer de sportbonden. Ondersteunend zijn bijeenkomsten georganiseerd, zowel voor kennis- en informatie-uitwisseling, als voor het initiëren van (regionale) samenwerking. Door het ontwikkelen van een programmatische aanpak met sportbonden is flink geïnvesteerd in sportstimulering en wordt de sportinfrastructuur goed gebruikt. Mede door de gezamenlijke inzet van Apeldoorn, Arnhem, Nijmegen en de provincie in de afgelopen periode zal de Giro in 2016 drie dagen door Gelderland trekken. Voor een nadere blik op de behaalde resultaten verwijzen wij u onder meer naar de eindbalans ('De uitdaging opgepakt'; PS2015-54) en naar de bijlage van deze notitie.

2.

Vooruitblik op Gelderland Sport!: Met sport versterken we de Gelderse economie

Kijken we vooruit, dan ligt de uitdaging voor de komende jaren met name op het verder versterken van de bijdrage van sport aan de Gelderse economie. Sport heeft een substantiële economische betekenis. In 2010 werkten in Nederland circa 150-duizend personen (1,7%) in de sportsector in 110.000 voltijdbanen in de sportsector. Er gaat 10,5 miljard euro per jaar in de sportsector om. Dit is bijna 1 procent van de totale productie in de Nederlandse economie1. In 2014 was de sportsector in Gelderland goed voor bijna 3000 bedrijven en circa 12.000 banen. Dit is 1,2% van de Gelderse werkgelegenheid en 1,7% van het aantal bedrijven.2 Als specifiek voorbeeld de paardensport. De totale omzet van de paarden(sport)sector in Nederland wordt geschat op 1,5 miljard euro, waarbij geraamd wordt dat het in de provincie Gelderland om 250 miljoen euro gaat (2012)3. Zowel op sportief gebied als in de paardenfokkerij staat Gelderland aan de top van de wereld. Uit de economische impactanalyse van een beperkt aantal sportevenementen in Gelderland bleek dat daar waar circa 1,5 miljoen euro aan steun is verleend, dit tot circa 8 miljoen euro aan extra 1

Sport in beeld; De bijdrage van sport aan de Nederlandse economie in 2006, 2008 en 2010 , CBS, 2013 Cijfers uit Provinciale Werkgelegenheid-enquête Gelderland (2014) 3 K P G -201 ‘ C 2

3

bestedingen4 in Gelderland heeft geleid5. Met sportcentrum Papendal hebben we het nationale sporttrainingscentrum in Gelderland met veel potentie tot verdere ontwikkeling van innovatie, met name voor de topsectoren Health en Food en de Gelderse maakindustrie. Ook de kosten voor de gezondheidszorg zijn lager bij mensen die voldoen aan de norm voor sporten en bewegen. De Economic Development Board Rotterdam (EDBR) heeft op basis van onderzoek bijvoorbeeld becijferd dat de niet-financiële waarde van sport in Rotterdam bijna een half miljard euro per jaar bedraagt. Iets meer dan de helft daarvan (54%) is het gevolg van een gezondere bevolking, bijna een kwart is het resultaat van minder verzuim op het werk. Verder heeft 12% te maken met een grotere leefbaarheid, 9% met een verhoging van de vastgoedwaarde en tot slot hangt 3% samen met minder schooluitval (EDBR, 2011). In het Coalitieakkoord 2015-2019 Ruimte voor Gelderland geven uw Staten aan dat het programma Gelderland Sport! ook in deze nieuwe coalitieperiode wordt voortgezet. 2016 vormt daarom het overgangsjaar waarin we ingezette lijnen bijbuigen richting de nieuwe uitgangspunten van Gelderland Sport! Coalitieakkoord Ruimte voor Gelderland Het programma Gelderland Sport! wordt ook de komende periode voortgezet. Belangrijk daarbij is dat het niet om sport alleen gaat, maar in samenhang bezin wordt met economie en werkgelegenheid, ruimtelijke ordening, de aantrekkelijkheid van Gelderland en gezondheid. De komende periode wordt vooral ingezet op een programmatische aanpak en evenementen. Hierbij gaat het er om dat iedereen mee kan doen. Breedtesport is net zo belangrijk als topsport. De samenwerking met de kernsportbonden en de gemeenten wordt voortgezet. Innovatie is ook bij sport een belangrijk woord waarbij wordt gedacht aan voeding en gezondheid, maar ook aan innovatie van beleidsvelden die niet vanzelfsprekend tot elkaar komen. Te denken valt daarbij aan sport en jeugdzorg, sport en leefbaarheid in dorpen en wijken en sport als katalysator in de samenleving. De bedoeling is om een instrumentarium te ontwikkelen waarbij onder meer gemeenten en sportverenigingen hiervan gebruik kunnen maken. Naast de maatschappelijke rol van sport stuurt de provincie ook op economische impact van sport op Gelderland. Daarom steunt de provincie zo nu en G I Daarnaast wordt sport genoemd in het kader van leefbaarheid: Sport en cultuur bevorderen evenzeer de onderlinge betrokkenheid: het zijn allemaal instrumenten om de leefbaarheid in heel Gelderland te

3.

Uitgangspunten Gelderland Sport! 2016-2019

Gelderland Sport! is gebaseerd op de volgende uitgangspunten:

4 5

Economische impact betreft de extra bestedingen van mensen van buiten Gelderland ten gevolge van het evenement S G F V C

4

Sport levert een bijdrage aan de aantrekkelijkheid van Gelderland voor inwoners, ondernemers, sporters en bezoekers. Dit doen we door: 1. De economische kracht van sport te versterken via grote sportevenementen in Gelderland. 2. De maatschappelijke kracht van sport te vergroten door koppeling met maatschappelijke functies. 3. De sportieve kracht van excellente prestaties te benutten door talenten te laten excelleren tot topsporter. Deze uitgangspunten gelden uiteraard voor alle sporters. Daarom zetten wij extra in op aangepast sporten. Zo stimuleren wij mensen met een beperking om te sporten en dragen wij eraan bij dat deze groep op alle niveaus van de sport kan participeren. Op basis van bovenstaande uitgangspunten is het onze ambitie om met Gelderland Sport! een bijdrage te leveren aan een vitaal en aantrekkelijk Gelderland, voor inwoners, ondernemers, sporters en bezoekers. De economische, maatschappelijke en sportieve kracht vormen de pijlers van het nieuwe beleid. Het stimuleren en faciliteren van sport en bewegen voor mensen met een beperking komt in iedere pijler terug. Met deze centrale doelstelling en uitwerking in drie pijlers is Gelderland Sport een van de vijf uitwerkingen van kerntaak 5: Regionale Economie . De economische en maatschappelijke functie van sport vormen een directe uitwerking van het coalitieakkoord. Specifiek steunen wij ook talenten en mensen met een beperking. Topsporters zijn een belangrijke bron van inspiratie om te gaan sporten en gelden als publiekstrekkers bij evenementen (zie bijvoorbeeld Laura Smulders bij de BMX of Dafne Schippers en Sifan Hassan bij de atletiek). Daarom ondersteunen wij Gelderse (jeugd)talenten in hun ontwikkeling tot topsporter. Door mensen met een beperking wordt nog té weinig gesport. Mensen met een matige of ernstige fysieke handicap doen veel minder aan sport (34%) dan gezonde mensen (63%)6. Daarom stimuleren en faciliteren we sporten en bewegen voor mensen met een beperking via alle drie de pijlers.

4.

Het sportnetwerk: samenwerking en partners

Bij het werken aan bovenstaande doelstelling werken wij samen met vele partijen die bezig zijn op het terrein van sport. Daarmee is Gelderland onderdeel van een omvangrijk netwerk van personen, organisaties en bedrijven. Dat netwerk loopt uiteen van lokale verenigingen en organisaties tot gemeenten, steden en rijksoverheid, (inter)nationale bonden en sportorganisaties en tal van bedrijven. I op het terrein van de sport zoeken wij naar samenwerking of initiatieven die bijdragen aan onze provinciale doelen. In onze rol als provincie willen wij lokale initiatieven verbinden, zodat er een regionale meerwaarde ontstaat. Zo willen wij bijvoorbeeld samen met de Gelderse steden aansluiten op nationale sportambities en daaraan bijdragen.

6

Rapportage sport 2014; Sociaal en Cultureel Planbureau, 2015

5

Belangrijk is onder meer onze relatie met steden en gemeenten binnen Gelderland. Daar waar ambitieuze gemeenten komen met vernieuwende initiatieven op gebied van sport, willen wij dit steunen. Zeker daar waar de initiatieven leiden tot krachtiger sportverenigingen en waar verbinding wordt gelegd tussen sport en maatschappelijke opgaven, waar gemeenten voor aan de lat staan. Maatwerk is hierbij het uitgangspunt. Ons sportnetwerk, maar ook de samenwerking met partners buiten de sport waar interessante crossovers liggen, willen wij verder versterken. Hierbij zullen wij de inzet en de resultaten van de kernsporten in Gelderland in aanloop naar nieuwe kernsportplannen in uiterlijk 2017 evalueren en toetsen aan de nieuwe kaders van Gelderland Sport! Hierbij zullen wij ook kijken naar innovatie en vernieuwing zoals de opkomst van Urban Sports. Daarnaast is er een groot aantal kennis- en uitvoeringsorganisaties op het terrein van de sport waarmee wij samenwerken. Ook zijn er regionale en soms lokale initiatieven en initiatiefnemers waar wij mee samenwerken en die zo bijdragen aan Gelderland Sport! De samenwerking met het bedrijfsleven, in relatie tot sport en sportevenementen, willen we de komende periode uitbouwen en versterken. Zo kunnen bedrijven profiteren van grote sportevenementen, doordat de vele bezoekers bijvoorbeeld ook potentiële klanten kunnen zijn. Door sportevenementen beter in te bedden in de regio, kunnen deze evenementen profiteren van directere betrokkenheid van het netwerk van bedrijven. V H uitvoerende verantwoordelijkheid voor projecten en initiatieven zal vrijwel steeds bij anderen liggen. Met de accentverschuiving binnen het programma van Gelderland Sport! bekijken we opnieuw welke (uitvoerings)partners het meest passend zijn en hoe wij de samenwerking of steun vormgeven. Dit betekent dat we de samenwerking met partijen waar we een structurele subsidierelatie mee hebben, opnieuw zullen bezien en deze mogelijk (deels) beëindigen. Hierbij zoeken wij naar een eenduidige aanpak vanuit de verschillende beleidsterreinen. Staatsteunregelgeving wordt meegenomen in deze afweging.

5.

Eerste pijler: de economische kracht van sport

5.1

Sportevenementen

5.1.1 Inleiding: waar staan we nu? In de afgelopen periode is aan een verscheidenheid van sportevenementen bijgedragen (bijna vijftig evenementen). Bijna de helft van de evenementen is te typeren als topevenement (NK-niveau of hoger). Sinds 2015 wordt een evenementenkalender opgesteld met jaarlijks circa twintig sportevenementen van NK, EK, WK of vergelijkbaar niveau, dan wel met een regionale uitstraling die onder een van de zes kernsporten vallen. De evenementen leveren een bijdrage aan de lokale en regionale economie en stimuleren toptalenten door het bieden van een podium. Ook stimuleren de evenementen tot sport en bewegen via side-events en sportstimuleringsactiviteiten. 6

Afgelopen jaren is een campagne Met sport ha G ontwikkeld om met de sportevenementen Gelderland als (sport)provincie te promoten. Er worden met alle evenementenorganisatoren afspraken gemaakt over de zichtbaarheid van provincie Gelderland via campagnematerialen, on- en offline communicatie, actieve inzet van sociale media en de rol van de gedeputeerde Sport. Recent hebben in Gelrestad-verband de bestuurders van de gemeenten Arnhem, Apeldoorn, Ede en Nijmegen samen met de provincie uitgesproken intensiever samen te gaan werken op gebied van evenementen. De Giro Gelderland 2016 is daar een mooi voorbeeld van. 5.1.2 Doelstelling Met onze inzet op sportevenement hebben we met succes geïnvesteerd. Komende jaren willen we het sportevenementenbeleid verder doorontwikkelen en ook ruimte geven voor vernieuwing. Zo willen wij de economische impact van de sportevenementen versterken. Hierbij denken we aan hogere bestedingen van bezoekers en deelnemers van de sportevenementen en meer bezoekers die langer blijven. Maar ook aan meer ondernemers die aansluitend op de evenementen side-events organiseren of eigen producten aanbieden in de geest van het evenement. Ook zien we kansen om evenementen nog beter te benutten als ontmoetingsplek voor het bedrijfsleven (relatiemarketing, b2b7). Ook dragen evenementen bij aan de benutting van regionale sportinfrastructuur die mede door onze steun tot stand is gekomen. Sportevenementen zien we als middel om Gelderland te , die in staat is grote topevenementen te organiseren. Denk daarbij, behalve aan Europese- en Wereldkampioenschappen, ook aan een topevenement zo G I Van de evenementenorganisatoren die wij steunen, vragen we een extra inspanning voor het aangepast sporten. Zo kunnen ook mensen met een beperking kennismaken met de sport als toeschouwer of deelnemen aan evenementen als sporter. Evenementen kunnen worden gebruikt om verrassende verbindingen te leggen met andere beleidsvelden, zoals gezondheid, energie, cultuur of maatschappelijke vraagstukken. De bedrijvigheid op het gebied van sport kan ten slotte leiden tot nieuwe sport gerelateerde bedrijven en organisaties, zoals sportbonden die zich vestigen in Gelderland. Zo kan bijvoorbeeld Papendal zich verder ontwikkelen als Olympisch trainingscentrum met gerelateerde sportbedrijvigheid. Op deze wijze levert sport een bijdrage aan de provinciale economie. 5.1.3

Hoe realiseren we dit?

Versterken economische impact sportevenementen De provincie treedt actief op als verbinder tussen de sportevenementen, ondernemers en andere beleidsvelden. Ook zal Gelderland op zoek gaan naar partners die de Gelderse evenementenkalender meefinancieren, daar waar dit samen gaat met eventuele hoofdsponsors van de sportevenementen. 7

Business-tot-Business

7

Gelderland blijft evenementen financieel ondersteunen. Er is ruimte voor zo nu en dan een groot G Italia. Hierbij gaan we in eerste instantie uit van de zes kernsporten. Van de evenementen verwachten wij dat ze een bijdrage leveren aan de doelen van het programma Gelderland Sport! Hierbij is het uitgangspunt dat het evenement van hoge sportieve kwaliteit moet zijn, dan wel een grote bijdrage levert aan de breedtesport, zoals bij evenementen met veel deelnemers. Het evenement heeft minimaal een landelijke, maar nog liever een internationale uitstraling. De evenementenorganisaties moeten actief de verbinding leggen met het regionale bedrijfsleven om zo de economische impact van het evenement te vergroten. Vanzelfsprekend leveren de evenementen een bijdrage aan regiopromotie. De communicatie over het evenement en de bijdrage van de provincie Gelderland hieraan wordt actief en breed uitgedragen door de evenementenorganisatoren. Uiteraard is er bij de evenementen ook een podium voor mensen met een beperking. Financieel gezonde evenementen, die geen steun nodig hebben, maar wel belangrijk zijn voor de regio, worden gestimuleerd tot verdere vernieuwing of verbreding van het evenement, bijvoorbeeld door het aantrekken van nieuwe doelgroepen. Ook dan kunnen ze op onze steun rekenen. Om de economische impact van sportevenementen verder te vergroten zal de provincie kennisdeling stimuleren tussen evenementenorganisatoren op gebied van economische impact , bijvoorbeeld door de organisatie van één of twee netwerkbijeenkomsten per jaar. De provincie stelt samen met haar partners een sportevenementenkalender vast. Dat kunnen ook deelkalenders zijn voor specifieke kernsporten als de paardensport, wandelen/hardlopen en de wielersport. Met deze evenementenkalender(s) kan het bedrijfsleven gericht benaderd worden, om bij te dragen aan de de kalender(s). Afhankelijk van de uitkomsten van de verkenning van het interne programma Cultuur en Erfgoed, wordt bekeken welke kansen er zijn voor samenwerking. Evenementen met grote internationale uitstraling Ook de komende periode willen we de ruimte geven om grote internationale topsportevenementen te organiseren zoals de Giro of het EK Indoor Atletiek 2019. Gelderland beschikt met onder meer het Nationaal Sportcentrum Papendal of het Omnisport Apeldoorn over prachtige accommodaties om toonaangevende internationale kampioenschappen te organiseren. Om dit te realiseren, zullen wij mogelijk ook al deze periode onze steun moeten uitspreken voor evenementen die plaatsvinden na 2019. Specifiek voor het EK Indoor Atletiek 2019 hebben wij de ambitie om dit evenement samen met de gemeente Apeldoorn naar Gelderland te halen. Uit het haalbaarheidsonderzoek blijkt dat dit evenement financieel haalbaar is. De voorbereiding van de bidprocedure is gestart en de Atletiekunie doet mee aan het bid. Wij willen dit evenement steunen. Definitieve besluitvorming hierover is in november 2015.

8

Maatwerk geldt voor toonaangevende (inter)nationale evenementen die niet binnen de kernsporten vallen, maar wel een grote uitstraling en een hoge economische impact hebben. Incidenteel kunnen deze evenementen voor steun in aanmerking komen. Daarbij gaan we ervan uit dat deze wel onder de tweede ring van sporten8 vallen. Ditzelfde geldt voor veelbelovende nieuwe concepten die de potentie hebben om uit te groeien tot een toonaangevend (inter)nationaal sportevenement. Zoals eerder aangegeven wordt de economische impact gemeten van sportevenementen. Tot nu toe wordt de WESP-methode hiervoor gehanteerd. Om inzicht te krijgen in de economische impact van de evenementen die wij steunen gaan wij hiermee door. Wij zullen ons inzetten om de WESPmethodiek verder te ontwikkelen om tot een vollediger beeld van de economische en maatschappelijke impact van evenementen te komen. Evenementen met een belangrijke maatschappelijke uitstraling Met Gelderland Sport! willen wij inzetten op het stimuleren van sporten voor mensen met een functiebeperking. De ondersteuning van (top)evenementen voor deze doelgroep hoort daarbij. Een voorbeeld daarvan zijn de Special Olympics Nationale Spelen (SONS) die om het jaar in Nederland worden georganiseerd. Tijdens dit sportevenement beleven sporters met een verstandelijke beperking drie dagen lang een waar Special Olympics sportevenement. Het is hét grootste landelijke evenement voor mensen met een verstandelijke beperking dat bijdraagt aan structurele inbedding van de Gehandicapten Sport in de samenleving. In de zomer van 2016 wordt dit bijzondere evenement georganiseerd in Gelderland. Wij stellen voor dit bijzondere evenement te steunen. Branding Gelderland als sportprovincie Gelderland bruist van sportiviteit en Nederland weet dat. Rond het thema sport is in de afgelopen periode veel gecommuniceerd door Gelderland. Ook in de komende periode gaan we daarmee door. D Met sport haal je het beste uit Gelderland wordt voortgezet en verder ontwikkeld, om Gelderland als sportprovincie op de kaart te zetten. Sportaccommodaties Met de realisering van in totaal twaalf nieuwe, regionale sportaccommodaties zijn vanaf 2013 diverse bestaande witte vlekken in de sportinfrastructuur in Gelderland ingevuld. In totaliteit is voor G sportinfrastructuur. Daarmee is het niveau van de sportvoorzieningen voor de Gelderse kernsporten op een goed provinciedekkend niveau gekomen. Voor de komende periode dragen we daarom niet meer bij aan de totstandkoming van regionale sportaccommodaties. De komende jaren is vooral van belang dat er sprake is van een goede benutting van de sportaccommodaties en dat de nieuwe voorzieningen onder meer benut worden voor het organiseren van aansprekende sportevenementen. Bovendien worden de komende tijd nog tien 8 De tweede ring van kernsporten of potentieële kernsporten zijn: gymnastiek, schermen, vrouwenvoetbal, zwemmen, waterpolo, schaatsen/skeeleren, handbal, golf en hockey.

9

accommodaties waar Gelderland steun aan heeft verleend, opgeleverd. Voor de komende periode beperken wij ons tot het ondersteunen van een goede benutting van de sportaccommodaties, bijvoorbeeld via evenementen. Tot slot De komende jaren wordt het evenementenbeleid blijvend verder ontwikkeld. Hierbij zullen wij investeren in de vergroting van de kennis en netwerk, bijvoorbeeld via de landelijke evenementencommissie Sportevenementen onder regie van het Ministerie van VWS. Op basis hiervan zullen wij de meerjarige sportevenementenkalender verder invullen en onze rol evalueren. Deelname aan de landelijke evenementencommissie heeft mogelijk consequenties voor het Gelderse evenementenbeleid. Hierover zullen wij u via de reguliere P&C cyclus informeren. 5.2

Sportieve bedrijvigheid en sportinnovaties

5.2.1 Waar staan we nu op gebied van sportinnovaties? In 2013 stelden Provinciale Staten zich ten doel om een gunstig sportinnovatieklimaat te creëren door te investeren in een kennisnetwerk sport en bewegen en bij te dragen aan innovatieprojecten voor sport en bewegen (bijvoorbeeld het sportrestaurant in de nieuwe Arnhemhal op Nationaal Sportcentrum Papendal). Partijen die betrokken zijn bij innovaties op sportgebied en met wie wij hebben samengewerkt zijn o.a. Innosport NL en het InnoSportlab Papendal, NOC*NSF, sportbonden, Universiteit van Wageningen, de Radbouduniversiteit Nijmegen, RijnIJsselcollege en de HAN. Daarnaast loopt het meerjaren project Eat2Move naar voeding/herstel project voor sporters en zieke mensen in Gelderland. Dit doen we samen met programma Topsectoren. Bedrijven als Friesland Campina, NIZO en de maakindustrie/MKB zijn ook actief op (sport)innovatie en er zijn verbindingen met de provincie Brabant, Sport en Technology, gemeente Eindhoven en Ministerie van VWS. Naast Eat2Move is er aan een aantal technische innovaties subsidie verleend, wat heeft bijgedragen aan kennistoepassing tijdens evenementen. De Arnhem Veenendaal Classic (toepassing van livevan media tijdens een groot volleybalevent, nieuwe technieken in de paardensport en een gezondheidsonderzoek tijdens de Nijmeegse Vierdaagse zijn hier voorbeelden van. 5.2.2 Doelstelling Landelijk is het terrein van sportinnovaties en bijbehorende financiering in beweging. Voor de provincie is het van belang om op de hoogte te zijn van deze ontwikkelingen met het oog op de Gelderse economie en kansen die zich mogelijk voordoen op het snijvlak van voeding, gezondheid en sport. Kansrijke innovaties gerelateerd aan sport die leiden tot meer bewegen en sporten, betere topsportprestaties, een goed economische rendement worden door ons ondersteund via Oost NV. Hierbij gaat het zowel om maatschappelijke als technische sport gerelateerde innovaties. Daarnaast stimuleren wij onderlinge verbindingen tussen bedrijven, kennisinstellingen en organisaties om te komen tot kansrijke projecten op het terrein van sportinnovatie (met voeding en gezondheid). 10

5.2.3 Hoe realiseren we dit? Binnen Gelderland kan vanuit het programma Gelderland Sport! samen met Economie en Topsectoren & Innovatie en de partners een bijdrage worden geleverd aan deze doelen. Met sportinnovatie in Gelderland wordt aangesloten bij de topsectoren health en food en sportinnovatie in Gelderland. Als leidraad wordt gebruik gemaakt van de Kennis- en innovatieagenda Sport 2015-2020, welke door het Topteam Sport in juni 2015 door het Ministerie van VWS is gepresenteerd. Vanuit hier willen we in Nederland, en Gelderland, samen verder bouwen om met sportinnovaties in de top- en breedtesport het verschil te maken, onder meer door het creëren van een sterk netwerk van sportinnovatoren, een Sport data Valley e.d. 5.2.4 Sportpartners Binnen het programma Economie van de provincie is innovatie een belangrijk thema. We zoeken ook nu weer aansluiting met het provinciale innovatiebeleid in algemene zin. Logische partners in Gelderland zijn bijvoorbeeld de universiteiten, hogescholen, InnoSport NL en InnoSportLab, Sportcentrum Papendal, het Gelderse Vallei ziekenhuis en Radboudumc. Verder zal de aandacht gaan naar de sportbonden en bedrijven, zodat sport en bedrijvigheid elkaar kunnen treffen, en kennis- en informatie-uitwisseling zal plaatsvinden. Wij zien kansen om voor heel Gelderland de komende vier jaar de ontwikkeling van innovatie in de sport te ondersteunen. Het sportcentrum Papendal zal hierbij wellicht een centrale plaats innemen als nationaal sport- en trainingscentrum dat als kloppend hart in onze provincie ligt.

6.

Tweede pijler: de maatschappelijke kracht van sport

6.1 Inleiding Iedereen kan meedoen! Wij zien sport als katalysator in de samenleving. We zetten in op het versterken van de maatschappelijke kracht van sport. Sterke sportverenigingen met een belangrijke maatschappelijke en ruimtelijke betekenis, vitale leefstijl en gezondheid (preventief, als kostenbesparing) en het realiseren van ruimte voor sport, zodat iedereen nog makkelijker kan sporten en bewegen in de buitenruimte. Voor nu en in de toekomst. We leggen verbindingen maatschappelijk, economisch en ruimtelijk- en sluiten aan bij de vraag. Door kruisbestuivingen tussen sport en maatschappelijke opgaven kan sport een bijdrage leveren aan de Gelderse economie, toerisme en leefbaarheid in dorpen en steden. Wij geloven dat sport en sportverenigingen de potentie hebben zich nog sterker te ontwikkelen tot een centrale plaats in wijken in steden en dorpen en tot een integraal onderdeel van toeristische routes. Dit proces willen wij stimuleren en versnellen via de volgende lijnen: 1. 2.

Het versterken van de maatschappelijke functie van sportverenigingen en -parken. Het stimuleren van sporten bij mensen met een functiebeperking. 11

3. 4.

Het ondersteunen van initiatieven die leiden tot het beter benutten van de fysieke ruimte voor sport, zoals in het landelijk gebied of leegstaande gebouwen. Het betrekken van de sportsector bij de kwaliteitsverbetering van het recreatieve routenetwerk voor lopers, fietsers en paardensporters.

De uitdaging om de maatschappelijke functie van sportverenigingen te versterken, ligt voor een belangrijk deel bij gemeenten. Wij willen dan ook vooral gemeenten steunen in de kansen en mogelijkheden om sportverenigingen te versterken. Het gaat daarbij om maatwerk, het ondersteunen van goede initiatieven en het delen van goede voorbeelden. Communicatie speelt hierbij een belangrijk rol. 6.2

Het versterken van de maatschappelijke functie van sportverenigingen en -parken

6.2.1 Inleiding: Waar staan we nu met de sportverenigingen en -parken? Sportverenigingen zijn van oudsher vaak de spil in een dorp of een sportieve ontmoetingsplek in de wijk van een stad. Demografische (krimp, vergrijzing, ontgroening) en maatschappelijke ontwikkelingen (individualisering, flexibiliteit, ongebondenheid) hebben echter invloed op sportclubs en hun sportaccommodaties. Er komen meer senioren en/of minder (jeugd)leden en vrijwilligers. Dit heeft negatieve gevolgen voor de levensvatbaarheid van de sportverenigingen en hun inkomsten. Het aantal leden stagneert of daalt zelfs. Dit heeft weer gevolgen voor de leefbaarheid van dorpen en steden in het algemeen en de levensvatbaarheid van sportverenigingen in het bijzonder. Naast de demografische transitie zijn er ook andere trends en ontwikkelingen die van invloed zijn op de toekomst van sportverenigingen, maar die ook kansen bieden.  Multifunctionaliteit: van aanbodgericht en accommodatiespecifiek is er steeds meer sprake van vraaggericht, multifunctioneel en duurzaam gebruik van accommodaties.  De sportclub is steeds meer een ontmoetingsplek en sociaal magneet.  Door decentralisatie van zorgtaken naar gemeenten ontstaan er kansen voor verbindingen met sport(verenigingen).  Van structureel lidmaatschap naar flexibiliteit en maatwerk.  Verbindingen met cultuur, onderwijs, (maatschappelijk) ondernemerschap en welzijn bieden een nieuwe rol voor sportverenigingen. Vraaggericht, ondernemend, uitnodigend, buurtgericht, samenwerkend en met oog voor continuïteit, dit zijn begrippen die voor verenigingen steeds belangrijker worden. In de ontwikkeling tot een Open Club9 kunnen deze begrippen invulling krijgen. 9

Het begrip open club is door NOC*NSF ontwikkeld en is door hen gepositioneerd als een beweging, een filosofie. Voor de ideale open club bestaat geen formule, deze is nadrukkelijk contextafhankelijk. Hoofdelementen zijn voldoende kader, aantrekkelijk sportaanbod en een goede accommodatie. NOC*NSF hanteert een algemene beschrijving van de open club: E buurtbewoners uitgenodigd worden om te sporten en om betrokken te zijn. De club gaat, in samenwerking met andere sportclubs en partijen uit andere sectoren gericht aan de slag om activiteiten aan te bieden, die haar

12

Gelderland kent circa 3.500 sportverenigingen10 waarvan één vierde deel te typeren valt als een open club. Daarachter bevindt zich een deel van de sportverenigingen dat de potentie heeft zich te ontwikkelen tot een open club, maar nog niet zo ver is. Voorwaarde voor de ontwikkeling van sportverenigingen tot een open club is onder meer een goede huisvesting in de vorm van geschikte sportaccommodaties en sportparken die sport- en andere maatschappelijke activiteiten mogelijk maken. Multifunctionele en energiezuinige sportaccommodaties kunnen deze ontwikkeling versterken en mede mogelijk maken. In samenwerking met het programma Energietransitie willen wij bijdragen aan het meer energiezuinig en duurzaam maken van sportaccommodaties. Onze rol ligt daarbij op het overdragen van kennis. Daarnaast kan de maatschappelijke functie van sportparken worden versterkt door de introductie V . Vitale sportparken- en pleinen zijn de benaming voor de ontwikkeling waarbij organisaties uit zowel de sport, als de zorg, welzijn, leefbaarheid, onderwijs en bedrijfsleven, gezamenlijk een ruimtelijk gebied of voorziening beheren dat 24/7 openbaar toegankelijk is en waar sprake is van een gezamenlijke programmering, beheer en onderhoud. Een voorbeeld van de ontwikkeling tot een open sportpark is Sportpark Hartenstein in Oosterbeek, waar verschillende functies van het (sport)park worden geïntegreerd. Vitale en toekomstbestendige sportverenigingen en sportparken Door de maatschappelijke functies van sportverenigingen te versterken en door te ontwikkelen naar O C worden én wordt de leefbaarheid en vitaliteit van kleine kernen en wijken van steden vergroot. Eerder hebben uw Staten bij de Begroting 2015 D , waarin wordt gevraagd om een inventarisatie te maken van de sportvereniging als samenlevingsmodel en een uitvoeringsplan te presenteren. 6.2.2 Doelstelling De komende periode gaan wij de ontwikkeling van sportverenigingen tot open clubs ondersteunen en versterken. We sluiten aan bij kansrijke initiatieven van sportverenigingen en gemeenten. In 2020 kent Gelderland daardoor een netwerk van sterke, toekomstbestendige sportverenigingen, die bijdragen aan de leefbaarheid in dorpen en wijken. Met een actief verenigingsleven is het aantrekkelijker voor mensen om in Gelderland te (gaan) wonen. Met creatieve oplossingen en slimme verbindingen vormen Gelderse sportverenigingen een inspiratiebron voor andere organisaties en (sport)verenigingen (in andere delen van Nederland). De sportvereniging staat daarin centraal. Vanuit hun kracht, problemen, kansen en uitdagingen is het mogelijk om de maatschappelijke functies te versterken. Dit kunnen de sportverenigingen niet alleen, maar juist sporters, buurtbewoners, gemeenten, scholen, maatschappelijke organisaties en ondernemers zijn nodig om samen slimme verbindingen te leggen. 10

3.240 sportverenigingen en 392 sportstichtingen; Mulier Instituut, 2015

13

6.2.3 Hoe realiseren we de open club? De provincie zal vanuit een faciliterende, stimulerende rol een proces op gang brengen om betrokken partijen bij elkaar te brengen om te komen tot gedeeld belang en eigenaarschap in de ontwikkeling naar een open club. De uitwisseling van inspirerende ideeën en informatie en het versterken van energie en draagvlak middels co creatie- en kick-offbijeenkomsten vormen daar onderdeel van. Zo sluiten we aan bij initiatieven van gemeenten, sportverenigingen, sporters, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Parallel aan deze procesaanpak willen we ook kijken of er een aantal goede initiatieven zijn die we, in de vorm van een aantal pilots, kunnen ondersteunen. Deze pilots/proeftuinen dienen als voorbeeld rold of als inspiratiebron worden ingezet. Zo kunnen we een vliegende start maken. Vervolgstappen / inspanningen Onze aanpak zal zich op twee richtingen concentreren. Enerzijds de uitwerking van de procesaanpak en anderzijds de realisatie van een aantal pilots. Conform deze procesaanpak zullen wij de komende periode, samen met partners, in gesprek gaan om de opgaven en belangen in kaart te brengen, het eigenaarschap van partijen helder te krijgen en te kijken of en welke concrete vervolgstappen in de vorm van projecten, processen of programma s gezet kunnen worden. We brengen in beeld hoe sporters en inwoners van kleine kernen en steden an sportverenigingen zien. H S , dat door de samenwerkende gemeenten in de Achterhoek en de KNVB regio Oost ontwikkeld is en thans uitgevoerd wordt, sluit hier naadloos op aan en kan tot voorbeeld dienen van andere Gelderse (als Samen met de betrokken partijen wordt gekeken wie welke opgave gaat oppakken en welke rol en inspanning de provincie daarbij heeft. Ideeën voor de pilots, die we naast de procesaanpak willen starten, zijn bijvoorbeeld al uitgesproken door de gemeenten Arnhem en Nijmegen in Gelrestad-verband. Het ontwikkelen van de pilottrajecten doen we samen met onze partners in de regio. De gemeenten hebben hierbij een belangrijke rol. Hiermee beantwoorden we aan de motie 69. Over het vervolg informeren wij uw Staten via de reguliere Planning en Control-cyclus. Daarnaast spannen wij ons in om het concept Vitale sportparken op de agenda te zetten bij sportbonden en gemeenten door kennisuitwisseling en het ondersteunen en uitdragen van initiatieven (pilots). Wij haken aan daar waar initiatieven zijn en energie zit. 6.2.4 Sportpartners Binnen het kader van Gelderland Sport! 2013-2016 is de GSF gestart om sportverenigingen te ondersteunen bij de ontwikkeling naar een open club. Gemeenten en sportverenigingen en -parken 14

worden de komende periode nadrukkelijk betrokken bij het traject. Daarnaast gaan wij ook in gesprek met gebruikers/sporters en maatschappelijke organisaties en bedrijven zoals de HAN, de NOC*NSF, alsook kernsportbonden en Sport & Zaken. Ook interne programma s, zoals het programma Leefbaarheid, kunnen mogelijk van betekenis zijn in het project. 6.3 Het stimuleren van sporten bij mensen met een functiebeperking Mensen met een functiebeperking sporten en bewegen veel minder dan mensen die geen beperkingen hebben. Juist voor deze kwetsbare groep is bewegen vaak nog belangrijker om fysiek en sociaal gezond te blijven. De drempel voor deze groep is echter vaak extra hoog door het ontbreken van een goed sportaanbod, de benodigde aangepaste voorzieningen en (het ontbreken van) goede informatievoorziening, zodat sporters en sportaanbieders elkaar makkelijker vinden. Daarom zet Gelderland extra in op het stimuleren van sporten en bewegen van deze doelgroep door het stimuleren van goede spreiding van het sportaanbod, versterken van goede informatievoorziening, de ontwikkeling van talent tot topsporter evenals het ondersteunen van evenementen waar mensen met een functiebeperking aan kunnen deelnemen. In de afgelopen periode hebben we verschillende projecten voor mensen met een functiebeperking ondersteund, zoals Special Heroes, Ventoux on Wheels, Regionaal Training Centrum voor talenten aangepast paardrijden, verbeteren van de uitstroom van revalidatiecentra naar reguliere sportcentra . In de komende periode blijven we sporten en bewegen voor mensen met een functiebeperking in de volle breedte van de sport ondersteunen en stimuleren. 6.4

Ruimte voor sport

6.4.1

Inleiding: Waar staan we nu met Ruimte voor sport?

Gelderland is een prachtige provincie met veel groen en een rijke, gevarieerde natuur die zich bijzonder leent voor sporten en bewegen. Deze ruimte kan nog meer benut worden om te bewegen en te sporten. Dit kan worden bereikt door aan de ene kant de drempel tot bewegen en sporten voor de eigen inwoners te verlagen, bijvoorbeeld door een betere aansluiting vanuit woonwijken op wandel- en fietsroutes. Daarnaast is een sportief ingerichte buitenruimte met goede faciliteiten aantrekkelijk voor alle bezoekers, ook van buiten Gelderland. Belangrijk voor de toeristische sector. Sport levert zodoende een bijdrage aan de versterking van de kwaliteit van de (vrijetijds)economie, de ruimtelijke kwaliteit en de leefbaarheid van Gelderland. 6.4.2 Doelstelling In 2020 is de stedelijke en landelijke ruimte meer aantrekkelijk en uitnodigend geworden om te sporten en bewegen. Hiervan wordt optimaal gebruik gemaakt door Gelderse inwoners en bezoekers. Sport en vrijetijdseconomie gaan hier hand in hand. Het routenetwerk kan verder worden verbeterd. Waar mogelijk worden ook leegstaande gebouwen (tijdelijk) benut en geschikt gemaakt 15

voor sportactiviteiten. Een voorbeeld hiervan is de Zwitsalfabriek in Apeldoorn en de Honigfabriek in Nijmegen. 6.4.4 Hoe realiseren we dit? We haken aan op initiatieven om de fysieke buitenruimte binnen en buiten de bebouwde kom of leegstaande gebouwen sportief in te richten. Waar nodig betrekken wij partijen zoals de sportbonden, gemeenten, woningbouwcorporaties en bedrijven, waaronder de horeca en terreinbeheerders. Ook sluiten we aan bij plannen, zoals deze zijn vastgelegd in bijvoorbeeld de A B ensport. De provincie heeft hierbij een initiërende rol en stimuleert partners om samen aan de slag te gaan en de samenwerking ook buiten de gebruikelijke partners te zoeken. We maken daarbij gebruik van bijvoorbeeld inspiratiebijeenkomsten of prijsvragen. Zo dragen wij bij aan het proces, faciliteren wij bijeenkomsten en werken we daarin samen met de initiatiefnemers. Eventueel is ook financiële steun mogelijk. We stimuleren onze partners tot het ontwikkelen en uitvoeren van beweegvriendelijke inrichting van de buitenruimte, waarna deze door lokale of regionale partners wordt gebruikt en beheerd. Voorbeelden zijn de ontwikkeling van Parkenloop (Atletiekunie), Park Lingezegen (hardloopfaciliteiten, verbinding sportpark),Waalweelde, Veluwekroon (skeelerroutes) en Nieuw Milligen (Veluws Centrum Buitensport Veluwe). Deze inzet moet leiden tot het realiseren en versnellen van (vernieuwende) initiatieven, zowel binnen de bebouwde kom (ontwikkeling van vitale sportparken en de realisatie van tijdelijke sportvoorzieningen in leegstaande panden), als buiten de bebouwde kom (gebiedsontwikkelingstrajecten en het versterken van de kwaliteit van routenetwerken). We werken onder andere samen met S B en Gelderse gebiedsontwikkeling 6.4.5 Sportpartners De inzet van terreineigenaren en beheerders spelen een cruciale rol om te komen tot sportvoorzieningen in het landelijk gebied. Daarnaast zijn gemeenten, buitensportbonden en lokale en regionale sportorganisaties belangrijke partners. 6.5

Kwaliteitsverbetering routenetwerk

6.5.1 Inleiding: waar staan we nu met het routenetwerk? In het beleidskader van het programma Recreatie & Toerisme is het Plan van aanpak Gelders routenetwerk opgesteld om te komen tot sterke Gelderse routestructuren voor wandelen, fietsen, paardrijden en varen. Dit is opgesteld in samenwerking met de provinciale programma s Sport, Mobiliteit, Natuur en Cultuur en Erfgoed. Een goed routenetwerk wordt intensief gebruikt, leidt tot meer sporten en bewegen en tot meer bestedingen door de verschillende gebruikers. Zo levert sport via aantrekkelijke routenetwerken ook een bijdrage aan de versterking van de lokale economie. 6.5.2

Doelstelling 16

Kwaliteitsverbetering van routenetwerken draagt bij aan het stimuleren van sporten en bewegen, het versterkt de aantrekkelijkheid van Gelderland en levert een bijdrage aan de lokale economie. Het gaat onder andere om de verbetering van de samenhang tussen routes, de beleving van routes, het versterken van het verdienmodel en het beheer- en onderhoud van de routes. Hierbij kan je ook denken aan het aan elkaar koppelen van routenetwerken als de Veluwe en de Achterhoek. Gelderland zet zich in om het netwerk van buitensportondernemers, terreinbeheerders en cultuurorganisaties samen te brengen met de vrijetijdssector en gemeenten, om zo te komen tot goede samenwerking, een actieve inzet en investeringen gericht op deze kwaliteitsverbetering van het Gelders routenetwerk. 6.5.3 Hoe realiseren we dit? De uitdaging is om sportbonden en gemeenten, , te stimuleren om over de grenzen heen te kijken, gezamenlijke initiatieven te ontwikkelen en deel te nemen aan de kwaliteitsverbetering van het Gelders routenetwerk. Wij willen (vanuit de Recreatie & Toerisme en Sport), samen met partners, zoeken naar een concretisering van deze doelstellingen. Wij ondersteunen het proces om partners aan te zetten tot creativiteit, openheid en het nemen van initiatief om te komen tot actieplannen/businesscases die bijdragen aan het versterken van de kwaliteit van routestructuren.

7.

Derde pijler: sportieve kracht door excellente prestaties

7.5

Talentondersteuning

7.5.1 Waar staan we nu met talentondersteuning? In de vorige periode was het uitgangspunt dat sporttalenten in Gelderland zich optimaal moesten kunnen ontwikkelen tot toppers die deel uitmaken van de (inter)nationale top. Sporttalenten moeten het beste uit zichzelf kunnen halen, waarbij we staan voor een cultuur van uitmuntende prestaties. Van belang daarbij is dat deze sporttalenten een evenwichtige ontwikkeling kunnen doormaken, door een goede combinatie van A G Onze inspanningen hebben ertoe geleid dat in de afgelopen periode in Gelderland een goed functionerende structuur voor talentontwikkeling is gerealiseerd. Jaarlijks worden ruim zevenhonderd sporttalenten, waarvan circa vijftig talenten met een beperking, begeleid en ondersteund. I D kernsportbonden en Topsport Gelderland diverse Regionale Training Centra opgestart en gerealiseerd. Daarmee is de basis voor het thema talentondersteuning de afgelopen periode stevig neergezet en functioneert de ondersteuning goed. Hierop bouwen we deze periode voort. 7.5.2

Doelstelling

17

Er wordt adequate maatschappelijke en sportieve begeleiding aan talentvolle sporters met een status geboden. Kernactiviteit blijft de individuele loopbaanbegeleiding van talentvolle sporters met een status, gericht op presteren, school én we I G talentbegeleiders begeleiding aan talentvolle sporters uit Gelderland. Dit om hun een betere kans te bieden om in een goede balans met privé leven en school, de top te halen. Flankerend aan de sporttechnische ontwikkeling, is er op verschillende gebieden begeleiding voor de jonge sporters van wie grote extra inspanningen worden gevraagd. Denk hierbij aan persoonlijke begeleiding, eventueel (para-)medische begeleiding, afstemming school en sportcarrières en kennisoverdracht op velerlei gebied (prestatiegedrag, strength & conditioning, sportvoeding, rol van ouders, et cetera). Een deel van de sporters is doorverwezen en heeft gebruik gemaakt van extra faciliteiten van Topsport Gelderland en haar faciliteitenpartners (Centrum voor Topsport en Onderwijs (CTO) Papendal, Faciliteitenfonds). Er wordt een doorlopend traject van talentontwikkeling gerealiseerd. De Gelderse kernsporten beschikken over een doorlopend traject van talentontwikkeling. Van de jeugdopleiding van ambitieuze topverenigingen, die het juiste trainingsaanbod hebben voor hun talentvolle jeugd, tot Regionale Talenten Centra met deskundige trainers die extra aanbod bieden van hoge kwaliteit, met mogelijkheid van doorgeleiding naar nationale training NTC CTO Dit betreft zowel ‘TC , waar faciliteiten worden geboden aan talenten in hun eigen regio, zodat deze zich langer optimaal in hun eigen omgeving kunnen ontwikkelen (zie Achterhoek Younited, Talent Centraal Nijmegen). Talenten en toppers worden als Gelderse ambassadeurs ingezet. Gelderse sporttalenten hebben geleerd zichzelf goed te presenteren en worden ook regelmatig ingezet bij clinics op scholen, bij de Gelderse topevenementen en bij andere projecten om hun inspiratie over te dragen op de rest van de samenleving, vooral op jonge kinderen. Er worden talenten aangepaste sport geworven. Sportdeelname van jongeren met een beperking blijft nog steeds achter. Werving van talenten in de aangepaste sport heeft extra aandacht gekregen en er is een interventie ontwikkeld die hen uitdaagt om hun sporttalent te ontdekken en zo bijzondere sportieve ervaringen op te doen en wellicht ooit de Paralympische Spelen te bereiken. 7.5.3 Hoe realiseren we dit? In het Coalitieakkoord Ruimte voor Gelderland schreven wij al breedtesport net zo belangrijk te vinden als topsport. Talenten vormen de verbinding tussen de breedtesport en de topsport. Hoe meer mensen in Gelderland aan sport doen, hoe groter de kweekvijver is voor nieuwe talenten en topsporters die Gelderland op de kaart kunnen zetten. Daarnaast inspireren talenten ook anderen om het beste uit zichzelf te halen en tot een actieve en sportieve leefstijl te komen.

18

Ook in de nieuwe beleidsperiode willen wij jonge, talentvolle Gelderse sporters blijven ondersteunen in hun ontwikkeling bij het bereiken van de top in hun sport. Daarbij is van belang dat dit in goede harmonie gedaan wordt met het onderwijs en met het maatschappelijke en privé leven. In de ontwikkeling van talent naar topsporter komen namelijk twee ontwikkelingen samen: die van talent naar topsporter en van kind naar volwassene. Thuissituatie, opleiding, ouders, school, trainers en sportprogramma lopen door elkaar heen. Topsport vraagt grote inzet, wat vaak lastig te combineren is met een reguliere school- of maatschappelijke carrière. Door bij te dragen aan een optimale structuur voor talentontwikkeling in Gelderland, willen wij Gelderse sporttalenten de gelegenheid bieden het beste uit zich zelf te halen en op een evenwichtige manier uit te groeien tot landelijke toppers. Hiervoor is nodig dat op provinciaal niveau optimale voorwaarden worden gecreëerd om talentvolle sporters maximaal te kunnen laten presteren. Een doorlopend traject van talentontwikkeling en -begeleiding in Gelderland is hiervoor benodigd. Maar ook degenen die de top niet halen, moeten op deze manier veel vaardigheden en competenties hebben opgedaan, waar ze de rest van hun leven nog veel aan hebben. 7.5.4 Sportpartners De afgelopen periode zijn jonge Gelderse sporttalenten met een talentenstatus begeleid en ondersteund. Wij hebben de intentie om deze ingezette weg te vervolgen. De inzet is daarbij niet alleen gericht op sportieve vooruitgang, maar ook op het welzijn van talenten en aankomende topsporters in de provincie Gelderland. In de afgelopen jaren werd samengewerkt met Topsport Gelderland, Gelderse Sport Federatie, met de kernsportbonden die met de Regionale Training Centra. In de Gelderse kernsportplannen is aangegeven hoe de bonden een bijdrage leveren aan de talentondersteuning in Gelderland. Ook wordt samengewerkt met het CTO op Sportcentrum Papendal.

8.

Financiën Gelderland Sport!

Voor de periode 2016G S D Waar in de voorgaande periode een belangrijk deel van de inzet is gepleegd op het realiseren van een topinfrastructuur voor de sport, stellen wij voor in de komende jaren vooral het accent te leggen op de economische kracht van sport. In het bijzonder willen wij inzetten op sportevenementen in Gelderland en op de bijdrage die dat levert aan de Gelderse economie en -samenleving. De inzet voor de overige doelen is weergegeven in onderstaand schema. Het onderdeel maatschappelijke kracht van sport is nog in ontwikkeling en wordt nog verder ingevuld. In het kader van de begrotingscyclus zullen hiervoor voorstellen doen. Schema financiële inzet voor Gelderland Sport! 2016-2019 19

Pijler

Doel

Economische kracht van sport

Sportevenementen en side-event ( NK, EK, WK of vergelijkbaar volgens kalender) Topevenement (een of twee) Campagne en branding Innovatie Talentontwikkeling Ambassadeursfunctie topsporters en talenten Ondersteuning sporttalenten met een beperking Maatschappelijke functie van sportverenigingen en sportparken Aantrekkelijkheid fysieke ruimte door sport en bewegen Kwaliteitsverbetering routenetwerken Sportstimulering van mensen met een beperking

Sportieve kracht van sport

Maatschappelijke kracht van sport

Financiële inzet 2016 t/m 2019

Totaal beschikbaar Zoals in de paragraaf sportevenementen beschreven en al aangekondigd in het kader van de Najaarsnota 2015, wordt het Europees kampioenschap Indoor Atletiek in 2019 genoemd als een van de grote topevenementen. De Atletiekunie bereidt een bid voor dit evenement voor. Dat bid moet uiterlijk in november 2015 worden ingediend bij de IAAF (Internationale Atletiek Federatie). In dat Deze bijdrage wordt pas concreet na eventuele toekenning van het bid. Een besluit hierover wordt naar verwachting genomen in mei 2016. Wij stellen uw staten daarom voor om uit de beschikbare middelen van het programma Gelderland Sport een bedrag te reserv letter of guara , zoals gevraagd in het kader van het bid, af te geven aan de Atletiekunie. Na toekenning zullen wij uw Staten voorstellen dit bedrag op de begroting te zetten. In de paragraaf sportevenementen beschreven we het initiatief om de Special Olympics in Gelderland te organiseren. Het bijzondere en unieke karakter van dit evenement maakt dat de Special Olympics niet past binnen de bestaande subsidieregeling voor sportevenementen. Daarom stellen we voor om via een begrotingssubsidie een bijdrage te leveren van voor de Special Olympics in 2016.

20

In dit financieel overzicht zijn de lopende financiële aspecten en verplichtingen in 2015 en eerder buiten beschouwing gelaten. Hierbij kan je denken aan de afronding van inzet op accommodaties, zoals onze eventuele bijdrage aan het nationale tenniscentrum.

21

Bijlage: Resultaten Gelderland Sport! 2012-2015 Met het uitvoeringsprogramma 'Gelderland Sport! 2013-2016' hebben wij resultaten bereikt op de drie hoofddoelen: 1. Economische impact: het vergroten van de economische impact van sport bij de Gelderse bedrijven; 2. Vitale samenleving: het stimuleren van een vitale samenleving doordat meer burgers gaan bewegen en sporten; 3. Excellente prestaties: het bevorderen van de excellente prestaties van sporters. In deze bijlage geven wij een overzicht van de voornaamste resultaten per hoofddoel. Daarnaast lichten we ook de samenwerking met partners en bereikte resultaten met communicatie toe. 1. Economische impact van sportevenementen In 2013 is als doel benoemd: G kernsporten, waarbij tevens breedtesportactiviteiten worden georganiseerd en de economische In de periode van 2012 tot en met 2014 heeft de provincie 49 sportevenementen met behulp van een financiële bijdrage in Gelderland mede mogelijk gemaakt. Grofweg zijn 20 evenementen hiervan te kwalificeren als topevenement (NK of hoger, of van soortgelijk niveau). Voor een deel betreft het evenementen waaraan meerdere jaren is bijgedragen. Het gaat om de volgende evenementen: 14 op vlak van wielersport, 6 paardensport, 11 volleybal, 2 judo, 5 atletiek, 2 tennis en 9 andere sporten. De subsidies zijn redelijk over de provinciale kernsporten verdeeld, zij het dat tennis en judo hierin iets achterblijven M mln. Van 12 grotere evenementen is de economische effectmeting (extra bestedingen in Gelderland) middels de WESP-methodiek gemeten. Totaal hadden de evenementen een begroting van ruim 6 mln., waaraan de provincie met ca. 1,3 subsidie heeft bijgedragen. De evenementen hebben geleid 7 mln. aan extra bestedingen in de provincie Gelderland. Vooral de buitensporten leveren hierin een belangrijk aandeel (Outdoor Gelderland, CAI Mennen Beekbergen, Zevenheuvelenloop). Vrijwel alle grotere evenementen trekken bezoekers van buiten de provincie (variërend van 34% tot 68%) en de evenementen die de meeste buitenlandse bezoekers/deelnemers trekken zijn: World cup BMX, EK/WK Baanwielrennen, Outdoor Gelderland, CAI Mennen Beekbergen. B breedtesportactiviteiten (sportstimulering, side- events) georganiseerd. Verder valt op dat betrokken zijn bij de evenementen (o.m. via subsidies) en dat er nog weinig evenementen in Gelderland zijn voor aangepast sporten. Geconcludeerd kan worden dat de doelstelling voor evenementen meer dan voldoende behaald is.

22

2. Vitale samenleving In de Eindbalans Programma Gelderland Sport! staat een aantal resultaten opgenomen die voortkomen uit ondersteuning van projecten vanuit de pijler Vitale samenleving. Het gaat hier om het versterken van een gezonde leefstijl en het streven naar meer sporten en bewegen van alle Gelderlanders met extra aandacht voor: mensen met een beperking, senioren, jeugd en mensen met een lage sociaaleconomische status. (Deze laatste groep tot 2015). In de eindbalans wordt onder meer genoemd: een groot aantal aansprekende resultaten zoals een provincie brede dekking om in het kader van preventie overgewicht jeugd te stimuleren meer te bewegen en te sporten (Jongeren Op Gezond Gewicht), een regionale aanpak voor een tiental outdoorfitness-voorzieningen voor senioren, een provincie brede uitrol van het programma Special Heroes in het speciaal onderwijs en een provincie brede uitrol van het Jeugdsportfonds Gelderland. Aandacht voor verschillende doelgroepen Voor mensen met een beperking is zowel in de regio Arnhem, als in Nijmegen Uniek Sporten uitgerold. Uniek Sporten helpt mensen met een beperking op weg naar een sport die bij hen past en met hun beperking mogelijk is. Er is een groot netwerk aan organisaties hierop aangesloten. In de regio Apeldoorn wordt nu een vergelijkbaar systeem uitgerold. O G als onderdeel van het lespakket, looptrainingen gegeven in combinatie met aandacht voor gezonde leefstijl. Vanuit deze trainingen ontdekken jongeren het plezier van bewegen en het belang van een gezonde leefstijl. (Irun2Bfit en Gelderland Loopland). Ook hebben we vanuit het programma Gelderland Sport! bijgedragen aan beweegactiviteiten voor senioren met een depressie. Veilig leren vallen voor senioren is ook een belangrijke preventieve aanpak die we vanuit ons programma steunen. De regio Achterhoek heeft hiervoor met onder meer de Judobond een regionale aanpak ontwikkeld. V ren van een sportieve en gezonde leefstijl voor senioren. In de Eindbalans (vraag 2. Wat zijn de belangrijkste resultaten die bereikt zijn in deze periode?) wordt een overzicht van een aantal belangrijke resultaten gegeven. Deze resultaten hebben betrekking op het gebruik van de buitenruimte (outdoorfitness-voorzieningen en aanleg beachvolleybalvelden) en de resultaten hebben betrekking op de verschillende doelgroepen. 3. Excellente prestaties Sportaccommodaties In 2013 stelden Provinciale Staten zich ten doel om de sportinfrastructuur in Gelderland te behouden en te versterken. Meer specifiek is als doel geformuleerd: in 2016 is er binnen alle kernsporten minimaal één topaccommodatie gerealiseerd V D de financiële bijdrage aan topaccommodaties voor kernsporten kon een stevige kwaliteitsimpuls 23

worden gegeven. Topaccommodaties dragen namelijk in hoge mate bij aan de vitaliteit, leefbaarheid en ruimtelijke structuur van stad en regio. Dergelijke faciliteiten zijn daarnaast is ook onmisbaar voor het organiseren van aansprekende sportevenementen. Medio 2015 is in het kader van het programma Gelderland Sport! sinds 2013 bijgedragen aan de totstandkoming van acht regionale sportaccommodaties. Daarnaast zijn drie lopende processen voor een subsidieaanvraag nog in de afronding en is nog overleg gaande over de eventuele komst van het Nationaal Tennis Centrum (NTC) naar Gelderland. Naar verwachting zullen al deze processen succesvol afgerond worden, alleen het NTC is nog onzeker I mln. besteed aan sportaccommodaties. Mocht het NTC uiteindelijk niet in de provincie Gelderland gerealiseerd worden, dan zal de hi Gelet op de doelstelling is de constatering dat er binnen alle Gelderse kernsporten bijgedragen is aan de totstandkoming van minimaal één sportaccommodatie. Voor atletiek en de wielersport geldt zelfs dat er meerdere accommodaties zijn gerealiseerd. De conclusie is daarmee dat aan de beoogde doelstelling voor sportaccommodaties is voldaan. Met de totstandkoming van zestien nieuwe, regionale sportaccommodaties heeft de Gelderse sportinfrastructuur in de afgelopen periode een forse impuls gekregen en is die zowel kwantitatief als kwalitatief aanzienlijk versterkt. Op basis hiervan mag een positief effect verwacht worden op de sportparticipatie in Gelderland. In de nieuwe periode wordt niet geïnvesteerd in verdere uitbreiding van regionale sportaccommodaties. Talentontwikkeling Er is in de afgelopen periode een goed functionerende structuur op het gebied van talentontwikkeling in Gelderland gerealiseerd. Door Topsport Gelderland zijn met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd rond een grote ontwikkeling. Verder zijn er deskundige talentbegeleiders van Topsport Gelderland werkzaam in alle zeven Gelderse alans met privé leven en school de top te halen. Ook is door Topsport Gelderland ondersteuning geboden aan sportverenigingen die op hoog niveau aan talentontwikkeling doen. Ten slotte zijn er faciliteiten beschikbaar gekomen (Centrum voor Topsport en Onderwijs Papendal; Talentenfonds) die Gelderse talenten extra kansen bieden voor een gebalanceerde ontwikkeling richting de top. Verschillende partners uit diverse maatschappelijke sec NOC NSF HAN ‘OC structuur voor talentontwikkeling betrokken en investeren hierin mee. Met de Gelderse kernsportbonden is daarnaast gewerkt aan de realisatie van Regionale Training C ‘TC iaal niveau mogelijkheden zijn gerealiseerd voor ontwikkeling van T G 290.000 subsidie per jaar.

G

24

Concreet is er het volgende gerealiseerd: - Begeleiding individuele talenten door Topsport Gelderland in een dekkend regionaal G of topsportstatus (toegekend door NOC*NSF en hun nationale bond) begeleid om in balans met school, persoonlijke ontwikkeling, de weg naar de (nationale) top te vinden. Vanwege het aangescherpte focusbeleid van NOC*NSF en de in de afgelopen jaren bijgestelde normering voor talentenstatus (hierdoor liep het aantal talenten met een status terug), is geen goede vergelijking meer te maken tussen de talenten in 2013 en de talenten in 2016. Van de ruim 700 talenten met een status betreft het circa vijftig talenten met een beperking. - Talentbegeleiding topverenigingen: aan meer dan twintig Gelderse sportverenigingen, die zich op hoog niveau bezig houden met talentontwikkeling, is door Topsport Gelderland ondersteuning geboden. - Regionale Training Centra (RTC): door de Gelderse kernsportbonden zijn met begeleiding van T G ‘TC H D ‘TC G en de kernsporten en zonder bijdrage van de provincie: RTC Turnen Hazekamp Nijmegen, RTC Tafeltennis Lichtenvoorde en RTC CP Voetbal Groesbeek. Wielersport Volleybal Judo Atletiek Hippische sport

RTC Wielersport Apeldoorn RTC Volleybal Nijmegen en RTC Volleybal Apeldoorn RTC Judo Nijmegen, RTC Judo Arnhem, RTC Judo Heerde RTC Atletiek Apeldoorn, RTC Atletiek Arnhem RTC Paardensport Brakel, RTC Aangepaste Paardensport Ermelo

- Faciliteiten Centrum voor Topsport en Onderwijs Papendal: meer dan 200 Gelderse talenten uit de kernsporten die niet op Papendal aan een nationaal programma deelnamen, hebben gebruik gemaakt van de extra topfaciliteiten op Papendal die voor hen zijn opengesteld. 4. Samenwerking met partners Kernsportbonden Met het opstellen van de kernsportplannen is specifieke aandacht uitgegaan naar de verschillende doelgroepen, met als doel om hen meer uit te dagen en mogelijkheden te bieden om te sporten en te bewegen. Voorbeelden hiervan: innovatieve wedstrijdvariant atletiek voor jongeren, loopprogramma voor mensen met overgewicht, schooljudo, judo in combinatie met valpreventie voor mensen met een beperking. De kernsportbonden willen ook op lange termijn meer

25

Gemeenten M I resultaten voor de verschillende doelgroepen meegenomen. Zo is de regio Arnhem gestart met een leefstijlcoach voor senioren. De regio Noord Veluwe is gestart met een project voor senioren gericht I t voor mensen met een beperking. Zo worden in de regio Nijmegen in de zomer van 2015 de Regionale Spelen voor mensen met een verstandelijke beperking (Special Olympics) georganiseerd en volgen in 2016, in dezelfde regio, de Nationale Spelen. De regio Achterhoek heeft, naast het valpreventie project en het project Sholder an sholder, ook gezamenlijke plannen opgesteld voor regionale sportaccommodaties. In het kader hiervan is door de provincie bijgedragen aan de realisering van wieler- en atletiekaccommodaties. Gelderse Sport Federatie Met de Gelderse Sport Federatie (GSF) zijn ieder jaar opnieuw afspraken gemaakt over projecten en ondersteuning gericht op gezonde leefstijl en meer mensen aan het sporten en bewegen te krijgen, ) voor outdoorfitness, ondersteunen gemeenten en organisaties bij projecten voor jeugd, mensen met een beperking en senioren, zoals B-Fit, Bewegen op Recept, CU Dance, Kies je aangepaste sport (Groninger Actief Leven Model GALM). Daarnaast organiseren zijn jaarlijks de Gelderse Sportweek, het Gelders Sportgala en hebben zij driemaal tweejaarlijks de Gelderse Sportmonitor uitgevoerd. Resultaten communicatie Een belangrijk onderwerp in de samenwerking met de partners is de positionering en profilering van het programma Gelderland Sport!, de sportevenementen en/of activiteiten. Hiervoor is onder meer een campagne huisstijl Met sport h G ontwikkeld. Om evenementen onder de aandacht te brengen, zijn de sociale media actief ingezet. Zo is de win actie paardenmennen 24.000maal bekeken. Om de kernsporten te verbeelden, is er een corporate film gemaakt over de zes Gelderse kernsporten en staan er videoproducties op Gelderland-werkt.nl. Verder zijn diverse bijeenkomsten georganiseerd, zoals: Intentieverklaring Kernsportplannen, Tijdelijke sportieve binnen- en buitenruimtes, Economie en vitale werknemers en het Fitte Brein. Het Fitte Brein was een zeer succesvolle bijeenkomst met Ard Schenk en neuropsycholoog Erik Scherder en neurobioloog Dick Swaab waar ruim 1500 mensen op afkwamen. Deze bijeenkomst is georganiseerd met het Fitte Brein Radboudumc, HAN en de GSF.

26