Welzijnsbezoek 2014
MEE Drechtsteden voerde in 2014 welzijnsbezoeken uit onder ouderen van 75, 80 en 85 jaar. Aan de hand van een vragenlijst komen zes onderwerpen aan de orde: wonen, gezondheid en zorg, sociale contacten/netwerk, actief zijn, mobiliteit en levensonderhoud. Het eerste doel van de vragenlijst is een signaleringsdoel. De vragen in de lijst brengen een gesprek op gang, dat signalen oplevert over de zelfredzaamheid of de ondersteuningsbehoefte van de oudere. Ten tweede bevat de vragenlijst op de genoemde terreinen vragen om voor de ouderen als groep de leefsituatie te kunnen monitoren. Hierbij maken we een onderscheid voor 75-jarigen, 80-jarigen en 85-jarigen en drie deelgebieden van Dordrecht (centrum, west en oost). Het Onderzoekcentrum Drechtsteden zet de conclusies op een rij.
Inhoud 1. Conclusies 2. Figuren en tabellen
1
Conclusies
Algemeen Veel ouderen, ook die van 80 of 85 jaar zijn redelijk goed in staat om zich (met ondersteuning) zelfstandig te redden op de gebieden wonen, gezondheid en zorg, sociale contacten. actief zijn, mobiliteit en levensonderhoud. Ongeveer voor een vijfde geldt dat niet: zij zijn op één of meerdere gebieden kwetsbaar. De beperkte digitale zelfredzaamheid valt daarbij wel in het oog. Nog steeds 37% van de ouderen heeft thuis geen toegang tot internet en meer dan helft kan niet iets opzoeken op de computer of een e-mail versturen. Wonen en woonomgeving Bijna iedereen beschikt over een woning die voldoet aan de eisen van veiligheid en vindt de woonomgeving goed toegankelijk. Tweederde van de deelnemers woont in een woning die gelijkvloers is of met de lift te bereiken is en vier op de tien woont in een complex met voorzieningen. Van de 75-jarigen woont meer dan de helft samen en heeft voldoende steun, van de 85-jarigen woont meer dan de helft alleen, maar heeft voldoende steun. Vier op de tien zou heel goed een verhuizing zelf kunnen regelen, maar twee op de tien kan dat niet. Een klein deel van de ouderen wil verhuizen. Liever past men de woning aan.
Voorbeelden van aanpassingen aan het huis die nodig zijn:
verhoogd toilet en/of beugels; (inloop)douche; traplift; drempels verwijderen.
Aan 6% is informatie verschaft over Wmo voorzieningen zoals traplift.
Gemiddeld is acht op de tien tevreden over de nabijheid van voorzieningen. In Dordt oost is dat hoger, in Dordt-west en Dordt-centrum lager. De cijfers staan in de figuren 1 t/m 4. Gezondheid De belangrijkste belemmering bij gezondheid treedt op bij grotere klussen in en om het huis. Dat geldt voor meer dan de helft van de senioren. Een vijfde tot een derde ervaart belemmeringen bij persoonlijke zaken zoals ‘s ochtends op gang komen, bewegen of maaltijdbereiding. Dit is vergelijkbaar aan 2013. De meesten kunnen een beroep doen op kinderen en buren of kennissen bij ziekte of tegenslag. Driekwart van de 75-jarigen kunnen zich nog zonder hulp redden, bij de 85-jarigen is dat nog maar vier op de tien. De meeste ouderen zien geen belemmering voor het vragen om hulp.
Als er wel een belemmering is dan komt dat voornamelijk doordat de eigen kinderen of familie te ver weg wonen. Bij buren en kennissen voelt men zich belemmerd omdat men zich dan verplicht voelt iets terug te doen. De cijfers staan in de figuren 5 t/m tabel 8. Aan 11% is informatie verstrekt over gezondheid en/of Wmo voorziening op gebied van huishoudelijke hulp. Contacten Bijna alle ouderen hebben goed en voldoende contact met kinderen, familie, buren en kennissen en professionele verzorgers. Eén op de tien vindt deze onvoldoende. Meer ouderen zijn actief dan dat ze zelf ondersteuning of mantelzorg krijgen. Dat geldt vooral voor de 75-jarigen. Onder 80- en 85-jarigen is het aandeel dat mantelzorg krijgt het hoogst. Er is een omslagpunt rond de 80 jaar. De cijfers staan in de figuren 9 t/m 11. Actief zijn Over het algemeen is men zeer tevreden over de mate waarin men activiteiten thuis, hobby activiteiten en uitstapjes kan doen. Acht op de tien ouderen kan (bijna) altijd een prettige invulling geven aan de tijd. Bijna iedereen heeft aangegeven hoe ze de vrij tijd doorbrengen. Het gaat bijvoorbeeld om breien, handwerken, lezen, puzzelen en tv kijken, of wandelen, fietsen, tuinieren en uitstapjes maken en vrijwilligerswerk. Illustratief is een mevrouw van 85 die nog twee keer per week vrijwilligerswerk doet. In alle drie de leeftijdsgroepen is de mate van onafhankelijkheid bij de tijdsbesteding groot, ze nemen zelf initiatief en hebben de regie in handen. Naarmate men ouder wordt, wordt de afhankelijkheid iets groter. De cijfers staan in de figuren 12 t/m 14. Mobiliteit Binnenshuis en op korte afstand van de woning kunnen ouderen zich nog goed verplaatsen. Meer dan de helft van de ouderen maakt gebruik van de auto, fiets, rollator of scootmobiel om boodschappen te doen, voor uitstapjes in de buurt, bezoek aan familie en arts of ziekenhuis. Drie kwart verplaatst zich met het openbaar vervoer. Vier op de tien maken (bijna) nooit gebruik van het gratis openbaar vervoer. Voor het gebruik van de Drechthopper zien we dat acht op de tien 75-jarigen er geen gebruik van maakt, van de 85-jarigen maakt de helft er geen gebruik van. Ouderen uit Dordt-west maken het vaakst gebruik van gratis openbaar vervoer en de Drechthopper. De cijfers staan in de figuren 15 t/m 20. Levensonderhoud Zes op de tien ouderen houdt geld over en een enkeling moet zijn spaargeld aanspreken om rond te komen. Men verwacht daar in de komende tijd geen verandering in. Driekwart doet de eigen administratie, slechts 1% heeft geen zicht op de eigen administratie en de financiën. Aan 13% van de bezochte ouderen is informatie gegeven over de ouderenadviseur of formulierenbrigade.
Voorbeelden van bezuinigingen:
auto wegdoen; zuiniger leven; minder uitstapjes, activiteiten en vakantie; abonnementen opzeggen; minder dure dingen kopen.
In Dordt-west zijn ouderen het minst positief over de financiële situatie, een op de tien moet spaargeld uitgeven of schulden maken. Leefstijl Zes op de tien ouderen heeft thuis toegang tot internet. De computer wordt door de helft gebruikt om e-mails te versturen of iets op te zoeken. Ongeveer een derde van de ouderen is in staat om iets te regelen op de computer en tekst te verwerken (39%).
2
Verwachte veranderingen Zes op de tien ouderen verwachten geen grote veranderingen in de komende tijd, wel denkt een kwart dat de gezondheid achteruit zal gaan. En één op de tien verwacht zorgen om toenemende kosten, een verhuizing of wegvallende contacten. De cijfers staan in de figuren 21 t/m 28. Verschillen met 2013 De leefsituatie van ouderen is tussen 2013 en 2014 niet veel veranderd. Wel geeft nu 10% aan onvoldoende contact te hebben terwijl dit in 2013 5% was.
2
Figuren en tabellen
Figuur 1 In hoeverre is de huidige woning geschikt woning is voldoende veilig
96%
omgeving is goed toegankelijk
96%
winkels zijn dichtbij
86%
er is weinig overlast
81%
voorzieningen zijn dichtbij
79%
woning is voldoende aangepast
79%
er zijn buren die helpen als het nodig is
70%
woning is gelijkvloers/met lift te bereiken
66%
in het complex zijn fijne voorzieningen waar ik gebruik van kan maken
40% 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Figuur 2 Geschiktheid woning en voorzieningen naar stadsdeel 79% woning voldoende aangepast
79% 79%
centrum west
75% voorzieningen zijn dichtbij
oost
72% 87% 0%
20%
40%
Figuur 3 Kan zelf verhuizing/aanpassing woning regelen 12% ja, zeker hangt ervan af
40% 22%
nee weet niet
26%
3
60%
80%
100%
Figuur 4 Woonsituatie: samen of alleen en voldoende of onvoldoende steun
75 jaar
58%
80 jaar
6%
40%
85 jaar
6%
9%
44%
28%
10%
59%
totaal
45% 0%
27%
12%
4%
20%
40%
40% 60%
11% 80%
100%
ben samen, heb genoeg steun
ben samen, heb weinig steun
woon alleen, heb genoeg steun
woon alleen, heb weinig steun
Figuur 5 Belemmeringen door gezondheid
bij grotere klussen in en om huis
55%
‘s ochtends op gang komen/bewegen
33%
bij sociale activiteiten buitenshuis
30%
bij licht huishoudelijk werk
25%
bij verplaatsen buitenshuis
23%
bij persoonlijke verzorging
21%
bij eten koken/maaltijdbereiding
19% 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Figuur 6 Kan bij ziekte/tegenslag een beroep doen op:
eigen kinderen
64%
buren/kennissen
44%
partner
40%
huisarts
38%
zorgorganisatie
38%
overige familie
24%
kerk
11%
ouderenadviseur
4%
moskee
0%
niemand van deze
3% 0%
20%
4
40%
60%
80%
100%
Figuur 7
Verwachte veranderingen in gezondheid en hulp
75 jaar
76%
80 jaar
17%
54%
85 jaar
36%
41%
totaal
40%
7%
61% 0%
20%
7%
28% 40%
60%
zonder enige hulp
met enige hulp
ik kan niet zonder hulp
er is meer hulp nodig
80%
100%
alleen dankzij hulp
Tabel 8
Belangrijkste belemmeringen om om hulp te vragen (%) eigen overige familie kind(eren) niet zo’n goed contact 4 5 iemand woont ver weg 67 44 ik wil niet afhankelijk zijn 45 37 ik wil niemand tot last zijn 52 41 ik voel me dan verplicht iets terug te doen 43 43 geen enkele belemmering 84 59
buren/ kennissen 5 5 71 67 86 73
Figuur 9 Tevreden over contacten in de omgeving
kinderen
97%
familie
96%
buren/kennissen
94%
professionele verzorgers
92%
vrijwilligers
88% 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Figuur 10 Tevreden over contacten in de omgeving
5%
voldoende contact en steun
5%
7% voldoende contact, meer steun wenselijk onvoldoende contact, wel steun onvoldoende contact en steun
83%
Tabel 11 Actief als vrijwilliger/mantelzorger of ontvanger van ondersteuning (%) 75 jaar 80 jaar geeft mantelzorg 19 10 doet aan vrijwilligerswerk 24 16 krijgt mantelzorg 7 18 krijgt vrijwilligershulp 1 1
5
85 jaar 7 7 19 6
Figuur 12 Tevredenheid over de mate waarin men actief is
activiteiten thuis (televisie, pc)
93%
hobby-activiteiten thuis
89%
uitstapjes
80%
samen iets organiseren (koken, koffie drinken)
79%
activiteiten buitenshuis in verenigingsverband
73% 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Figuur 13 Kan prettige invulling geven aan de tijd 5% 12% (bijna) altijd meestal soms niet
83%
Figuur 14 Mate afhankelijkheid bij tijdsbesteding
75 jaar
73%
80 jaar
23%
67%
85 jaar
28%
69%
totaal
20%
70% 0%
20% neem zelf initiatief
6
5%
11%
23%
40% heb zelf regie
60%
80% ben vooral afhankelijk
6% 100%
Figuur 15 In hoeverre kan men zichzelf verplaatsen? binnenshuis
96%
korte afstand buitenshuis
90%
openbaar vervoer
76%
traplopen
73%
scootmobiel/taxi
58%
auto
58%
fiets
55%
rollator
54% 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Figuur 16 Kan zich zonder hulp verplaatsen
boodschappen doen
86%
uitstapje in de buurt
79%
bezoek aan familie of kennis
79%
bezoek arts/ziekenhuis
76%
uitstapje verder weg
73%
vakantie
55% 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Figuur 17 Gebruik gratis openbaar vervoer naar leeftijd
75 jaar
7%
80 jaar
8%
85 jaar
totaal
6%
7%
15%
9%
5% 6%
38%
43%
27%
47%
41%
9%
0%
45%
36% 20%
4x of vaker
40% 3x per week
7
44% 60% 2x per week
80% af en toe
100% (bijna) nooit
Figuur 18 Gebruik gratis openbaar vervoer naar stadsdeel
centrum
6% 5% 5%
west
10%
oost
29%
8%
55%
14%
29%
9%
39%
47%
0%
20% 4x of vaker
40% 3x per week
40% 60% 2x per week
80% af en toe
100% (bijna) nooit
Figuur 19 Gebruik Drechthopper naar leeftijd
75 jaar
7%
80 jaar
86%
17%
85 jaar
75%
8%
totaal
38%
51%
18% 0%
74%
20% 4x of vaker
40% 3x per week
60% 2x per week
80% af en toe
100% (bijna) nooit
Figuur 20 Gebruik Drechthopper naar stadsdeel
centrum
20%
west
7%
oost
73%
16%
70%
19% 0%
76%
20% 4x of vaker
40% 3x per week
60% 2x per week
80% af en toe
100% (bijna) nooit
Figuur 21 Financiële situatie naar leeftijd
75 jaar
17%
80 jaar
47%
19%
85 jaar
41%
10%
totaal
35%
46%
16% 0%
30%
37%
45% 20%
40%
6%
7%
33% 60%
6%
80%
7% 100%
hou veel geld over
hou een beetje geld over
kom precies uit
moet spaargeld uitgeven / moet schulden maken
8
Figuur 22 Financiële situatie naar stadsdeel centrum
15%
west
52%
13%
oost
29%
38%
17% 0%
37%
47% 20%
11%
31%
40%
60%
hou veel geld over kom precies uit
5%
80%
100%
hou een beetje geld over moet spaargeld uitgeven/ moet schulden maken
Figuur 23 Thuis toegang tot internet
37% internet geen internet 63%
Figuur 24 Thuis toegang tot internet naar leeftijd 75 jaar
80 jaar
85 jaar
23% 35%
ja
38%
nee 65%
77%
63%
Figuur 25 Thuis toegang tot internet naar stadsdeel centrum
ja
west
37%
oost
36%
37%
nee 63%
9
63%
64%
Figuur 26 Is in staat om: geld pinnen
90%
mobiele telefoon
78%
OV chipkaart
68%
e-mail versturen
54%
iets opzoeken op computer
50%
tekstverwerken op computer
39%
iets regelen op computer
33% 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Figuur 27 Zelfredzaamheid naar leeftijd 34% iets opzoeken op de computer
47% 59%
85 jaar 80 jaar
38% e-mail versturen
75 jaar
49% 65% 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Figuur 28 Zelfredzaamheid naar stadsdeel 50% iets opzoeken op de computer
47% 51%
centrum west
56% e-mail versturen
oost
52% 55% 0%
20%
40%
60%
Figuur 29 Verwachte veranderingen wat betreft financiën
zal niet veel veranderen
16%
zal moeten bezuinigen zal moeten verhuizen, wordt te duur zal mogelijk schulden moeten maken
10
80%
80%
100%
Figuur 30 Zicht op eigen administratie en financiën
23%
hou ik zelf bij houdt een vast iemand bij nee
76%
Figuur 31 Verwachte veranderingen geen van deze
58%
gezondheid gaat achteruit
26%
zorgen om toenemende kosten
12%
verhuizing
12%
contacten vallen weg
12%
niet meer met auto/bus weg 6% hulp stopt/wordt niet meer vergoed
4% 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Tabel 32 Vergelijking 2013 met 2014 (%) 2013
2014
wonen woning is voldoende aangepast voorzieningen zijn dichtbij kan niet zelf verhuizing/aanpassing woning regelen woon alleen, heb weinig steun
21 19 17 9
21 21 22 11
gezondheid belemmerd in gezondheid bij verplaatsen buitenshuis belemmerd in gezondheid bij persoonlijke verzorging kan niet zonder hulp/meer hulp nodig
26 19 11
23 21 8
contacten onvoldoende contact krijg mantelzorg (volgens eigen opgave)
5 11
10 13
actief zijn voelt zich afhankelijk
5
6
mobiliteit niet mogelijk om buitenshuis te verplaatsen gebruik OV 4x of vaker
7 8
9 5
8 39 48 19
7 37 46 16
levensonderhoud moet spaargeld uitgeven heeft thuis geen internet kan geen e-mail versturen zal moeten bezuinigen
11
Verantwoording Welzijnsbezoek en verslag In 2014 heeft MEE Drechtsteden met 311 ouderen gesprekken gevoerd via een “Welzijnsbezoek”. Vrijwilligers of stagiairs voeren een gesprek over het wonen, gezondheid en zorg, sociale contacten/netwerk, actief zijn, mobiliteit en levensonderhoud. Indien gewenst wordt direct aan de oudere informatie gegeven of wordt verwezen naar andere organisaties. Tijdens het gesprek worden anoniem antwoorden op vragen genoteerd welke voor dit verslag zijn benut. Het Onderzoekcentrum Drechtsteden beschrijft de leefsituatie van ouderen, de verschillen tussen de drie leeftijdsgroepen en gebieden en conclusies.
Definitie van begrippen Eigen kracht De mate waarin iemand over middelen en capaciteiten (draagkracht) beschikt om zich te redden in de samenleving. Kortom, is iemand in staat om zelfstandig zijn of haar leven te leiden en om problemen op te lossen? Onderwerpen van Eigen Kracht (OCD, Monitor Sociaal, 2013)
weinig belemmering door beperking/ziekte; begrijpen van brieven en invullen van formulieren; omgaan met onverwachte problemen; financiële zelfredzaamheid; de weg weten te vinden naar instanties (indien nodig).
Kwetsbaarheid De draaglast, oftewel de mate waarin iemand kwetsbaar is in het psychisch domein, het lichamelijk domein en/of het sociaal domein. Voldoende zorg- en ondersteuningsvoorzieningen kunnen deze kwetsbaarheid compenseren. Onderwerpen van Kwetsbaarheid (SCP, Kwetsbare ouderen, 2011, bijlage wetenschappelijke definities en metingen van kwetsbaarheid, p 47), zijn:
woonsituatie (alleen) of weinig steun; belemmeringen door beperking/ziekte; beperking in mobiliteit; weinig sociale steun; financiën onder druk.
drs. J.M.A. Schalk W. van den Boogaard April 2015 Postbus 619 3300 AP Dordrecht (078) 770 39 05
[email protected] www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl
12
